İÇİNDEKİLER. 1. ÜNİTE Vücudumuzdaki Sistemler. 2. ÜNİTE Kuvvet ve Hareket

Transkript

1 İÇİNDEKİLER 1. ÜNİTE Vücudumuzdaki Sistemler BÖLÜM.. 1: HÜCRE Ölçme ve Değerlendirme Kazanım Değerlendirme Testi Kazanım Değerlendirme Testi BÖLÜM.. 2: DESTEK ve HAREKET SİSTEMİ Ölçme ve Değerlendirme Kazanım Değerlendirme Testi Kazanım Değerlendirme Testi BÖLÜM.. 3: SOLUNUM SİSTEMİ Ölçme ve Değerlendirme Kazanım Değerlendirme Testi BÖLÜM.. 4: DOLAŞIM SİSTEMİ Ölçme ve Değerlendirme Kazanım Değerlendirme Testi Kazanım Değerlendirme Testi Ölçme ve Değerlendirme Ünite Değerlendirme Testi Ünite Değerlendirme Testi Ünite Değerlendirme Testi ÜNİTE Kuvvet ve Hareket BÖLÜM.. 1: BİLEŞKE KUVVET Ölçme ve Değerlendirme Kazanım Değerlendirme Testi Kazanım Değerlendirme Testi Kazanım Değerlendirme Testi BÖLÜM.. 2: SABİT SÜRATLİ HAREKET Ölçme ve Değerlendirme Kazanım Değerlendirme Testi Kazanım Değerlendirme Testi Kazanım Değerlendirme Testi

2 3. ÜNİTE Maddenin Tanecikli Yapısı BÖLÜM.. 1: MADDENİN TANECİKLİ YAPISI Ölçme ve Değerlendirme Kazanım Değerlendirme Testi BÖLÜM.. 2: FİZİKSEL VE KİMYASAL DEĞİŞMELER Ölçme ve Değerlendirme Kazanım Değerlendirme Testi BÖLÜM.. 3: YOĞUNLUK Ölçme ve Değerlendirme Kazanım Değerlendirme Testi Ünite Değerlendirme Testi Ünite Değerlendirme Testi Ünite Değerlendirme Testi Ünite Değerlendirme Testi Ünite Değerlendirme Testi Ünite Değerlendirme Testi ÜNİTE Işık ve Ses BÖLÜM.. 1: IŞIĞIN YANSIMASI Ölçme ve Değerlendirme Kazanım Değerlendirme Testi Kazanım Değerlendirme Testi BÖLÜM.. 2: SESİN MADDEYLE ETKİLEŞMESİ Ölçme ve Değerlendirme Kazanım Değerlendirme Testi Kazanım Değerlendirme Testi

3 5. ÜNİTE Bitki ve Hayvanlarda Üreme, Büyüme ve Gelişme BÖLÜM.. 1: EŞEYSİZ ÜREME Ölçme ve Değerlendirme Kazanım Değerlendirme Testi BÖLÜM.. 2: BİTKİLERDE EŞEYLİ ÜREME Ölçme ve Değerlendirme Kazanım Değerlendirme Testi Kazanım Değerlendirme Testi BÖLÜM.. 3: HAYVANLARDA EŞEYLİ ÜREME Ölçme ve Değerlendirme Kazanım Değerlendirme Testi Kazanım Değerlendirme Testi Ölçme ve Değerlendirme Ünite Değerlendirme Testi ÜNİTE Madde ve Isı BÖLÜM.. 1: MADDE ve ISI Ölçme ve Değerlendirme Kazanım Değerlendirme Testi Kazanım Değerlendirme Testi BÖLÜM.. 2: YAKITLAR Ölçme ve Değerlendirme Kazanım Değerlendirme Testi

4 7. ÜNİTE Elektriğin İletimi BÖLÜM.. 1: İLETKEN ve YALITKAN MADDELER Ölçme ve Değerlendirme Kazanım Değerlendirme Testi Kazanım Değerlendirme Testi BÖLÜM.. 2: ELEKTRİKSEL DİRENÇ ve BAĞLI OLDUĞU FAKTÖRLER Ölçme ve Değerlendirme Kazanım Değerlendirme Testi Kazanım Değerlendirme Testi Kazanım Değerlendirme Testi ÜNİTE Dünya mız, Ay ve Yaşam Kaynağımız Güneş BÖLÜM.. 1: DÜNYA, GÜNEŞ ve AY IN ŞEKİL ve BÜYÜKLÜKLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI Ölçme ve Değerlendirme Kazanım Değerlendirme Testi BÖLÜM.. 2: DÜNYA MIZIN KATMAN MODELİ Kazanım Değerlendirme Testi BÖLÜM.. 3: DÜNYA MIZIN UYDUSU AY Ölçme ve Değerlendirme Kazanım Değerlendirme Testi CEVAP ANAHTARI

5 1. ÜNİTE Vücudumuzdaki Sistemler

6 BÖLÜM.. 1 HÜCRE Hayvan hücreleri mikroskop ile incelendiğinde hücre şekillerinin genelde yuvarlak olduğu gözlenir. Kazanımlar Bu bölümü bitirdiğimde; 1.1 Hayvan ve bitki hücrelerini, temel kısımları ve görevleri açısından karşılaştırmayı, 1.2 Geçmişten günümüze, hücrenin yapısı ile ilgili olarak ileri sürülen görüşleri teknolojik gelişmelerle ilişkilendirerek tartışmayı, 1.3 Hücre - Doku - Organ - Sistem - Organizma ilişkisini açıklamayı öğrenmiş olacağım. Canlıların canlılık özelliği gösteren en küçük yapı birimine hücre denir. Hücreler çok küçük oldukları için, mikroskop yardımıyla görülüp incelenebilir. Bir canlıda gerçekleşen olayların çoğu bir hücrede de meydana gelir. Hücreler bölünerek çoğalırlar. Hücreler, bir organizmanın sahip olduğu solunum, boşaltım, sentez ve büyüme gibi çeşitli canlılık özelliklerini gösterir. Bundan dolayı hücreler canlıdır diyebiliriz. Canlılar çok hücreli veya bir hücreli olabilir. Bakteri, paramesyum, öglena ve amip gibi canlılar bir hücrelidir. İnsan, şapkalı mantar, bitki ve hayvanlar ise çok hücreli olan organizmalardır. Çok hücreli olan canlıların vücudunda doku - organ - sistem organizasyonu bulunmaktadır. Bir hücreli ve çok hücreli canlılar 10 A. CANLILIĞIN TEMELİ: HÜCRE Bitki hücreleri mikroskop ile incelendiğinde hücre şekillerinin genelde köşeli olduğu gözlenir.

7 Hücre Sitoplazmada beslenme, solunum ve boşaltım gibi yaşamsal olaylar gerçekleşir. Sitoplazmadaki farklı görevleri yerine getiren yapılara organel denir. Organeller hücre faaliyetlerinin hızlı ve kontrollü olarak yapılmasını sağlar. Örnek - 1 Soğan zarından alınan bir parça mikroskop altında inceliyor. Bu çalışma sonucunda, aşağıdaki hücre örneklerinden hangisi gözlenmiş olabilir? B) A) a. Endoplazmik retikulum: Hücre zarı, çekirdek ve organeller arasında, kanal veya tüpler oluşturur. Hücre içindeki yapılar arasında madde iletimini sağlar. b. Lizozom: Hücre içi sindiriminden sorumlu organeldir. Büyük moleküllü besinleri sindirir. Hücrede depo edilen besinleri ve hücredeki yıpranmış - yaşlanmış olan organelleri parçalayarak yok eder. C) c. Golgi cisimciği: Salgı maddelerinin üretilmesi, paketlenmesi ve salgılanmasında görev yapar. Golginin etkinliği sonucu; ter, gözyaşı, süt, balözü, mukus ve sindirim sıvısı gibi salgı maddeleri üretilir. D) d. Ribozom: Hücrede en küçük olan ve en fazla bulunan organeldir. İhtiyaç duyulan proteinleri sentezler. Çözüm Cevap A Hücreler genel olarak; hücre zarı, sitoplazma ve çekirdek olmak üzere üç temel kısımdan oluşur. 1. Hücre Zarı Hücreyi bulunduğu ortamdan ayıran ince örtüye hücre zarı denir. Hücre zarları esnek, canlı ve yarı saydamdır. Hücreyi dış ortamdan ayırır, hücreye şekil verir, sitoplazmayı dış etkilerden korur ve hücrenin madde alış verişini kontrol eder. Soğan zarı hücreleri bitki hücreleridir. Mikroskop ile incelendiğinde hücre şekillerinin köşeli olduğu gözlenir. Bu durumu A seçeneğindeki hücreler gösterir. e. Sentriyoller: Sadece hayvan hücrelerinde çiftler halinde bulunur. Hücre çoğalması sırasında iki katına çıkar. Hücre bölünmesinde görev yapar. Hücre zarının yapısında madde geçişini sağlayan geçit ya da porlar vardır. Hücre zarları seçici geçirgen özelliğe sahiptir. Bu özellik, hücreye yararlı maddelerin girmesini, hücre içindeki zararlı olan maddelerin ise dış ortama atılmasını sağlar. f. Kloroplast: Bitki hücrelerinde bulunur. Kloroplastın içinde klorofil denen yeşil renkli maddeler vardır. Yaprak ve olgunlaşmamış meyvelere yeşil renk verir. Güneş ışığını emerek, karbondioksit ve sudan hücrenin ihtiyaç duyduğu besinleri ve oksijeni üretir. Bu olaya fotosentez denir. Bazı hücrelerde, zar dışında bulunan dayanıklı olan ikinci örtüye hücre duvarı denir. Hücre duvarı bitki, bakteri ve mantar hücrelerinde vardır. Sert, cansız ve koruyucudur. Hücre zarına destek olur. Hayvan hücrelerinde hücre duvarı bulunmaz. Karbondioksit + Su + Işık Besin + Oksijen 2. Sitoplazma Hücre zarı ile çekirdek arasında bulunan çoğu sıvı olan yapıya sitoplazma denir. Sitoplazma saydam, akıcı ve canlıdır. Büyük bir kısmını su oluşturur. 6. Sınıf / Fen Bilimleri g. Koful: Hücrede atık maddeleri veya ihtiyaç fazlası besinleri depolar. Bitki hücrelerinde büyük, hayvan hücrelerinde küçüktür. h. Mitokondri: Hücrenin enerji santralidir. Hücrede bulunan besin ve oksijeni kullanarak, enerji üretir. Besin + Oksijen Karbondioksit + Su + Enerji Enerji ihtiyacına göre bu organelin sayısı değişebilir. 11

8 Hücre Örnek - 2 Hücredeki organeller ve görevleriyle ilgili, aşağıdaki eşleştirmelerin hangisi yanlıştır? A) Mitokondri g Enerji üretimi B) Golgi g Sindirim yapma C) Koful g Atık depolama D) Kloroplast g Besin üretme Çözüm Mitokondri besinlerden enerji üretilmesini, golgi besinlerden salgıların üretilmesini sağlar. Koful madde depolanmasını kloroplast ise güneş ışığının kullanılarak fotosentez ile besin üretilmesini sağlar. Cevap B Sıra Sizde - 1 Öğretmen Müge den, kendi görevlerini anlatan aşağıdaki hücre organellerini hayvan hücresi şeklinin içine çizmesini istiyor. b. Gelişmiş hücre: Zarla çevrilmiş çekirdek ve organelleri vardır. Kalıtsal maddesi, çekirdek içinde yer alır. Amip, öglena, paramesyum, mantar, bitki, hayvan ve insan hücreleri gibi. Bitki ve Hayvan Hücresi Arasındaki Farklar 4 Bitki hücresinde hücre duvarı var, hayvan hücresinde ise yoktur. 4 Bitki hücrelerinde kloroplast var, hayvan hücresinde ise yoktur. 4 Bitki hücresi köşelidir, hayvan hücresi yuvarlaktır. 4 Hayvan hücresinde sentriyoller vardır, bitki hücresinde ise yoktur. 4 Bitki hücreleri, hüce duvarlarının bulunmasından dolayı, dış etkilere karşı hayvan hücrelerine göre daha dayanıklıdır. 4 Bitkilerde kofullar büyük ve az sayıda, hayvanlarda ise kofullar küçük ve çok sayıda bulunur. 4 Bazı bitki hücreleri kendi besinini üretir, hayvan hücresi ise besinini üretemez. Müge hangi organeli çizerse hata yapmış olur? A) : Fotosentezle besin üretirim. B) : Hücre içi sindirimi yaparım. C) : Hücre için önemliyim, bulunduğum hücreye enerji üretirim. D) : Küçük bir organelim ancak hücrede protein sentezi yaparım. 3. Çekirdek Hücrenin yaşama ve çoğalmasıyla ilgili kalıtım maddelerinin bulunduğu kısımdır. Hücredeki olayları yönetir. Çekirdek, sitoplazma ve hücre zarında gerçekleşen olayları denetler, organelleri yöneterek iş birliği ve uyum içerisinde çalışılmasını sağlar. Çekirdeğin yapısında bulunan kalıtsal maddeler; canlıların göz rengi, boy uzunluğu, yaprak genişliği, tüy rengi gibi kalıtsal özelliklerinin yeni hücrelere aktarılmasını sağlar. Çekirdek yapılarındaki farklılıklara göre iki çeşit hücre grubu vardır. a. İlkel hücre: Basit yapıya sahip olan bazı hücrelerde zarla çevrilmiş çekirdek ve organeller bulunmaz. Kalıtsal maddesi sitoplazmada dağınık halde bulunur. Bakteriler bu gruba girer. Örnek - 3 Bitki ve hayvan hücresi arasında, aşağıdakilerden hangisi farklılık oluşturmaz? A) Hücrenin şekli B) Hücre duvarı bulundurma C) Çekirdeğin görevi D) Besin ihtiyacını karşılama şekli Çözüm Bitki hücresi köşeli, hayvan hücresi yuvarlaktır. Bitki hücresi kendi besinini üretir. Hücre duvarı bitki hücresinde bulunur. Çekirdek bulunduğu bütün hücre çeşitlerinde hücreyi yönetme görevi yapar. Cevap C 12

9 Hücre B. GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE HÜCREYLE İLGİLİ GELİŞMELER Sıra Sizde - 2 Mikroskopta hayvan hücresini inceleyen bir öğrenci aşağıdaki kısımlardan hangisini göremez? CC B) Çekirdek A) Hücre zarı Mikroskobun keşif süreciyle birlikte hücrenin incelenme süreci başlamıştır. Robert Hooke 1665 yılında incelediği ölü mantar dokusunda içi boş odacıklar gördü. Bu boş odacıklara hücre adını verdi. Bu bilim insanı bitki hücrelerinin etrafını saran cansız hücre duvarlarının oluşturduğu odacıkları fark etmiştir. C) Kloroplast Daha sonra Antonie Van Leeuwenhoek geliştirdiği mikroskopla bakteri, maya mantarı, bir damla sudaki canlıları, kanda dolaşan parçacıkları ilk defa gözlemleyip tanımlamıştır. C. HÜCRE - DOKU - ORGAN - SİSTEM ORGANİZMA İLİŞKİSİ Bir canlıyı oluşturan hücreler görevlerine göre farklı şekil ve yapıya sahip olabilirler. Hücre teorisinde, aşağıdaki bilgiler verilmiştir: u Bütün canlılar bir ya da birden çok hücreden oluşmuştur. u Hücreler, canlıların temel yapısal ve fonksiyonel birimidir. u Hücreler, daha önce var olan bir hücrenin bölünmesiyle oluşur lerde geliştirilen ve daha iyi görüntü veren mikroskoplar yardımıyla Robert Brown, bitki hücrelerini incelemiştir. Bu bilim insanı bitki hücrelerinde yuvarlak bir yapının ortak olduğunu tespit etmiştir. Bu yapıya çekirdek adını vermiştir larda Mathias Schleiden bitkilerin hücrelerden oluştuğunu ortaya çıkarmıştır de Thedor Schwann hayvanların hücrelerden oluştuğunu belirlemiştir. Bu iki bilim insanının birbirinden bağımsız olarak ortaya çıkardığı bu bilgiler hücre teorisini doğurmuştur. D) Sitoplazma Yapısı, görev ve şekilleri benzer olan hücrelerin biraraya gelerek oluşturduğu hücre topluluğuna doku denir. Kas hücreleri kas dokuyu, deri hücreleri epitel dokuyu, kemik hücreleri kemik dokuyu, kandaki hücreler kan dokuyu oluşturur. Çok hücreli canlılarda benzer görevi yapan dokuların birleşmesiyle organ oluşur. Karaciğer, akciğer, böbrek, beyin ve mide vücudumuzdaki organlardan bazılarıdır. Örneğin midenin yapısında kas, kan ve sinir dokuları bulunur. Vücutta benzer görevi yapan organların birleşmesiyle de sistem oluşur. Sindirim, boşaltım, dolaşım, hareket, sinir sistemleri organlardan meydana gelir. Sistemlerin birleşmesi sonucunda organizma oluşur. Örnek - 4 Benzer özellikteki hücrelerin aynı görevi yapmak üzere bir araya gelmesiyle oluşan yapıya ne denir? AA A) Doku B) Organ C) Sistem D) Organizma Çözüm u Hücreler kalıtım maddelerini içerir ve ana hücreden yavru hücreye bu maddeler aktarılır. u Yaşamsal olayların gerçekleştiği yer hücredir. 6. Sınıf / Fen Bilimleri Yapısı, görev ve şekilleri benzer olan hücrelerin biraraya gelerek oluşturduğu hücre topluluğuna doku denir. Cevap A 13

10 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Hücre Kazanım Pekiştirme - 1 Aşağıdaki kavram haritasını kutulardaki kavramlardan uygun olanlarıyla tamamlayınız. Yumurta aký kývamýndadýr. Hücreyi korur. 1 Sitoplazma 2 Hücre zarı Enerji üretir. HÜCRE 3 Mitokondri 4 Hücreyi yönetir. Çekirdek Atýk madde depolar. Besin üretir. 5 Koful 6 Kloroplast Oluþturur. 7 Doku DOKU Oluþturur. ORGAN MÝTOKONDRÝ SÝTOPLAZMA KLOROPLAST ORGANÝZMA 8 Organ Oluþturur. ÇEKÝRDEK HÜCRE ZARI KOFUL 9 Sistem SÝSTEM Oluþturur. 10 Organizma 14

11 HÜCRE KAZANIM DEĞERLENDİRME TESTİ KDT 1 1. Aşağıda verilenlerden hangisi, hücrenin temel bölümlerinden birisi değildir? BBB A) Hücre zarı B) Hücre duvarı C) Çekirdek D) Sitoplazma 4. Hücre zarý Kloroplast Çekirdek Koful Mitokondri 2. Bir hücredeki dört yapının şekli ve görevi, aşağıda verilmiştir. Yukarıda karşılaştırılan iki hücre arasında, aşağıdakilerin hangisi ortaktır? A) Besin atıklarını depolama B) Fotosentezle besin üretme C) Hücre duvarı bulundurma D) Yuvarlak hücre şekline sahip olma Özellikleri verilen hücre yapıları, aşağıdakilerin hangisinde yanlış eşleştirilmiştir? CCC A) X Hücre zarı B) Y Çekirdek C) Z Kloroplast D) K Golgi cisimciği 5. Hücre zarının seçici geçirgen olması, aşağıda verilenlerden hangisini sağlar? A) Yararlı maddelerin hücreye girmesini, zararlı maddelerin hücreden çıkmasını B) Hücrenin bölünerek çoğalmasını C) Hücrenin hareket etmesini D) Zararlı maddelerin hücreye girmesini, yararlı maddelerin çıkmasını 3. X yapısı: Her hücrenin yapısında yer alır. Hücreyi dış ortamdan ayırarak hücreye şekil ve dayanıklılık verir. Canlı, esnek ve seçici - geçirgen özelliğe sahiptir. Yukarıda belirtilen özelliğe sahip olan X yapısı, aşağıda verilenlerden hangisidir? BBB A) Hücre duvarı B) Hücre zarı C) Sitoplazma D) Çekirdek 6. Vücudumuzdaki kalp veya midenin yapısı incelendiğinde, aşağıda verilen sonuçlardan hangisine ulaşılabilir? Kalp veya midenin yapýsýnda; þekli farklý olan A) çok sayýda hücre ve görevleri farklý olan dokular vardýr. B) C) D) Kalp veya midenin yapýsýnda; þekli farklý olan çok sayýda doku ve görevleri farklý olan çok sayýda sistem vardýr. Kalp veya midenin yapýsýnda; þekli farklý olan çok sayýda hücre ve görevleri farklý olan çok sayýda organ vardýr. Kalp veya midenin yapýsýnda; þekli farklý olan çok sayýda organ ve görevleri farklý olan çok sayýda sistem vardýr. 6. Sınıf / Fen Bilimleri 15

12 Hücre 1 KDT 7. Hücre duvarının özellikleri arasında, aşağıdakilerden hangisi bulunmaz? CCC A) Hücreyi dış etkilere karşı korur. B) Hücre zarının dışında yer alır. C) Sadece hayvan hücrelerinde vardır. D) Hücreye dayanıklılık sağlar. 8. Üç farklı hücrenin bulunduğu organ ve metabolik görevleri, tabloda gösterilmiştir. Hücre çeþidi X Y Z Bulunduðu organ Beyin Mide Karaciðer Hücrenin metabolik görevi Çalýþýrken bol enerji harcama Besinleri sindirici salgýlarý üretme Kan proteinlerini üretme X, Y ve Z hücrelerinde etkinliği diğerlerine göre daha fazla olan organeller, hangisinde doğru eşleştirilmiştir? DDD X Y Z A) Ribozom Mitokondri Golgi B) Golgi Ribozom Mitokondri C) Ribozom Golgi Mitokondri D) Mitokondri Golgi Ribozom 11. Ali sınıf arkadaşlarıyla birlikte okul bahçesinde futbol maçı yapmaktadır. Bir saat süren maçta Ali çok terlemiş ve yorulmuştur. 12. Bu etkinliği yaparken Ali nin hücrelerindeki; I. Sentriyoller II. Mitokondri III. Golgi cisimciği organellerinden hangileri daha etkin görev yapmıştır? DDD A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III Araştırmacı: Yeşil bitkiler kendi besinlerini üretebilir. Çünkü hücrelerinde... bulunmaktadır. Araştırmacının yaptığı açıklamada boş bırakılan yere, hangi hücre yapısının ismi yazılmalıdır? CCC 9. Çekirdeği bulunmayan bir hücre ile ilgili; I. İlkel yapılı bir hücredir. II. Sitoplazması yoktur. III. Bir bakteri hücresidir. şeklindeki açıklamalardan hangileri yanlıştır? A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III D) I, II ve III 10. Aşağıda verilen özelliklerden hangisi, hücreler arasında ortak değildir? DDD A) Besinlerden enerji üretme B) Hücre zarı ve sitoplazma bulundurma C) Çevresiyle madde alış verişi yapma D) Kamçısı yardımıyla hareket etme 13. En küçük yapı biriminden bir canlının oluşumuna kadar görevli yapılar şekilde gösterilmiştir.?? Organ? Canlý Şekilde? ile belirtilmiş olan kutucuklara, aşağıdakilerden hangisi yazılamaz? BBB A) Sistem B) Organizma C) Hücre D) Doku 16

13 KDT 2 HÜCRE KAZANIM DEĞERLENDİRME TESTİ 1. Ribozomla ilgili olarak verilen; 4. Hücre zarının görevleri arasında, aşağıda verilenlerden hangisi bulunmaz? I. Bitki hücrelerinde bulunmaz. CCC II. Protein oluşumunda görevlidir. A) Hücrenin madde alış verişini kontrol etme III. Hücredeki en küçük organeldir. B) Hücrenin şekil kazanmasını sağlama bilgilerinden hangileri doğrudur? C) Hücredeki tüm biyolojik olayları yönetme DDD A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III D) Hücrenin bütünlüğünü sağlamak 5. Hücrelerde bulunan iki organel, aşağıda gösterilmiştir. 2. Hücrede bulunan bir organel, kendisini aşağıdaki gibi tanıtmıştır. Buna göre, aşağıda verilen organların hangisinin hücrelerinde, normalden daha çok golgi cisimciği bulunmaz? DDD-1G12 Golgi cisimciðidir benim adým. Salgý maddelerinin oluþmasýnda görev yaparým. Salgýlarýmý üretir ve paketlerim. Salgý üreten organlarýn hücrelerinde çok sayýda bulunurum. P ve S organelleriyle ilgili, aşağıdaki öğrencilerden hangisinin verdiği bilgiler doğrudur? CC-4G12 P bitki, S hayvan hücresinde bulunur. S besin ve oksijen üretir, P hücre bölünmesinde görev yapar. S bitki, P hayvan hücresinde bulunur. P besin ve oksijen üretir, S hücre bölünmesinde görev yapar. P bitki, S hayvan hücresinde bulunur. P besin ve oksijen üretir, S hücre bölünmesinde görev yapar. S bitki, P hayvan hücresinde bulunur. S besin ve oksijen üretir, P hücre bölünmesinde görev yapar. 6. Hücredeki yaşamsal olayların yönetilmesini 3. Bir bitki veya hayvan hücresindeki çekirdek sayısı, aşağıdakilerin hangisinde verilmiştir? A) 1 B) 2 6. Sınıf / Fen Bilimleri C) 3 D) 4 sağlayan kısım hangisidir? BBB A) Hücre zarı B) Çekirdek C) Sitoplazma D) Hücre duvarı 17

14 Hücre 2 KDT 7. Kalıtım maddelerini çekirdekte bulunduran hücrelere gelişmiş hücre denir. Aşağıda verilen canlılardan hangisinin vücudu, gelişmiş hücrelerden meydana gelmez? A) Bakteri B) Ahtapot C) Kara yosunu D) Kara sinek 8. Hücre kısımlarına ait olan bazı özellikler, aşağıdaki şemada verilmiştir. 10. Üç farklı canlıya ait hücre şekilde gösterilmiştir. Bu hücrelerin ilkel ya da gelişmiş olma durumları, hangisinde doğru eşleştirilmiştir? X Y Z A) İlkel Gelişmiş Gelişmiş B) Gelişmiş Gelişmiş Gelişmiş C) İlkel İlkel Gelişmiş D) Gelişmiş Gelişmiş İlkel Kalýtsal özellikleri oluþturan yapýlarý bulundurur. 1 Saydam ve akýcý yapýya sahiptir. 2 Hücreye özgün þeklini verir. 3 Ýçinde çeþitli yaþam olaylarý gerçekleþir. 5 Seçici ve geçirgen özelliðe sahiptir. 4 Hücrede gerçekleþen canlýlýk olaylarýný yönetir. Belirtilen özelliklerin ait olduğu hücre kısımlarıyla ilgili, hangi eşleştirme yanlıştır? BBB Hücre zarı Çekirdek Sitoplazma A) B) C) D) Bitki ile bakteri hücresinde, aşağıda verilenlerden hangisi farklılık oluşturur? CCC A) Hücre zarı B) Sitoplazma C) Çekirdek D) Ribozom 12. Bir öğrenci, ağız içinden ve soğandan aldığı bir kısım hücreleri mikroskopta inceliyor. 9. Lizozom hücre içi sindiriminden sorumlu olan organeldir. Buna göre, bir hücrede lizozomların görev yapmaması durumunda; I. Hücrede besin üretimi artar. II. Hücrede büyük yapılı besinler sindirilemez. III. Hücrede protein miktarı azalır. olaylarından hangileri gerçekleşir? BBB A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III D) I, II ve III Bir miktar hücre çýkartýlarak inceleniyor. 1 2 Bir miktar hücre çýkartýlarak inceleniyor. Öğrenci yapmış olduğu bu deneyden; I. Hücrelerin şekilleri ortak mıdır? II. Hücre duvarı her iki hücrede bulunur mu? III. İki hücre arasında organel farklılığı var mı? gibi sorulardan hangilerine cevap bulabilir? DDD-5G12 A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) I, II ve III 18

15 BÖLÜM.. 2 DESTEK ve HAREKET SİSTEMİ Organlara tutunma ortamı sağlar. Kazanımlar Bazı iç organları dış etkilerden korur. Bu bölümü bitirdiğimde; Bazı mineralleri depolar ve kan hücrelerini üretir. 2.1 Destek ve hareket sistemine ait yapıları açıklamayı, görevlerini belirterek örnekler vermeyi, Hareket ve bedensel iş yapılmasını sağlar. 2.2 Destek ve hareket sisteminin sağlığını korumak için yapılması gerekenleri araştırma ve sunmayı A. KEMİKLERİN YAPISI Kemiklerde bol miktarda mineral (kalsiyum ve fosfor) bulunması, kemiklerin sert olmasını sağlar. Kemikleri oluşturan temel kısımlar ve özellikleri aşağıda verilmiştir. öğrenmiş olacağım. Kemik zarı: Kemiğin en dışında bulunan örtüdür. Yapısında bulunan kan damarları ile kemik hücrelerini besler. Büyüme dönemlerinde kemiğin kalınlaşmasını sağlar. Kırılan ve çatlayan kemik kısımlarının onarılmasında görev yapar. DESTEK ve HAREKET SİSTEMİ Vücudun şekil kazanmasını sağlar. Vücudumuzun dik durmasını sağlar. Vücudun temel yapısını oluşturan sistemdir. Kemik, kas, eklem ve kıkırdak vücudumuzun destek ve hareket sistemini oluşturur. Destek ve hareket sistemi vücudumuzda şu görevleri yapar. Sert kemik dokusu: Kemikte en fazla mineral içeren ve en dayanıklı olan kısımdır. Sert kemik dokusu kemiğin şekil kazanmasını ve bir miktar mineral depolanmasını sağlar. Sert kemiğin ortasında ilik kanalı yer alır. Bu kanalda sarı kemik iliği bulunur. Sarı kemik iliği: Temel görevi bir miktar yağ depolanmasını sağlamaktır. Sadece uzun kemiklerde bulunur. Bundan başka kırmızı iliğin yetersiz kaldığı zamanlarda kan hücresi üretebilir. Süngerimsi kemik dokusu: Aralarında çok sayıda düzensiz boşluk olan kısımdır. Sert kemiğe göre daha esnek bir yapıya sahiptir. Yapısındaki gözeneklerin içinde kan hücreleri üreten kırmızı kemik iliği bulunur. 6. Sınıf / Fen Bilimleri 19

16 Destek ve Hareket Sistemi Kırmızı kemik iliği: Kırmızı kemik iliğindeki hücrelerin çok hızlı çoğalması sonucu alyuvar, akyuvar ve kan pulcukları üretilir. Kafatası kemikleri, yüz kemiği, kürek kemiği, kaburga kemiği, göğüs kemiği, leğen kemiği ve diz kapağı kemiği yassı kemiklere örnek verilebilir. Kan damarları: Kemiklerin besin ve oksijen ihtiyacını karşılar. Kemik hücrelerinde oluşturulan atıkların ise uzaklaştırılmasını sağlar. Örnek - 5 Kemik kısımları ve özellikleriyle ilgili olarak, aşağıda verilen ifadelerden hangisi doğrudur? A) Kemik zarı; kan hücrelerini üretir. B) Süngerimsi kemik dokusu; kemiğin şekil kazanmasını sağlar. C) Kırmızı kemik iliği; kan hücrelerini üretir. D) Kan damarları; yıpranan kısımları onarır. Çözüm Kemik zarı kemiğin beslenmesini ve onarımını sağlar. Sert kemik dokusu kemiğe özgün şeklini kazandırır. Süngerimsi kemik dokunun gözeneklerinde kırmızı kemik iliği vardır. Kırmızı kemik iliğinde alyuvar, akyuvar ve kan pulcukları üretilir. Sıra Sizde - 3 Kemiklerin yapısında bulunan kemik zarı için, aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Kemiğin beslenmesine yardımcı olur. B) Kırılan kemiğin onarılmasını sağlar. C) Kemiğin kalınlaşmasında görev yapar. D) Kemiğin sert ve dayanıklı olmasını sağlar. Cevap C c. Uzun kemikler: Boyu oldukça uzun olan kemiklerdir. Silindirik bir görünüme sahiptirler. Kol ve bacaklarımızda bulunan kemikler bu özelliğe sahiptir. Bacak kemiği, baldır kemiği, kaval kemiği, pazı kemiği, dirsek kemiği, önkol kemiği uzun kemiklere örnektir. Anahtar Bilgi Yassı ve kısa kemiklerin ortasında sarı kemik iliği bulunmaz. C. KIKIRDAK Kemiklerin ucunda ve bazı organlarda bulunan esnek ve dayanıklı yapılara kıkırdak denir. Kıkırdak kemiklerin birleşme noktalarında bulunur ve hareket sırasında kemik başlarının aşınmasını önler. Burun, kulak kepçesi, gırtlak, soluk borusu, embriyo iskeleti kıkırdaktan oluşur. Soluk borusundaki kıkırdak halkalar soluk borusunun açık kalmasını sağlar. Kıkırdak organlara esneklik özelliği sağlar. Kemiklerin uç kısmında bulunan kıkırdak büyüme dönemlerinde kemiklerin uzamasında rol oynar. B. KEMİK ÇEŞİTLERİ Yeni doğan bir bebeğin vücudunda yaklaşık olarak 300 kadar kemik vardır. Bu kemiklerden bazıları, büyüme sürecinde birleşip kaynaşarak, daha iri kemikleri meydana getirir. Yaşla beraber kemik büyüklüğü de artar. Yapı ve şekillerindeki farklılığa göre üç çeşit kemik vardır. a. Kısa kemikler: Eni ve boyu birbirine yakın olan kemiklerdir. Kübik bir görünüme sahiptirler. El ve ayak bileği kemikleri bu özelliğe sahiptir. b. Yassı kemikler: Levha şeklinde yassı ve geniş olan kemiklerdir. Geniş kemik yüzeyine sahiptirler. Örnek - 6 Uzun kemiğin yapısındaki; I. Kıkırdak II. Süngerimsi kemik III. Kemik zarı isimli kısımların hangileri, büyüme dönemlerinde kemiklerin uzamasında rol oynar? A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III D) I, II ve III 20