DÜNYA VE TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELER

Transkript

1 DÜNYA VE TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELER İktisadi Araştırmalar Bölümü Mayıs 211 Küresel kriz sonrasında toparlanmanın bölgeden bölgeye farklılık arz ettiği görülmektedir. Son dönemde küresel ekonomide yaşanan olumlu gelişmelere rağmen gelişmiş ülkelerde büyüme yavaş seyretmekte ve iktisadi faaliyete ilişkin riskler devam etmektedir. Gelişmekte olan ülkelerde ise farklı makroekonomik sorunlar bulunmaktadır. Bu sorunların başında, kaydedilen güçlü büyüme ve sermaye akımları ile ortaya çıkan aşırı ısınma belirtileri gelmektedir. ABD de bütçe açığındaki artışın devam etmesi ve mali konsolidasyona ilişkin herhangi bir adım atılmamış olması nedeniyle kredi derecelendirme kuruluşu Standard&Poor s ABD nin kredi notunun görünümünü negatife çevirmiştir. Euro Alanı nda borç sorunu yaşayan ülkelere ilişkin endişeler Nisan ayında da gündemdeki yerini korumuştur. Borçlanma maliyetlerinin ulaştığı mevcut seviye ile kamu borcunu yönetmekte zorlanan Portekiz, Avrupa Birliği nden finansal yardım talebinde bulunmuştur. Türkiye de 211 yılının geride bıraktığımız ilk dört aylık döneminde güçlü bir seyir izleyen ekonomik aktivitenin TCMB nin ekonomiyi soğutmak amacıyla aldığı önlemler paralelinde yılın geri kalan döneminde ivme kaybedeceği tahmin edilmektedir. İÇİNDEKİLER Dünya Ekonomisindeki Gelişmeler... 2 Türkiye Ekonomisindeki Gelişmeler... 4 Bankacılık Sektöründeki Gelişmeler... 7

2 İktisadi Araştırmalar Bölümü Mayıs 211 DÜNYA VE TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELER Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde farklı sorunlar gündemde Küresel kriz sonrasında toparlanmanın bölgeden bölgeye farklılık arz ettiği görülmektedir. Son dönemde küresel ekonomide yaşanan olumlu gelişmelere rağmen gelişmiş ülkelerde büyüme yavaş seyretmekte ve iktisadi faaliyete ilişkin riskler devam etmektedir. Nitekim, bu ülkelerde üretim hâlâ potansiyelin altında bulunmakta, konut piyasalarındaki zayıf görünüm devam etmekte ve işsizlik oranları yüksek seviyesini korumaktadır. Ayrıca, kriz sonrası gelişmiş ülkelerde uygulanan gevşek mali politikalar bütçe dengelerinde büyük boyutlu bozulmalara yol açmış ve borçların sürdürülebilirliğine ilişkin endişelerin gündemde kalmasına neden olmuştur. Gelişmekte olan ülkelerde ise farklı makroekonomik sorunlar bulunmaktadır. Bu sorunların başında, kaydedilen güçlü büyüme ve sermaye akımları ile ortaya çıkan aşırı ısınma belirtileri gelmektedir. Ayrıca, son dönemde enerji ve emtia fiyatlarının beklentilerin çok üzerinde artış kaydetmiş olması, gıda ve enerjinin tüketim sepetinde önemli bir paya sahip olduğu gelişmekte olan ülke ekonomilerinde enflasyonun yükselmesine neden olmaktadır. Bu çerçevede, gelişmekte olan ülkelerde para politikasını sıkılaştırıcı yönde önlemler alınmaktadır. Nisan ayında Brezilya, Çin, Peru ve Tayland politika faizlerini yükseltmiştir. S&P ABD nin kredi notu görünümünü negatife çevirdi. Euro Alanı nda sorunlar devam ediyor. İkinci çeyrekten itibaren Türkiye ekonomisinde yavaşlama bekleniyor. TCMB, enflasyon beklentilerini yükseltti. ABD de bütçe açığındaki artışın devam etmesi ve mali konsolidasyona ilişkin herhangi bir adım atılmamış olması nedeniyle kredi derecelendirme kuruluşu Standard&Poor s ABD nin kredi notunun görünümünü negatife çevirmiştir. Yapılan açıklamada, yüksek düzeyde bulunan bütçe açığına iki yıl içerisinde çözüm bulunamaması durumunda ABD nin AAA olan kredi notunun indirilebileceği belirtilmiştir. Öte yandan, ABD Merkez Bankası (Fed) ikinci niceliksel genişleme sürecini 3 Haziran da sonlandıracağını açıklamıştır. Euro Alanı nda borç sorunu yaşayan ülkelere ilişkin endişeler Nisan ayında da gündemdeki yerini korumuştur. Kamu borcu sürdürülemeyecek seviyeye ulaşan Portekiz, Avrupa Birliği nden finansal yardım talebinde bulunmuştur. Portekiz e yönelik yardım paketinin büyüklüğünün 8 milyar olacağı tahmin edilmekte, görüşmelerin Mayıs ayı içerisinde tamamlanması beklenmektedir. Öte yandan, Yunanistan ın borçlarını geri ödemeyi sürdürebilmek için vade uzatımını içeren bir yeniden yapılandırma sürecini değerlendirdiğine yönelik haberler gündeme gelmiştir. Avrupa Merkez Bankası Başkanı Trichet in de son dönemde borç sorunu yaşayan ülkelere yönelik yapısal reform vurgusu dikkat çekmektedir. TCMB, düşük politika faizi, geniş bir faiz koridoru ve farklı vadelerde daha yüksek zorunlu karşılıklardan oluşan politika bileşimini uygulamaya devam etmektedir. TCMB nin söz konusu politikasının etkilerinin yılın ikinci çeyreğinden itibaren belirginleşmesi beklenmektedir. TCMB, son Enflasyon Raporu nda petrol fiyatlarındaki arz yönlü gelişmeler nedeniyle yıllık ortalama petrol fiyatı tahminini yükseltmiştir. Bu durumun, yıllık enflasyona 5 baz puanlık katkı sağlayacağını tahmin etmektedir. Ayrıca, dokuma kumaş ve hazır giyim eşyası ithalatında uygulanan gümrük vergilerinin artırılmasının da 211 yılsonu enflasyonu üzerindeki etkisinin 5 baz puan seviyesinde gerçekleşeceğini öngörmektedir. Bu çerçevede, TCMB kontrolü dışındaki gelişmelerden ötürü 211 yılında enflasyonun, %5,5 lik hedefin üzerinde ve %5,6-8,2 aralığında (orta noktası %6,9) gerçekleşeceğini öngörmektedir. 1

3 İktisadi Araştırmalar Bölümü Mayıs 211 Dünya Ekonomisindeki Gelişmeler IMF, Dünya Ekonomik Görünüm Raporu nu yayımladı. IMF tarafından Nisan ayında yayımlanan Dünya Ekonomik Görünüm Raporu nda küresel ekonomideki toparlanmanın güçlenerek devam ettiği ancak gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin büyüme hızlarında ayrışmanın sürdüğü vurgulanmıştır. Ayrıca, küresel talep dengelerindeki gelişmelerin önümüzdeki dönemde toparlanmada kilit rol oynayacağını belirtmiş, yapısal reformların önemine dikkat çekmiştir. Bu çerçevede, IMF son raporunda büyüme tahminlerinde önemli bir değişiklik yapmazken enflasyon tahminlerindeki yukarı yönlü revizyonlar dikkat çekmektedir. IMF Tahminleri (%) Nisan ayı Tahminleri Ocak ayı Tahminlerinden Farkı Büyüme Dünya 4,4 4,5,, Gelişmiş Ülkeler 2,4 2,6 -,1,1 ABD 2,8 2,9 -,2,2 Euro Alanı 1,6 1,8,1,1 Japonya 1,4 2,1 -,2,3 Gelişmekte Olan Ülkeler 6,5 6,5,, Çin 9,6 9,5,, Brezilya 4,5 4,1,, Enflasyon Gelişmiş Ülkeler 2,2 1,7,6,1 Gelişmekte Olan Ülkeler 6,9 5,3,9,5 Dünya Ticaret Hacmi Artışı 7,4 6,9,3,1 Kaynak: IMF Dünya Ekonomik Görünüm Raporu, Nisan 211 Küresel finansal istikrarda iyileşme Fed in kısa vadede para politikasını sıkılaştırması beklenmiyor. ECB politika faizini artırdı. BoJ para politikasında değişikliğe gitmedi. IMF, Nisan ayında yayımladığı Global Finansal İstikrar Raporu nda ise, bir önceki raporuna kıyasla küresel düzeyde finansal istikrara ilişkin risklerin azaldığını belirtmiştir. Bu gelişmede, özellikle gelişmekte olan ülkelerdeki hızlı büyümenin etkili olduğu vurgulanmıştır. Ancak, gelişmiş ekonomilerdeki yüksek borçluluk oranları, Euro Alanı nda bankacılık sistemine ilişkin riskler ile kredi piyasasındaki olumsuz görünüm ve gelişmekte olan ekonomilere yönelik güçlü sermaye akımlarının önümüzdeki dönemde finansal istikrarı olumsuz etkileyebileceğinin altı çizilmiştir. ABD Merkez Bankası (Fed) Nisan daki toplantısının ardından yaptığı açıklamada tahvil alım programının planlandığı şekilde Haziran ayında sona erdirileceğini açıklamıştır. Ekonomik toparlanmanın ılımlı seyrini sürdürdüğünü belirten Fed, bununla birlikte son aylarda enflasyonun yükseldiğini, konut piyasasındaki gelişmelerin de beklentilerin altında kaldığını vurgulamıştır. İstihdam koşullarındaki iyileşmeye rağmen işsizlik oranının da halen yüksek seviyelerini koruduğunu belirtmiştir. Avrupa Merkez Bankası (ECB) 7 Nisan daki toplantısında iki yıla yakın bir süredir tarihi düşük seviyelerde tuttuğu politika faizini 25 baz puan artırarak %1,25 seviyesine yükseltmiştir. ECB Başkanı Trichet toplantının ardından yaptığı açıklamada söz konusu kararın fiyat istikrarını bozabilecek yukarı yönlü riskler nedeniyle alındığını belirtmiştir. Nitekim, Euro Alanı nda Nisan ayında yıllık enflasyon %2,8 ile ECB nin %2 lik hedefinin üzerinde gerçekleşmiştir. Öte yandan, Trichet Euro Alanı genelinde iktisadi faaliyetin olumlu bir seyir izlediğini ancak bazı ülke ekonomilerine ilişkin belirsizliklerin tam olarak ortadan kalkmamış olması nedeniyle yapısal reformların tamamlanması gerektiğini vurgulamıştır. Japonya Merkez Bankası (BoJ) 28 Nisan daki toplantısında politika faizini değiştirmeyerek %-,1 aralığında tutmuştur. BoJ yaptığı açıklamada Japonya nın ekonomik görünümünün yaşanan depremin ardından büyük ölçüde değiştiğini belirtmiştir. Kısa vadede üretim tesislerinin hasar görmesi nedeniyle arz yönlü sıkıntıların aşağı yönlü riskleri artırdığını, ancak orta vadede yeniden 2

4 Nis.11 İktisadi Araştırmalar Bölümü Mayıs 211 Çin de para politikasını sıkılaştırıcı yönde tedbirler sürüyor. yapılanma sürecinde yapılması gereken yatırım harcamalarının ekonomik toparlanmanın itici gücünü oluşturabileceğini vurgulamıştır. Öte yandan, depremden etkilenen bölgelerdeki finansal kuruluşlara kullandırılacak toplamda 1 trilyon (yaklaşık $12 milyar) tutarındaki kredi programını duyurmuştur. Çin de son dönemde güçlü seyreden iç talep nedeniyle enflasyon %5,4 ile son 2,5 yılın en yüksek seviyesine yükselmiştir. Çin Merkez Bankası (PBC) ülkede yükselen enflasyonla mücadele etmek amacıyla uyguladığı sıkılaştırıcı yöndeki politika önlemlerine Nisan ayında da devam etmiştir. Nitekim, PBC 17 Nisan da da zorunlu karşılık oranlarını 5 baz puan artırma kararı almıştır. Dolar başlıca para birimleri karşısında son 3 yılın en düşük seviyesinde. Nisan ayında /$ paritesi yukarı yönlü bir seyir izlemiştir. Bu gelişmede ECB nin politika faizini artırması, S&P nin ABD nin kredi notu görünümünü negatife çevirmesi ve Fed in tahvil alım programını Haziran ayı sonuna kadar sürdüreceğini açıklaması etkili olmuştur. /$ paritesi 29 Nisan itibarıyla 1,4799 seviyesinde gerçekleşmiştir. Ayrıca, Dolar başlıca para birimleri karşısında son 3 yılın en düşük seviyesine gerilemiş; Fed in tahvil alım programını duyurduğu 1 Ağustos 21 tarihinden bu yana Dolar ın söz konusu para birimleri karşısındaki değer kaybı %9,7 ye ulaşmıştır. Dolar'ın Başlıca Para Birimleri Karşısındaki Seyri* Kasım: Tahvil alım programı başladı 27 Nisan: Fed tahvil alım programına devam edeceğini açıkladı 19 Nisan: S&P ABD nin kredi notu görünümünü negatife çevirdi Ağustos: Fed tahvil alım programını duyurdu 7 Nisan: ECB politika faizini artırdı (*) ABD Doları nın Japon Yeni, Euro, Kanada Doları, İngiliz Sterlini, İsveç Kronu ve İsviçre Frangı ndan oluşturulan döviz sepetine karşı değeri. Kaynak: Reuters Altın fiyatlarında rekor yükseliş Altın fiyatları küresel enflasyon endişeleri ve Dolar daki düşüş paralelinde yatırımcıların güvenli liman alımlarıyla yılbaşından bu yana %1,6 yükselmiştir. Nisan ayında da yükseliş trendine devam eden altın fiyatları tarihi yüksek seviyelere ulaşmıştır. Son dönemde petrol üreticisi ülkelerdeki gerginlikler ve gelişmekte olan ülkelerin yüksek enerji talebi nedeniyle petrol fiyatları da yüksek seyrini korumaktadır. 29 Nisan itibarıyla Brent türü petrol ve altın fiyatları sırasıyla $/varil 124 ve $/ons düzeyinden işlem görmektedir. 1.6 Altın Fiyatları ($/ons) %1, Nis.11 Kaynak: Reuters 3

5 Oca.1 Şub.1 Mar.1 Oca.1 Şub.1 Mar.1 O Ş M N M H T A E E K A Oca.1 Mar.1 İktisadi Araştırmalar Bölümü Mayıs 211 Türkiye Ekonomisindeki Gelişmeler Sanayi üretim artışı ivme kaybetmekle birlikte devam ediyor. Kapasite kullanım oranı geçen yılın üzerinde seyrediyor. 211 yılının ilk iki ayına ilişkin sınai üretim verileri, 21 yılının son çeyreğindeki güçlü büyümenin bir miktar ivme kaybetmekle birlikte devam ettiğine işaret etmektedir. Ocak ayında yıllık bazda %19 oranında artan toplam sanayi üretimi, Şubat ayında da %13,9 oranında artış kaydetmiştir. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış veriler 21 yılının son çeyreğine göre ilk iki aydaki ortalama sınai üretim artışının %2,8 olduğunu göstermiştir. Yılın ilk iki ayında yıllık bazda ortalama %3 un üzerinde artan sermaye malı imalatı özellikle dikkat çekmektedir. Bu durum, 21 un son çeyreğinde büyümeye en çok katkı yapan yatırım harcamalarının canlılığını koruduğuna işaret etmektedir. Yılın ilk çeyreğinde geçtiğimiz yılın aynı döneminin üzerinde seyreden kapasite kullanım oranı (KKO) Nisan ayında 21 un aynı ayına göre 2,2 puan artarak %74,9 seviyesinde gerçekleşmiştir. Ayrıca, reel kesim güven endeksindeki artış eğilimi de devam etmektedir. 78 Kapasite Kullanım Oranı (%) 125 Reel Kesim Güven Endeksi Kaynak: TCMB İşsizlik oranında gerileme devam ediyor. Hanehalkı İşgücü Anketi verilerine göre, mevsim etkilerinden arındırılmış işsizlik oranının gerilemeye devam ettiği görülmektedir. Ocak 211 itibarıyla geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre tarım dışı istihdam 938 bin kişi artmıştır. İşsizlik oranlarındaki iyileşmenin tüketici güven endeksine de yansıdığı görülmektedir. 14, İşsizlik Oranı* (%) 95 Tüketici Güven Endeksi 13, 12, 11, 1, , 75 8, 7 İkinci çeyrekten itibaren ekonomik aktivitedeki ivme kaybının belirginleşeceği tahmin ediliyor. * Mevsim etkilerinden arındırılmış Kaynak: TCMB İlk çeyreğe ilişkin veriler özellikle güçlü iç talebe bağlı olarak ekonomik aktivitenin bu dönemde canlı bir seyir izlediğini ortaya koymaktadır. Bu çerçevede, Türkiye ekonomisinin yılın ilk çeyreğinde %7 civarında büyüdüğünü tahmin etmekteyiz. Bununla birlikte, TCMB nin finansal istikrar vurgusu çerçevesinde uyguladığı politikaların etkisini göstermeye başlaması ile birlikte yılın ikinci çeyreğinden itibaren ekonomik aktivitedeki ivme kaybının belirginleşeceğini düşünmekteyiz. 4

6 İktisadi Araştırmalar Bölümü Mayıs 211 İthalattaki hızlı artış paralelinde dış ticaret açığındaki genişleme sürüyor. İthalattaki yüksek oranlı artış paralelinde dış ticaret açığı Mart ayında da genişlemeye devam etmiştir. Mart ta bir önceki yılın aynı ayına göre ithalat %44,1, ihracat ise %19,6 artmıştır. Böylece, Mart ayında dış ticaret açığı $9,8 milyara yükselirken, ihracatın ithalatı karşılama oranı %54,7 ye gerilemiştir. Yılın ilk çeyreği itibarıyla, dış ticaret açığı geçen yılın aynı dönemine göre ikiye katlanmış ve $24,6 milyara ulaşmıştır. İlk çeyrekte yurtiçi yatırım ve tüketim harcamalarının güçlü seyri ithalatı desteklemiştir. Öte yandan, Avrupa Birliği ülkelerinde henüz güçlü bir büyüme ivmesinin yakalanamamasının yanında Kuzey Afrika ve Orta Doğu da devam eden belirsizlikler nedeniyle dış talebin baskı altında kaldığı görülmektedir. Bu durum ihracat artışının daha sınırlı kalmasına neden olmaktadır. Nitekim, Mart ayında ihracatın Kuzey Afrika ile Yakın ve Orta Doğu pazarında gerilediği görülmektedir. (milyar $) Dış Ticaret Oca.-Mar.1 %45,7 Oca.- 56,1 %96,8 %21,2 38,5 31,5 26, 24,6 12,5 İhracat İthalat Dış Ticaret Açığı Kaynak: TÜİK İlk çeyrekte en yüksek ihracat, motorlu kara taşıtları sektöründe gerçekleşti. Şubat 211 itibarıyla son on iki aylık cari işlemler açığı $54,8 milyara ulaştı. Ocak-Mart 211 de en yüksek ihracat hacmi motorlu kara taşıtları sektöründe gerçekleşmiştir. Bu sektörü sırasıyla kazan, makine ve cihazlar, demir-çelik, elektrikli makine ve cihazlar ile örme giyim eşyası izlemiştir. Cari işlemler açığı Şubat ayında da genişlemeye devam etmiştir. Bu gelişmede dış ticaret açığındaki hızlı artış etkili olmuştur. Yılın ilk iki ayındaki güçlü ekonomik aktivite paralelinde artan ithalat ile petrol fiyatlarındaki yükseliş de cari açıktaki artışı hızlandırmıştır. Ocak-Şubat Değişim Mart 21-Şubat 211 (milyon $) (%) Cari İşlemler Dengesi ,7 Dış Ticaret Dengesi ,3 Hizmetler Dengesi , Turizm (net) , Gelir Dengesi ,1 Cari Transferler ,7 Sermaye ve Finans Hesapları ,2 Sermaye Hesabı Finans Hesapları , Doğrudan Yatırımlar (net) , Portföy Yatırımları (net) Hisse Senetleri Borç Senetleri ,7 Diğer Yatırımlar (net) ,2 Krediler Bankacılık Sektörü Bankacılık Dışı Sektörler Mevduat Yurtdışı Bankalar Yabancı Para ,6 Türk Lirası Rezerv Varlıklar (net) Net Hata ve Noksan , Kaynak: TCMB 5

7 İktisadi Araştırmalar Bölümü Mayıs 211 Kaynağı belirsiz sermaye girişi artıyor. Doğrudan yatırımların düşük seyri Şubat ta da devam ederken portföy yatırımlarında $1,6 milyarlık giriş kaydedilmiştir. Portföy yatırımları hesabının alt kalemleri incelendiğinde; hisse senetlerinde yaşanan çıkışın yılın ikinci ayında da devam ettiği, borç senetlerinde ise Şubat ta $2,3 milyar giriş olduğu gözlenmiştir. Böylece, yılın ilk iki ayında portföy yatırımı şeklindeki net sermaye girişi $3,8 milyara ulaşmıştır. Geçen yılın ilk iki ayında net borç ödeyicisi konumunda olan bankalar ve banka dışı sektörler bu yılın aynı döneminde yurtdışından net $1,7 milyar kredi sağlamışlardır. Öte yandan, yurtdışı bankaların yurtiçi bankalarda tuttukları Türk Lirası cinsinden mevduat aynı dönemde $4,2 milyar gerileme kaydetmiştir. Bu gelişmede, Merkez Bankası nın son dönemde aldığı kısa vadeli sermaye girişini azaltmaya yönelik tedbirlerin etkili olduğu düşünülmektedir. Yılın ilk iki ayında net hata ve noksan kaleminde izlenen kaynağı belirlenemeyen sermaye girişleri $5,5 milyar olmuştur. Yüksek tutardaki kaynağı belirsiz sermaye girişlerinin bir ölçüde, vizelerin kaldırılmasıyla dış ticaret hacminde artış yaşanan bazı Orta Doğu ülkelerine yapılan ve kayıt altına alınmayan ihracat gelirlerini yansıttığı düşünülmektedir. Ayrıca, Kuzey Afrika ve Orta Doğu ülkelerinde yaşanan gerginlikler nedeniyle bu ülkelerden Türkiye ye kayıt altına alınmamış sermaye girişi gerçekleşmiş olabileceği de tahmin edilmektedir. İlk çeyrekte bütçe performansı olumlu Maliye Bakanlığı tarafından açıklanan verilere göre, bütçe 211 in ilk çeyreğinde TL4,1 milyar açık vermiştir. Aynı dönemde, faiz dışı fazla ise TL9,8 milyar olarak gerçekleşmiştir. Böylece, yılın ilk çeyreğinde bütçe açığının bir önceki yılın aynı dönemine göre %64 daraldığı, faiz dışı bütçe fazlasının ise %169 büyüdüğü gözlenmiştir. (milyon TL) Mart 211 Yıllık % Değişim Ocak-Mart Yıllık % Değişim Bütçe Hedefi Gerç./ Hedef (%) Harcamalar , , ,3 Faiz Harcamaları , , ,4 Faiz Dışı Harcamalar , , ,2 Gelirler , , ,6 Vergi Gelirleri , , ,7 Diğer Gelirler , , ,1 Bütçe Dengesi , , ,3 Faiz Dışı Denge , , ,5 Not: Rakamlar yuvarlamalardan ötürü toplamı vermeyebilir. Kaynak: Maliye Bakanlığı Vergi gelirleri, güçlü iç talep paralelinde artmaya devam etti. Yılın ilk çeyreğinde, vergi gelirleri %2 artarken, harcamalar %6,6 ile sınırlı ölçüde artmıştır. İlk çeyrekte bir önceki yılın aynı dönemine göre motorlu taşıtlar üzerinden alınan Özel Tüketim Vergisi ndeki ve İthalde Alınan Katma Değer Vergisi ndeki yüksek artışlar iç talebin güçlü seyrini koruduğuna işaret etmektedir. Öte yandan, bu dönemde Hazine portföyü ve iştirak gelirlerinde, özelleştirme gelirlerinden kaynaklanan yüksek bir artış yaşanmıştır. Başta termik santraller ile köprü ve otoyollar olmak üzere, özelleştirmelerin 211 yılının geri kalan döneminde de devam edecek olması sebebiyle, bu yolla elde edilecek gelirlerin bütçe performansına olumlu yansımalarının önümüzdeki dönemde de sürmesi beklenmektedir. Harcamalardaki artış, yılın ilk çeyreğinde sınırlı kaldı. Bütçe harcamalarının alt detayına bakıldığında, faiz harcamalarının düşmesine karşılık, faiz dışı harcamaların bir miktar artış eğiliminde olduğu göze çarpmaktadır. Öte yandan, Maliye Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada, cari açığın kontrol altına alınması için gerekli desteğin verileceği ve ihtiyaç duyulması halinde ilerleyen dönemlerde bu amaca yönelik politika tedbirlerine de başvurulabileceği ifade edilmiştir. 6

8 İktisadi Araştırmalar Bölümü Mayıs 211 Merkez Bankası faiz oranlarını sabit tuttu. Zorunlu karşılık oranlarını artırdı. Enflasyon Raporu yayımlandı. TCMB, 21 Nisan tarihindeki toplantısında politika faizlerini beklentiler paralelinde değiştirmeyerek %6,25 düzeyinde bırakmıştır. Toplantı sonrasında yapılan açıklamada, yılın ilk çeyreğinde ekonomik aktivitedeki artışın bir önceki çeyreğe göre bir miktar ivme kaybettiği ve Türkiye nin ılımlı bir büyüme eğilimine girdiği belirtilmiştir. Enflasyonun petrol fiyatlarındaki artışların gecikmeli yansımaları ve baz etkileri nedeniyle kısa vadede yukarı yönlü bir eğilim sergileyeceğini ifade eden TCMB, yıllık enflasyonun %5,5 olan hedefin bir miktar üzerinde gerçekleşeceğini tahmin ettiğini açıklamıştır. Bununla birlikte TCMB, petrol ve emtia fiyatlarındaki artışların birincil etkilerine tepki vermeyeceğini, ancak bu gelişmelerin fiyatlama davranışlarını bozmasına izin vermeyeceğini vurgulamıştır. TCMB, Nisan ayındaki toplantısında zorunlu karşılık oranlarını bir önceki kararına kıyasla daha düşük bir oranda artırmış, ilk kez bu toplantıda bankaların yabancı para yükümlülüklerine uygulanan zorunlu karşılık oranlarını da kriz öncesi seviyenin üzerine çıkarmıştır. Bu kapsamda, zorunlu karşılık oranları, vadesiz ve 1 aya kadar vadeli TL mevduatta %15 ten %16 ya; vadesiz ve 1 yıla kadar vadeli DTH lar ile 1 yıla kadar vadeli diğer YP yükümlülüklerde %11 den %12 ye, 1-3 yıl vadeli diğer YP yükümlülüklerde de %11 den %11,5 e yükseltilmiştir. Böylece, ağırlıklı ortalama zorunlu karşılık oranları TL yükümlülüklerde %13,5 e, YP yükümlülüklerde de %11,8 e yükselmiştir. Zorunlu karşılık oranlarında Nisan ayında gerçekleştirilen sınırlı artışın, TCMB nin uygulamakta olduğu yeni politika bileşiminin arkasında olduğu sinyalini verme amacını taşıdığı düşünülmektedir. TCMB, 28 Nisan da yayımlamış olduğu Enflasyon Raporu nda iç talep koşullarındaki güçlü seyrin devam ettiğini, dış talep koşullarının ise tedrici bir iyileşme kaydettiğini açıklamıştır. Son dönemde petrol fiyatlarındaki arz yönlü gelişmeler nedeniyle yıllık ortalama petrol fiyatı tahminini $/varil 95 ten $/varil 115 e yükselten TCMB, bu gelişmenin yıllık enflasyona 5 baz puanlık katkı sağlayacağını tahmin etmektedir. Bununla birlikte TCMB, dokuma kumaş ve hazır giyim eşyası ithalatında uygulanan gümrük vergilerinin artırılmasının da 211 yılsonu enflasyonu üzerindeki etkisinin 5 baz puan seviyesinde gerçekleşeceğini öngörmektedir. Bu çerçevede, TCMB kontrolü dışındaki gelişmelerden ötürü enflasyonun, 211 yılında bir önceki enflasyon raporundaki öngörüsünün 1 baz puan üzerinde olmak üzere, %7 olasılıkla %5,6-8,2 aralığında (orta noktası %6,9), 212 yılı sonunda ise %3,4-7, aralığında (orta noktası %5,2) gerçekleşeceğini tahmin etmektedir. Bankacılık Sektöründeki Gelişmeler Mevduat hacminde sınırlı artış Mevduatın ortalama vadesi uzuyor. Toplam mevduat hacmindeki sınırlı artış devam etmektedir. 15 Nisan itibarıyla toplam mevduat hacmi yılsonuna göre yalnızca %1,6 oranında artarak TL655 milyara ulaşmıştır. Bu dönemde, YP ve TL mevduat hacmi artış hızları sırasıyla %4,9 ve %,1 seviyesinde gerçekleşmiştir. Son dönemde, TCMB nin uyguladığı politikalar kapsamında zorunlu karşılık oranlarının vadeye göre farklılaştırılması, bankalardaki TL mevduatın ortalama vadesinin uzama eğilimine girerek 6 güne yaklaşmasına neden olmuştur. 7

9 7.Oca 14.Oca 21.Oca 28.Oca 4.Şub 11.Şub 18.Şub 25.Şub 4.Mar 11.Mar 18.Mar 25.Mar 1.Nis 8.Nis 15.Nis İktisadi Araştırmalar Bölümü Mayıs 211 Kaynak: TCMB Enflasyon Raporu Kredilerin artış hızı ivme kaybedebilir. 15 Nisan itibarıyla, 21 yılsonuna göre toplam kredi hacmi %7,4 artış kaydederek TL575 milyara ulaşmıştır. Bu dönemde, YP kredilerin USD karşılığı %11,7 oranında artarken, TP krediler %6,9 luk yükseliş kaydetmiştir. Zorunlu karşılık oranlarındaki artışlar sonucu sistemin giderek yoğunlaşan TL likidite ihtiyacı ve halihazırda düşük seyreden döviz likiditesi dikkate alındığında, önümüzdeki dönemde kredi hacmi artış hızının bir miktar ivme kaybedebileceği tahmin edilmektedir Kredi Hacmindeki Gelişmeler (31.121=1) TP YP (USD Karşılığı) Toplam Kaynak: BDDK Bankaların menkul kıymetler portföyü geriliyor. Emanet menkul kıymetler portföyü Yabancı para net genel pozisyonu $1.99 milyon düzeyinde. Son dönemde, bankaların menkul kıymetler portföyündeki gerileme eğilimi devam etmiştir. 15 Nisan itibarıyla, 21 yılsonuna göre menkul kıymetler portföyü %4,1 oranında azalmış ve TL276 milyar düzeyinde gerçekleşmiştir. Bu gelişmede, bankaların zorunlu karşılık düzenlemelerinin yarattığı ek likidite ihtiyacını karşılamak amacıyla sahip oldukları kısa vadeli DİBS lerin bir bölümünü portföylerinden çıkarmaları etkili olmuştur. 15 Nisan 211 itibarıyla bankalar emanetindeki menkul kıymetler portföyü 21 yılsonuna göre %13,6 artarak TL145 milyara yükselmiştir. Yılbaşından bu yana, yurtdışı yerleşiklerin menkul kıymetler portföyündeki %41,1 lik artışa karşılık, yurtiçi yerleşiklerin portföyünün sadece %,8 oranında arttığı görülmektedir. 211 yılının ilk dört ayında bankacılık sektörünün yabancı para pozisyonundaki ihtiyatlı tutumunun devam ettiği görülmektedir. 15 Nisan itibarıyla bankaların yabancı para net genel pozisyonu bilanço içi kalemlerde -$ milyon, bilanço dışında ise $23.33 milyon düzeyindedir. Bankaların bilanço dışı yabancı para net genel pozisyonu 21 yıl sonuna göre $9,4 milyar genişlemiş olup, söz konusu tutar ağırlıklı olarak yurtdışı yerleşiklerin swap yoluyla gerçekleştirdikleri net sermaye girişine işaret etmektedir. 8

10 İktisadi Araştırmalar Bölümü Mayıs 211 Beklentiler 211 yılının geride bıraktığımız ilk dört aylık döneminde güçlü bir seyir izleyen ekonomik aktivitenin TCMB nin ekonomiyi soğutmak amacıyla aldığı önlemler paralelinde yılın geri kalan döneminde ivme kaybedeceği tahmin edilmektedir. Ayrıca, petrol ve emtia fiyatlarındaki artışın da etkisiyle yükselen enflasyon beklentilerine karşı TCMB nin yılın ikinci yarısında ek önlemler alabileceği düşünülmektedir. Ekonomik aktivitedeki yavaşlama ile birlikte yılın ilk çeyreğinde dış ticaret açığında kaydedilen belirgin artışın da hız kaybetmesini beklemekteyiz. 9

11 Mar.1 Mar.1 Mar.1 Şub.1 Mar.1 26/1 26/2 26/3 26/4 27/1 27/2 27/3 27/4 28/1 28/2 28/3 28/4 29/1 29/2 29/3 29/4 21/1 21/2 21/3 21/4 26/1 26/2 26/3 26/4 27/1 27/2 27/3 27/4 28/1 28/2 28/3 28/4 29/1 29/2 29/3 29/4 21/1 21/2 21/3 21/4 EK- GÖSTERGELER MAKROEKONOMİK GÖSTERGELER BÜYÜME 15 GSYH (Yıllık % Değişim) 15 Sektörlere Göre Katkı Puan (%) Hizmetler İnşaat Sanayi Tarım GSYH SINAİ ÜRETİM ,4 19, 12,8 17,6 13,9 Sınai Üretim (Yıllık % Değişim) 16,9 14, , İmalat Sanayii Kapasite Kullanım Oranı (%) 72,7 74, , 8,8 1,8 1,4 9,9 9, O Ş M N M H T A E E K A 55 O Ş M N M H T A E E K A DIŞ TİCARET İhracat İthalat Dış Ticaret (Yıllık % Değişim) Aylık Cari İşlemler Açığı (milyar $) 8 Aylık 7 12 Aylık Aylık ENFLASYON Aylık Enflasyon (%) 1,22, TÜFE ÜFE Yıllık Enflasyon (%) 1, TÜFE ÜFE 4 2 3,99 Kaynak: TCMB, TÜİK, İş Bankası İktisadi Araştırmalar Bölümü 1

12 Nis.11 Nis.11 Nis.11 Nis.11 Nis.11 Nis.11 DÖVİZ 2,4 Kurlar 1,55 Parite 2,2 1,5 1,45 2, 1,4 1,8 1,35 1,6 1,3 1,25 /$ 1,4 1,2 /TL $/TL Sepet (,5* +,5*$) 1,2 1,15 3 Günlük Hareketli Ortalama BONO-TAHVİL 1 Hazine İhalelerinde Oluşan Ortalama Bileşik Faiz (%) 4 TL DİBS'lerin Beklenen Reel Getirisi (%) 9, , Risk Primleri EMBI+ EMBI+(TR) 5 VIX Endeksi Kaynak: TCMB, Reuters, DPT, İMKB, JP Morgan, Chicago Board Options Exchange, İş Bankası İktisadi Araştırmalar Bölümü 11

13 Mayıs 1. Haziran 1. Temmuz 1. Ağustos 1. Eylül 1. Ekim 1. Kasım 1. Aralık Ocak 1. Şubat 1. Mart 1. Mar.1 Mayıs 1. Haziran 1. Temmuz 1. Ağustos 1. Eylül 1. Ekim 1. Kasım 1. Aralık Ocak 1. Şubat 1. Mart 1. Mayıs 1. Haziran 1. Temmuz 1. Ağustos 1. Eylül 1. Ekim 1. Kasım 1. Aralık Ocak 1. Şubat 1. Mart 1. Mayıs 1. Haziran 1. Temmuz 1. Ağustos 1. Eylül 1. Ekim 1. Kasım 1. Aralık Ocak 1. Şubat 1. Mart 1. Mayıs 1. Haziran 1. Temmuz 1. Ağustos 1. Eylül 1. Ekim 1. Kasım 1. Aralık Ocak 1. Şubat 1. Mart 1. BEKLENTİ ANKETİ VE DİĞER ÖNCÜ GÖSTERGELER Yıl Sonu GSYH Büyüme Beklentisi (%) 5, Yıl Sonu Cari Açık Beklentisi (milyon $) ,65 Bankalararası Döviz Piyasası Cari Yıl Sonu Dolar Kuru Beklentisi (TL) 1 Yıl Sonu TÜFE Beklentisi (%) 9 1,56 8 1,5 7 6,9 6 1, Ay Sonrasının Yıllık TÜFE Beklentisi (%) Tüketici Güven Endeksi 8 93,4 7 6,8 6 5 Kaynak: TCMB, TÜİK 12

14 EKONOMİK GÖSTERGELER TABLOSU BÜYÜME GSYH (milyon $) Büyüme Oranı (%) 8,4 6,9 4,7,7-4,7 8,9 ENFLASYON (%) ÜFE (yıllık) 2,66 11,58 5,94 8,11 5,93 8,58 1,87 1,8 TÜFE (yıllık) 7,72 9,65 8,39 1,6 6,53 9,56 4,16 3,99 DÖVİZ KURLARI Nis.11 TÜFE Bazlı Reel Kur Endeksi 12,9 111,7 13,9 114,7 116,6 127, 118,1 116,7 $/TL 1,343 1,4131 1,1647 1,5123 1,557 1,54 1,595 1,5483 1,592 Euro/TL 1,594 1,8586 1,712 2,148 2,163 1,9894 2,1948 2,1816 2,238 Euro/$ 1,184 1,3196 1,4589 1,3978 1,4316 1,3265 1,381 1,4165 1,4799 ÖDEMELER DENGESİ (milyon $) (1) Toplam Mal İhracatı Toplam Mal İthalatı Dış Ticaret Dengesi Cari İşlemler Dengesi YURTDIŞINDAN SAĞLANAN KREDİLER (milyon $) (1) Bankalar Uzun Vade Kısa Vade Diğer Sektörler Uzun Vade Kısa Vade BÜTÇE GERÇEKLEŞMELERİ (1)(2) (milyon TL) Harcamalar Faiz Harcamaları Faiz Dışı Harcamalar Gelirler Vergi Gelirleri Diğer Gelirler Bütçe Dengesi Faiz Dışı Denge MERKEZİ YÖNETİM TOPLAM BORÇ STOKU (milyar $) İç Borç Stoku 182,4 178,9 219,2 181,7 219,2 228,2 224,7 232,4 Dış Borç Stoku 64,6 66,6 67,1 69,8 74,1 78,1 78,9 81,4 Toplam 247,1 245,5 286,3 251,5 293,2 36,3 33,7 313,9 Kaynak: TÜİK, TCMB, Hazine Müsteşarlığı, Maliye Bakanlığı, Reuters. (1) Ödemeler dengesi ve bütçe verileri kümülatiftir. (2) Veriler Merkezi Yönetim Bütçesi ne göredir. 13

15 MEVDUAT (I) 15 Nis.11(II) Değişim* (%) (II/I) Toplam Mevduat (milyon TL) ,6 TL ,1 YP ,9 YP (Milyon $) ,7 YP Mev./Toplam Mev. (%) 35,6 35,5 34,5 3,6 31,5 31,6 - MÜŞTERİLER ADINA BANKALAR EMANETİNDE TUTULAN MENKUL KIYMETLER (milyon TL) (piyasa değeri) BANKACILIK SEKTÖRÜ (I) 15 Nis.11(II) Değişim* (%) (II/I) Toplam ,6 Yurtiçi Yerleşikler ,8 Yurtdışı Yerleşikler ,1 MENKUL KIYMETLER PORTFÖYÜ (milyon TL) (I) 15 Nis.11(II) Değişim* (%) (II/I) Toplam ,1 KREDİLER (milyon TL) (I) 15 Nis.11(II) Değişim* (%) (II/I) Kredi Hacmi ,4 TL ,9 YP ,7 Bireysel Krediler ,9 Tüketici ve Taksitli Ticari Krediler ,5 Tüketici Kredileri ,5 Konut ,9 Taşıt ,1 İhtiyaç ,4 Bireysel ve Kurumsal Kredi Kartları ,6 Bireysel Krd./Toplam Krediler (%) 44,2 41,7 42,1 42,6 43,1 43,6 - TASFİYE OLUNACAK ALACAKLAR ORANI (%) Nis.11 Toplam Krediler 3,5 3,4 5,1 3,6 3,3 3,2 Bireysel Krediler 2,5 3,8 6,6 4,4 4, 3,8 Tüketici ve Taksitli Ticari Krediler 1,5 2,9 5,4 3,5 3, 2,9 Tüketici Kredileri 1,4 2,2 4,1 2,7 2,4 2,3 Bireysel ve Kurumsal Kredi Kartları 6,3 6,7 1,4 7,9 7,8 7,5 YABANCI PARA NET GENEL POZİSYONU (milyon $) Nis.11 Toplam Bilanço içi Bilanço dışı Kaynak: BDDK (*) Yılsonuna göre değişim 14

16 İletişim Bilgileri İsim-Soyadı Unvan Tel İzlem Erdem Bölüm Müdürü +9 (212) Mehtap Bingöl Birim Müdürü +9 (212) Kıvılcım Eraydın İktisat Uzmanı +9 (212) H. Erhan Gül İktisat Uzmanı +9 (212) A. Göksun Şat İktisat Uzman Yrd. +9 (212) Bora Çevik İktisat Uzman Yrd. +9 (212) Eren Demir İktisat Uzman Yrd. +9 (212) Bu rapor Bankamız uzmanları tarafından güvenilir olduğuna inanılan kamuya açık kaynaklardan elde edilen bilgiler kullanılmak suretiyle, sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır ve hiçbir şekilde finansal enstrümanların alım veya satımı konusunda tavsiye veya finansal danışmanlık hizmeti sağlanması olarak yorumlanmamalıdır. Bu raporda yer verilen görüş ve değerlendirmeler, hiçbir şekilde Türkiye İş Bankası A.Ş. nin kurumsal yaklaşımını yansıtmamakta olup, raporu kaleme alan uzmanların kişisel görüş ve değerlendirmeleridir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgi, görüş ve değerlendirmelerin doğru, değişmez ve eksiksiz olması konusunda herhangi bir şekilde garanti vermemektedir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgilerde herhangi bir bildirimde bulunmaksızın değişiklik yapma hakkına sahiptir. Bu rapor ve içindeki bilgilerin kullanılması nedeniyle doğrudan veya dolaylı olarak oluşacak zararlardan Türkiye İş Bankası A.Ş. hiçbir şekilde sorumluluk kabul etmemektedir. İşbu rapor üzerinde Bankamızın telif hakkı olup, Bankamızın yazılı izni alınmaksızın herhangi bir kişi tarafından, herhangi bir amaçla, kısmen veya tamamen çoğaltılamaz, dağıtılamaz veya yayımlanamaz. Tüm haklarımız saklıdır. 15