PSORİASİS TEDAVİSİ AMACIYLA KULLANILAN PUVA VE DARBANT UVB TEDAVİLERİNİN YAŞA, DERİ TİPİNE, SEANS SAYISINA VE ETKİNLİĞİNE GÖRE KARŞILAŞTIRILMASI

Transkript

1 PSORİASİS TEDAVİSİ AMACIYLA KULLANILAN PUVA VE DARBANT UVB TEDAVİLERİNİN YAŞA, DERİ TİPİNE, SEANS SAYISINA VE ETKİNLİĞİNE GÖRE KARŞILAŞTIRILMASI Aysun Çakır, Gülafer Akar ÖZET Bu araştırma, Psoriasis tedavisi amacıyla kullanılan PUVA ve Darbant UVB tedavilerinin yaşa, deri tipine ve seans sayısına göre karşılaştırılması amacıyla gerçekleştirildi. Araştırma, tanımlayıcı, kesitsel ve retrospektif bir alan araştırmasıdır. Araştırmanın evrenini ve örneklemini Özel bir hastanenin Dermatoloji Polikliniği Fototerapi ve Fotokemoterapi bölümünde, tarihleri arasında, Psöriasis tedavisi için gelen 64 hasta oluşturdu. Veriler SPSS 16,0 programında ortalama, yüzdelik, t testi(%99,99 güven aralığı ile) kikare kullanılarak analiz edildi Araştırmaya alınan hastaların yaş ortalaması 36,8 (±12,565) dir. Araştırmaya alınan katılımcıların %54,7 (n=35) si erkek ve %51,6 (n=33) sının deri tipi 3 (bazen yanar) tür. Hastaların %84,4 (n=54) ünün fotokemoterapi öyküsü,%98,4 (n=63) nün solaryum öyküsü, %100 (n=64) nün deri kanseri öyküsü ve %95,3 (n=61) inin kronik hastalığı bulunmamaktadır. Araştırmaya katılan Hastaların aldıkları tedavi tipi incelendiğinde, %57 (n=89,1) nin Darbantuvb ve % 7 (n=10,9) nun ise Puva dır. Katılımcıların %93,8 (n=60) inin haftada 3 gün tedavi aldığı ve %82,(n=53) nin seans sayılarının azaltıldığı belirlenmiştir. Katılımcıların büyük çoğunluğunda kümülatif doz ve adjuvan tedavi kullanılmamıştır Hastaların tedavi sırasında, %56,3 (n=36) nün genital bölge ve benleri kapatılmış, %98,4 (n=63) ü gözlük kullanmış ve %93,8 (n=60) i işlem öncesinde vücutlarına vazelin sürülerek tedaviye alınmıştır. Darbant-UVB alan hastaların tedavi başlangıç dozu 169,82±35,228,tedavi son dozu ise 1611,63±269,068 dir. PUVA alan hastaların ise; tedavi başlangıç dozu 1,1429±0,37796, tedavi son dozu 1,5714±0,53452 dir. Araştırmaya katılan katılımcıların %65,6 (n=42) sında eritem oluşmuştur. Eritem en fazla %14,1 (n=9) i ile gövde de görülmüştür. Eritem ortalama 13± 3,46410 seansta görülmüştür. Hastalar uygulanan tedavi tipi ile yaş, deri tipi ve seans sayısı istatistiksel olara karşılaştırılmış ancak anlamlılık bulunamamıştır. Anahtar kelime: Psoriasis, PUVA, Darbant-UVB

2 GİRİŞ Psoriasis, eritemli, skuamlı, papül ve plaklarla karakterize kronik seyirli inflamatuar bir deri hastalığıdır (1). Toplumda sık görülen ve çoğu kez yaşam boyunca devam eden bir hastalıktır (2). Hastalığın etiyolojisinde immünolojik, otoimmün ve genetik faktörlerin etkili olduğu düşünülmektedir (3). Ultraviyole(UV) ışınları psöriazis için kullanılan en eski tedavi yöntemlerinden birisidir (8). Psöriasiste PUVA ve Dar Bant-UVB tedavileri etkinlikleri kanıtlanmış fototerapi yöntemleridir (4). Hem PUVA hem de DARBANT -UVB diğer sistemik ve biyolojik tedavi ajanlarının kullanımında izlenen sistemik immünosüpresyona ve buna bağlı yan etkilere yol açmaz.bu nedenlerle günümüzde psoriaziste iki tedavi yöntemi de ana tedavi seçenekleri arasında yer almaktadır (5). PUVA tedavisi; Psöriasisin tedavisinde topikal tedaviler ile sistemik ajanlar arasında yer bulan, eski ve oldukça değerli bir yöntemdir (2). Psoralenle (ışığa karşı duyarlandırıcı madde).(7) uzun dalga boylu ultraviyole ışığı olan UVA'nın kombinasyonu olup dermatolojik hastalıkların sağaltımında önemli yeri olan bir tedavi yöntemidir (6). PUVA, hastaların 8- Metoksipsoralen (8-MOP) gibi güçlü bir fotoduyarlandırıcının oral alımından yaklaşık 2 saat sonra ultraviyole A (UVA) veren kabinlerde ışığa maruz kalmasıyla yapılır (8). Tedavi haftada iki veya üç seans halinde yapılmaktadır (8). PUVA tedavisine başlanmadan önce; deri muayenesi, göz muayenesi, tam kan sayımı, karaciğer ve böbrek fonksiyonu testleri yapılmalıdır.ayrıca ANA testi de istenmelidir (9). Olası katarakt riski nedeniyle gözler UVA opak güneş gözlükleriyle tedavi aldığı günün akşamına kadar korunmalıdır (1). Oniki yaşından küçük, tanı konmuş veya bilinen fotosensitivite ve kollajen doku hastalığı öyküsü, displastik nevus sendromu, malign melanom, kseroderma pigmentozum, deri karsinomu öyküsü ve iyonizan radyasyona maruz kalma öyküsü varlığında kontrendikedir (9). Hastalar PUVA tedavisinin yan etkileri ve olası uzun dönem riskleri açısından bilgilendirilmeli ve onam alınmalıdır. Tedavi süresince gebe kalınmamalı, tedavi öncesinde büyük ve atipik görünümlü nevuslar kapatılmalıdır. Kadınarda meme başları kapatılmalıdır. Genital bölge korunmalıdır. Genital bölgenin tedavi alması gerekiyorsa uygulama doz artımı süresince her seans, sabit doza ulaştıktan sonra iki seansta bir yapılabilir. Yüzünde lezyon olmayan hastaların yüzleri kapatılarak tedaviye alınabilir. Tedavi sonrası oluşabilecek kaşıntı ve kuruluk için nemlendirici ve antihistaminikler önerilebilir (9).

3 Darband-UVB tedavisi; Dalga boyu nm'dir (8). Dalga boyu azaldıkça enerji arttığından UVB ışını, güneş ışığındaki en aktif dalga boyudur ve güneş sonrası oluşan eritemin başlıca sebebidir (1). Çocuk ve gebelerde güvenli olması, psoralene bağlı yan etkilerinin olmaması, tedavi sonunda göz korunması gerektirmemesi ve maliyetinin düşük olması gibi nedenlerle darband-uvb tedavisi daha avantajlıdır. Tedavi için herhangi bir labaratuvar incelemesine gerek yoktur (1). Bu araştırma; Psoriasis tedavisi amacıyla kullanılan PUVA ve Darbant UVB tedavilerinin yaşa, deri tipine ve seans sayısına göre karşılaştırılması amacıyla gerçekleştirildi. GEREÇ VE YÖNTEM Araştırma, tanımlayıcı, kesitsel, retrospektif bir alan araştırmasıdır. Araştırmanın evrenini ve örneklemini Özel bir hastanenin, Dermatoloji Polikliniği Fototerapi ve Fotokemoterapi bölümünde tarihleri arasında, Psöriasis tedavisi için gelen 64 hasta oluşturdu. Veriler istatistik programinda ortalama, yüzdelik, t testi(%99,99 güven aralığı ile) kikare kullanılarak analiz edildi. Araştırma öncesinde etik kurul ve kurum izni alındı. Araştırma da veriler, çalışmanın yapıldığı kurumda kullanılan Fototerapi ve Fotokemoterapi izlem formundan retrospektif olarak elde edilmiştir. Form iki bölümden oluşmaktır. Birinci bölümde yaşı, deri tipi, uygulanan tedavi yöntemi, kullanılan ilaçlar, kronik hastalık durumu gibi demografik özelliklerini sorgulayan sorular bulunmaktadır. İkinci bölüm de alınan tedavinin sayısı, dozu, eritem oluşma durumu, adjuvan tedavi uygulama durumu, gözlük kullanımı, kapatılan alanları sorgulayan bilgiler yer almaktadır.

4 BULGULAR Demografik özelliklerin dağılımı tablo 1 de yer almaktadır. Tablo 1:Demografik Özelliklerin Dağılımı Cinsiyet Erkek 35 54,7 Kadın 29 45,3 Deri tipi 2 (genellikle yanar) 33 51,6 3 (bazen yanar) 31 48,4 Fotokemoterapi Var 10 15,6 öyküsü Yok 54 84,4 Solaryum öyküsü Var 1 1,6 Yok 63 98,4 Deri kanseri Yok öyküsü Kronik hastalık Var 3 4,7 Yok 61 95,3 TOPLAM Araştırmaya alınan hastaların yaş ortalaması 36,8 (±12,565) dir. Araştırmaya alınan katılımcıların %54,7 (n=35) si erkek ve %51,6 (n=33) sının deri tipi 3 (bazen yanar) tür. Hastaların %84,4 (n=54) ünün fotokemoterapi öyküsü,%98,4 (n=63) nün solaryum öyküsü, %100 (n=64) nün deri kanseri öyküsü ve %95,3 (n=61) inin kronik hastalığı bulunmamaktadır. Tablo 2:Tedavi ile İlgili Bilgilerin Dağılımı Tedavi Tipi Darbant-uvb 57 89,1 Puva 7 10,9 Tedavi sıklığı Haftada 3 gün 60 93,8 Haftada 2 gün 4 6,3 Seans sayılarının Var 53 82,8 azaltması Yok 11 17,2 Kümülatif doz Var PUVA 3 4,7 Darbant- 7 10,9 UVB Yok 54 84,4 Adjuvan tedavi Var Neotigason 2 3,1 Geroxalen 7 10,9 Güneş 1 1,9 kremi Yok 54 84,4 TOPLAM Araştırmaya katılan Hastaların aldıkları tedavi tipi incelendiğinde, %57 (n=89,1) nin Darbantuvb ve % 7 (n=10,9) nun ise Puva dır. Katılımcıların %93,8 (n=60) inin haftada 3 gün tedavi

5 aldığı ve %82,(n=53) nin seans sayılarının azaltıldığı belirlenmiştir. Katılımcıların büyük çoğunluğunda kümülatif doz ve adjuvan tedavi kullanılmamıştır. Tablo3:Tedavi Dozlarının UVB ve UVA Dağılımı Tedavi dozları Darbant- UVB ortalama Tedavi başlangıç dozu 169,82±35,228 Tedavi son aldığı doz 1611,63±269,068 PUVA Tedavi başlangıç dozu 1,1429±0,37796 Tedavi son aldığı doz 1,5714±0,53452 Tablo 4:Tedavi Sırasında Alınan Önlemlerin Dağılımı Kapalı tutularak korunan alanlar Gözlük kullanımı Vazelin kullanımı TOPLAM Genital bölge, benler, göğüs uçları 27 42,2 Genital bölge ve benler 36 56,3 Genital bölge, benler, göğüs uçları, yüz 1 1,6 Takıyor 63 98,4 Takmıyor 1 1,6 Var 4 6,3 Yok 60 93,8 Hastaların tedavi sırasında, %56,3 (n=36) nün genital bölge ve benleri kapatılmış, %98,4 (n=63) ü gözlük kullanmış ve %93,8 (n=60) i işlem öncesinde vücutlarına vazelin sürülerek tedaviye alınmıştır. Tablo 5:Tedavi Sonrası Gelişen Komplikasyonların Dağılımı Eritem Var 22 34,4 Yok 42 65,6 Yüz 3 4,7 Gövde 9 14,1 Omuz 2 3,1 Eritemin oluştuğu Göğüs 2 3,1 yer Kalça 3 4,7 Kol 1 1,6 Boyun 1 1,6 Yok 43 67,2 Toplam Araştırmaya katılan katılımcıların %65,6 (n=42) sında eritem oluşmuştur. Eritem en fazla %14,1 (n=9) i ile gövde de görülmüştür.

6 Eritem ortalama 13,0000± 3,46410 seansta görülmüştür. Hastalar uygulanan tedavi tipi ile yaş, deri tipi ve seans sayısı istatistiksel olara karşılaştırılmış ancak anlamlılık bulunamamıştır (p >0,05). SONUÇ PUVA ve Darbant UVB tedavilerinin yaşa, deri tipine ve seans sayısına göre karşılaştırılmalarda istatistiksel olarak anlamlı sonuç elde edilememiştir. KAYNAKLAR 1. Güler E.(2007). Psöriazisli Hastalarda PUVA Ve Dar-Band UVB Tedavilerinin Apopitoz Üzerine Etkileri ve Bunun Klinik Yanıtla İlişkisi. Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Dermatoloji Anabilim Dalı Tıpta Uzmanlık Tezi,Tez danışmanı, Prof.Dr.Ekrem Aktaş, Kayseri. 2.Ergun T (2007). Psöriasisin Sistemik Tedavi Klavuzu:Yöntem Seçimi Ve İzlenimle İlgili Pratik Öneriler, Tartışmalı Konular, Türk Dermatoloji Dergisi, 1: )Gürer M.A,Adışen E:Psöriasis Genel Bilgiler,Epidemiyoloji:Türkderm 2008;42 Özel Sayı 2:15-7, &look4, Erişim Tarihi:06/09/ )Nazari Ş,Özarmağan G,Erzengin D,Akar U (2005). Psöriasiste PUVA ve Dar Bant UVB Tedavilerinin Klinik Etkinliklerinin Karşılaştırılması:Türkderm, 39; )Seçkin D (2010):Foto(kemo)terapide idame;türkderm;44 Özel Sayı 2: )Ceyhan A.M,Yıldırım M (2004) :PUVA Tedavisi;S.D.Ü Tıp Fak.Dergisi;11(2):30-33, Erişim Tarhi:14/09/2011 7)Türk Dermatoloji Derneği.PUVA,,Erişim Tarihi:14/09/ Demirgüneş F.E.(2007). Siklosporin,Etanersept ve PUVA Tedavileri Alan Psoriazisli Hastalarda Hastalık Aktivitesi İle CD26/Dipeptidil Peptidaz IV Ada Düzeylerinin Kolerasyonu. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Dermatoloji Anabilim Dalı Uzmanlık Tezi, Tez danışmanı, Prof.Dr.Ayşen Karaduman, Ankara. 9.Türk Dermatoloji Derneği. SistemikiFotokemoterapi, Tarihi:07/09/2011

7