LABORATUVAR SÜREÇLERİ VE PREANALİTİK HATA KAYNAKLARI LABORATUVAR TEST REHBERİ. Dr Mustafa CESUR Mikrobiyoloji ve Klinik Mik Uzm Mart 2016,Adana

Transkript

1 LABORATUVAR SÜREÇLERİ VE PREANALİTİK HATA KAYNAKLARI LABORATUVAR TEST REHBERİ Dr Mustafa CESUR Mikrobiyoloji ve Klinik Mik Uzm Mart 2016,Adana

2 GİRİŞ Herhangi bir nedenle hastaneye başvuran hastaların yaklaşık %80 inden laboratuvar tetkikleri istenmektedir. Laboratuvardan çıkan sonuçlar hastanın tanı, tedavi ve takibini doğrudan ilgilendiren verilerdir. Bu nedenle üretilen sonuçların son derece doğru olması gerekmektedir. Laboratuvarlar, hasta bakımı ile ilişkili olarak doğru hastadan, doğru testin, yeterli analitik performans ile doğru olarak, zamanında ve doğru yorumlanarak sunulmasını sağlayabilmelidir

3 LABORATUVAR SÜREÇLERİ SKS, laboratuvar sürecini; Preanalitik süreç Analitik süreç Postanalitik süreç olarak üç aşamada incelemektedir.

4 LABORATUVAR SÜREÇLERİ Bugün, laboratuvar alanındaki bilimsel camianın görüş birliği içinde olduğu bir konu, yukarıda belirlenen üç aşamalı süreç akışının genişletilmesi gerektiği noktasındadır. Bu yaklaşım laboratuvarın sorumluluk alanını preanalitik süreçten bir adım öncesine ve postanalitik süreçten de bir adım sonrasına taşımaktadır

5 LABORATUVAR TEST SÜREÇLERI Prepreanalitik Preanalitik Analitik Postanalitik Postpostanalitik

6

7 PRE-PREANALITIK SÜREÇ Test rehberinde endikasyonları hakkında bilgi Karar destek sistemleri Test panelleri İstek formlarının tasarımı

8 PREANALITIK SÜREÇ Numune alımı ile ilgili kurallar Numune transferi ile ilgili kurallar Numune red veya kabul kriterleri

9 ANALITIK SÜREÇ Yöntem bilgisi Ölçüm Ek test uygulamaları Refleks testler Yansıma testler

10 POSTANALITIK SÜREÇ Panik değerler Sonuç raporunda örnek ve testle ilgili laboratuvar süreçlerinin izlenebilmesi

11 POST-POSTANALITIK SÜREÇ Referans aralıklar Sonuç raporunun tasarımı Sonuç raporuna laboratuvar uzmanının yorum ve önerilerinin eklenmesi

12 LABORATUVAR HATA KAYNAKLARı Hatalarını ÖLÇ, Hatalarını ÖNLE, Hastaya ZARAR VERME Preanalitik hata : % 65 Analitik hata : % 15 Postanalitik hata : % 20

13 PREANALİTİK HATA KAYNAKLARI PREANALİTİK DÖNEM HATALARI Testlerin seçiminde hata Acil işaretinin acil olmayan vakalarda kullanılması Bilgi işlem test girişi hataları Hastalardan numune alımında yapılan hatalar(kanın hemolizli, pıhtılı olması) Kimlik belirleme hatası (yanlış barkodlama vs)

14 PREANALİTİK HATA KAYNAKLARI PREANALİTİK DÖNEM HATALARI Uygun olmayan tüp kullanılması Numune alınmasında uygulama ve zamanlama hataları Numunenin laboratuvara ulaştırılmasında yapılan hata(gecikme,tüplerin uygun taşınmaması vs)

15 PREANALITIK SÜREÇ YÖNETIMI Numune alma işleminin doğru bir şekilde ve zamanında yapılması, o Numune alma zamanının doğru kayıt altına alınması Ve geciktirilmeden ilgili laboratuvara ulaştırılmasının sağlanması Preanalitik süreç kontrolünde temel aşamalardır.

16 PREANALİTİK HATA KAYNAKLARI Numune alımı sürecinin güvenli ve etkili olması için Numunenin doğru zamanda alınması Numunenin uygun yöntemle alınması Numune alma zamanının kayıt altına alınması gerekir.

17 PREANALİTİK HATA KAYNAKLARI Numunenin Doğru Zamanda Alınmaması Aciliyet arz eden testler haricindeki diğer testler için numuneler, hastalık evresi, biyoritm, açlık-tokluk durumunun etkileri gibi bilimsel gereklilikler göz önünde bulundurularak uygun zamanda alınmalıdır. Örneğin AKŞ testinin öğleden sonra alınması Antibiyotik tedavisi alan hastadan kültür alınması

18 PREANALİTİK HATA KAYNAKLARI Numunenin Uygun Yöntemle Alınmaması Numuneler belirli bazı kurallara uygun olarak alınmalıdır. Bu kurallar genel olabileceği gibi bazı testlerde özellik arz edebilir. Her laboratuvar, kendisine gönderilen numunelerin nasıl alınması gerektiğini belirlemelidir. (Test rehberi) Örneğin idrar kültürü alırken orta akım idrar alınmaması, boğaz kültürü alırken eküvyonun yanaklara,dile sürülmesi,kan almada uygun teknik kullanılmaması vs)

19 PREANALİTİK HATA KAYNAKLARI Numune Alma Zamanının Kayıt Altına Alınmaması Numunenin alındığı zamanın doğru bir şekilde kaydı,hem tanı/tedavi sürecinin doğru yönetimi hem numunenin transferi ile ilgili aksaklık olup olmadığını fark etmenin, aksaklıklar halinde yeni düzenlemeler yapılarak hastaya doğru sonucun ulaştırılmasını sağlayacak tedbirler almanın en önemli gerekliliğidir. Kurumumuzda servislerde alınan numunelerde numune alma zamanının doğru olarak tespitindeki sorunlar devam etmektedir.

20

21

22

23

24

25 PREANALİTİK HATA KAYNAKLARI Numune Transferi ile ilgili hatalar Numune transferi ile ilgili kritik hususlar şunlardır: Numunenin uygun yöntemle transferi Numunenin doğru sürede transferi Numune transferi ile ilgili eğitim verilmesi

26 PREANALİTİK HATA KAYNAKLARI Alınan numunelerin laboratuvara transferi sırasında kullanılması gereken transfer kabı, transfer yöntemi (manuel yöntemler,pnömatik sistem vb.), numune pozisyonu, transfer sırasındaki sıcaklığı gibi hususlar konusu önemlidir. Uygun transfer kapları ile numuneler transfer edilmelidir.

27 PREANALİTİK HATA KAYNAKLARI Numunenin Doğru Sürede Transferi Bu süre testlere göre farklılık arz edebilir. Bu sürenin tespitinde HBYS ye kaydedilen numune alma zamanı temel teşkil eder. TKHK transfer için 30 dakika süre hedefi koymuş olup,laboratuvarlarımız da bu hedefe ulaşmak için çalışmalar yapmaktadır. Örneğin sabah 8 de alınan ve saat 12 de laboratuvara gelen kan numunesinde AKŞ sonucu doğru sonuç olmayacaktır.

28

29 NUMUNE TRANSFER SÜRELERİ HBs Ag CRP HEMOGRAM SEDİMANTASYON BRUCELLA GAİTA MİKROSKOPİSİ KAN KÜLTÜRÜ İDRAR KÜLTÜRÜ BALGAM KÜLTÜRÜ YARA KÜLTÜRÜ BOYALI MİK. İNCELEME ORTALAMA GEN.CER. GÖĞ.HAST ÜRO-KBB G.K.D.C İNT-ÇOCUK BEY.CER. NÖROLOJİ GÖZ-PL.CER KARD-ORT ÇOC.CER. SERVİSLER DAH.-FTR CİLDİYE 1.BAS. YB 1.BAS.YB 2.-3.BAS.YB 1.KAT 2.KAT 3.KAT 4.KAT 5.KAT TÜMÜ KAN ALMA * Alım zamanı olmadığı için tespit edilemeyen parametreler.

30

31 NUMUNE RED NEDENLERI Numunenin yanlış tüp/kaba alınması Yetersiz/yanlış barkodlama Hemoliz Pıhtı Yetersiz örnek miktarı Diğer (numune transferinin gecikmesi vs)

32

33 ADANA DEVLET HASTANESİ MİKROBİYOLOJİ LABORATUVARI REDDEDİLEN NUMUNE ANALİZ VE İSTATİSTİK FORMU DOK.KODU:MİK.FR.06 YAYIN TAR: REV.TAR.: REV.NO:3 SAYFA NO:1/1 DÖNEM HEDEF: Tüplere göre toplamda ve Birim bazında red edilen numune sayısı oranının % 1 ' in altında olması. (100'ün üzerinde numune gelen birimler değerlendirmeye alınacaktır.) Kabul edilen numune sayısı: Red edilen numune sayısı: 64 Numune Red Nedenleri Pıhtılı kan Hemolizli kan Numunenin geç transfer edilmesi Yanlış tüpe veya kaba numune alınması Yetersiz numune Gelen tüp içinde numune olmaması Çalışma saatleri dışında gelen numune Diğer Yanlış numune Tüplere Göre Kabul- Red Oranı Kabul Red % oranı 39 1-Makroelisa Hemogram ,44 3-Sedimantasyon , Seroloji Brucella Dış Tetkikler ,73 7-Kültür , Mikroskopik tet ,08 3 TOPLAM ,29 py boyalı leish gaita Birimlere göre Kabul - Red oranı Kabul Red % oranı 1-Poklinik Laboratuvarı ,25 2-Semt Polk. Laboratuvarı 3-Karataş Birimi Laboratuvarı 4-Genel Cerrahi Polk. Kan Alma 5-Yoğun Bakım ,41 6-Genel Cerrahi Servisi ,53 7-Ortopedi Servisi 8-Beyin Cerrahi Servisi 9-Göğüs Cerrrahi Servisi 10-Göğüs Hastalıkları Servisi ,48 11-K.B.B. Servisi 12-Dahiliye Servisi ,36 13-İntaniye Servisi ,12 14-Çocuk Servisi ,7 15-Çocuk Cerrahi Servisi 16-Üroloji Servisi 17-Evde Bakım Birimi 18-Nöroloji Sevisi ,21 19-Fizik Tedavi Servisi Plastik Cerrahi Servisi 21-Kardiyoloji Servisi ,66 22-Kalp Damar Cerrahi 23-Yoğun Bakım Birinci Basamak 4.Kat Yoğun Bakım Birinci Basamak 5.Kat Sonuç: Sorumlu Teknisyen Adı-Soyadı-İmza Sorumlu Uzman Doktor Kaşe-İmza

34 LABORATUVAR TEST REHBERİ Laboratuvarların yaptıkları testlere ilişkin test rehberleri olmalıdır. Test rehberi testlerle ilgili olarak numune alımı, numunenin transportu ve sonuçların raporlanma süreleri ile ilgili olarak açıklayıcı bilgilendirmeler yapmalıdır. Test rehberimiz 2014 yılında güncellenmiştir.

35

36

37 TEŞEKKÜR EDERİM.