DÜNYA VE TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELER

Transkript

1 DÜNYA VE TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELER İktisadi Araştırmalar Bölümü Özel sektör kreditörleri ile borçları yeniden yapılandırma konusunda anlaşmaya varan Yunanistan ın Mart ayında gerçekleştirdiği tahvil takası küresel piyasalar tarafından yakından takip edilmiştir. Yunanistan hükümeti tarafından yapılan açıklamaya göre tamamı Yunanistan yasalarına tabi 177 milyar tutarında tahvil takası gerçekleştirilmiştir. Kamu maliyesi açısından zayıf bir görünüm sergileyen Euro Alanı ülkelerinin borçlanma maliyetleri 212 yılının ilk üç aylık döneminde genel olarak gerilemiştir. Mart ayının son günlerinde gerçekleştirilen Euro Alanı maliye bakanları toplantısında kalıcı kurtarma fonu Avrupa İstikrar Mekanizması (ESM) ve geçici kurtarma fonu Avrupa Finansal İstikrar Fonu (EFSF) birleştirilerek fonların kapasitelerinin artırılması onaylanmıştır. Küresel piyasalarda yükselen enerji fiyatlarının etkileri Mart ayında gözlenmeye başlamıştır. Özellikle gelişmiş ülkelerin imalat sanayii satın alma yöneticileri endeksi (PMI) verilerinin beklentilerden düşük açıklanması ve Çin in büyüme tahminini aşağı revize etmesinin ardından küresel ekonomik toparlanmaya yönelik endişeler artmıştır. 211 yılının ilk yarısında hızlı bir büyüme performansı sergileyen Türkiye ekonomisinde yılın geri kalan bölümünde ekonomik aktivitede ivme kaybı gözlenmiş olmakla birlikte, 211 yılının tamamı itibarıyla reel ekonomik büyüme %8, düzeyinde gerçekleşmiştir. İÇİNDEKİLER Dünya Ekonomisindeki Gelişmeler... 2 Türkiye Ekonomisindeki Gelişmeler... 4 Bankacılık Sektöründeki Gelişmeler... 9

2 İktisadi Araştırmalar Bölümü DÜNYA VE TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELER Yunanistan, tahvil takasını başarıyla gerçekleştirdi. ESM ve EFSF birleştirilerek, Euro Alanı koruma duvarı güçlendirildi. Petrol fiyatları yükseliş eğiliminde Küresel büyümeye ilişkin endişeler sürüyor. Türkiye, 211 yılında %8, büyüdü. Geçtiğimiz ay özel sektör kreditörleri ile borçları yeniden yapılandırma konusunda anlaşmaya varan Yunanistan ın Mart ayında gerçekleştirdiği tahvil takası küresel piyasalar tarafından yakından takip edilmiştir. Yunanistan hükümeti tarafından yapılan açıklamaya göre, tamamı Yunanistan yasalarına tabi 177 milyar tutarında tahvil takası gerçekleştirilmiştir. Yetkililer, söz konusu tahvillerin yarısından daha az değere sahip yeni tahvillerle değiştirildiğini vurgularken, elinde tahvil bulunduran özel sektör kreditörlerinin %86 sının anlaşmaya dahil olduğunu açıklamıştır. Öte yandan, 13 Mart ta gerçekleştirilen Euro Alanı maliye bakanları toplantısında Yunanistan için onaylanan 13 milyar tutarında ikinci yardım paketi, Yunanistan parlamentosunda da kabul edilmiştir. Böylece Yunanistan, kurtarma paketinin tamamlanması yolunda son onayı da almıştır. Piyasalarda başarılı olarak değerlendirilen tahvil takası sonrasında kredi derecelendirme kuruluşu Fitch ülkenin kredi notunu tercihli temerrüt (selective default) seviyesinden B- ye yükseltmiştir. Kamu maliyesi açısından zayıf bir görünüm sergileyen Euro Alanı ülkelerinin borçlanma maliyetleri, ECB nin Aralık 211 den itibaren gerçekleştirdiği iki likidite operasyonunun da etkisiyle 212 yılının ilk üç aylık döneminde genel olarak gerilemiştir. Ayrıca, ECB 4 Nisan da gerçekleştirdiği toplantı sonucunda politika faiz oranlarında herhangi bir değişiklik yapmamıştır. ECB bölgedeki likidite sıkışıklığını aşmak amacıyla 211 yılının son aylarından bu yana genişletici para politikası uygularken, aynı zamanda yükselen enerji fiyatlarına işaret ederek, enflasyonda yukarı yönlü risklere dikkat çekmektedir. Mart ayının son günlerinde gerçekleştirilen Euro Alanı maliye bakanları toplantısında kalıcı kurtarma fonu Avrupa İstikrar Mekanizması (ESM) ve geçici kurtarma fonu Avrupa Finansal İstikrar Fonu (EFSF) birleştirilerek fonların kapasitelerinin artırılması onaylanmıştır. Böylece, Temmuz 212 de hayata geçirilecek olan ESM ve 213 yılının ortalarına kadar varlığını koruyacak olan EFSF nin toplam büyüklükleri yaklaşık 8 milyara ulaşacaktır. Oluşturulan koruma duvarı ile Euro Alanı nda İspanya, Portekiz ve İrlanda gibi ülkelerde yaşanabilecek borç sorunlarının finansal sisteme olumsuz yansımalarının azaltılması hedeflenmektedir. Başta İran olmak üzere, Ortadoğu ya yönelik jeopolitik risklerin sürmesine bağlı olarak Brent türü ham petrolün fiyatı Mart ayının başında $/varil 129 seviyesine kadar yükselmiştir. Bununla birlikte, petrol fiyatlarındaki artış eğilimini gelişmiş ülkelerin yanısıra Suudi Arabistan ın stratejik petrol rezervlerini kullanabileceğini vurgulayan haberler bir ölçüde sınırlamıştır. Küresel piyasalarda yükselen enerji fiyatlarının etkileri Mart ayında gözlenmeye başlanmıştır. Özellikle gelişmiş ülkelerin imalat sanayii satın alma yöneticileri endeksi (PMI) verilerinin beklentilerden düşük açıklanması ve Çin in büyüme tahminini aşağı yönlü revize etmesinin ardından küresel ekonomik toparlanmaya yönelik endişelerin arttığı gözlenmektedir. Ancak, 211 yılının son çeyreğinden itibaren ekonomik aktivitedeki toparlanmanın belirginleştiği ABD de, açıklanan son veriler olumlu görünümün sürdüğüne işaret etmektedir. ABD de haftalık işsizlik maaşı başvuruları Mart ayı içerisinde son dört yılın en düşük seviyelerinde seyretmiş, S&P endeksi ise son 14 yılın en iyi ilk çeyrek performansını sergilemiştir. Türkiye ekonomisi, bir önceki yılın aynı dönemi ile kıyaslandığında, 211 yılının son çeyreğinde %,2 ile beklentilerin bir miktar altında büyüme kaydetmiş; söz konusu büyüme oranı çeyreklik bazda kriz sonrası dönemin en düşük büyüme performansına işaret etmiştir. Dördüncü çeyreğe ilişkin açıklanan büyüme verileri, yurtiçinde politika yapıcıların almış olduğu önlemlerin yanısıra dış talebe ilişkin belirsizliklerin ekonomik aktivite üzerinde etkili olduğunu ortaya koymaktadır. 211 yılının ilk yarısında hızlı bir büyüme performansı sergileyen Türkiye ekonomisinde ekonomik aktivite yılın geri kalan döneminde ivme kaybetmiştir. 211 yılında ikinci ve üçüncü çeyreğe ilişkin milli gelir verilerinde yapılan yukarı yönlü revizyonların da etkisiyle yıllık ekonomik büyüme %8, e ulaşmıştır. Türkiye ekonomisinde beklenen yumuşak inişin gerçekleşmeye başlamış olması ithalatın artış hızını belirgin bir şekilde yavaşlatmıştır. Bu çerçevede, dış ticaret açığı Şubat ayında geçen yılın aynı dönemiyle karşılaştırıldığında %2,4 daralmıştır. 1

3 Ağu. Eyl. Eki. Kas. Ara. Oca.11 Şub.11 Mar.11 İktisadi Araştırmalar Bölümü Dünya Ekonomisindeki Gelişmeler ECB, faizlerde değişiklik yapmadı. Euro Alanı nda ekonomik toparlanmaya ilişkin endişeler sürüyor. ABD de açıklanan veriler ekonomik toparlanmaya işaret ediyor. ECB, 4 Nisan da gerçekleştirdiği toplantıda politika faiz oranını %1 seviyesinde sabit tutmaya karar vermiştir. ECB Kasım 211 de gerçekleştirdiği 2 baz puanlık faiz indiriminden bu yana gerçekleştirdiği dört toplantıda da faizleri değiştirmezken, ECB Başkanı Mario Draghi Euro Alanı nda ekonomik görünümün halen aşağı yönlü riskler taşıdığını belirtmiştir. Ayrıca, Draghi açıklamasında yükselen enerji fiyatlarına dikkat çekerek, Euro Alanı nda enflasyonun önümüzdeki dönemlerde tahminlerin üzerinde gerçekleşebileceğini vurgulamıştır. Şubat ayında gerçekleştirilen son toplantısından bu yana, ECB ekonomik toparlanmayı desteklemek ve Euro Alanı ülkelerinde kredi mekanizmasının devamlılığını sağlamak için ikinci defa uyguladığı uzun vadeli re-finansman (LTRO) ile piyasaya yaklaşık 3 milyar tutarında fon sağlamıştır. Mart ayında Euro Alanı nda açıklanan PMI verileri bölgede yaşanan finansal krizin reel sektör üzerindeki olumsuz etkilerini göstermektedir. Ayrıca, İspanya nın bütçe açığı, bu ükenin yeni Yunanistan olabileceği endişelerini artırırken, Euro Alanı nda ekonomik toparlanma hızının sınırlı gerçekleşeceği yönündeki görüşleri desteklemektedir. Nitekim, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü nün (OECD) Mart ayında hazırladığı raporda, Euro Alanı ülkelerindeki ekonomik toparlanmanın, ABD ve Kanada gibi gelişmiş ülkelere kıyasla daha zayıf olduğunu belirtmiştir. Euro Alanı nda işsizlik oranı ise Ocak ayındaki %,7 seviyesinden Şubat ayında %,8'e yükselerek son 14 yılın en yüksek düzeyine ulaşmıştır. 211 yılının son çeyreğinden itibaren ekonomik aktivitedeki toparlanmanın belirginleştiği ABD de açıklanan son veriler olumlu görünümün sürdüğüne işaret etmektedir. ABD deki işsizlik oranı son 3 yılın en düşük seviyelerine yakın seyrederken, Mart ayında haftalık işsizlik maaşı başvuruları son dört yılın en düşük seviyelerine gerilemiştir. Bu gelişmeye ek olarak, ABD de tüketici güven endeksindeki artışın sürmesi ABD ekonomisine ilişkin olumlu görüşleri desteklemektedir. Fed gevşek para politikasına ABD Merkez Bankası (Fed) 13 Mart ta gerçekleştirdiği toplantı sonrasında politika devam ediyor. faizinde değişikliğe gitmeyerek daha önce bildirdiği 214 ün son çeyreğine kadar rekor seviyede düşük faiz oranı politikasındaki kararlılığını vurgulamıştır. Fed, faiz oranlarındaki en son değişikliğini 28 yılında %1 seviyesinden %,2 seviyesine indirerek gerçekleştirmiştir. Yapılan açıklamada, Ocak ayında gerçekleştirilen toplantıdan bu yana ABD de ekonomik aktivitedeki artışa dikkat çekilmiştir. Ekonomik toparlanmaya ilişkin olumlu değerlendirmelerde bulunan Fed in gevşek para politikasını sürdüreceği düşünülmektedir. Ancak, Mart ayı içinde Fed Başkanı Bernanke, istihdam verilerindeki toparlanmaya rağmen, ihtiyatlı bir tavır sergilenmesi gerektiğini vurgulayarak, ekonomi politikalarında rehavete kapılmayacaklarını belirtmiştir., 9, 9, 9,8 ABD'de İşsizlik Oranı (%) 8, 8,3 8, 7, *sağ eksen, mevsimsellikten arındırılmış Kaynak: Reuters 2

4 Oca.11 Şub.11 Mar.11 İktisadi Araştırmalar Bölümü Euro Alanı ülkelerinin borçlanma maliyetleri genel olarak geriliyor. Kamu maliyesi açısından zayıf bir görünüm sergileyen Euro Alanı ülkelerinin borçlanma maliyetleri, ECB nin Aralık 211 den itibaren gerçekleştirdiği iki likidite operasyonunun da etkisiyle 212 yılının ilk üç aylık döneminde genel olarak gerilemiştir. Bu dönemde, kısa vadeli kamu borç yükünün en fazla olduğu İtalya nın borçlanma maliyetleri son 1 yılın en düşük seviyelerine gerilerken, 211 yılında çift haneli düzeylerde bulunan İrlanda nın borçlanma maliyetleri de belirgin bir düşüş kaydetmiştir. Öte yandan, aynı dönemde borçlanma maliyetlerinin dalgalı bir seyir izlediği Portekiz e yönelik endişeler devam etmektedir Portekiz İspanya İrlanda İtalya Euro Alanı Ülkelerinin Borçlanma Maliyetleri* ECB nin likidite operasyonları * yıllık Hazine tahvillerinin borçlanma maliyeti,% Kaynak: Reuters Gelişmekte olan ülkelerde yavaşlama işaretleri Petrol fiyatlarında yükseliş devam ediyor. /$ paritesinde yükseliş... Türk eurotahvillerinin risk primleri genel endeksin altında Son dönemde, özellikle uluslararası finans piyasalarındaki belirsizliklerin azalmasına karşılık reel ekonomiye ilişkin aşağı yönlü risklerin sürdüğü görülmektedir. Küresel krizden çıkış sürecinde önemli bir rol oynayan Çin de, dış talebe ilişkin zayıflıkların sürmesi nedeniyle 212 yılı için büyüme beklentisi %7, e indirilmiştir. Ekonomik aktivitedeki yavaşlamanın belirginleştiği Brezilya da ise politika faizleri 7 baz puan düşürülerek %9,7 e çekilmiştir. Başta İran olmak üzere, Ortadoğu ya yönelik jeopolitik risklerin sürmesi nedeniyle son dört ayda %2 ye yakın artış gösteren petrol fiyatları Mart ayında $/varil 129 seviyesine kadar yükselerek son ayın en yüksek seviyelerine yaklaşmıştır. Mart ayında yükseldiği seviyelerde dalgalı bir seyir izleyen Brent türü ham petrolün fiyatı ABD nin ve Suudi Arabistan ın stratejik rezervlerini kullanabilecekleri yönündeki açıklamalarının etkisiyle 3 Mart 212 itibariyle $/varil 123 seviyesine gerilemiştir. Altın fiyatları ise Fed in yeni bir parasal genişleme programı uygulamayacağına ilişkin beklentiler nedeniyle gerilemiş, 3 Mart itibarıyla $/ons seviyesinde gerçekleşmiştir. Euro Alanı borç krizini çözmeye yönelik uygulamaların hayata geçirilmesi paralelinde Euro, Dolar karşısında değer kazanmış ve /$ paritesi 3 Mart itibarıyla 1,3343 seviyesinde gerçekleşmiştir. Ay içinde, $/Yen paritesi ise 87 ile son 11 ayın en yüksek seviyelerine çıkarken, Japonya nın beklenmedik bir şekilde dış ticaret fazlası vermesinin ardından parite $/Yen 83 seviyelerine gerilemiştir. 212 yılının Ocak ayından itibaren aşağı yönlü bir trend izleyen Türk eurotahvillerinin risk primleri, Mart ayının ilk yarısında da bu seyrini sürdürmüştür. Ancak, ayın ikinci yarısında, risk primlerinde bir miktar artış gözlenmiştir. Bu gelişmede, yükselen petrol fiyatlarına paralel cari açık ve enflasyona ilişkin endişelerin artması etkili olmaktadır. Şubat ayı sonundan bu yana Türk eurotahvillerinin risk primleri genel endeksin altında seyretmekte olup, Mart ayının 3

5 29Ç1 29Ç2 29Ç3 29Ç4 2Ç1 2Ç2 2Ç3 2Ç4 211Ç1 211Ç2 211Ç3 211Ç4 İktisadi Araştırmalar Bölümü son gününde de Türk eurotahvillerinin risk primleri 3 baz puan, genel endeks ise 319 baz puan seviyesinde gerçekleşmiştir. 4 Risk Primleri (EMBI +) Gelişmekte Olan Ülkeler Türkiye 1 Kaynak: JP Morgan Türkiye Ekonomisindeki Gelişmeler Türkiye ekonomisi son çeyrekte %,2 büyüdü. Kişi başına düşen milli gelir $.444 seviyesinde gerçekleşti. Türkiye ekonomisi, 211 yılının son çeyreğinde bir önceki yılın aynı dönemine göre %,2 ile beklentilerin bir miktar altında büyüme kaydetmiş; söz konusu büyüme oranı çeyreklik bazda kriz sonrası dönemin en düşük büyüme performansına işaret etmiştir. Reuters anketine göre piyasa beklentisi %, düzeyindeydi. Dördüncü çeyreğe ilişkin açıklanan büyüme verileri, yurtiçinde politika yapıcıların almış olduğu önlemlerin yanısıra dış talebe ilişkin belirsizliklerin ekonomik aktivite üzerinde etkili olduğuna işaret etmektedir. 211 yılının ilk yarısında hızlı bir büyüme performansı sergileyen Türkiye de, ekonomik aktivite yılın geri kalan bölümünde ivme kaybetmiştir. 211 yılında ikinci ve üçüncü çeyreğe ilişkin milli gelir verilerinde yapılan yukarı yönlü revizyonların da etkisiyle yıllık ekonomik büyüme %8, olmuş, kişi başına düşen milli gelir $.444 seviyesinde gerçekleşmiştir GSYH (Bir önceki yılın aynı çeyreğine göre % değişim) %9,2* %8,* 12,6,4 11,9 9,1 9,3 8,4,9,3-2,8-7,8-14,7 - %4,7*,2 (*) Yıllık büyüme Kaynak: TUİK Hizmetler sektörü büyümeye en fazla katkıyı sağladı. İktisadi faaliyet kollarına göre GSYH incelendiğinde, son çeyrekte %4,6 oranında büyüyen hizmetler sektörünün büyümeye 2,7 puan ile en fazla katkıyı sağladığı görülmektedir. Aynı dönemde, %,7 düzeyinde artış kaydeden sınai üretim büyümeye 1,6 puanlık katkı sağlamıştır. Kriz sonrası dönemde çift haneli büyüme performansı sergileyen inşaat sektöründe ekonomik aktivite dördüncü çeyrekte %7 4

6 29Ç1 29Ç2 29Ç3 29Ç4 2Ç1 2Ç2 2Ç3 2Ç4 211Ç1 211Ç2 211Ç3 211Ç4 İktisadi Araştırmalar Bölümü artış kaydetmiştir. Yılın son çeyreğinde %6,2 oranında büyüyen tarım sektörü de büyümeye, puanlık katkı sağlamıştır. 1 Sektörlere Göre Katkı Puan (%) Hizmetler İnşaat Sanayi Tarım Kaynak: TUİK Tüketim ve yatırım harcamaları yavaşlıyor. Harcamalar yöntemiyle GSYH incelendiğinde, yılın son çeyreğinde özel kesimin harcamalarının belirgin şekilde yavaşladığı, kamu kesimi harcamalarının ise büyümeyi düşürücü yönde etkilediği görülmektedir. Bu dönemde, tüketim harcamaları büyümeye 1,8 puan ile 29 yılının üçüncü çeyreğinden bu yana en düşük katkıyı sağlamıştır. Dördüncü çeyrekte özel tüketim harcamaları büyümeye 2,4 puan katkı sağlarken, kamu harcamaları ise büyümeyi,6 puan düşürücü yönde etkilemiştir. Aynı dönemde, toplam yatırım harcamalarındaki yavaşlama da belirginleşmiştir. Son 2 yılın en düşük katkısını gerçekleştiren yatırım harcamaları son çeyrekte büyümeye,6 puan katkı sağlamıştır. İç ve dış talep koşulları arasındaki dengelenmenin yanısıra baz etkisiyle net ihracatın büyümeye katkısı belirginleşerek 3,2 puan düzeyinde gerçekleşmiştir. Harcamalar Yöntemiyle Katkı (% puan) Yıllık Ç1 Ç2 Ç3 Ç4 Yıllık Tüketim 4,9 9,3 6, 6,2 1,8,8 Özel 4,7 8,6,6,2 2,4,3 Kamu,2,7,9,9 -,6, Yatırım 6,1 7,4 6,9 3,2,6 4,4 Özel,4 7, 6,9 3,2 1,1 4, Kamu,7,,, -, -,1 Stok Değişimi 2,,4,8-1, -,4 -,3 Net İhracat -4,4 -,2 -,1, 3,2-1,4 İhracat,9 2,,1 2,4 1,6 1,6 İthalat -,2-7,3 -,2-1,8 1, -3, GSYH 9,2 11,9 9,1 8,4,2 8, Rakamlar yuvarlamalardan ötürü toplamı vermeyebilir. Kaynak: TÜİK verilerinden hesaplanmıştır Yıllık büyüme değerlendirildiğinde ise, 211 genelinde özel sektör ağırlıklı olmak üzere, tüketim harcamalarının büyümeye,8 puan, yatırım harcamalarının da 4,4 puan katkıda bulunduğu; buna karşılık, yıl genelinde ithalatın artış hızının ihracatın üzerinde olması sebebiyle net ihracatın büyümeye 1,4 puanlık negatif katkısının olduğu görülmüştür.

7 Şub.9 Nis.9 Haz.9 Ağu.9 Eki.9 Ara.9 Şub. Nis. Haz. Ağu. Eki. Ara. Şub.11 İktisadi Araştırmalar Bölümü 212 yılında Türkiye ekonomisinin %3, civarında büyüyeceğini öngörüyoruz. Şubat ta dış ticaret açığı $,9 milyara geriledi. Yılın son çeyreğine ilişkin açıklanan büyüme verileri, yurtiçindeki ekonomik aktivitenin belirgin bir şekilde yavaşladığına işaret etmektedir. Bu gelişmede, yılın ilk yarısında ekonomik aktiviteyi yavaşlatıcı yönde alınan tedbirlerin kamunun tüketim ve yatırım harcamalarını azaltması ile zayıf dış talep etkili olmuştur. 211 yılı genelinde büyümeye en fazla katkı sağlayan tüketim ve yatırım harcamaları, politika yapıcıların yurtiçinde kredi hacmi artışını yavaşlatmayı amaçlayan uygulamaları paralelinde son çeyrekte belirgin şekilde ivme kaybetmiştir. 212 yılının ilk çeyreğinde açıklanan veriler ekonomik aktivitedeki yavaşlamanın sürdüğüne işaret ederken, dış talebe ilişkin aşağı yönlü riskler kademeli olarak azalmaktadır. Bu çerçevede, Türkiye ekonomisinin 212 nin ilk çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine göre %1, civarında büyüdüğünü tahmin ediyoruz. Yılın geri kalan döneminde ise ekonomik aktivitenin tedricen ivme kazanacağını ve Türkiye ekonomisindeki büyümenin 212 yılı sonunda %3, civarında gerçekleşebileceğini öngörüyoruz. Şubat ayında dış ticaret dengesinde olumlu bir seyir gözlenmiştir. Şubat ta geçen yılın aynı ayına göre ihracat %17,1, ithalat ise sadece %1,1 oranında artmıştır. Son dört aylık dönemde, ihracat artışının ithalatın belirgin bir şekilde üzerinde gerçekleştiği dikkat çekmektedir. Söz konusu gelişmeler paralelinde, Şubat ayında dış ticaret açığı bir önceki yılın aynı ayına göre %2,4 daralarak $,9 milyar seviyesine gerilemiştir. İhracatın ithalatı karşılama oranı ise aynı dönemde 9,1 puan artarak %66, e yükselmiştir. Şubat Değişim Ocak-Şubat Değişim (milyon $) (%) (%) İhracat , İthalat , Dış Ticaret Dengesi , ,6 Karşılama Oranı (%) 7,4 66, - 7, 63,1 - Kaynak: TÜİK Tüketim malı ithalatındaki gerileme sürüyor. Şubat ayında bir önceki yılın aynı ayına göre ara malı ve sermaye malı ithalatı sırasıyla %4, ve %4,8 oranında artmıştır. Söz konusu artışların bir önceki aya göre daha düşük oranda gerçekleştiği görülmektedir. Bu gelişmede, yurt içinde büyümenin 211 in son çeyreğinden itibaren belirgin bir şekilde ivme kaybetmesi ile özel sektörün yatırım harcamalarındaki gerilemenin etkili olduğu tahmin edilmektedir. Öte yandan, iç talepteki göreli yavaşlama paralelinde tüketim malı ithalatı Şubat ayında %17 gibi yüksek bir oranda gerilemeye devam etmiştir. İç ve dış talep arasındaki dengelenmenin devam etmesi ile birlikte, önümüzdeki aylarda da dış ticaret açığındaki daralmanın süreceği tahmin edilmektedir. Bununla birlikte, jeopolitik risklere bağlı olarak artan petrol fiyatları dış ticaret açığındaki iyileşmeyi sınırlandırabilecektir. 8, 6, Geniş Ekonomik Sınıflandırmaya Göre İthalat (Yıllık % Değişim) 4, 2,, -2, -4, -6, Yatırım(sermaye) malları Hammadde(aramalları) Tüketim malları Kaynak: TÜİK 6

8 İktisadi Araştırmalar Bölümü Ocak ayında 12 aylık kümülatif cari açık yatay bir seyir izleyerek $77,1 milyar seviyesinde gerçekleşti. Ocak ayında cari işlemler açığı beklentilerin bir miktar üzerinde ve $6 milyar düzeyinde gerçekleşmiştir. Bir önceki yılın aynı ayı ile kıyaslandığında cari işlemler açığında 2 aydır süren daralmanın tedrici de olsa Ocak ayında da devam ettiği görülmektedir. 12 aylık kümülatif cari açık da bir önceki aya göre yatay seyrederek $77,1 milyar seviyesinde gerçekleşmiştir. Ocak Değişim Şub.11- (milyon $) 211(I) 212(II) (II/I) (%) Cari İşlemler Dengesi ,4 Dış Ticaret Dengesi ,4 Hizmetler Dengesi ,6 Turizm (net) ,2 Gelir Dengesi ,8 Cari Transferler ,2 Sermaye ve Finans Hesapları ,1 Sermaye Hesapları Finans Hesapları , Doğrudan Yatırımlar (net) Portföy Yatırımları (net) ,4 Hisse Senetleri Borç Senetleri Diğer Yatırımlar (net) ,1 Varlıklar Efektif ve Mevduat Yükümlülükler ,9 Krediler , Bankacılık Sektörü ,9 Bankacılık Dışı Sektörler Mevduat Yurtdışı Bankalar Yabancı Para ,3 Türk Lirası Rezerv Varlıklar (net) Net Hata ve Noksan ,8 Kaynak: TCMB Ocak ayında cari açığın finansmanında rezerv varlıklar etkili oldu. Bankacılık sektörünün yurtdışından net kredi kullanımı geriledi. Petrol fiyatlarının yüksek seyri cari açık açısından risk unsuru Faiz harcamalarındaki artış paralelinde bütçe Şubat ta açık verdi. Ocak ayında cari açığın finansmanında Merkez Bankası nın rezerv varlıkları önemli rol oynamıştır. Öte yandan, Aralık 211 de hızlı bir artış kaydeden doğrudan yatırımlar ile net hata ve noksan kalemleri Ocak ayında cari açığın yaklaşık %3 luk kısmını finanse etmiştir. Ocak ayında yurt dışı bankaların, yurt içi bankalar nezdinde tuttukları yabancı para mevduatı $614 milyon, TL mevduatı ise $1.7 milyon artış kaydederken, hisse senetleri piyasasında $6 milyon düzeyinde net yabancı sermaye girişi gözlenmiştir. Devlet iç borçlanma senetleri (DİBS) piyasasından ise $993 milyon tutarında net çıkış gözlenmiştir. Bu dönemde, yurtdışında gerçekleştirilen tahvil ihracı ile $1, milyar tutarında yeni borçlanmaya gidilmiştir. 212 yılının ilk ayında bankacılık sektörünün net kredi kullanımı $7 milyon düzeyinde gerçekleşmiştir. Bankacılık dışı sektörler ise, 211 yılının ilk ayında $414 milyon net kredi kullanıcısı konumunda iken, bu yılın aynı döneminde $77 milyon tutarında net kredi ödeyicisi olmuştur. Böylece, uzun vadeli dış borç çevirme oranı bankacılık sektöründe %119, reel sektörde ise %84 seviyesinde gerçekleşmiştir. Son dönemde, arz yönlü endişelere bağlı olarak petrol fiyatlarında gözlenen hızlı artış, cari açığın beklenen daralmayı gerçekleştirememesinde etkili olmuştur. Küresel büyüme ve Euro Alanı na ilişkin beklentiler ile enerji sektöründeki arz yönlü endişelerin 212 yılında cari açığın seyrinde belirleyici olacağı düşünülmektedir. Maliye Bakanlığı tarafından açıklanan verilere göre, merkezi yönetim bütçesi Şubat ayında TL2,6 milyar açık vermiştir. Bu gelişmede, kamu borç stokunun vade 7

9 İktisadi Araştırmalar Bölümü yapısına bağlı olarak faiz harcamalarının yüksek oranlı artış kaydetmesine karşılık vergi gelirlerinin görece daha yavaş artması etkili olmuştur. Bununla birlikte, 212 yılının ilk iki ayı itibarıyla bakıldığında, faiz dışı denge ve bütçe dengesinin hedeflerle uyumlu bir seyir izlediği dikkat çekmektedir. (milyon TL) Şubat 212 Yıllık % Değişim Ocak-Şubat Yıllık % Değişim Bütçe Hedefi Gerç./ Hedef (%) Harcamalar , , ,1 Faiz Harcamaları , ,8.2 27,9 Faiz Dışı Harcamalar , , ,1 Gelirler , , ,9 Vergi Gelirleri , , ,6 Diğer Gelirler , , , Bütçe Dengesi , , ,3 Faiz Dışı Denge , , , Not: Rakamlar yuvarlamalardan ötürü toplamı vermeyebilir. Kaynak: Maliye Bakanlığı Vergi gelirlerindeki artış yavaşladı. TCMB den, zorunlu karşılıkların altın cinsinden tutulabilecek kısmına ilişkin teknik düzenlemeler TCMB den istisnai gün uygulaması Şubat ayında bir önceki yılın aynı ayına göre gelir vergisi %29,6, özel tüketim vergisi %, artarken, iç talepteki yavaşlama paralelinde ithalde alınan KDV de %3,3 ve dâhilde alınan KDV de %,2 gibi sınırlı artışlar yaşanmıştır. TCMB, Mart ayındaki Para Politikası Kurulu (PPK) toplantısında politika faizini %,7 te ve faiz koridorunu %-%11, aralığında bırakırken, zorunlu karşılıkların altın cinsinden tutulabilecek oranlarına ilişkin bazı teknik düzenlemeler yapmıştır. Söz konusu düzenlemeye göre, TL yükümlülükler için tesis edilmesi gereken zorunlu karşılıkların altın olarak tutulabilecek kısmı %'dan %2'ye yükseltilirken, kıymetli maden hariç YP yükümlülükler için tesis edilmesi gereken zorunlu karşılıkların altın olarak tutulabilecek kısmı %'dan % a indirilmiştir. Böylece, TCMB nin altın rezervlerinin güçlendirilmesi ve bankacılık sisteminin maliyet ve likidite kanallarının olumlu etkilenmesi amaçlanmaktadır. Bunun yanısıra, yapılan düzenlemeyle birlikte yurt içinde yastık altı olarak nitelendirilen altının bankacılık sistemine ve ekonomiye kazandırılmasının da teşvik edilmek istendiği düşünülmektedir. Yurtdışı piyasalardaki belirsizliklerin yanısıra iç piyasada özel sektörün dış borç geri ödemelerinin yarattığı döviz talebinin de etkisiyle Mart ayı genelinde TL, Dolar karşısında zayıf bir görünüm sergilemiştir. Ayın son haftasında ise, TCMB nin istisnai gün uygulaması aracılığıyla para politikasında geçici sıkılaşmaya gitmesi TL nin bir miktar değerlenmesinde etkili olmuştur. Öte yandan, Mart ayının son gününde TCMB kurlardaki oynaklığın azalması paralelinde istisnai gün uygulamasını sonlandırmıştır. Mevcut konjonktürde daha esnek bir politika uygulamasından ötürü, aylık toplantı tutanaklarında daha çok orta vadeli görüşlerini yansıtan TCMB, yılın ilk çeyreğinde tüketim talebinde belirgin bir yavaşlama gözlendiğini, diğer taraftan öncü göstergelerin ikinci çeyrek için ılımlı bir toparlanmaya işaret ettiğini belirtmiş, ihracatın da istikrarlı artış eğilimini koruduğunu vurgulamıştır. 8

10 Oca.11 Şub.11 Mar.11 Oca.11 Şub.11 Mar.11 İktisadi Araştırmalar Bölümü Bankacılık Sektöründeki Gelişmeler TP mevduat hacmi geriledi. BDDK tarafından yayımlanan haftalık bülten verilerine göre, 23 Mart 212 itibarıyla TP mevduat hacmi yılsonuna göre %,8 gerilemiştir. Buna karşılık, YP mevduatın USD karşılığı ise, 211 yılsonuna göre %9,1 artmıştır Mevduat Hacmi (Yıllık % Değişim) TP Mevduat Hacmi YP Mevduat Hacmi (USD Karşılığı) Kaynak: BDDK Haftalık Bülten TP kredi hacmi %2,3 arttı. 23 Mart 212 itibarıyla, TP kredi hacmi yılsonuna göre %2,3 artış kaydetmiştir. Aynı dönemde, YP kredi hacminin USD karşılığı da %3,1 artarken, YP kredilerin TL karşılığı döviz kurlarındaki gerilemeye bağlı olarak yılsonuna göre %2,3 oranında azalmıştır. Ekonomik aktivitedeki yavaşlama eğilimi paralelinde kredi hacmi artışındaki ivme kaybının devam ettiği görülmektedir TP Kredi Hacmi Kredi Hacmi (Yıllık % Değişim) YP Kredi Hacmi (USD Karşılığı) Kaynak: BDDK Haftalık Bülten Menkul kıymetler portföyü Emanet menkul kıymetler portföyü 23 Mart 212 itibarıyla bankacılık sektörü menkul kıymetler portföyü 211 yılsonuna göre %,3 artarak TL28,8 milyara yükselmiştir. 23 Mart 212 itibarıyla bankalar emanetindeki menkul kıymetler portföyü yılsonuna göre %3,6 oranında artarak TL169, milyar düzeyinde gerçekleşmiştir. Bu dönemde, yurtiçi yerleşiklerin menkul kıymetler portföyü %4, yurtdışı yerleşiklerin portföyü %3,2 artış kaydetmiştir. 9

11 Oca.11 Şub.11 Mar.11 Binler İktisadi Araştırmalar Bölümü (milyar TL) Yurtdışı Yerleşiklerin Emanet Menkul Kıymetler Portföyü Kaynak: BDDK Haftalık Bülten Yabancı para net genel pozisyonu (-) $22 milyon düzeyinde Beklentiler 23 Mart 212 itibarıyla bankacılık sektörünün yabancı para net genel pozisyonu (-) $22 milyon düzeyinde gerçekleşmiştir. Yabancı para net genel pozisyonu bilanço içi kalemlerde (-) milyon, bilanço dışında ise (+) 2.23 milyon seviyesindedir. Son dönemde alınan kararların ardından Euro Alanı na ilişkin riskler bir miktar azalmıştır. Bununla birlikte, küresel piyasalarda yükselen enerji fiyatlarının etkileri Mart ayında gözlenmeye başlamıştır. Özellikle gelişmiş ülkelerin imalat sanayii satın alma yöneticileri endeksi verilerinin beklentilerden düşük açıklanması ve Çin in büyüme tahminini aşağı yönlü revize etmesinin ardından küresel ekonomik toparlanmaya yönelik endişeler artmıştır. Bu çerçevede, Türkiye de ekonomik aktivitedeki ılımlı yavaşlama eğiliminin ve cari açıktaki iyileşmenin devam edeceği tahmin edilmektedir. Yatırım ve tüketim harcamalarındaki yavaşlama ile birlikte kredi hacminin yıllık artış hızındaki ivme kaybının da süreceği düşünülmektedir.

12 Mar.11 Şub.11 Mar.11 27/1 27/2 27/3 27/4 28/1 28/2 28/3 28/4 29/1 29/2 29/3 29/4 2/1 2/2 2/3 2/4 211/1 211/2 211/3 211/4 27/1 27/2 27/3 27/4 28/1 28/2 28/3 28/4 29/1 29/2 29/3 29/4 2/1 2/2 2/3 2/4 211/1 211/2 211/3 211/4 EK- GÖSTERGELER MAKROEKONOMİK GÖSTERGELER BÜYÜME 1 GSYH (Yıllık % Değişim), Sektörlere Göre Katkı Puan (%) Hizmetler İnşaat Sanayi Tarım GSYH SINAİ ÜRETİM 3 Sınai Üretim (Yıllık % Değişim) İmalat Sanayii Kapasite Kullanım Oranı (%) ,2 7 73,2 73,1 1 14,,6 8,9 8,2 7, 7, 12,1 7, 8, 7 1, 3,8 3,7 O Ş M N M H T A E E K A 6 O Ş M N M H T A E E K A DIŞ TİCARET İhracat İthalat Dış Ticaret (Yıllık % Değişim) 17,1 1,1 Aylık Cari İşlemler Açığı (milyar $) 9 Aylık 8 12 Aylık Aylık ENFLASYON 4 3 Aylık Enflasyon (%) TÜFE ÜFE Yıllık Enflasyon (%) 2 12,43 1-1,41, , TÜFE ÜFE 4 2 Kaynak: TCMB, TÜİK, İş Bankası İktisadi Araştırmalar Bölümü 11

13 DÖVİZ 2,6 2,4 2,2 Kurlar 1, 1, 1,4 Parite /$ 3 Günlük Hareketli Ortalama 2, 1,4 1,8 1,3 1,6 1,4 1,2 /TL $/TL Sepet (,* +,*$) 1,3 1,2 1,2 BONO-TAHVİL 11 Hazine İhalelerinde Oluşan Ortalama Bileşik Faiz (%) TL DİBS'lerin Beklenen Reel Getirisi (%) 4 9, 3 2, Risk Primleri VIX Endeksi EMBI+ EMBI+(TR) 2 Kaynak: TCMB, Reuters, Kalkınma Bakanlığı, İMKB, JP Morgan, CBOE, İş Bankası İktisadi Araştırmalar Bölümü 12

14 Nisan 1. Mayıs 1. Haziran 1. Temmuz 1. Ağustos 1. Eylül 1. Ekim 1. Kasım 1. Aralık Ocak 1. Şubat 1. Mart 1. Mar.11 Nisan 1. Mayıs 1. Haziran 1. Temmuz 1. Ağustos 1. Eylül 1. Ekim 1. Kasım 1. Aralık Ocak 1. Şubat 1. Mart 1. Nisan 1. Mayıs 1. Haziran 1. Temmuz 1. Ağustos 1. Eylül 1. Ekim 1. Kasım 1. Aralık Ocak 1. Şubat 1. Mart 1. Nisan 1. Mayıs 1. Haziran 1. Temmuz 1. Ağustos 1. Eylül 1. Ekim 1. Kasım 1. Aralık Ocak 1. Şubat 1. Mart 1. Nisan 1. Mayıs 1. Haziran 1. Temmuz 1. Ağustos 1. Eylül 1. Ekim 1. Kasım 1. Aralık Ocak 1. Şubat 1. Mart 1. BEKLENTİ ANKETİ VE DİĞER ÖNCÜ GÖSTERGELER Yıl Sonu GSYH Büyüme Beklentisi (%) 3, Yıl Sonu Cari Açık Beklentisi (milyon $) Bankalararası Döviz Piyasası Cari Yıl Sonu Dolar Kuru Beklentisi (TL) 11 Yıl Sonu TÜFE Beklentisi (%) 1,8 1,836 1,7 1, ,22 1, Ay Sonrasının Yıllık TÜFE Beklentisi (%) Tüketici Güven Endeksi 93,2 7 6,84 6 Kaynak: TCMB, TÜİK 13

15 EKONOMİK GÖSTERGELER TABLOSU BÜYÜME GSYH (milyon $) Büyüme Oranı (%) 6,9 4,7,7-4,8 9,2 8, ENFLASYON (%) ÜFE (yıllık) 11,8,94 8,11,93 8,87 13,33 11,13 9,1 8,22 TÜFE (yıllık) 9,6 8,39,6 6,3 6,4,4,61,43,43 DÖVİZ KURLARI TÜFE Bazlı Reel Kur Endeksi 111,9 131,3 11, 116,8 12,7 9, 112,4 11,8 114,1 $/TL 1,4131 1,1647 1,123 1,7 1,46 1,96 1,7819 1,748 1,7717 Euro/TL 1,886 1,72 2,148 2,163 2,491 2,492 2,3396 2,33 2,34 Euro/$ 1,3196 1,489 1,3978 1,4316 1,3377 1,294 1,378 1,3324 1,3343 ÖDEMELER DENGESİ (milyon $) (1) Toplam Mal İhracatı Toplam Mal İthalatı Dış Ticaret Dengesi Cari İşlemler Dengesi YURTDIŞINDAN SAĞLANAN KREDİLER (milyon $) (1) Bankalar Uzun Vade Kısa Vade Diğer Sektörler Uzun Vade Kısa Vade BÜTÇE GERÇEKLEŞMELERİ (1)(2) (milyon TL) Harcamalar Faiz Harcamaları Faiz Dışı Harcamalar , Gelirler Vergi Gelirleri Diğer Gelirler Bütçe Dengesi Faiz Dışı Denge MERKEZİ YÖNETİM TOPLAM BORÇ STOKU (milyar $) İç Borç Stoku 178,9 219,2 181,7 219,2 228,2 19,2 28,9 21,6 Dış Borç Stoku 66,6 67,1 69,8 74,1 78,1 79,2 8,1 8,1 Toplam 24, 286,3 21, 293,2 36,3 274,4 289, 296,6 Kaynak: TÜİK, TCMB, Hazine Müsteşarlığı, Maliye Bakanlığı, Reuters. (1) Ödemeler dengesi ve bütçe verileri kümülatiftir. (2) Veriler Merkezi Yönetim Bütçesi ne göredir. 14

16 MEVDUAT (I) 23.(II) Değişim* (%) (II/I) Toplam Mevduat (milyon TL) ,7 TL ,8 YP ,4 YP (Milyon $) ,1 YP Mev./Toplam Mev. (%) 3, 34, 3,6 3,3 3,6 36,2 - MÜŞTERİLER ADINA BANKALAR EMANETİNDE TUTULAN MENKUL KIYMETLER (milyon TL) (piyasa değeri) BANKACILIK SEKTÖRÜ (I) 23.(II) Değişim* (%) (II/I) Toplam ,6 Yurtiçi Yerleşikler , Yurtdışı Yerleşikler ,2 MENKUL KIYMETLER PORTFÖYÜ (milyon TL) (I) 23.(II) Değişim* (%) (II/I) Toplam ,3 KREDİLER (milyon TL) (I) 23.(II) Değişim* (%) (II/I) Kredi Hacmi , TL ,3 YP ,3 Bireysel Krediler ,9 Tüketici ve Taksitli Ticari Krediler ,7 Tüketici Kredileri ,4 Konut ,8 Taşıt ,1 İhtiyaç ,3 Bireysel ve Kurumsal Kredi Kartları ,8 Bireysel Krd./Toplam Krediler (%) 41,7 42,1 42,6 43,4 44,2 43,9 - TASFİYE OLUNACAK ALACAKLAR ORANI (%) Toplam Krediler 3,4,1 3,6 2,6 2,8 2,7 Bireysel Krediler 3,8 6,6 4,4 3, 3,1 3,1 Tüketici ve Taksitli Ticari Krediler 2,9,4 3, 2,4 2,4 2,4 Tüketici Kredileri 2,2 4,1 2,7 1,9 2, 2, Bireysel ve Kurumsal Kredi Kartları 6,7,4 7,9,7,9,9 YABANCI PARA NET GENEL POZİSYONU (milyon $) Toplam Bilanço içi Bilanço dışı Kaynak: BDDK (*) Yılsonuna göre değişim 1

17 İletişim Bilgileri İsim-Soyadı Unvan Tel İzlem Erdem Bölüm Müdürü +9 (212) izlem.erdem@isbank.com.tr Mehtap Bingöl Birim Müdürü +9 (212) mehtap.bingol@isbank.com.tr Kıvılcım Eraydın İktisat Uzmanı +9 (212) kivilcim.eraydin@isbank.com.tr H. Erhan Gül İktisat Uzmanı +9 (212) erhan.gul@isbank.com.tr A. Göksun Şat İktisat Uzman Yrd. +9 (212) goksun.sat@isbank.com.tr Bora Çevik İktisat Uzman Yrd. +9 (212) bora.cevik@isbank.com.tr Mustafa Kemal Gündoğdu İktisat Uzman Yrd. +9 (212) kemal.gundogdu@isbank.com.tr Bu rapor Bankamız uzmanları tarafından güvenilir olduğuna inanılan kamuya açık kaynaklardan elde edilen bilgiler kullanılmak suretiyle, sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır ve hiçbir şekilde finansal enstrümanların alım veya satımı konusunda tavsiye veya finansal danışmanlık hizmeti sağlanması olarak yorumlanmamalıdır. Bu raporda yer verilen görüş ve değerlendirmeler, hiçbir şekilde Türkiye İş Bankası A.Ş. nin kurumsal yaklaşımını yansıtmamakta olup, raporu kaleme alan uzmanların kişisel görüş ve değerlendirmeleridir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgi, görüş ve değerlendirmelerin doğru, değişmez ve eksiksiz olması konusunda herhangi bir şekilde garanti vermemektedir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgilerde herhangi bir bildirimde bulunmaksızın değişiklik yapma hakkına sahiptir. Bu rapor ve içindeki bilgilerin kullanılması nedeniyle doğrudan veya dolaylı olarak oluşacak zararlardan Türkiye İş Bankası A.Ş. hiçbir şekilde sorumluluk kabul etmemektedir. İşbu rapor üzerinde Bankamızın telif hakkı olup, Bankamızın yazılı izni alınmaksızın herhangi bir kişi tarafından, herhangi bir amaçla, kısmen veya tamamen çoğaltılamaz, dağıtılamaz veya yayımlanamaz. Tüm haklarımız saklıdır. 16