ÖABT COĞRAFYA ÖABT ÖĞRETMENLİK ALAN BİLGİSİ TESTİ. Konu Anlatımı Özgün Sorular Ayrıntılı Çözümler Test Stratej ler Çıkmış Sorular

Transkript

1 ÖABT Soruları yakalayan 2015 komisyon tarafından hazırlanmıştır. ÖĞRETMENLİK ALAN BİLGİSİ TESTİ ÖABT COĞRAFYA Konu Anlatımı Özgün Sorular Ayrıntılı Çözümler Test Stratej ler Çıkmış Sorular

2 Komisyon ÖABT Coğrafya Öğretmenliği Konu Anlatımlı ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 2. Baskı: Kasım 2014, Ankara Proje-Yayın Yönetmeni: Demet Tamer Dizgi-Grafik Tasarım: Merve Koşar Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Ayrıntı Basım Yayın ve Matbaacılık Ltd. Şti. İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 770. Sokak No: 105/A Yenimahalle/ANKARA ( ) Yayıncı Sertifika No: Matbaa Sertifika No:13987 İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: Yayınevi Belgeç: Dağıtım: Dağıtım Belgeç: Hazırlık Kursları: İnternet: E-ileti: pegem@pegem.net

3 ÖN SÖZ Sevgili Öğretmen Adayları, ÖABT COĞRAFYA konu anlatımlı yayınımız Kamu Personel Seçme Sınavı (KPSS) Coğrafya Öğretmenliği Alan Bilgisi Testi kapsamındaki soruları çözmek için gerekli bilgi, beceri ve teknikleri edinme ve geliştirme sürecinde siz değerli öğretmen adaylarımıza kılavuz olarak hazırlanmıştır. Kitabın hazırlanış sürecinde, sınav kapsamındaki temel alanlarda kapsamlı alanyazın taraması yapılmış, bu kitabın gerek ÖABT de gerekse gelecekteki meslek hayatınızda ihtiyacınızı maksimum derecede karşılayacak bir başucu kitabı niteliğinde olması hedeflenmiştir. Detaylı, güncel ve anlaşılır bir dilde yazılan konu anlatımları, çıkmış sorular ve detaylı açıklamalarıyla desteklenmiş, her ünite içeriği ÖSYM formatına uygun, çözümlü test sorularıyla pekiştirilmiştir. Ayrıca konu anlatımlarında verilen bilgi ve çözüm tekniklerine ek olarak uyarı kutucuklarıyla da önemli konulara dikkat çekilmiştir. Yoğun bir araştırma ve çalışma sürecinde hazırlanmış olan bu kitapla ilgili görüş ve önerilerinizi adresini kullanarak bizimle paylaşabilirsiniz. Geleceğimizi güvenle emanet ettiğimiz siz değerli öğretmenlerimizin hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimlerine katkıda bulunabilmek ümidiyle... Başarılar...

4 COĞRAFYA ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER ÖABT COĞRAFYA, 50 sorudan oluşmakta ve Coğrafya Öğretmeni Adaylarının Alan Bilgisi (Tarih, Coğrafya, Siyaset Bilimi, Diğer Sosyal Bilim Alanları -Sosyal Bilgilerin Temelleri, Sosyal Psikoloji, Arkeoloji, Antropoloji, Sosyoloji, Felsefe, Ekonomi, Bilim Teknoloji ve Sosyal Değişme, Sanat ve Estetik, İnsan İlişkileri ve Iletişim, Günümüz Dünya Sorunları, Sosyal Proje Geliştirme) ile Alan Eğitimi alanlarındaki bilgi ve becerilerini ölçmeyi hedeflemektedir. Öğretmenlik Alan Bilgisi Testinde çıkan sorular, Sosyal Bilgiler Öğretmenlik Lisans Programlarında verilen akademik disiplinlere paralel olarak hazırlanmaktadır. Sınavdaki Alan-Soru dağılımı aşağıdaki tabloda belirtilmiştir. Genel Yüzde Yaklaşık Yüzde Soru Sayısı Alan Bilgisi Testi % a. Fiziki Coğrafya b. Beşeri ve Ekonomik Coğrafya c. Bölgeler ve Ülkeler % 30 % 30 % 20 Alan Eğitimi Testi % Genel Kültür, Genel Yetenek ve Eğitim Bilimleri Sınavlarınıza ek olarak gireceğiniz Öğretmenlik Alan Bilgisi Testi ile ilgili verilen bu bilgiler COĞRAFYA ÖABT sınavı çerçevesinde hazırlanmıştır. Sınav içeriğinde yapılabilecek olası değişiklikleri ÖSYM'nin web sitesinden takip edebilirsiniz.

5 İÇİNDEKİLER ALAN BİLGİSİ 1. BÖLÜM: COĞRAFYANIN TANIMI, TARİHİ VE BÖLÜMLERİ COĞRAFYANIN TANIMI, TARİHİ...5 Türkiye'de Coğrafyanın Gelişimi...7 COĞRAFYANIN BÖLÜMLERİ...8 A. Fiziki Coğrafya Jeomorfoloji Klimatoloji Hidrografya Bitki Coğrafyası Zoocoğrafya Toprak Coğrafyası Kartografya...9 B. Beşerî ve Ekonomik Coğrafya Nüfus Coğrafyası Yerleşme Coğrafyası Siyasi Coğrafya Kültürel Coğrafya Ekonomik Coğrafya...9 Çözümlü Test Çözümler BÖLÜM: FİZİKİ COĞRAFYA EVREN VE DÜNYA...15 Galaksiler (Gökadalar)...15 Yıldızlar...15 Kuyruklu Yıldızlar...15 Asteroitler...16 Meteorit ve Meteorlar...16 Karadelikler...16 Güneş ve Güneş Sistemi...16 Ay ve Özellikleri...19 DÜNYA (YERYUVARLAĞI)...20 Dünya'nın Şekli ve Sonuçları...20 Dünya'nın Hareketleri...22 Yerel Saat...24

6 vi Yerel Saat Hesaplamaları...25 Uluslararası Saat (Saat Dilimleri)...26 Ulusal Saat...26 Tarih Değiştirme Çizgisi...26 Dünya'nın Güneş Etrafındaki Hareketi (Yıllık Hareketi) ve Sonuçları...27 Eksen Eğikliği (Ekvator ile Yörünge Düzlemi Arasındaki Açı)...28 Eksen Eğikliğinin Sonuçları...28 Güneş Işınlarının Yıl İçinde Dik Düştüğü Enlemlerin Değişmesi...30 Dünya'nın Yıl İçinde Güneş'e Karşı Konumları Mart ve 23 Eylül Durumu (Ekinokslar) Haziran Durumu (Yaz Solstisi) Aralık Durumu (Kış Solstisi)...32 Gölge Boyu Grafiklerini Yorumlama...33 KARTOGRAFYA (HARİTA BİLGİSİ)...35 UTM Koordinat Sistemi...35 Harita...36 Harita Bilgisi ile İlgili Bazı Kavramlar...38 Haritaların Ölçeklerinden Yararlanma...40 Eğim...42 Harita Çeşitleri...43 Haritalarda Yeryüzü Şekillerinin ve Çeşitli Bilgilerin Gösterilmesi...45 COĞRAFİ KOORDİNAT SİSTEMİ...52 Matematik (Mutlak) Konum Paraleller Meridyenler Enlem Boylam...55 Göreceli (Özel) Konum...55 Coğrafi Bilgi Sistemi (Cbs) ve Uzaktan Algılama...56 JEOMORFOLOJİ (YERŞEKİLLERİ)...57 Dünya'nın İç Yapısı...57 Yeryuvarlağının Yapısı...57 Levha Hareketleri...58 Kıtaların Kayması...59 Jeolojik Zamanlar...60 Yerkabuğunun Malzemesi (Taşlar)...63 Yerşekillerinin Oluşumu...67 Yerşekillerinin Oluşum Süreçleri ve Yerşekillerini Oluşturan Kuvvetler...67 Yeryüzünde Ana Yerşekilleri...72 Dağlar...72 Ovalar...73 Platolar...74

7 vii BÜYÜK JEOMORFOLOJİK GRUPLAR...77 Akarsu Topografyası (Flüvyal Topografya)...77 Akarsuların Oluşturduğu Aşındırma Şekilleri...78 Akarsuların Oluşturduğu Biriktirme Şekilleri...81 Kıyı Topografyası...83 Dalga Aşındırma Şekilleri...84 Dalga Biriktirme Şekilleri...84 Kıyı Tipleri...85 KARST TOPOGRAFYASI...88 Karstik Aşındırma Şekilleri Lapya Dolin (Kokurdan - Koyak - Tava) Uvala Polye Obruk Düden (Su yutan - Su batan) Mağara Doğal Tünel ve Köprüler Kör ve Kuru Vadiler...90 Karstik Biriktirme Şekilleri Traverten Sarkıt, Dikit ve Sütun...90 KURAK VE YARI KURAK BÖLGELER TOPOGRAFYASI...91 Kurak ve Yarı Kurak Bölgede Aşındırma Şekilleri Mantarkaya (Şahit Tepeler) Tafoni Deflasyon Çukurları Yardanglar Hamada ve Reg Façetalı Çakıllar (Drei Konter)...92 Kurak ve Yarı Kurak Bölgelerde Biriktirme Şekilleri Kumullar (Kum Yığınları) Lös...93 BUZUL TOPOGRAFYASI (GLASİYAL)...94 Buzullar...94 Başlıca Buzul Tipleri...95 Buzul Aşındırma Şekilleri Çizik, Oluk ve Çentikler Sirkler (Buz Yalağı) Buzul Vadileri (Tekne Vadi)...95

8 viii 4. Asılı Vadiler Fiyord Hörgüçkayalar...96 Buzul Biriktirme Şekilleri Moren Sandur Ovası Drumlinler Kame Kettle (Söl)...97 Buzul Çevresi Bölgeler Topografyası Erime Çukurları Yoğurulmuş Topraklar Çelenkli Topraklar Poligonal Topraklar (Taş Poligonları) Şeritli Topraklar (Taş Şeritleri) Soliflüksiyon Taraçaları...97 VOLKAN TOPOGRAFYASI...98 Volkan Tipleri ve Dünyada Volkanizmanın Dağılışı...99 a. Stromboli Volkan Tipi...99 b. Hawai Volkan Tipi...99 c. Volcano Volkan Tipi...99 d. Pele Volkan Tipi...99 Volkanizma ile İlgili Yerşekilleri Krater ve Kaldera Maar ve Diatrema Volkanik Dom ve Kule Lav Volkanları Piroklastik Volkanlar Volkan Topografyasında Aşındırma ve Biriktirme Barrancos Planez Aşınım Kalderaları Neck ve Dayk KLİMATOLOJİ - İKLİM BİLGİSİ Atmosfer Atmosferin Etkileri Atmosferi Oluşturan Gazlar Atmosferin Katları...104

9 ix İKLİM ELEMANLARI Sıcaklık Sıcaklığın Yeryüzüne Dağılışını Etkileyen Faktörler İzoterm Haritaları Basınç Basıncın Yeryüzüne Dağılışını Etkileyen Faktörler Alçak Basınç (Siklon) Yüksek Basınç (Antisiklon) İzobar Haritaları Rüzgârlar Rüzgârın Hızı Rüzgârın Yönü Rüzgârın Esme Sıklığı (Rüzgâr Frekansı) Rüzgâr Çeşitleri NEMLİLİK VE YAĞIŞ Nem ve Yağışlar Mutlak Nem (Salt Nemlilik) Bağıl Nem (Nispi Nem) Yoğunlaşma Yoğunlaşma Şekilleri Yağışlar Oluşumlarına Göre Yağış Çeşitleri Yağış Biçimleri Yağış Rejimi Yeryüzünde Yağış Dağılışı BUZ DEVİRLERİ VE İKLİM DEĞİŞİKLİKLERİ BÜYÜK İKLİM TİPLERİ Başlıca Büyük İklim Tipleri Ekvatoral İklim Yazı Yağışlı Tropikal İklim (Subtropikal) HİDROGRAFYA (SULAR COĞRAFYASI) Denizler ve Okyanuslar A. Dalgalar B. Akıntılar C. Gel-Git (Med - Cezir) Akarsular Akarsu Rejimleri Drenaj Sistemleri Dünya'nın Önemli Akarsuları...144

10 x 3. Göller A. Doğal Göller B. Yapay Göller (Barajlar) Su Özelliklerine Göre Göller Yeraltı Suları Kaynak Suları A. Artezyen Kaynaklar B. Karstik Kaynaklar (Voklüz) C. Fay Kaynakları D. Yamaç (Vadi) Kaynakları E. Gayzer Kaynaklar F. Kaplıcalar ve Ilıcalar Sulardan Faydalanma Hidroelektrik Potansiyel TOPRAK COĞRAFYASI Toprağın Özellikleri ve Toprak Oluşumunu Etkileyen Faktörler Anakaya İklim Yerşekilleri Canlılar Zaman Toprak Türleri Zonal (Yerli Kaya Toprakları) Azonal (Tasınmış Topraklar) İntrazonal Toprak Taksonomisi (1975) veya 7. Toprak Sınıflandırma Sistemi Entisoller İnceptisoller Aridisoller Mollisoller Spodosollar Alfosiller Ultisoller Oxisoller Vertisoller Histosoller Heyelan Heyelana Neden Olan Faktörler Erozyon Erozyonu Artıran Faktörler...159

11 xi BİTKİ (VEJETASYON) COĞRAFYASI Bitkilerin Yetişme Koşulları İklim Yerşekilleri Toprak Biyotik Başlıca Bitki Toplulukları Ağaç Formasyonu Çalı Formasyonu Ot Formasyonu Çözümlü Test Çözümler BÖLÜM: BEŞERÎ VE EKONOMİK COĞRAFYA BEŞERÎ COĞRAFYA NÜFUS COĞRAFYASI Nüfusun Yapısı Nüfusun Yaş ve Cinsiyet Piramitleri Nüfusun Cinsiyete Göre Dağılımı Nüfusun Eğitim Durumu Çalışan Nüfusun Ekonomik Faaliyet Kollarına Dağılımı Kırsal - Kentsel Nüfus Nüfus Artışı Dünya Nüfus Artışı ve Artışla İlgili Bazı Görüşler Hızlı Nüfus Artışının Sonuçları Nüfus Artışı ile İlgili Görüşler Kıtalarda ve Bazı Ülkelerde Nüfus ve Nüfus Artış Oranı Dünyada Nüfusun Dağılışı ve Bu Dağılışı Etkileyen Faktörler Nüfus Yoğunluğu Kavramları Aritmetik Nüfus Yoğunluğu Tarımsal Nüfus Yoğunluğu Fizyolojik Nüfus Yoğunluğu Nüfus Politikaları GÖÇLER Dünyada Geniş Çaplı Göçlere Örnekler Kavimler Göçü Göçlerin Nedenleri Ekonomik Nedenler Doğal Nedenler...197

12 xii 3. Siyasi Nedenler Sosyal Nedenler Göçlerin Sonuçları Gidilen Yere Göre Göçler A. İç Göçler B. Dış Göçler Kalma Süresine Göre Göçler A. Geçici (Mevsimlik) Göçler B. Sürekli Göçler Beyin Göçü YERLEŞME COĞRAFYASI Yerleşmenin Tarihçesi Mağaralar ve Ağaç Kovukları Yerleşik Hayat ve Tarım Şehirleri Ticaret Şehirleri Liman Şehirleri İdari Şehirler Dinî Şehirler Maden Şehirleri Sanayi Şehirleri Turizm Şehirleri Teknoloji Şehirleri Yerleşmelerin Sınıflandırılması Kırsal Yerleşmeler Kent Yerleşmeleri EKONOMİK COĞRAFYA Gelişmişlik ve Az Gelişmişlik Küreselleşen Ekonomi Ekonomik Faaliyet Türleri Tarım Faaliyetleri Hayvancılık Ormanlar ve Ormanlardan Faydalanma Madenler Enerji Kaynakları Ulaşım Turizm Sanayi Ticaret Çözümlü Test Çözümler...269

13 xiii 4. BÖLÜM: SİYASİ COĞRAFYA SİYASİ COĞRAFYA Siyasi Coğrafyanın Gelişimi ve Jeopolitik Teoriler Kara Hâkimiyet Teorisi Kenar Kuşak Teorisi Deniz Hâkimiyet Teorisi Hava Hâkimiyet Teorisi Merkezî Türk Hâkimiyet Teorisi Uzay Hâkimiyet Teorisi Tarihin Sonu Teorisi Medeniyetler Çatışması Teorisi Medeniyetlerin Bütünleşmesi Teorisi Büyük Satranç Tahtası Teorisi Eksen Ülkeler Hâkimiyet Teorisi Entrika Çemberi Teorisi Siyasi Coğrafyada Organizasyonlar: Devlet, Millet, Millî Devlet Devletin Karakteristik Özellikleri Devlet ve Ulus Millî Devletlerin Ortaya Çıkışı Millet ve Millî Devlet Millî Olmayan Devletler Devletlerin Sınıflandırılması Etki Alanlarına Göre Devletler Alanlarına Göre Devletler Biçimlerine (Şekillerine) Göre Devletler Gelişmişlik Seviyelerine Göre Devletler Günümüzde Var Olmayan Devletler Özelliği Olan Bölgeler ve Devletlerin Fizyografik Sınıflandırılması Dünyada Güç Mücadeleleri Devletler Arasında Güç Mücadelesi Milletlerarası Güç Mücadelesi Dünyadaki Çatışma Bölgeleri Kafkasya Orta Asya Afrika Pakt ve Birlikler Birleşmiş Milletler Avrupa Birliği (AB) Karadeniz Ekonomik İşbirliği Teskilatı (KEİ)...295

14 xiv Arap Birliği (Arap Ligi) Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) İngiliz Milletler Topluluğu (Commonwealth) G7 ve G8 Ülkeleri Gelişmekte Olan 8 Ülke (D8) Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) İslam İş Birliği Örgütü (İİÖ) Şangay İş Birliği Örgütü Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Anlaşması Kanallar ve Boğazlar ÜLKELER COĞRAFYASI Çözümlü Test Çözümler BÖLÜM: İNSAN - DOĞA ETKİLEŞİMİ KORUMA ALANLARI İNSANIN DOĞAYA MÜDAHALELERİ DOĞANIN İNSANA ETKİLERİ DOĞAL AFETLER Yer Kökenli (Jeolojik) Afetler Atmosfer Kökenli (Meteorolojik) Afetler JEOLOJİK AFETLER Heyelan Deprem Kaya Düşmesi METEOROLOJİK AFETLER Çığ Aşırı Kar Sel ve Su Baskını Kuraklık Don Dolu Tipi Fırtına Sis Yıldırım Düşmesi Orman Yangını Türkiye'de Korunan Alanlar ve Turizm Millî Park Oluşturma Konusunda Öngörülen Hususlar Türkiye'deki Millî Parklar Diğer Koruma Statüleri...345

15 xv Türkiye'nin UNESCO Dünya Miras Listesinde Yer Alan Değerleri Çözümlü Test Çözümler BÖLÜM: TÜRKİYE COĞRAFYASI TÜRKİYE'NİN COĞRAFİ KONUMU Türkiye'nin Matematik (Mutlak) Konumu ve Sonuçları Türkiye'nin Özel Konumu ve Sonuçları Özel Tarihlerde Türkiye Türkiye'de Ortak Saat Kavramı TÜRKİYE'NİN JEOPOLİTİK KONUMU MEDENİYETLERİN ÇIKIŞ NOKTASI TÜRKİYE Türkiye'nin Dünya Üzerindeki Coğrafi Konumu ve Avantajları TÜRKİYE'NİN SINIRLARI TÜRKİYE'NiN JEOLOJİK ÖZELLİKLERİ Jeolojik Zamanlarda Türkiye Birinci Jeolojik Zaman (Paleozoik) İkinci Jeolojik Zaman (Mesozoik) Üçüncü Jeolojik Zaman (Tersiyer) Dördüncü Jeolojik Zaman (Kuaterner) Türkiye'de Orojenik Hareketler Türkiye'de Epirojenik Hareketler Türkiye'de Volkanizma Oluşumlarına ve Bulunduğu Yere Göre Dağlar Türkiye'de Depremler I. Dereceden Deprem Alanları TÜRKİYE'DE YERYÜZÜ ŞEKİLLERİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ TÜRKİYE'NİN BAZI OVALARI VE PLATOLARI TÜRKİYE'NİN OVALARI Bulundukları Yere Yani Yükseltilerine Göre Ovalar A. Kıyı Ovaları B. İç Ovalar TÜRKİYE'NİN PLATOLARI TÜRKİYE'DE ÇÖZÜLME Fiziksel (Mekanik) Çözülme Kimyasal Çözülme TÜRKİYE'DE BAŞLICA TOPRAK TİPLERİ Zonal Topraklar İntrazonal Topraklar Azonal Topraklar TÜRKİYE'DE TOPRAKLARDAN YARARLANMA TÜRKİYE'DE HEYELAN TÜRKİYE'DE EROZYON...374

16 xvi TÜRKİYE AKARSULARI Türkiye Akarsularının Genel Özellikleri Türkiye'deki Akarsu Havzaları Türkiye'deki Başlıca Akarsular Türkiye Akarsularının Rejimleri A. Yağmur Suları ile Beslenen Akarsular B. Kar ve Buz Suları ile Beslenen Akarsular C. Kaynak Suları ile Beslenen Akarsular D. Gölden Çıkan Akarsular (Göl Ayağı) E. Karma Rejimli Akarsular Türkiye'de Akarsu Aşındırma ve Biriktirme Şekilleri Türkiye'de Akarsuların Oluşturduğu Aşındırma Şekilleri Türkiye'de Akarsuların Oluşturduğu Biriktirme Şekilleri TÜRKİYE'DE RÜZGÂRLARIN OLUŞTURDUĞU ŞEKİLLER TÜRKİYE'DE BUZULLARIN OLUŞTURDUĞU ŞEKİLLER Türkiye'de Buzul Aşındırma Şekilleri Sirkler (Buz Yalağı) Buzul Vadiler (Tekne Vadiler) Türkiye'de Buzul Biriktirme Şekilleri Moren TÜRKİYE'NİN YERALTI SULARI VE KAYNAKLARI Türkiye'nin Kaynakları Artezyen Kaynaklar Karstik Kaynaklar (Voklüz) Fay Kaynakları Yamaç Kaynakları Türkiye'nin Kaplıca ve Ilıcaları TÜRKİYE'DE KARSTİK ŞEKİLLER Türkiye'de Karstik Arazilerin Dağılışı Türkiye'de Karstik Aşındırma Şekilleri Lapya Dolin (Kokurdan - Koyak - Tava) Uvala Polye Obruk Düden (Su yutan - Su batan) Mağara Türkiye'de Karstik Biriktirme Şekilleri Traverten Sarkıt, Dikit ve Sütun TÜRKİYE'DE DALGALARIN VE AKINTILARIN OLUŞTURDUĞU ŞEKİLLER Türkiye'de Dalga Aşındırma Şekilleri Falez (Yalıyar)...387

17 xvii Türkiye'de Dalga Biriktirme Şekilleri Kumsallar Kıyı Oku (Kıyı Kordonu) Lagün (Kıyı Set Gölü - Deniz Kulağı) Tombolo (Saplı Ada) TÜRKİYE'DE KIYI TİPLERİ Boyuna Kıyılar Enine Kıyılar Ria Tipi Kıyılar Dalmaçya Tipi Kıyılar Limanlı Kıyılar TÜRKİYE'DE GÖLLER A. Doğal Göller Yerli Kaya Gölleri Set Gölleri B. Yapay (Baraj) Göller TÜRKİYE'NİN İKLİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER VE TÜRKİYE'DE İKLİM ELEMANLARI Matematik Konumun İklime Etkisi Özel Konumun İklime Etkisi a. Etrafındaki Denizlerin Etkisi b. Yükselti c. Dağların Uzanışı d. Etrafındaki Basınç Merkezlerinin Etkisi e. Bakı TÜRKİYE'DE SICAKLIK Türkiye'nin Yıllık Ortalama Sıcaklık Haritası Türkiye Ocak Ayı İndirgenmiş İzoterm Haritası Türkiye Temmuz Ayı İndirgenmiş İzoterm Haritası Türkiye Yıllık Sıcaklık Farkı Haritası TÜRKİYE'Yİ ETKİLEYEN BASINÇ MERKEZLERİ TÜRKİYE'Yİ ETKİLEYEN RÜZGÂRLAR TÜRKİYE'DE NEM VE YAĞIŞ Oluşumuna Göre Yağış Çeşitleri Türkiye'de Yağışın Fazla Olduğu Yerler Türkiye'de Yağışın Az Olduğu Yerler TÜRKİYE'DE İKLİM TİPLERİ Karadeniz İklimi Akdeniz İklimi Karasal İklim Sert Karasal İklim Step İklimi TÜRKİYE'NİN BİTKİ ÖRTÜSÜ Ormanlar...400

18 xviii 2. Maki Bozkır Yüksek Dağ Çayırları TÜRKİYE'DE NÜFUS VE YERLEŞME Türkiye'de Nüfus Sayımları Nüfus Artışı ve Sonuçları Türkiye'de Nüfusun Dağılışını Etkileyen Faktörler Doğal Faktörler Beşerî ve Ekonomik Faktörler Türkiye'de Nüfusun Seyrek Olduğu Yerler Türkiye'de Nüfusun Sık Olduğu Yerler Türkiye'de Nüfus Yoğunlukları Aritmetik Nüfus Yoğunluğu Tarımsal Nüfus Yoğunluğu Fizyolojik Nüfus Yoğunluğu Türkiye Nüfusunun Özellikleri (Nüfusun Yapısı) Türkiye'de Nüfusun Yaş Gruplarına Göre Dağılımı Türkiye'de Nüfusun Cinsiyete Göre Dağılımı Türkiye'de Çalışan Nüfusun Ekonomik Faaliyet Kollarına Dağılımı Türkiye'de Nüfusun Eğitim Durumu Türkiye'de Kırsal - Kentsel Nüfus Türkiye'de Nüfus Politikaları Gelecekte Türkiye Nüfusu TÜRKİYE'DE GÖÇLER Türkiye'de Nedenlerine Göre Göçler Türkiye'de Mekânlara Göre Göçler İç Göçler Dış Göçler Türkiye'de Zamana Göre Göçler Sürekli Göçler Mevsimlik Göçler TÜRKİYE'DE YERLEŞME Yerleşmenin Tarihçesi Türkiye'de Yerleşmeyi Etkileyen Faktörler Beşerî ve Ekonomik Faktörler Fiziki Faktörler Türkiye'de Yerleşme Şekilleri Yerleşmelerin Sınıflandırılması A. Köy Altı Yerleşmeleri B. Kent Yerleşmeleri Türkiye'de Mesken Tipleri Ahşap Meskenler Toprak (Kerpiç) Meskenler Taş Meskenler...428

19 xix TÜRKİYE'NİN EKONOMİK COĞRAFYASI Türkiye'nin Ekonomisini Etkileyen Faktörler A. Coğrafi Konum B. Yerşekilleri C. İklim D. Nüfus Yerleşme TÜRKİYE'DE ARAZİ KULLANIMI Türkiye'de Yerşekillerinin Arazi Kullanımına Etkileri TÜRKİYE'DE TOPRAKLARDAN YARARLANMA TÜRKİYE'DE TARIM (ZİRAAT) Türkiye'de Tarımı Etkileyen Doğal Faktörler A. İklim B. Yerşekilleri Türkiye'de Tarımı Etkileyen Beşerî Faktörler Sulama Tarımda Makine Kullanımı Gübreleme Tohum Islahı Toprak ve Bakımı Zirai mücadele (İlaçlama) Tarımı Destekleyen Kuruluşlar Pazarlama Bitkisel Üretim Tahıllar Baklagiller Sanayi Bitkileri Yağ Bitkileri Yem Bitkileri Meyvecilik Sebzecilik Seracılık Turfandacılık TÜRKİYE'DE HAYVANCILIK Hayvancılığı Etkileyen Faktörler Türkiye'de Hayvan Varlığı ve Coğrafi Dağılışı Küçükbaş Hayvancılık Büyükbaş Hayvancılık Kümes Hayvancılığı İpek Böcekçiliği Arıcılık Su Ürünleri TÜRKİYE'DE ORMANCILIK Ormanlardan Yararlanma ve Orman Ürünleri Ormancılığın Türkiye Ekonomisindeki Yeri ve Önemi...446

20 xx TÜRKiYE'DE MADENLER Madenciliğin Türkiye Ekonomisindeki Yeri ve Önemi TÜRKiYE'DE ENERJi Türkiye'de Enerji Kaynakları Taş Kömürü Linyit Petrol Doğalgaz Rüzgâr Gücü Güneş Enerjisi Jeotermal Enerji Nükleer Enerji (Radyoaktif mineraller) TÜRKİYE'DE SANAYİ Sanayinin Türkiye Ekonomisindeki Yeri ve Önemi Türkiye'de Sanayinin Gelişimi Sanayide Planlı Devre Sanayi Kolları Besin Sanayii Un ve Unlu Mamuller Sanayii Şeker Sanayii Çay Sanayii Yağ Sanayii Süt ve Süt Ürünleri Sanayii Konserve Sanayii Tütün ve İspirtolu İçki Sanayii Dokuma, Deri ve Giyim Eşyası Sanayii Maden Sanayii Makine Sanayii Petro - Kimya Sanayii Çimento, Cam ve Seramik Sanayii Orman Ürünleri Sanayii TÜRKİYE'DE ULAŞIM Türkiye'de Ulaşımı Etkileyen Doğal ve Beşerî Faktörler Doğal Faktörler Beşerî ve Ekonomik Faktörler TÜRKİYE'DE TİCARET İç Ticaret Dış Ticaret Transit Ticaret Serbest Ticaret Bölgeleri Ülkemizde Serbest Ticaret Bölgeleri TÜRKİYE'DE BORU HATLARI Türkiye İçinde Boru Hatları...467

21 xxi Doğalgaz Boru Hatları Doğalgaz Yeraltı Depolama Tesisleri TÜRKİYE'DE KÜLTÜR VE TURİZM Türkiye'de Turizmi Etkileyen Faktörler Doğal Faktörler Beşerî Faktörler Türkiye'nin Turistik Değerleri A. Doğal Güzellikler B. Tarihî Değerler TÜRKİYE'DE HİZMET SEKTÖRÜ İSTATİSTİKİ BÖLGE BİRİMLERİ SINIFLANDIRMASI (İBBS) BÖLGESEL KALKINMA PROJELERİ Zonguldak - Bartın - Karabük (ZBK) Projesi Doğu Karadeniz Projesi (DOKAP) Yeşilırmak Havzası Gelişim Projesi Doğu Anadolu Projesi (DAP) Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) Çözümlü Test Çözümler KAYNAKLAR ALAN EĞİTİMİ COĞRAFYA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI Program Değişikliği Program Yaklaşımı TÜRK MİLLÎ EĞİTİMİNİN AMAÇLARI Genel Amaçlar COĞRAFYA DERSİ ÖĞRETİMİ PROGRAMININ UYGULAMASI İLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR COĞRAFYA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMININI GENEL AMAÇLARI YAPILANDIRMACILIK Bilişsel Yapılandırmacılık Sosyal Yapılandırmacılık Radikal Yapılandırmacılık Yapılandırmacı Eğitim Programları KAVRAM ÖĞRETİMİ Coğrafya Öğretiminde Kavramların Yeri ve Önemi Coğrafya Derslerinde Kavram ve Terim Öğretimi Kavram Haritaları COĞRAFYA ÖĞRETİMİNDE KAZANIM VE BECERİLERİN YAPILANDIRILMASI Kanıt Kullanma Becerisi Harita Becerisi

22 xxii Gözlem Becerisi Arazi Çalışmaları Coğrafi Sorgulama Becerisi Tablo, Grafik ve Diyagram Hazırlama ve Yorumlama Zamanı Algılama Becerisi Değişim ve Sürekliliği Algılama Becerisi COĞRAFYA ÖĞRETİMİNDE DEĞERLER Değerle İlgili Diğer Kavramlar Karakter Eğitimi COĞRAFYA DERSİ ÖĞRENME ALANLARI Çözümlü Test Çözümler COĞRAFYA ÖĞRİTİMİNDE YAKLAŞIMLAR Proje Tabanlı Öğrenme Araştırma Ödevleri ve Projeler COĞRAFYA ÖĞRETİMİNDE ÇOKLU ZEKÂ COĞRAFYA ÖĞRETİMİNDE İŞ BİRLİKLİ ÖĞRENME İş Birlikli Öğrenmenin Temel Koşulları İş Birlikli Öğrenme Teknikleri COĞRAFYA ÖĞRETİMİNDE 5E MODELİ ARAŞTIRMA İNCELEME YOLUYLA ÖĞRENME Araştırma - İnceleme Yoluyla Öğrenme Yaklaşımında Öğretmen ve Öğrencinin Görevi Araştırma - İnceleme Yoluyla Öğrenme Yaklaşımının Özellikleri Araştırma - İnceleme Yoluyla Öğrenme Yaklaşımının Yararları Araştırma - İnceleme Yoluyla Öğrenme Yaklaşımının Aşamaları COĞRAFYA ÖĞRETİMİNDE BEYİN TEMELLİ ÖĞRENME Hebb'in Kuramı Nörofizyolojik Temilli Öğritim İlkeleri COĞRAFYA ÖĞRETİMİNDE 4MAT ÖĞRENME YAKLAŞIMI (MCCARTHY ÖĞRENME STİLİ MODELİ) Tip Öğrenenler (İmgesel Öğrenenler) Tip Öğrenenler (Analitik Öğrenenler) Tip Öğrenenler (Sağduyulu Öğrenenler) Tip Öğrenenler (Dinamik Öğrenenler) MAT Öğrenme Döngüsü Tamamlanırken İzlenen Sağ ve Sol Mod Teknikleri COĞRAFYA EĞİTİMİNDE ELEŞTİREL DÜŞÜNME Düşünme Becerileri Eleştirel Düşünme Eğilimleri Eğitimi Programlarının Hedefi Olarak Eleştirel Düşünme Eleştirel Düşünme Eğitimi COĞRAFYA ÖĞRETİMİNDE YANSITICI ÖĞRENME COĞRAFYA ÖĞRETİMİNDE ÖĞRENMEYİ ÖĞRENME Öğrenmeyi Öğrenmenin Temeli Olarak Düşünmeyi Öğrenme Öğrenmeyi Öğrenme Nedir? Öğrenmeyi Öğrenmede Öğretmen

23 xxiii COĞRAFYA ÖĞRETİMİNDE ÖĞRETİM YÖNTEM VE TEKNİKLERİ Anlatım Soru - Cevap Grup Tartışması Okuma Workshop (Çalıştay / Düşünme Atölyesi) Gezi - Gözlem Gösteri (Demonstrasyon) Örnek Olay Beyin Fırtınası Altı Şapkalı Düşünme Tekniği İstasyon Tartışma Yöntemi Benzetim (Simülasyon) Problem Çözme Laboratuvar Çalışma Tekniği COĞRAFYA ÖĞRETİMİNDE KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER Öğretimde Materyal Kullanımı Materyal Kullanımında Dikkat edilecek noktalar Materyal Geliştirme Materyal Geliştirmede Dikkat Edilecek Noktalar Materyal Geliştirme ve Tasarım İlişkisi Eğitimde Materyal Tasarımı ve Tasarım İlkeleri Coğrafya Öğretiminde Kullanılabilecek Araç - Gereçler Grafikler ve Şekiller Kartogramlar Üç Boyutlu Materyaller Görsel İşitsel Araçlar Elektronik Materyaller Bilgisayar Destekli Eğitim Çözümlü Test Çözümler COĞRAFYA ÖĞRETİMİNDE ÖLÇME DEĞERLENDİRME Ölçme ve Değerlendirmenin Amacı Eğitiminde Kullanılan Ölçme Araçları ve Özellikleri Ölçme Araçlarının Seçimi Öğrenciyi Çok Yönlü Tanımaya Dönük Coğrafya Dersi Ölçme Araçları COĞRAFYA ÖĞRETİMİNDE COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ (CBS) Coğrafya Öğretiminde Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) Çözümlü Test Çözümler KAYNAKLAR...595