Özden BARIM Fırat Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi, 23119, Elazığ

Transkript

1 Fırat Üniv. Fen ve Müh. Bil. Dergisi Science and Eng. J of Fırat Univ. 19 (3), , (3), , 2007 Keban Baraj Gölü, Çemişgezek Bölgesi Tatlı Su İstakozu, Astacus leptodactylus Eschscholtz, 1823 un Morfometrik Analizi ve Et Verimi Özden BARIM Fırat Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi, 23119, Elazığ obarim@firat.edu.tr (Geliş/Received: ; Kabul/Accept: ) Özet: Çalışmada erkek ve dişi Astacus leptodactylus ların karapaks uzunluğu ile vücut ağırlığı arasında çok kuvvetli bir ilişkinin olduğu belirlendi (r erkek =0,974, r dişi =0,952). Regresyon analizlerinden elde edilen eğimler erkeklerde pozitif (b= 3,25), dişilerde ise negatif allometrik büyüme olduğunu gösterdi (b=2,86). Karapaks uzunluğu mm olan dişilerin erkeklere göre abdomenlerinin geniş olduğu (p<0,001), erkeklerin ise dişilere göre kıskaç genişliğinin ve uzunluğunun, ayrıca kıskaç ayağının uzun olduğu saptandı (p<0,001 her bir durum için). Erkek ve dişilerin abdomen et ağırlığında önemli bir farklılığa rastlanılmazken (p>0,05), erkeklerin kıskacından elde edilen et ağırlığı ve toplam et ağırlığı dişilerinkinden yüksek bulundu (sırasıyla p<0,001, p<0,05). Bu çalışmada, hem erkek hem de dişilerde abdomen eti negatif allometrik özellik gösterdi. Anahtar kelimeler: Astacus leptodactylus, Morfometrik Analiz, Et Verimi, Allometrik Büyüme Morphometric Analysis and Meat Yield of Freshwater Crayfish, Astacus leptodactylus Eschscholtz, 1823, in Çemisgezek Region of Keban Dam Lake Abstract: In both sexes a very strong relation was found between carapace length and body weight of Astacus leptodactylus (r male =0,974, r female =0,952). Regression coefficients (slopes) showed that positive allometric growth in males (b male =3,25), negative allometric growth in females (b female =2,86) occured. For mm carapace, the abdomen width of females was found to be significantly larger (p<0,001) than that of males. However, the chelae width, chelae length and cheliped length of males were found to be larger and longer (p<0,001 for each case). Although there was not a significant difference in the abdomen meat yield between males and females (p>0,05), there was a significant difference in the chelae and total meat yield between males and females (p<0,001, p<0,05 respectively) in favour of the former. In the present study, it was also observed that negative allometric growth occurs in the abdomen meat of both sexes. Key Words: Astacus leptodactylus, Morphometric Analysis, Meat Yield, Allometric Growth. 1. Giriş Ülkemizde doğal üretimi yapılan su ürünleri içinde ekonomik değer bakımından önde gelenlerden biri de tatlı su istakozu Astacus leptodactylus dur [1]. Erkek ve dişi tatlı su istakozları arasındaki morfolojik farklılıkların gösterilmesinde vücut bölümleri arasındaki uzunluk farklılıklarından yararlanılmaktadır. Bu farklılıklar tatlı su istakozu populasyonlarının büyümelerinin tesbitinde, pazara sürülecek tatlı su istakozu büyüklüğünün saptanmasında ve tatlı su istakozunun sistematik olarak sınıflandırılmasında kullanılmaktadır [2-9]. Keban Baraj Gölü Elazığ ilinin 45 km kuzey-batısında, Malatya ilinin 65 km kuzeydoğusunda olup, Karasu ile Murat nehirlerinin birleştiği yerden 10 km daha güney-batıda Keban ilçesi civarında inşa edilmiştir. Keban Baraj Gölü nü Fırat Nehri ve kolları (Murat, Karasu, Peri ve Munzur suları ile Arapkir Çayı) beslemektedir. Baraj gölü, yüzölçümü km 2 olan Fırat Nehri ve kollarının havzası olup, drenaj alanı km 2 dir [10] Bu çalışmada; Keban Baraj Gölü Çemişgezek Bölgesi nde yaşayan, Astacus leptodactylus un erkek ve dişi bireylerinin morfometrik analizleri ve et ağırlıklarındaki değişimler incelendi.

2 Keban Baraj Gölü, Çemişgezek Bölgesi Tatlı Su İstakozu, Astacus leptodactylus Eschscholtz, 1823 un Morfometrik Analizi ve Et Verimi 2. Materyal ve Metot Çalışmada kullanılan tatlı su istakozları, Çemişgezek Bölgesi nde avcılık yapan kişiler tarafından avlama döneminde ağ pinterleri ile yakalanan sağlıklı kerevitler arasından rastgele seçildi. Erkek ve dişi bireylerin uzunluk-ağırlık ilişkisini ve et ağırlığını, karşılaştırmak için 319 kerevit (149 ve 170 ) kullanıldı. Tatlı su istakozlarının vücut bölümlerine ilişkin karşılaştırmaların yapılması için 8 farklı ölçüm yapıldı [11] (Şekil 1). Uzunlukların belirlenmesinde 1 mm duyarlıklı ölçüm tahtası, vücut ağırlıklarının belirlenmesinde ise 0,01 g duyarlı terazi kullanıldı. Krustaselerin vücut uzunluğu ile ağırlıkları arasındaki ilişki yaygın olarak regresyon analizi (log y= log (a) + b log (x)) ile ifade edilmektedir. Regresyon analizinden elde edilen r (korelasyon değeri) bağımsız değişken (örnek olarak karapaks uzunluğu) ile bağımlı değişken (örnek olarak vücut ağırlığı) arasında ilişkinin olup olmadığını göstermekle birlikte, İncelenen parametrelere ait değerlerin ortalama ve standart sapmalarının hesaplanması, gruplar arası farklılığın önem derecesinin tespitinde kullanılan One Way Anova Testi nin yapılması için SPSS 10.0 paket programı kullanıldı [13]. 3. Bulgular Yapılan regresyon analizleri sonucunda karapaks uzunluğu ile vücut ağırlığı arasında hem dişi hem de erkek tatlı su istakozlarında çok kuvvetli bir ilişki bulundu (r dişi =0,952 ve r erkek =0,974). Analiz sonucunda elde edilen denklemler; log y dişiler =log (-3,4247) + 2,8591 log (x), log y erkekler =log(-4,064) + 3,2438 log (x), olarak belirlendi. Bu denklemlerden elde edilen b değeri dişi kerevitlerde negatif allometrik büyüme (b dişiler =2,86) erkek kerevitlerde ise pozitif allometrik büyüme (b erkekler =3,25) göstermektedir (Şekil 2). yine regresyon analizinden elde edilen b değeri organizmanın allometrik veya isometrik büyümesini göstermektedir. Eğer b değeri 3 ten büyük ise organizma pozitif allometrik büyüme göstermekte, eğer b değeri 3 e eşit ise organizma isometrik büyüme göstermektedir [9,12,13]. Log vücut ağırlığı (g) (a) 2 1,5 1 1,6 1,7 1,8 1,9 (b) Log vücut ağırlığı (g) (b) 2,4 1,9 1,4 0,9 1,6 1,8 2 Şekil 1. Tatlı su istakozlarında vücut bölümlerine ilişkin belirli ölçümler: a) karapaks uzunluğu, b) karapaks genişliği, c) abdomen uzunluğu, d) abdomen genişliği, e) toplam uzunluk, f) kıskaç uzunluğu, g) kıskaç genişliği, h) kıskaç ayak uzunluğu. 302 Şekil 2. Tatlı su istakozlarında (dişi (a), erkek (b)) karapaks uzunluğu ile vücut ağırlığı ilişkisi. Aynı karapaks uzunluğu grubundaki (41-74 mm) dişi ve erkek örneklerin karapaks genişliği, abdomen uzunluğu, abdomen genişliği,

3 Ö. Barım toplam uzunluğu (karapaks+abdomen), kıskaç uzunluğu, kıskaç genişliği, kıskaç ayak uzunluğu ve vücut ağırlıkları karşılaştırıldığında dişilerin erkeklere göre abdomenlerinin istatistiksel olarak önemli derecede geniş olduğu (p<0,001), erkeklerin ise dişilere göre kıskaç genişliğinin ve kıskaç ile kıskaç ayaklarının istatistiksel olarak önemli derecede uzun olduğu saptandı (p<0,001 her bir durum için). Ayrıca, erkeklerin (37,25±18,07) vücut ağırlıklarının dişilerinkinden (31,91±11,49 ) önemli derecede fazla olduğu tespit edildi (p<0,001). Erkek ve dişilerde uzunluk birimlerine ait ortalama değerler, bunların eşey grupları arasındaki karşılaştırılmaları ve farklılıkların istatistiksel olarak önem dereceleri Tablo 1 de verildi. Tablo 1. Tatlı su istakozlarının uzunluklarının karşılaştırılması ve aralarındaki farklılıkların istatistiksel olarak önem dereceleri. Parametreler P Karapaks Uzunluğu (mm) 53,31±7,49 a 52,28±5,66 a p>0,05 Karapaks genişliği (mm) 27,14±4,84 a 25,89±2,81 b p<0,01 Abdomen Uzunluğu (mm) 56,70±7,75 b 60,33±7,79 a p<0,001 Abdomen Genişliği (mm) 24,50±3,45 b 30,24±4,05 a p<0,001 Toplam Uzunluk (mm) 110,01±14,98 a 112,061±12,78 a p>0,05 Kıskaç uzunluğu (mm) 44,71±13,03 a 33,22±5,56 b p<0,001 Kıskaç genişliği (mm) 17,49±4,47 a 14,89±2,35 b p<0,001 Kıskaç ayak uzunluğu 87,52±20,03 a 69,53±9,42 b p<0,001 (mm) n Analizler sonucunda erkek ve dişilerin abdomenlerinden (r dişiler =0,752 r erkekler = 0,851) ve kıskaçlarından (r dişiler =0,718 r erkekler =0,884) elde edilen et ağırlığının karapaks uzunluğu ile kuvvetli ilişkili olduğu belirlendi Log et ağırlığı (g) 1,5 1 0,5 0-0,5 (b) T K A Log et ağırlığı (g) 1,5 1 0,5 0-0,5 (a) T A K -1 1,6 1,65 1,7 1,75 1,8 1,85 1,9 Şekil 3. Tatlı su istakozlarında (dişi (a), erkek (b)) karapaks uzunluğu ile et ağırlığı arasındaki ilişki (A=Abdomendeki et ağırlığı, K=Kıskaçdaki et ağırlığı, T=Toplam et ağırlığı). -1 1,6 1,65 1,7 1,75 1,8 1,85 1,9 Tablo 2 de et ağırlığı (abdomen, kıskaç ve toplam) ile karapaks uzunluğu arasındaki ilişkinin denklemi verildi. Regresyon analizlerinden elde edilen b değerlerinden erkeklerde ve dişilerde abdomenden ve kıskaçlardan elde edilen et ağırlığının karapaks uzunluğuna oranlandığında abdomen etinin negatif allometrik (b dişiler = 2,27 ve b erkekler = 2,70), kıskaçların ise pozitif allometrik özellik gösterdiği belirlendi (b dişi =3,79 ve b erkek =5,29). Ayrıca abdomen ve kıskaçlardan elde edilen etler birleştirildiğinde, erkeklerin toplam et ağırlığının 303

4 Keban Baraj Gölü, Çemişgezek Bölgesi Tatlı Su İstakozu, Astacus leptodactylus Eschscholtz, 1823 un Morfometrik Analizi ve Et Verimi pozitif allometrik (b=3,21) dişilerin ise negatif allometrik özellik (b=2,41) gösterdiği tespit edildi. Tablo 2. Tatlı su istakozlarının et ağırlığı ile karapaks uzunlukları arasındaki ilişkilerin denklemleri log y eşey log (a) + b log (x) r Abdomen et ağırlığı -4, ,7011 0,851 Kıskaç et ağırlığı -9, ,2949 0,884 Toplam et ağırlığı -4, ,2094 0,904 Abdomen et ağırlığı -3, ,2687 0,752 Kıskaç et ağırlığı -6, ,7905 0,718 Toplam et ağırlığı -3, ,4062 0,780 Erkek ve dişilerin ortalama et ağırlığı ve et ağırlığının vücut ağırlığına oranının istatistiksel olarak karşılaştırılması Tablo 3 de verildi. Aynı karapaks uzunluk grubunda bulunan erkek ve dişilerin abdomenlerinden elde edilen et ağırlıkları karşılaştırıldığında, erkek ve dişilerin abdomenlerinden çıkarılan et ağırlıkları arasındaki farkın istatistiksel olarak önem taşımadığı saptandı (p>0,05). Fakat erkeklerin kıskaçlarından elde edilen et ağırlığı ve toplam et ağırlığının dişilerinkinden önemli derecede fazla olduğu bulundu (sırasıyla p<0.001, p<0,05). Dişilerin abdomenlerinden çıkarılan et ağırlığının vücut ağırlığının % 14,93 ünü, kıskaçlarından çıkan et ağırlığının ise vücut ağırlığının % 1,32 sini oluşturduğu (toplam et verimi % 16,25), diğer yandan, erkeklerin abdomenlerinden çıkarılan et ağırlığının vücut ağırlığının % 12,58 ini, kıskaçlarından çıkarılan et ağırlığının ise vücut ağırlığının % 2,89 unu oluşturduğu saptandı (toplam et verimi= %15,16). Tablo 3. Tatlı su istakozlarının ortalama et ağırlıklarının karşılaştırılması ve farklılığın istatistiksel derecesi Parametreler p Abdomen et ağırlığı (g) 4,47±1,85 a 4,67±1,67 a p>0,05 Kıskaç et ağırlığı (g) 1,23±1,03 a 0,44±0,28 b p<0,001 Toplam et ağırlığı (g) 5,70±2,75 a 5,12±1,90 b p<0,05 Abdomendeki etin vücut ağırlığına oranı (%) 12,58±2,95 b 14,93±2,85 a p<0,001 Kıskaçdaki etin vücut ağırlığına oranı (%) 2,89±1,18 a 1,32±0,44 b p<0,001 Toplam etin vücut ağırlığına oranı (%) 15,16±2,87 b 16,25±2,90 a p<0,01 n Tartışma ve Sonuç Bu çalışmada aynı karapaks uzunluk grubundaki (41-74 mm) Astacus leptodactylus türü erkek tatlı su istakozlarının vücut ağırlığının dişi bireylerden fazla olmasının yanı sıra kıskaç ayaklarının ve kıskaçlarının dişilerinkinden daha uzun ve geniş olduğu, dişilerin ise abdomenlerinin erkeklerinkinden daha uzun ve geniş olduğu belirlendi. Romaire ve diğ. [12] Procambarus clarki ve P. acutus larda, Rhodes ve Holdich [4] Ausrropotamobius pallipes lerde, Lindqvist ve Lahti [5] A.astacus larda, Harlıoğlu [9]ise A. leptodactylus larda aynı sonuçları tespit etmişlerdir. Lowery [14], Aiken ve Waddy [15] ile Harlıoğlu [9] dişi tatlı su istakozların cinsi olgunluğa eriştikten sonra türe bağlı olarak 304

5 Ö. Barım değişmekle birlikte kasım ve haziran ayları süresince yumurta taşıdıklarından ilkbahar aylarında erkekler gibi kabuk değiştiremediklerini bu nedenle de büyüme oranlarının erkelerden daha yavaş olduklarını ifade etmişlerdir. Lowery [14] bunun sonucunda erkek kerevitlerin kıskaç ayaklarının dişilere göre uzun olduğunu dişilerin ise abdomen uzunluğu ve genişliğinin erkeklere göre daha fazla olduğunu belirtmiştir. Böyle bir gelişme Lowery [14] tarafından genetik olarak dişi bireylerin cinsi olgunluğa eriştikten sonra kuluçka süresince yumurtalarını barındırdıkları abdomenlerini bu olaya hazırlamaları şeklinde açıklanmaktadır. Çalışmada yapılan regresyon analizleri sonucunda karapaks uzunluğu ile vücut ağırlığı arasında dişi tatlı su istakozlarında negatif allometrik büyüme (b=2,86) erkek tatlı su istakozlarında ise pozitif allometrik büyüme (b=3,25) olduğu saptandı. Bu ilişkideki b değerini Mason [2] P. trowbridgii lerde (erkek=3,59), Romaire ve diğ., [13] Procambarus clarkii lerde (erkek=3,22) P. acutus acutus larda (erkek=3,25), Köksal [16] A. leptodactylus larda (erkek=3,13, dişi=2,82),,pursiainen ve diğ. [7] A. astacus larda (erkek=3,82), Austin [17] Cherax destructor larda (erkek=3,22 dişi=2,61), C. quadricarinatus larda (erkek=3,29 dişi= 2,92), C tenuimanus larda (dişi=2,76), Harlıoğlu [18] A. leptodactylus larda (erkek=3,25 dişi=2,74), Harlıoğlu [9] A. leptodactylus larda (erkek=2,67 dişi=2,51), Harlıoğlu [19] P. leniusculus larda (dişi=2,89), Bolat ve Aksoylar [20] A. leptodactylus larda (erkek=2,90 dişi=2,69), Balık ve diğ., [21] A. leptodactylus larda (erkek=2,92 dişi=2,72), Balık ve diğ., [22] A. leptodactylus larda (erkek=3,27 dişi=3,05), Harlıoğlu ve Güner [23] A. torrentium larda (erkek=2,89 dişi=0,73) incelemişlerdir. Ayrıca Harlıoğlu ve Harlıoğlu [24] karapaks uzunluğu ile vücut ağırlığı arasındaki ilişkiyi ifade eden b değerini Eğirdir (erkek=2,52 dişi=2,12), Hirfanlı (erkek=3,67 dişi=2,22) ve İznik (erkek=2,73 dişi=2,66) göllerinden avlanan A. leptodactylus larda karşılaştırmalı olarak araştırmışlardır. Canlıların gelişme süresince boyca büyümesine karşın, ağırlıkça büyüme hızının hangi oranda olacağı, genetik yapılarının etkisinin yanında, besin niteliği ve miktarı gibi 305 beslenme olanaklarının büyük oranda etkilerinin olduğu, bazı ekolojik faktörler tarafından da belirlenmektedir. Tüm bu etkenler kompleks bir yapı içerisinde, türün genel yapısı içinde kalmak koşuluyla, zamana ve ortama göre, populasyondan populasyona, hatta aynı populasyonda bile mevsimden mevsime, boy ve ağırlık arasındaki ilişkide farklı oranlarda değişikliklere neden olabilmektedir. Bu nedenle, boy ağırlık ilişkisi konusunda elde edilen denklemlerin, lokaliteye ve verilerin elde edildiği dönemlere göre geçerli sayılmalarının daha doğru olacağı ifade edilmektedir [21,25]. Erkek ve dişi tatlı su istakozlarının abdomen et ağırlığı (erkek=2,70, dişi=2,27), kıskaç et ağırlığı (erkek=5,29, dişi=3,79) ve toplam et ağırlığı (erkek=3,20, dişi=2,41) ile karapaks uzunluğu arasındaki ilişki regresyon analizi ile elde edilen b değeri ile belirlendi. Bu ilişkideki b değerini Harlıoğlu [9] A. leptodactylus ların abdomen (erkek=2,60, dişi=1,89), kıskaç (erkek=4,68, dişi=2,23) ve toplam et ağırlıklarında (erkek=3,38, dişi=1,81), Harlıoğlu and Holdich [26] ise A. leptodactylus ve P. leniusculus ların abdomen (erkek=2,76, 1,75, dişi=2,52, 2,37), kıskaç (erkek=5,33, 4,14, dişi=3,23, 3,90) ve toplam et ağırlıklarında (erkek=3,49, 3,23, dişi=2,66, 2,83,) incelemişlerdir. Keban Baraj Gölü nden yakalanan A. leptodactylus türü tatlı su istakozlarından elde edilen et ağırlığı vücut ağırlığına oranlandığında dişi tatlı su istakozlarının abdomenlerindeki (erkek=%12.58, dişi=14,93) ve toplam et verimlerindeki (erkek=%15,16, dişi=16,25) değerin erkeklerden istatistiksel olarak önemli derecede daha yüksek olduğu, kıskaçlarda ise erkeklerin (%2,89) dişilerden (%1.32) daha yüksek bir orana sahip olduğu tespit edildi. Ayrıca bu çalışmada erkek ve dişilerin ortalama et ağırlıklarının vücut ağırlığına oranı % 15,88 olarak saptandı. Erkek ve dişi kerevitlerin et ağırlığının vücut ağırlığına oranını sırası ile Dabrowski ve diğ. [27] O. limosus larda %24,1, %24,3 Lingvist ve Louekari [28] A. astacus larda %19,6, %17,5, Rhodes ve Holdich [11] A. pallipes lerde %14.43, %15.73, Harlıoğlu [9] A. leptodactylus larda %16,67, %14,72, Gürel ve Patır [29] A. leptodactylus larda %18,33, %17,49, Harlıoğlu and Holdich [26] A. leptodactylus larda %12.60, %12.45, P.

6 Keban Baraj Gölü, Çemişgezek Bölgesi Tatlı Su İstakozu, Astacus leptodactylus Eschscholtz, 1823 un Morfometrik Analizi ve Et Verimi leniusculus larda %14,79, %12,34 olarak belirlemişlerdir. Bununla birlikte toplam et verimini (erkek+dişi) Köksal [16] A. leptodctylus larda %15-23, Lahti [30] A.astacus larda %13,6-15,5, Lee ve Wickins [31] C. destructor larda %17,4, Gu ve diğ. [32] C. quadricarinatus larda %34 Harlıoğlu [18] A. leptodactylus larda %11,15, P. leniusculus larda %5,46 olarak saptamışlardır. Veriler arasındaki fark örnek sayısından, türlerin farklı olmasından ve abdomen ile kıskaç etlerinin farklı yöntemlerle çıkarılmasından kaynaklanabilir. Sonuç olarak, Keban Baraj Gölü Çemişgezek Bölgesi nden elde edilen tatlı su istakozlarının ortamın ekolojik özelliklerine iyi bir şekilde uyum sağlamış oldukları görülmektedir. Ayrıca çalışmada belirlenen pozitif ve negatif allometrik büyümeler kerevit çiftliklerindeki A. leptodactylus un pazara sunulma döneminin belirlenmesinde dikkate alınmalıdır. Kaynaklar 1. Erdemli, A. Ü. (1982). Beyşehir, Eğridir, Akşehir ve Eber Gölleriyle Apa Baraj Gölü Tatlı su İstakozu (Astacus leptodactylus ESCH, 1823) populasyonları üzerine karşılaştırmalı bir araştırma. TÜBİTAK Türk Veterinerlik ve Hayvancılık Dergisi. 7(2): Mason, J. C. (1975). Crayfish production in a small woodland stream. Freshwater Crayfish 2, Adegboye, D. (1979). The crayfish condition factor : a tool in crayfish research. Freshwater Crayfish. 5, Rhodes, C.P. and Holdich, D.M. (1979). On size and sexual dimorphism in Austrapotamobius pallipes (Lereboullet)-A step in assessing the commercial exploitation potential of the native British freshwater crayfish, Aquaculture. 17, Lindqvist, O.V. and Lahti, E. (1983). On the sexual dimorphism and condition index in the crayfish Astacus astacus L.in Finland. Freshwater Crayfish. 5, Skurdal, J. and Qvenild, T. (1986). Growth, maturity and fecundity of Astacus astacus in lake Steinfjorden, S.E. Norway. Freshwater Crayfish. 6, Pursiainen, M., Sarela M. and Westman, K. (1988). Moulting and growth of the noble crayfish Astacus astacus in an oligotrophic lake. Freshwater Crayfish. 7, Brodsky, S. Y. (1983). On the systematics of palaearctic crayfishes (Crustacea, Astacidae). Freshwater Crayfish. 5, Harlıoğlu, M. M. (1999). Keban Baraj Gölü, Ağın Yöresi stakozu Astacus leptodactylus (Eschscholtz) populasyonunda ağırlık-uzunluk ilişkisi ve et verimi. Tr. J. of Zoology. 23, Ek sayı 3, Anonim, (1994). Keban Baraj Gölü Limnoloji Raporu, T.C.: Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Devlet Su İşleri Genel Müd. IX. Bölge Müd., 137s. 11. Rhodes, C.P. and Holdich, D. M. (1984). Lengthweight relationship, muscle production and proximate composition of the freshwater crayfish Austropotamobius pallipes (Lereboullet). Aquaculture, 37, Romaire, R. P., Forester J. S. and Avault, J. V. (1977). Length-weight relationships of two commercially important crayfishes of the genus Procambarus. Freshwater Crayfish. 3, Özdamar, K. (2001). SPSS ile Biyoistatistik. Yayın no:3, 4. baskı, Kaan Kitabevi, Eskişehir, 452s. 14. Lowery, R. S. (1988). Growth, moulting and reproduction. In: Freshwater crayfish: biology, management and exploitation (Holdich D.M. & Lowery R.S., eds), Chapman & Hall, London, Aiken, D. E. and Waddy, S. L. (1992). The growth process in crayfish. Reviews. Aquatic Sciences. 6(3,4), Köksal, G. (1988). Astacus leptodactylus in Europa. In: Freshwater Crayfish: biology, management and exploitation (Holdich D.M. & Lowery R.S., eds), Chapman & Hall, London, Austin, C. M. (1995). Length-weight reletionships of cultured species of Australian freshwater crayfish of the genus Cherax. Freshwater Crayfish. 10, Harlıoğlu, M. M. (1996). Comparative biology of the signal crayfish, Pasifastacus leniusculus (Dana), and the narrow-clawed crayfish, Astacus leptodactylus Eschscholtz. Unpublished Ph.D. thesis, University of Nottingham. 435 p. 19. Harlıoğlu, M. M. (2000). Comparison of the chelipeds of two crayfish species, Astacus leptodactylus Eschscholtz and Pacifastacus leniusculus (Dana). Ege Üniv. Su Ürünleri Dergisi, 17(1-2), Bolat, Y., Aksoylar M.Y. (2003). Eğirdir Gölü kerevitleri (Astacus leptodactylus Esch., 1823) nin uzunluk ağırlık ile karapaks boyu-total boy ilişkileri ve kabuk değiştirme periyodunun saptanması. Eğirdir Su Ürünleri Fakültesi Dergisi. 2 (10),

7 Ö. Barım 21. Balık, S., R. Ustaoğlu, M., Sarı, H.M., Berber S. (2005). Demirköprü Baraj Gölü (Manisa) Tatlı su İstakozu (Astacus leptodactylus Eschscholtz, 1823) un Bazı Büyüme ve Morfometrik özelliklerinin Belirlenmesi. Ege Üniv. Su Ürünleri Dergisi. 22(1-2):83-89,. 22. Balık İ., Çubuk H., Özkök R., Uysal R. (2005). Some Biological Characteristic of Crayfish (Astacus leptodactylus Eschscholtz, 1823) in Lake Eğirdir. Türk J. Zool. 29, Harlıoğlu M.M., Güner U. (2006). Studies on the recently discovered crayfish, Austropotamobius torrentium (Shrank, 1803), in Turkey: morphological analysis and meat yield. Aquaculture Res.37 (5), Harlıoğlu M.M., Harlıoğlu A.G. (2005). Eğirdir (Isparta), Hirfanlı (Kırşehir) ve İznik (Bursa) Göllerinden avlanan istakozu Astacus leptodactylus (Eschscholtz, 1823) un morfometrik analizleri ve et verimleri. F.Ü. Fen. Bil. Ens., Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi. 17(2), Erdemli, A.Ü. (1985). Eine vergleichende Forshung über die biologishcen und morphologischen Eigenschaften zu den Populationen der Flusskrebse (Astacus leptodactylus salinus) in Hotamış Gölü und Mamasın Baraj Gölü. Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu, Matematik, Fizik ve Biyoloji Bilimler Araştırma Grubu, Proje No: TBAG-594, 73s. 26. Harlıoğlu M.M., Holdich, D.M. (2001). Meat yields in the introduced freshwater crayfish, Pacifastacus leniusculus (Dana) and Astacus leptodactylus Eschscholtz, from British waters. Aquaculture Research. 32, Dabrowski, T., Kolakowski, E., Wawreszuk, H. & Choroszucha, C. (1966). Studies on chemical composition of American crayfish (Orconectes limosus) meat as related to its nutritive value. Journal Fisheries Research Board of Canada. 23(11), Lindqvist, O. V. and Louekari, K. (1975). Muscle and hepatopancreas weight in Astacus astacus L. (Crustacea, Astacidae) in the trapping season in Finland. Annales Zoologici Fennici. 12, Gürel, A., Patır B. (2001). Keban Baraj Gölü İstakozlarının (Astacus leptodactylus ESCH., 1823) et verimi ve kimyasal bileşimi. Vet. Bil. Derg. 17(2), Lahti, E. (1988). On the muscle and hepatopancreas weight in crayfish (Astacus astacus L.) in Finland. Freshwater Crayfish. 7, Lee, D.O C. and Wickins, J. F. (1992). Crustacean Farming. Blackwell Scientific Publications, 392p. 32. Gu, H., Mather, P. B. and Capra, M. F. (1994). The relative growth of chelipeds and abdomen and muscle production in male and female redclaw crayfish, Cherax quadricarinatus von Martens, Aquaculture. 123,