BÖLÜM 2 PROJE TANIMI

Transkript

1 BÖLÜM 2 PROJE TANIMI

2 TRANS ANADOLU DOĞAL GAZ BORU HATTI (TANAP) PROJESİ ÇED RAPORU İÇİNDEKİLER Sayfa No İÇİNDEKİLER... i TABLOLAR... iii ŞEKİLLER... iv KISALTMALAR... v 2 PROJE TANIMI Gaz Temini ve İletimi ile İlgili Bilgiler Gazın Temin Edilmesi Gazın İletilmesi Öngörülen Boru Hattı Güzergâhı Proje Uygulama Programı Zamanlama Takvimi Doğalgazın Özellikleri TANAP Projesi Boru Hattı Kapasitesi Boru Hattı Uzunluğu ve Çapı Boru Hattı Malzemesi ve Et Kalınlığı Boru Hattı Tasarım Esasları Tasarımın Ömrü Tasarım Emniyet Faktörleri Tasarım Basınçları ve Sıcaklıkları Özel Geçişlerin Tasarımı Hidrolik Tasarım Boru Hattı Örtüsü ve Stabilizasyonu Yer Üstü Tesislerinin Tanımlanması Kompresör İstasyonları Pig İstasyonları Ölçüm İstasyonları i

3 TRANS ANADOLU DOĞAL GAZ BORU HATTI (TANAP) PROJESİ ÇED RAPORU Hat Vanaları Basınç Düşürme İstasyonu Katodik Koruma İstasyonu Diğer Sistemler Diğer Tesisler Şantiye (Kamp) Sahaları Boru Stok Sahaları Ulaşım Yolları Çalışacak Personel Sayısı ii

4 TRANS ANADOLU DOĞAL GAZ BORU HATTI (TANAP) PROJESİ ÇED RAPORU TABLOLAR Sayfa No Tablo Boru Hattı Güzergâhı Türkiye Bölümü -Yerleşimlere Yakınlık Tablo ÇED Süreci İlerleme Programı Tablo Süreç Hesaplamaları için Tasarım Doğalgaz Bileşimi Tablo TANAP Projesi Kapasite Bilgileri Tablo İl Bazında Tahmini Kazı Malzemesi ve Artık Malzeme Miktarları Tablo Karayolu Geçişleri Tasarım Şartları Tablo Demiryolu Geçişleri Tasarım Şartları Tablo Nehir Geçişleri Tasarım Şartları Tablo Boru Hattı Geçişleri Tasarım Şartları Tablo Kablo Hattı Geçişleri Tasarım Şartları Tablo Havai Enerji Hattı Geçişleri Tasarım Şartları Tablo Aktif Fay Geçişleri Tasarım Şartları Tablo Su İletim ve Kanalizasyon Sistem Geçişleri Tasarım Şartları Tablo Kompresör İstasyonlarının Yerleri Tablo Pig İstasyonlarının Yerleri Tablo Ölçüm İstasyonlarının Yerleri Tablo Blok Vana İstasyonlarının Yerleri Tablo Çıkış İstasyonlarının Yerleri Tablo Kamp Yerleri Tablo Boru Stok Sahaların Yerleri iii

5 TRANS ANADOLU DOĞAL GAZ BORU HATTI (TANAP) PROJESİ ÇED RAPORU ŞEKİLLER Sayfa No Şekil SCP, TANAP ve TAP Olası Güzergâhları Şekil TANAP Boru Hattı Güzergâhı Şekil TANAP Projesi Boru Hattı Güzergâh ve Bağlantıları Şekil Önerilen TANAP Projesi İlerleme Programı Şekil Standart Çalışma Şeridiyle İnşaat Koridorunun Şematik Gösterimi Şekil Daraltılmış Çalışma Şeridiyle İnşaat Koridorunun Şematik Gösterimi Şekil S-Tipi Boru Hattı Kurulumu Şekil S-Tipi Boru Hattı Kurulumu Şekil S-Tipi Kurulum için Stinger ile Suya İndirilen Boru Şekil Hidrotestten Sonra Pig Atılması Şekil Demiryolu Geçişi için Örnek Çizim Şekil Karayolu Geçişi için Örnek Çizim Şekil Açık Kazı Yöntemiyle Yapılan Bir Su Kaynağı Geçişinde Tipik Arazi Şartları Şekil Açık Kazı Yöntemi ile Gerçekleştirilen Bir Nehir Geçişi için Örnek Çizim Şekil YYS Geçişi için Örnek Çizim Şekil Yüksek Yeraltı Suyu Koşullarında Tipik Çalışma Koridoru Şekil Paralel Boru Hatları için Tipik Çalışma Koridoru Şekil Büyük Çaptaki Boru Hattı Geçişleri için Tip Kesit Şekil Havai Enerji Hattı Geçişleri için Örnek Çizim Şekil Aktif Fay Geçişi için Örnek Çizim Şekil TANAP Boru Hattı Sistemi ve Kompresör İstasyonlarının Konfigürasyonu Şekil Kompresör İstasyonu Bileşenleri için Basitleştirilmiş Çizim Şekil TANAP Sahalarındaki Drenaj Sistemleri Şekil Proje Boyunca Kullanılacak Kamplar Şekil Tipik Bir Boru Stok Sahası iv

6 ADK AE AKM/DKM ANSI API ASME AUT bcma BİT BMAM BOTAŞ BP BTC BTEŞ BVS CCTV COM CPU CST ÇED ÇSYP ÇŞB DÇ DECT DM DNV OS-F101 DYS TRANS ANADOLU DOĞAL GAZ BORU HATTI (TANAP) PROJESİ ÇED RAPORU KISALTMALAR Acil Durum Kapama Arazi Edinimi Ana Kontrol Merkezi/Destek Kontrol Merkezi Amerikan Ulusal Standartlar Enstitüsü Amerikan Petrol Enstitüsü Amerikan Makine Mühendisleri Birliği Otomatik Ultrasonik Test Yıllık milyar metreküp Bilgi ve İletişim Teknolojisi Belirtilen Minimum Akma Mukavemeti Boru Hatları İle Petrol Taşıma Anonim Şirketi İngiliz Petrol Bakü-Tiflis-Ceyhan Boru Tesisatı ve Enstrümentasyon Şeması Blok Vana İstasyonları Kapalı Devre Televizyon İşletmeye Alma Merkezi İşlem Birimi Kompresör İstasyonları Çevresel Etki Değerlendirmesi Çevresel ve Sosyal Yönetim Planı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Dış Çap Sayısal Gelişmiş Kablosuz Haberleşme Detay Mühendislik Denizaltı Boru Hattı Sistemi Standardı Doğal Yüzey Seviyesi v

7 TRANS ANADOLU DOĞAL GAZ BORU HATTI (TANAP) PROJESİ ÇED RAPORU EN FOC GAS GBS GPS H/GA HD HEH HGA HKT IEC IGA IO ISO İÇ İDK İK İKS İMA İS KG/KK KK KP MİB MKEİB MOB MTİY Avrupa Standartları Fiber Optik Kablo Gaz Algılama Sistemi Güvenlik Bütünlüğü Seviyesi Küresel Konumlama Sistemi Hoparlör/ Genel Alarm Yüksek Çözünürlük Havai Enerji Hattı Ev Sahibi Hükümet Anlaşması Halkın Katılımı Toplantısı Uluslararası Elektroteknik Komisyonu Hükümetler Arası Anlaşma Girdi/Çıktı Uluslararası Standardizasyon Teşkilatı İç Çap İnceleme ve Değerlendirme Komisyonu İnşaat Koridoru İstasyon Kontrol Sistemi İnsan Makine Arayüzü İşletme Sıcaklığı Kalite Güvence/Kalite Kontrol Katodik Koruma Kilometre Noktası Maksimum İşletme Basıncı Maksimum Kabul Edilebilir İşletme Basıncı Mobilizasyon Mühendislik, Tedarik ve İnşaat Yönetimi vi

8 TRANS ANADOLU DOĞAL GAZ BORU HATTI (TANAP) PROJESİ ÇED RAPORU NATO OÇİ OSTA ÖMH PIN PLC PS RK ROV RTU SCADA SCP SCPX SD2 SE SGÇ SU TANAP TAP TB TM TMS Ts TS TSE UT ÜKP Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü Operatör Çalışma İstasyonları Olasılıksal Sismik Tehlike Analizleri Ön Mühendislik Hizmetleri Kişisel Kimlik Numarası Programlanabilir Lojik Kontrolör Pig İstasyonları Referans Katsayısı Uzaktan Kumanda Edilen Su Altı Aracı Uzak Terminal Üniteler İzleme, Kontrol ve Veri Kontrol Sistemi Güney Kafkas Boru Hattı Güney Kafkas Boru Hattı Genişletme Projesi Şah Deniz-2 Sonlu Eleman Sağlık, Güvenlik ve Çevre Sonlu Unsur Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı Projesi Trans Adriyatik Boru Hattı Projesi Tasarım Basıncı Tahribatsız Muayene Temel Mühendislik ve Tasarım Tasarım Sıcaklığı Türk Standartları Türk Standartları Enstitüsü Ultrasonik Test Ünite Kontrol Paneli vii

9 TRANS ANADOLU DOĞAL GAZ BORU HATTI (TANAP) PROJESİ ÇED RAPORU VoIP WAN YAS YÜT YYS IP Üzerinden Sesli İletişim Geniş Alan Ağı Yangın Algılama Sistemi Yer Üstü Tesisleri Yönlendirilebilir Yatay Sondaj viii

10 TRANS ANADOLU DOĞAL GAZ BORU HATTI (TANAP) PROJESİ ÇED RAPORU 2 PROJE TANIMI 2.1 Gaz Temini ve İletimi ile İlgili Bilgiler Gazın Temin Edilmesi Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı Projesi (TANAP) ile Şah Deniz 2. aşama (SD2) gaz Sahası ve Hazar Denizi nin güneyindeki diğer sahalardan Azeri doğalgazının taşınması planlanmaktadır. Azerbaycan ın SD2 Bölgesi nden taşınacak doğal gaz rezervinin tahmini miktarı 1,2 trilyon m 3 tür. SD2, dünyadaki en büyük gaz üretim sahalarından birisidir ve yeni Güney Gaz Koridoru nun açılmasıyla Avrupa pazarlarına enerji akışının artırılmasına yardımcı olacaktır. SD2 nin mevcut unsurları: 2 adet yeni köprü bağlantılı deniz platformu, 2 adet yarı batan sondaj platformu ile açılacak 26 adet gaz üretim kuyusu, Kuyuları kara terminaline bağlayacak 125 km lik deniz altı boru hattı, Kıyı ötesi inşaat gemilerinin geliştirilmesi, Yeni gaz işleme ve basınçlandırma tesislerine yer açılması için Sangaçal terminalinin genişletilmesi Gazın İletilmesi SD2 sahasından gelen doğalgaz, hâlihazırda faaliyette olan Güney Kafkas Boru Hattı (SCP) ve SD2 ile Türkiye-Gürcistan sınırı arasında tasarımı devam eden Güney Kafkas Boru Hattı Genişletme Projesi (SCPX) ile taşınacaktır. TANAP Projesi yle Azerbaycan doğal gazının Türkiye de kullanılmak ve Avrupa ya iletilmek üzere taşınması sağlanacaktır. Doğal gazın Avrupa ya taşınması, Türkiye-Yunanistan sınırı ile Güney İtalya arasında halen tasarımı devam etmekte olan Trans Adriyatik Boru Hattı Projesi (TAP) ile gerçekleştirilecektir. Şekil de yer alan harita, TANAP boru hattı sistem giriş ve çıkış bağlantılarının olası gelişimini göstermektedir. Şekil SCP, TANAP ve TAP Olası Güzergâhları 2-1

11 TRANS ANADOLU DOĞAL GAZ BORU HATTI (TANAP) PROJESİ ÇED RAPORU Aşağıda kısaca açıklanmakta olan SCPX ve TAP boru hatları ÇED süreçleri halen devam etmektedir. Güney Kafkas Boru Hattı Genişletme Projesi (SCPX) SCP, Hazar Denizi ndeki Şah Deniz üretim sahasının 1. aşamasında yılda yedi milyar m 3 gazın Azerbaycan ve Gürcistan üzerinden Türkiye ye taşınması amacıyla inşa edilmiştir. Şah Deniz in 2. üretim aşamasında, Türkiye ve Avrupa ya dağıtılacak olan gazın miktarı, SCP nin kapasitesinin üzerine çıkacaktır. SCP nin sahibi olan ve işleten SCP Firması uluslararası bir konsorsiyum olup, gaz taşıma kapasitesini yılda 16 milyar m 3 e çıkarmak amacıyla boru hattını geliştirmeyi tasarlamaktadır. Konsorsiyum BP, Statoil, Azerbaycan Devleti Petrol Şirketi (State Oil Company of Azerbaijan - SOCAR), LUKOIL, Total SA, Naftiran Intertrade Co. ve Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı ndan (TPAO) oluşmaktadır. SCP yi geliştirecek olan proje, Güney Kafkas Boru Hattı Genişletme Projesi (SCPX) olarak anılmaktadır. Planlanan SCPX in Azerbaycan bölümü aşağıdakileri içerecektir: Mugan yakınlarında başlayan ve Gürcistan sınırına uzanan yeni, 48 inç lik ikili boru hattının inşaatı gerçekleştirilecektir. Planlanan boru hattı güzergâhı yaklaşık 385 km uzunluğunda olacak ve Azerbaycan daki hat boyunca mevcut SCP ve Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) boru hatlarına paralel olarak devam edecektir, Önerilen güzergâhın başlangıç noktasında yeni bir pig istasyonu inşa edilecektir, Mevcut blok vana istasyonlarının bulunduğu yerlerde, beş adet yeni blok vana istasyonu inşa edilecektir. Planlanan SCPX in Gürcistan bölümü, Türkiye sınırı yakınlarında 55 km lik yeni bir boru hattı, yeni bir pig istasyonu, iki yeni kompresör istasyonu, bir basınç düşürme istasyonu ve bir ölçüm istasyonunu içerecektir. Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı Projesi (TANAP) Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı (TANAP) Projesi, Güney Gaz Koridoru nun bir parçası olacak ve Azerbaycan doğalgazını Şah Deniz 2 Gaz Sahası ve Hazar Denizi nin güneyindeki diğer sahalardan Türkiye ye ve TAP Projesi ile Avrupa ya taşımayı amaçlamaktadır. Söz konusu ÇED Raporu kapsamında, TANAP Projesi nin içeriği aşağıda verilmektedir: 1. Karasal boru hattı: Türkiye-Gürcistan sınırından Türkiye-Yunanistan sınırına kadar ana doğalgaz boru hattı, Çap: Eskişehir Kompresör İstasyonu na kadar 56 inç, Eskişehir Kompresör İstasyonu ndan Türkiye-Yunanistan sınırına kadar 48 inç ve Eskişehir Kompresör İstasyonu ndan BOTAŞ sistemi bağlantı noktasına kadar 30 inç, Toplam boru uzunluğu: km, Karasal uzunluk: km, Eskişehir Kompresör İstasyonu ndan BOTAŞ sistemi bağlantı hattı: 30 km, Nominal kapasite: Yüksek akış durumunda 31 bcma, 2-2

12 TRANS ANADOLU DOĞAL GAZ BORU HATTI (TANAP) PROJESİ ÇED RAPORU Tasarım Basıncı: 95,5 barg, ASME B31.8, 2012 ye uygun ana tasarım. 2. Denizel boru hattı: Marmara Denizi geçişinde ikili geçiş, Çap: 2 x 36 inç, Uzunluk: yaklaşık 18 km. 3. Kompresör İstasyonları: Basınç şartlarının sağlanması için ara noktalarda 7 adet kompresör istasyonu (Birinci aşamada 2 (CST-1A ve CST-5A), ikinci aşamada 4 adet (CST-1A, CST-3A, CST-5A ve CST-7A) ve üçüncü aşamada 7 1 adet (CST- 1A, CST-2A, CST-3A, CST-4A, CST-5A, CST-6A ve CST-7A). Eskişehir Bağlantı Hattı, doğal gazı Eskişehir Kompresör İstasyonu ndan (CST-5A) Eskişehir deki mevcut BOTAŞ İstasyonu na yakın bir noktadaki BOTAŞ sistemi bağlantı noktasına taşıması planlanmaktadır. CST-5A içerisinde yer alacak CST-5AL ünitesi yan bağlantı hattını destekleyerek, BOTAŞ a taşınacak doğalgazın basıncı ayarlayacaktır. 4. Ölçüm İstasyonları: Giriş noktasında 1 adet gümrük kontrollü kabul için sınır ölçüm istasyonu, Çıkış noktasında 1 adet teslim için sınır ölçüm istasyonu, Eskişehir Bağlantı Hattı için 1 adet ölçüm istasyonu, Trakya Çıkış İstasyonu nda 1 adet ölçüm istasyonu. 5. Pig Atma ve Alma Tesisleri: 2 Her kompresör istasyonunda, Giriş noktasında gümrük kontrollü kabul için sınır ölçüm istasyonunda, Çıkış noktasında gümrük kontrollü teslim için sınır ölçüm istasyonunda, Eskişehir bağlantı hattı için ölçüm istasyonunda, Çanakkale Boğazı geçişinde deniz geçişinin her iki tarafında, Güzergâh boyunca münferit 3 adet. 6. Blok Vana İstasyonları: ASME B31.8, 2012 şartlarına uygun 49 adet, 7. Çıkış İstasyonu Yapısı: Ölçüm istasyonlarıyla birlikte Türkiye de 2 adet, 8. İzleme, Kontrol ve Veri Toplama Sistemi (SCADA) otomasyonu, kontrol ve telekomünikasyon ekipmanı: 1 Bu ÇED Raporu, birinci ve ikinci aşama kompresör istasyonlarını içermektedir. Üçüncü aşama kompresör istasyonları, söz konusu istasyonların yapım kararının verilmesini takiben, ayrı bir ÇED süreci ve raporuna tabi olacaktır. 2 Pig atma/alma tesisleri etkin pig atma/alma mesafelerini sağlamak amacıyla boru hattı güzergâhı boyunca kompresör istasyonları arasında yer alacaktır. 2-3

13 TRANS ANADOLU DOĞAL GAZ BORU HATTI (TANAP) PROJESİ ÇED RAPORU Ana Kontrol Merkezi, Ankara-Türkiye, Türkiye, Eskişehir deki Kompresör İstasyonu CST-5A ile birlikte yer alan Destek Kontrol Merkezi. Trans Adriyatik Boru Hattı Projesi (TAP) TAP, mevcut gaz şebekelerine bağlanarak Yunanistan-Türkiye sınırından başlayacak, Yunanistan ve muhtemelen Arnavutluk ve Adriyatik Denizi ni geçerek İtalya nın güneyinden karaya çıkacaktır. TAP ın olası güzergâhı, yaklaşık 860 km uzunluğunda (Yunanistan da 546 km, Arnavutluk ta 204 km, Adriyatik Denizi nde 105 km ve İtalya da 5 km) olacaktır. Boru hattının karasal bölümü 48 inç ve deniz bölümü 36 inç çapında olacaktır. TAP nin başlangıçtaki kapasitesinin yıllık 10 milyar m 3 olması planlanmaktadır. Daha fazla gaz girişi söz konusu olduğunda TAP, yıllık fazladan 10 milyar m 3 gaz taşımak üzere kapasitesini arttırabilecek ve yılda toplam 20 milyar m 3 ü karşılayabilecektir. 2.2 Öngörülen Boru Hattı Güzergâhı TANAP boru hattı güzergâhı, Türkiye nin kuzeydoğusunda, Posof un kuzeyindeki Gürcistan sınırından başlamaktadır. Bu nokta, kilometre noktası (KP) 0 olarak belirlenmiş olup, boru hattı sistemi mesafeleri bu nokta referans alınarak ölçülecektir. Boru hattı güzergâhı, Ardahan, Kars, Erzurum, Erzincan, Bayburt, Gümüşhane, Giresun, Sivas, Yozgat, Kırşehir, Kırıkkale, Ankara, Eskişehir, Bilecik, Kütahya, Bursa, Balıkesir, Çanakkale, Tekirdağ ve Edirne illerinden geçecek ve İpsala/Edirne deki Yunanistan sınırında sona erecektir (Şekil 2.2-1). Şekil TANAP Boru Hattı Güzergâhı En elverişli özelliklere sahip Tercih Edilen Güzergâhın belirlenmesi amacıyla yapılan çalışmalarda farklı güzergâh koridor alternatifleri dikkate alınmış, güzergâh belirleme teknik kriterleri kullanılmış ve güzergâh alternatiflerinin çevresel / sosyal etki potansiyelleri için bir ön-değerlendirme yapılmıştır (Boru hattı güzergâhının belirlenmesi amacıyla uygulanan sürecin ayrıntıları için Bkz. ÇED Raporu Bölüm 5). Boru hattı güzergâhı, dört sabit noktaya bağlanmaktadır: Türkiye nin kuzeydoğusundaki Gürcistan sınırında yer alan KP 0, Batı Anadolu Bölgesi nde Eskişehir de bir ve Trakya Bölgesi nde Şarköy de bir adet olmak üzere iki adet planlanan çıkış istasyonu ve Yunanistan sınırında hattın bitiş noktası. Güzergâh, aşağıda belirtilen kısıtların bulunduğu alanlardan kaçınılarak, boru hattı merkez ekseninin inşa edilebileceği 500 m genişliğindeki bir güzergâh koridoru olarak belirlenmiştir (boru hattı inşaatı 500 m den daha dar bir alanda gerçekleşecektir). 2-4

14 TRANS ANADOLU DOĞAL GAZ BORU HATTI (TANAP) PROJESİ ÇED RAPORU Proje güzergâhı belirlenirken dikkate alınan kısıtlar: - Topoğrafya - Arazi kullanımı - Çevre - Jeoloji - Altyapı Tarım alanları Ormanlık alanlar Su kaynakları Yerleşim yerleri Ekolojik hassas bölgeler Çevresel olarak korunan alanlar Sulak alanlar Önemli bitki ve kuş/yaban hayatı alanları Önemli biyoçeşitlilik alanları Tabiat parkları Milli parklar Kayalık alanlar Sismojenik faylar Sismojenik olmayan faylar Heyelan ve potansiyel heyelan alanları Karstik alanlar Suya doygun alanlar/yeraltı suyu seviyesi yüksek alanlar Sıvılaşma Hidroelektrik projeleri Karayolları ve demiryolları Mevcut boru hatları Havai enerji hatları Diğer mevcut ve planlanan altyapılar - Kültürel miras ve arkeolojik alanlar Proje alanı, Türkiye nin doğusundan batısına doğru 5 coğrafi bölgeyi kapsayacaktır: Doğu Anadolu, Karadeniz, İç Anadolu, Marmara ve Ege Bölgesi. Alanın genişliğinden dolayı çok çeşitli iklim bölgeleri ve peyzajlardan geçilecektir. Başlıca iklim bölgeleri, yüksek yağışlı ılıman ve deniz iklimi, yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk kara iklimi ve yüksek rakımlarda dağ iklimleridir. Proje güzergâhında karşılaşılacak farklı peyzajlar, Ege ve Marmara Denizleri nin kıyı alanları ve Orta Anadolu nun bozkır 2-5

15 TRANS ANADOLU DOĞAL GAZ BORU HATTI (TANAP) PROJESİ ÇED RAPORU arazileri olacaktır. Ayrıca, Doğu Anadolu ve diğer coğrafi bölgelerde de belli bir ölçüde geniş dağlık alanlarla karşılaşılacaktır. TANAP boru hattı güzergâhı, bir tanesi Türkiye nin kuzeydoğusunda yer alan Gürcistan sınırındaki başlangıç noktası, biri Batı Anadolu Bölgesi nde Eskişehir de ve diğeri Trakya Bölgesi ndeki Şarköy de bulunan iki adet planlanan çıkış istasyonu, birisi de Yunanistan sınırındaki bitiş noktası olmak üzere dört adet sabit noktaya bağlanmaktadır. TANAP, Posof un kuzeyinde başlamakta ve yayla alanına tırmanmadan önce zorlu bir araziden geçerek güneye doğru uzanmaktadır. Arazi kısıtları, ilk 250 km lik bölümün çoğunda, mevcut Şah Deniz Gaz Boru Hattı na paralel şekilde ilerlemeyi gerektirmektedir. Güzergâh, ağırlıklı olarak Şah Deniz koridoru çevresinde ve Ardahan ile Kars ı geçtikten sonraki hafif engebeli yayla boyunca, 8 inç lik başka bir gaz hattına yakın devam etmektedir. Hat, Pasinler Ovası na girmeden önce, Sarıkamış Dağları nı geçmektedir. TANAP, Horasan ve Erzurum u geçtikten sonra Pasinler ve Erzurum Ovası nın kuzey kesimleri boyunca batıya doğru uzanmaktadır. Daha sonra, mevcut Doğu Anadolu Gazı (EANG) ve BTC Ham Petrol Boru Hatları yakınlarındaki, Erzurum sismik faylarından geçmektedir. Güzergâh Aşkale de, Tercan, Erzincan ve Refahiye nin kuzeyindeki, Otlukbeli Dağları bölgesine girmektedir. 560 km sonra Kuzey Anadolu Fay Hattı ndan geçen güzergâh, 600. km den sonra m rakımlı Kızıldağ a yükselmektedir. TANAP daha sonra İmranlı ya inmekte ve Sivas ın jipsli karst bölgesine girmektedir. Batı yönünde devam ederek, Sivas ve kuzeydeki Akdağmadeni Ormanı nın yanından geçmekte ve 870 km sonra Saraykent e ulaşmaktadır. Güzergâh, Sorgun ve Yozgat ın güneyinden geçerek ağırlıklı olarak ovalık ve kırsal alanlarda ilerlemektedir. Daha sonra, kuzeyde Yerköy den geçmekte ve orta düzeyde arazi düzensizlikleri içeren kırsal araziye tekrar girmeden önce, Yerköy ün batısındaki Delice Nehri Ovası nı kat etmektedir. Güzergâh, Belek Dağı yanından geçerek geçici olarak Doğu Anadolu Gazı Boru Hattı koridoruna katılmakta, Kızılırmak Nehri ni aşmakta ve Bala, Ahiboz, Polatlı, Sivrihisar ve Eskişehir i geçerek daha az engebeli ve dik arazilerden batıya doğru ilerlemektedir. TANAP, Bursa nın güneyindeki dağlık alanın güney sınırlarına girmekte ve Mustafakemalpaşa yakınlarında, Marmara Denizi güney kıyı ovasına inmektedir. Güzergâh, ova boyunca, mevcut Türkiye-Yunanistan Gaz Boru Hattı yakınında devam etmektedir. Güzergâh daha sonra, Biga nın kuzeybatısında Marmara Denizi ni geçerek Avrupa yakasına ulaşmakta ve ağırlıklı olarak Türkiye-Yunanistan Gaz Boru Hattı na paralel uzanarak, kuzeybatıda Yunanistan a geçmektedir. Arazi Koşullarına Odaklı Güzergâh Tarifi TANAP boru hattı güzergâhı, Türkiye nin en kuzeydoğu ucunda, Posof un kuzeyindeki Gürcistan sınırında başlamakta ve 23. km den sonraki m rakımlı yayla alanına yükselmeden önce, büyük ölçüde düzensiz bir araziden geçerek güney yönünde ilerlemektedir. Söz konusu arazi, mekânsal kısıtlar ve pek çok sarp yamaçlar içermektedir. Boru hattının, oldukça kısıtlı arazi koşullarında mevcut 42 inç lik Şah Deniz Gaz Boru Hattı ile birleşeceği güzergâh bölümünde inşaat çalışmaları zorlu olacaktır. 2-6

16 TRANS ANADOLU DOĞAL GAZ BORU HATTI (TANAP) PROJESİ ÇED RAPORU Güzergâh, Ardahan ve Kars ı geçtikten sonra, yüksek rakımlı (yaklaşık m) ve hafif engebeli arazi boyunca devam etmektedir. Başlangıç noktasına yaklaşık 150 km uzaklıktaki Sarıkamış civarında TANAP, tekrar ormanlık ve tepelik arazilerden geçmekte ve başlangıç noktasından yaklaşık 225 km uzaktaki Pasinler Ovası na girmektedir. Engebeli Sarıkamış Allahuekber Dağları nda çoğunlukla Şah Deniz Boru Hattı ve 8 inç lik başka bir gaz hattına paralel uzanan güzergâh geçişinde, bölgenin uzak ve inşaat mevsiminin kısa olması, inşaat çalışmalarını güçleştirecektir. TANAP, Horasan ı geçtikten sonra, m rakımlı Pasinler Ovası boyunca batı yönünde devam etmekte, Erzurum u ve daha sonra Erzurum Ovası nı (yaklaşık m rakım) geçerek 355. km de Aşkale ye ulaşmaktadır. Her iki ovada da, yoğun olarak gerçekleştirilen tarım faaliyetleri nedeniyle birçok sulama kanalı bulunmaktadır. Bu bölgede pek çok yerde yüksek yeraltı suyu koşulları beklenmektedir. Ovalar, güzergâhın geçeceği Erzurum Sismik Fayları nın yarattığı düzensiz araziler ile bölünmüştür. Tercan, Erzincan ve Refahiye nin kuzeyindeki Otlukbeli Dağı ndan geçen bölümde, uzak dağ sırtları boyunca uzanan kısımlardan oluşan, m rakımın üzerindeki dağ geçitleri aşılacaktır. Söz konusu dağ sırtları boyunca güzergâh, sıklıkla derin vadi geçişlerine inecek ve tekrar yukarı tırmanacaktır. Bu kısımlarda boru hattının, uzun dik yamaç ve engebeli suyolları boyunca döşenmesi gerekecektir. Güzergâh 600. km'den sonra m deki Kızıldağ a tırmanmadan önce, 560. km'de, tüm hat boyunca karışılacağı en önemli sismik fay olan Kuzey Anadolu Fay Hattı ndan geçecektir. TANAP daha sonra, büyük ölçüde düzensiz ve pek çok sarp yamaçlı vadi geçişleri içeren bir arazi boyunca 25 km alçalacak ve İmranlı ya ulaşacaktır. Batı yönünde devam ederek Sivas ın jipsli karstik bölgesi ve kuzeydeki Akdağmadeni Ormanı nın yanından geçerek 870. km den sonra Saraykent e gelecektir. Güzergâh Sivas a kadar daha çok düz olarak ilerleyecek, ancak benzer şekilde planlanan 56 inç lik İran-Türkiye-Avrupa (ITA) Gaz Boru Hattı na kısmen paralel karstik yapılarla da sıklıkla karşılaşacaktır. Daha sonra, Sivas Havalimanı nı geçtikten sonra Saraykent e kadar orta ölçekli bir topoğrafya geçilecektir. Güzergâh, 870. km den sonra ağırlıklı olarak Sorgun ve Yozgat ın güneyindeki düzlük ve kırsal arazilerde devam edecek ve rakım yavaş yavaş m den m ye düşecektir km'den sonra güzergâh, Yerköy ün kuzeyinden geçecek ve yüksek yeraltı suyu koşulları, çeşitli demiryolu, sulama kanalı, karayolu ve nehir geçişinin yer aldığı 25 km uzunluğundaki bir ovayı kat edecektir. TANAP, 985. km den sonra tekrar daha az düzenli ve kırsal arazilere geçecek, arazi güzergâhın Belek Dağı nın güneyinden geçtiği km den sonra düzleşecektir km'den sonra güzergâh, 48 inç lik Doğu Anadolu Gaz Boru Hattı nın koridoruna katılacak, Kızılırmak Nehri ni ve yaklaşık 3 km genişliğindeki ovasını geçmek için yaklaşık 750 m rakıma inecek ve Bala, Ahiboz ve Polatlı nın güneyinden, Sivrihisar ın kuzeyinden ve tekrar Eskişehir in güneyinden geçerek, daha az engebeli ve yakın arazide batı yönünde devam edecektir. Ağırlıklı olarak ova niteliğindeki arazi, 1.085, ve km lerde 10 km uzunluğundaki daha az düzenli üç bölüm ile kesintiye uğrayacaktır. Benzer şekilde planlanan 56 inç lik ITA Gaz Boru Hattı na yakınlık / paralellik, sürekli olarak korunacaktır. TANAP, km den sonra Bursa nın güneyindeki en fazla m rakıma ulaşan, kısmen ormanlar içeren dağlık bölgenin güney eteklerine girecek ve ve km lerde iki adet düzlük alanla karışılacaktır. Bu bölgedeki başlıca zorluk, TANAP ın çok yüksek olmayan ancak dağlık ve oldukça düzensiz olan arazide ITA ya 2-7

17 TRANS ANADOLU DOĞAL GAZ BORU HATTI (TANAP) PROJESİ ÇED RAPORU paralelliği olacaktır. Dağ sırtlarının bazı bölümlerinde her iki hattın da geçişi söz konusu olacak ve belirlenmiş yakınlık mesafesinde kayma gerekebilecektir. Güzergâh Mustafakemalpaşa nın güneyinde, km den sonra, Marmara Denizi güney sahili boyunca uzanan ovaya inecek, Gönen ve Biga nın kuzeyinden geçecek ve km den sonra orman ve tepelik bir araziyi aşarak Biga nın kuzeybatısındaki Marmara Denizi geçişine ulaşacaktır. Güzergâh ovalardaki yoğun nüfus sebebiyle, birçok altyapı geçişi ve yerleşim yerlerinin yakınlarından geçiş, planlanan 56 inç lik ITA Boru Hattı ve mevcut 36 inç lik Türkiye-Yunanistan Gaz Boru Hattı nın yakınlarından sıklıkla geçilmesi ile karşı karşıya kalacaktır. TANAP daha sonra Gelibolu nun kuzeybatısında yer alan yaklaşık 18 km uzunluğundaki deniz kısmı ile kuzeybatı yönünde Marmara ile Ege Denizi arasını geçecektir. TANAP buradan, Yunanistan a doğru kuzeybatı yönünde devam edecektir ,5. km den hemen önce, düz tarım arazisindeki Kuzey Anadolu Fay Hattı nı geçecektir. TANAP boru hattı, 100 m yüksekliğin altındaki düzlük araziye yeniden girmeden önce 10 km uzunluğundaki orman ve tepelik kesimi geçerek kuzeybatı yönünde ilerleyecektir. Güzergâh, güneyde Keşan dan geçerek Yunanistan sınırına ulaşacaktır. Ormanlık kesimden sonra bütün hat düz iken, ITA ve Türkiye-Yunanistan hattı ile sürekli paralellik, bazı yerlerde bu hatlarla ve yollarla kesişim söz konusu olacaktır. Alçak düzlük bölge ise, birçok küçük nehir geçişi ve yüksek yeraltı suyu koşullarına sahiptir. ÇED sürecinin başlangıcında, boru hattının Marmara Denizi ni geçtikten sonra iki kola ayrılması, ilk kolun, yukarıda tarif edilen hattı takip etmesi, ikinci kolun ise Tekirdağ üzerinden geçerek Kırklareli den Bulgaristan a geçmesi planlanmıştır. Ancak, hattın Bulgaristan kesimi daha sonra iptal edilmiştir. İptal edilen kesim, Şekil de sarı çizgiyle gösterilmektedir. Türkiye de kullanılmak üzere doğalgaz temini için, TANAP ın mevcut BOTAŞ Boru Hattı na, Eskişehir deki çıkış istasyonu ile bağlanması planlanmaktadır. Eskişehir bağlantı hattı (yan hat) ileride BOTAŞ tarafından inşa edilecektir. Yan hattın BOTAŞ uhdesinde planlanan bir proje olması ve TANAP hattına bağlantısı olması nedeniyle kümülatif etki değerlendirmesi yapılması için genel çevresel etki değerlendirmesi bu rapor kapsamında gerçekleştirilmiştir. 30 km civarında olması planlanan bu yan hat, Şekil de yeşil çizgiyle gösterilmektedir. 2-8

18 TRANS ANADOLU DOĞAL GAZ BORU HATTI (TANAP) PROJESİ ÇED RAPORU Şekil TANAP Projesi Boru Hattı Güzergâh ve Bağlantıları TANAP boru hattı koordinatları ve bu koordinatların harita üzerindeki izdüşümleri Ek 1.2 ve Ek 1.3 te yer almaktadır. Boru hattı güzergâhı boyunca yer alan il, ilçe ve en yakın yerleşimler, KP bilgileri ile birlikte, aşağıda yer alan Tablo de sunulmaktadır. Tablo Boru Hattı Güzergâhı Türkiye Bölümü -Yerleşimlere Yakınlık KP İl İlçe En yakın yerleşim Yön En yakın binadan boru hattı eksenine olan mesafe (m) Türkgözü Köyü Doğu Sarıdarı Köyü Güney Ardahan Posof Binbaşıeminbey Köyü Derinsu Mahallesi (Binbaşıeminbey Köyü) Gümüşkavak Köyü Güneybatı 618 Kuzeybatı 20 Batı Yurtbekler Köyü Doğu Çambeli Köyü Batı Damal Damal İlçesi Güneybatı Yünbüken Köyü Güneybatı

19 TRANS ANADOLU DOĞAL GAZ BORU HATTI (TANAP) PROJESİ ÇED RAPORU KP İl İlçe En yakın yerleşim Tesis (Hanak yakınında) Yön En yakın binadan boru hattı eksenine olan mesafe (m) Kuzeybatı Hanak İlçesi Kuzeybatı Hanak Kartalpınar Köyü Güneydoğu Ortageçit Köyü Güneybatı Çobanlı Köyü Güneybatı Eskigazi Köyü Güneydoğu Yaylacık Köyü Güneybatı Çığırgan Köyü Güneydoğu 1030 Selim Yassıca Köyü Kuzeydoğu Kars Koşapınar Köyü Batı Kekeç Köyü Güneydoğu Yenigazi Köyü Güneydoğu Sarıkamış Yayıklı Köyü Kuzeybatı Çatak Köyü Güneydoğu Değirmenler Köyü Kuzeybatı Horasan Azap Köyü Güneydoğu Kırkdikme Köyü Güneydoğu Yapağılı Köyü Güneydoğu Aşağıçakmak Köyü Yukarısöğütlü Köyü Kuzeybatı 930 Kuzeybatı Ardıçlı Köyü Kuzeydoğu Üğümü Köyü Güneybatı Erzurum Demirdöven Köyü Kuzeydoğu Kurbançayırı Köyü Pasinler Güneydoğu Büyükdere Köyü Kuzeybatı Yiğitpınarı Köyü Kuzeybatı Taşkaynak Köyü Güneydoğu Övenler Köyü Güneydoğu Çöğender Köyü Kuzeybatı Yiğittaşı Köyü Kuzeybatı Küçüktüy Köyü Kuzeybatı

20 TRANS ANADOLU DOĞAL GAZ BORU HATTI (TANAP) PROJESİ ÇED RAPORU KP İl İlçe En yakın yerleşim Yön En yakın binadan boru hattı eksenine olan mesafe (m) Büyüktüy Köyü Güney Mülk Köyü Kuzeydoğu Yakutiye Altınbudak Mahallesi Kuzeydoğu Çayırca Mahallesi Güneybatı Gökçebük Köyü Kuzeybatı 930 Aşkale Güneyçam Köyü Kuzeybatı Karacakışlak Köyü Tercan Güneydoğu Beykonak Köyü Güneybatı Erzincan Ortaçat Köyü Kuzeydoğu 550 Çayırlı Bölükova Köyü Güneybatı Otlukbeli Avcıçayırı Köyü Güneybatı Bayburt Demirözü Kalecik Köyü Kuzeybatı Eskiyol Köyü Güneybatı Karacaören Köyü Kuzeybatı Gümüşhane Kelkit Belenli Köyü Güney Örenbel Köyü Güneydoğu Çimenli Köyü Güneybatı Karayaprak Köyü Güney Perçem Köyü Güneydoğu Erzincan Refahiye Üçören Köyü Kuzeybatı Kayı Köyü Kuzeybatı Ortagöze Köyü Güneydoğu Yukarıboğaz Köyü Merkezkılıçlar Köyü Güneybatı 760 Kuzeybatı Aşağıçulha Köyü Kuzey İmranlı İmranlı İlçesi Güneydoğu Sivas Doğançal Köyü Güneybatı Beğendik Köyü Kuzeybatı Tesis (Beğendik yakını) Kuzeybatı Karayakup Köyü Kuzeydoğu 300 Gölova Demirkonak Köyü Kuzeybatı

21 TRANS ANADOLU DOĞAL GAZ BORU HATTI (TANAP) PROJESİ ÇED RAPORU KP İl İlçe En yakın yerleşim Yön En yakın binadan boru hattı eksenine olan mesafe (m) Yuvacık Köyü Güneydoğu Tepeköy Köyü Kuzeybatı 270 Zara Sucak Köyü Kuzeybatı Hafik Durulmuş Köyü Kuzeybatı Şeyhşamil Mahallesi Sivas(merkez) Güneydoğu Dörteylül Köyü Güneybatı Töngel Köyü Güneybatı Merkezyeniköy Köyü Kuzeybatı Yıldızeli İlçesi Güneybatı Yıldızeli Sandal Köyü Kuzeydoğu Ortaklar Köyü Kuzeybatı Üyük Köyü Kuzeybatı Yukarıekecik Köyü Kuzeybatı Saraykent Kösealili Köyü Kuzeydoğu Sarıkaya Karacalar Köyü Kuzeybatı Bahadın Belediyesi Kuzeydoğu Sarıhamzalı Köyü Kuzeydoğu Sorgun Kepirce Köyü Güneybatı Peyniryemez Köyü Yozgat Güneydoğu Çakırhalıcı Köyü Güneydoğu Tekkeyenicesi Köyü Kuzeybatı Çalılı Köyü Kuzeydoğu 200 Yozgat(merkez) Erkekli Köyü Kuzeydoğu Kuşçu Köyü Kuzeydoğu Yerköy Yerköy İlçesi Güneydoğu Tatbekirli Köyü Kuzeydoğu Haydarlı Köyü Kuzeydoğu 460 Çiçekdağı Kırşehir Acıköy Köyü Güneybatı Kaleevci Köyü Güneybatı Akçakent Ömeruşağı Köyü Güneydoğu Kırıkkale Keskin Hacıömersolaklısı Köyü Kuzeybatı

22 TRANS ANADOLU DOĞAL GAZ BORU HATTI (TANAP) PROJESİ ÇED RAPORU KP İl İlçe En yakın yerleşim Kayalaksolaklısı Köyü Yön En yakın binadan boru hattı eksenine olan mesafe (m) Kuzeybatı Beşler Köyü Güneydoğu Yenialibudak Köyü Güneydoğu Gülkonak Köyü Kuzeybatı Iğdebeli Köyü Kuzeydoğu 360 Çelebi Karabucak Köyü Güneybatı Bahçekaradalak Köyü Bala Güneybatı Yöreli Köyü Güneybatı Bağiçi Mahallesi Kuzeydoğu Tepeyurt Mahallesi Gölbaşı Kuzeydoğu Ankara Kırıklı Mahallesi Güneydoğu Dikilitaş Mahallesi Kuzeydoğu Durutlar Köyü Güneybatı 390 Haymana Türkhüyük Köyü Kuzeybatı Polatlı Çanakçı Köyü Güneydoğu Kavuncu Köyü Güney Günyüzü Yazır Köyü Kuzeydoğu Çardaközü Köyü Güneybatı Hamamkarahisar Köyü Kuzeydoğu Sivrihisar Elcik Köyü Kuzey Eskişehir Yeniköy Köyü Kuzeydoğu Seyitgazi Büyükdere Köyü Güneybatı Takmak Köyü Güneybatı Tepebaşı Aşağıkartal Köyü Güney Nemli Köyü Kuzeybatı Inönü Kümbetakpınar Köyü Güney Karaçayır Köyü Güneybatı Cihangazi Belediyesi Kuzeybatı Bilecik Bozüyük Yeniüreğil Köyü Kuzeydoğu Yeşilçukurca Köyü Güneybatı Düzağaç Köyü Kuzeydoğu

23 TRANS ANADOLU DOĞAL GAZ BORU HATTI (TANAP) PROJESİ ÇED RAPORU KP İl İlçe En yakın yerleşim Dombayçayırı Köyü Yön En yakın binadan boru hattı eksenine olan mesafe (m) Güneydoğu Muratlı Köyü Güneydoğu Ilıcaksu Köyü Kuzeybatı Aksu Köyü Kuzeydoğu Domaniç Çokköy Köyü Kuzeydoğu Kütahya Küçükköy Köyü Kuzeydoğu Çamlıca Köyü Kuzeydoğu Soğucak Köyü Kuzeybatı Burhan Köyü Kuzeybatı 520 Tavşanlı Köseler Köyü Kuzeydoğu Gülözü Köyü Güneybatı Nalbant Köyü Güneydoğu Harmancık Hopandanişment Köyü Kuzeybatı Çatalsöğüt Köyü Kuzeydoğu Emir Köyü Güneybatı Mahaller Köyü Kuzeydoğu Orhaneli Balıoğlu Köyü Güney Kadı Köyü Kuzeydoğu Dere Köyü Güneybatı Yukarıbalı Köyü Güneybatı Bursa Fındıcak Köyü Kuzeydoğu Bük Köyü Güneybatı Devecikonağı Köyü Güneybatı Yenibalçık Köyü Kuzeydoğu Yoncaağaç Köyü Güneybatı 160 Mustafakemalpaşa Camandar Köyü Kuzey Çavuş Köyü Kuzeydoğu Karaorman Köyü Kuzeydoğu Hamidiye Köyü Güneybatı Sünlük Köyü Güney Kosova Köyü Kuzey

24 TRANS ANADOLU DOĞAL GAZ BORU HATTI (TANAP) PROJESİ ÇED RAPORU KP İl İlçe En yakın yerleşim Yön En yakın binadan boru hattı eksenine olan mesafe (m) Dallıca Köyü Güneybatı Taşköprü Köyü Güneydoğu Adaköy Köyü Kuzeybatı Yahyaköy Köyü Güney 800 Susurluk Göbel Belediyesi Kuzeydoğu Çamlı Köyü Kuzeydoğu Haydar Köyü Kuzeydoğu Kulak Köyü Güneybatı 500 Manyas Kayaca Köyü Kuzeybatı Salur Belediyesi Kuzeydoğu Şevketiye Köyü Güneybatı 920 Balıkesir Bayramiç Köyü Güneybatı Asmalıdere Köyü Doğu Ilıcak Köyü Batı Üzümlü Köyü Güneybatı 720 Gönen Buğdaylı Köyü Kuzeydoğu Paşaçiftliği Köyü Kuzeydoğu Ulukır Köyü Güneydoğu Çifteçeşmeler Köyü Güneybatı Güvemalanı Köyü Güneybatı Gerlengeç Köyü Güneybatı Sığırcık Köyü Kuzeybatı 460 Biga Çanakkale Çeşmealtı Köyü Kuzeydoğu Çınarköprü Köyü Güneybatı Çakırlı Köyü Güneybatı Gelibolu Kalealtı Köyü Kuzeydoğu Mahmutköy Köyü Kuzeydoğu Keşan Bahçeköy Köyü Güneybatı Edirne Izzetiye Köyü Kuzeydoğu Hıdırköy Köyü Kuzeydoğu 300 İpsala Turpçular Köyü Kuzeydoğu

25 TRANS ANADOLU DOĞAL GAZ BORU HATTI (TANAP) PROJESİ ÇED RAPORU 2.3 Proje Uygulama Programı Zamanlama Takvimi TANAP Projesi, belirlenen gaz akışı hedeflerinin sağlanması amacıyla, aşağıda yer alan başlangıç aşaması ve takip eden üç aşamada gerçekleştirilecektir: Başlangıç Aşaması: 2018 de başlayacak işletmenin ilk safhasında yılda 6 milyar m 3 doğalgaz, Eskişehir çıkış istasyonundan BOTAŞ a iletilecektir. 30 inç lik yan hat ile BOTAŞ sistemine verilecek 6 milyar m 3 lük hacmi karşılamak amacıyla, Trakya veya Yunanistan a gaz verilmeyecektir. Sadece yan hat için gerekli olan CST-5AL, CST-5A alanı içerisinde yer alacaktır. Aşama 1: 2019 da Şah Deniz 2 den gelecek üretim hacmini karşılamak amacıyla kapasite yılda 16 milyar m 3 e çıkartılacaktır. Önceden seçilmiş alanlarda 2 kompresör istasyonu (CST-1A ve CST-5A) işletilecektir. Aşama 2: 2022 de yılda 24 milyar m 3 lük hacmi karşılamak amacıyla, 1. aşama kompresör istasyonları geliştirilecek ve ilave 2 kompresör istasyonu (CST-3A ve CST-7A) kurulacaktır. Aşama 3 3 : 2026 da yılda 31 milyar metreküplük hacmi karşılamak amacıyla, 1. ve 2. aşama kompresör istasyonları geliştirilecek ve ilâve olarak 3 kompresör istasyonu (CST-2A, CST-4A ve CST-6A) kurulacaktır. Proje uygulamasına ilişkin ilerleme programı, aşağıda yer almaktadır. Proje gelişiminin temel aşamaları da ilerleyen paragraflarda açıklanmaktadır. Şekil Önerilen TANAP Projesi İlerleme Programı 3 Aşama 3, bu ÇED Raporu kapsamında değildir. 2-16

26 TRANS ANADOLU DOĞAL GAZ BORU HATTI (TANAP) PROJESİ ÇED RAPORU Şekillerde yer alan terimlerin açıklaması aşağıda verilmektedir. TMS: Temel Mühendislik ve Tasarım İHALE: Mühendislik, Tedarik ve İnşaat Sözleşmesi için yapılacak ihale MOB: Mobilizasyon İŞL: İşletmeye Alma AE: Arazi Edinimi ÇED: Çevresel Etki Değerlendirmesi DM: Detay Mühendislik ÇED programının ayrıntıları Tablo de verilmiştir. 2-17

27 TRANS ANADOLU DOĞAL GAZ BORU HATTI (TANAP) PROJESİ ÇED RAPORU Tablo ÇED Süreci İlerleme Programı No Görev Tanımı Kaynaklar Eyl Eki Kas Ara Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki 1 ÇED Danışmanı ve ÇSED Danışmanı ile Sözleşme Yapılması TANAP Proje Ekibi 2 Masabaşı ve Saha Çalışmalarının Yürütülmesi için Ön Şartların Belirlenmesi ÇSED Danışmanı/TANAP Proje Ekibi 3 ÇED Başvuru Dosyası'nın Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'na Sunulması TANAP'ı vekaleten ÇED Danışmanı 4 ÇED Raporu Sunumu ve Veri Toplama Konusunda Yerel Kurumlarla Görüşme ÇED Danışmanı/TANAP Proje Ekibi 5 Masabaşı Çalışmaları ÇED Danışmanı 6 Çevresel ve Sosyal Saha Çalışmaları ÇED Danışmanı 7 Masabaşı Çalışmalarının Gözden Geçirilmesi / Boşluk Analizi ÇSED Danışmanı/TANAP Proje Ekibi 8 Halkın Katılımı Toplantıları (HKT) ve İkinci Tur HKT'ler ile Kapsam ve Özel Format Belirleme Toplantısı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇŞB)/ÇED Danışmanı 9 Masabaşı Verilerine ve Boşluk Analizine göre ÇED Çalışma Metodolojisi Geliştirme ÇSED Danışmanı/TANAP Proje Ekibi 10 ÇED/ÇSED Danışmanları ve Boru Hattı Mühendislik Ekibi Arasında Koordinasyon ÇED Danışmanı/TANAP Proje Ekibi 11 ÇED Mevcut Durum Raporlarının Hazırlanması ÇED Danışmanı 12 ÇED Raporu Bölümlerinin Hazırlanması ÇED / ÇSED Danışmanı 13 ÇED Raporu Sunumu ÇED Danışmanı 14 ÇED Raporu'nun Gözden Geçirilme Periyodu (ÇŞB ve Finansörler tarafından halkı bilgilendirme) İnceleme ve Değerlendirme Komisyon Toplantısı ÇŞB / ÇED Danışmanı /TANAP Proje Ekibi 15 Nihai ÇED Raporu Revziyonu/ÇED Raporuna Görüşlerin Yansıtılması ÇED Danışmanı / TANAP Proje Ekibi 16 Nihai ÇED Raporu'nun Sunumu ÇED Danışmanı 2-18

28 TRANS ANADOLU DOĞAL GAZ BORU HATTI (TANAP) PROJESİ ÇED RAPORU Proje uygulaması/inşaatının (ön çalışmalar dâhil) 5 yıl sürmesi beklenmektedir. Söz konusu süreçte aşağıda yer alan aşamalı yaklaşım benimsenecektir: Başlangıç Aşaması; 2014 ortalarında ön çalışmalar ile başlayacak ve 6 ana kamp ve ilgili stok alanlarının, ulaşım yollarının inşaatını içerecektir. Ön çalışmalar, ayrıca 6 demiryolu boru stok alanı ve TANAP inşaatını desteklemek için gerekli ulaşım yollarının inşaatını ve güzergâh belirleme sırasında kaçınılamayan arkeolojik alanlardaki kurtarma kazılarını kapsayacaktır. Bu aşamada yerel yüklenicilerden faydalanılacaktır. Birinci Aşama; 56 inç lik boru hattının inşaat faaliyetlerini içerecektir in ilk çeyreğinin sonunda başlayacak ve yaklaşık 3,5 yıl devam edecektir. Mekanik tamamlanma tarihi, Aralık 2017 olarak planlanmaktadır. İşletmeye alma sürecinin 6 ay sürmesi düşünülerek, 30 inç lik yan hat ile Eskişehir çıkış istasyonuna ilk gazın taşınmasının Haziran 2018 de gerçekleşmesi planlanmaktadır. İkinci Aşama; boru hattının 48 inç lik bölümüne ilişkin inşaat faaliyetlerinden oluşacaktır. İnşaat faaliyetleri, 2015 in ilk çeyreğinde başlayacak ve 4 yıllık bir süreyi kapsayacaktır. İkinci aşamanın ilk yılı, 56 inç lik boru hattı için, yukarıda anlatılana benzer ön çalışmalar ile geçecektir. Mekanik tamamlanma tarihi Aralık 2018 olarak belirlenmiş olup, TAP a ilk gaz akışının Temmuz 2019 da gerçekleşmesi planlanmaktadır. Boru hattı ve YÜT lere ilişkin olarak Tasarım, İnşaat, İşletmeye Alma ve Arazi Edinimi aşamalarının ayrıntıları Bölüm 2.8, 2.9 ve Bölüm 9.5 te açıklanmaktadır. 2.4 Doğalgazın Özellikleri Boru hattı, proses simülasyonlarında kullanıldığı gibi, aşağıda yer alan bileşime sahip doğalgazı taşıyacaktır (2025 yılında SD2 de teorik olarak var olacak gaz): Tablo Süreç Hesaplamaları için Tasarım Doğal Gaz Bileşimi Bileşenler İçerik (mol%) Azot 0,23 CO 2 0,20 Metan 94,17 Etan 3,26 Propan 1,24 i-bütan 0,25 n- bütan 0,37 i-pentan 0,11 n-pentan 0,09 n-heksan 0,06 n-heptan 0,02 Toplam 100,00 Taşınacak gazın hesaplanan özellikleri: Gazın molekül ağırlığı : 17,37 kg/kmol Standart yoğunluk : 0,736 kg/sm³ Alt ısıl değer : 36,2 MJ/Sm³ 2-19

29 TRANS ANADOLU DOĞAL GAZ BORU HATTI (TANAP) PROJESİ ÇED RAPORU 2.5 TANAP Projesi Boru Hattı Kapasitesi TANAP boru hattı kapasitesi, aşağıda yer alan 3 aşama ve buna göre farklılık gösteren kapasite rakamlarına dayanmaktadır: Tablo TANAP Projesi Kapasite Bilgileri Aşama Yıllar Tamamlandığında toplam boru hattı kapasitesi (bcma) Türkiye sınırları içinde çıkış (bcma) Avrupa ülkelerine gidecek hacim (bcma) Kompresör İstasyonları CST-1 ve CST * CST-1, CST-5, CST-3 ve CST-7 CST-1 den CST- 7 ye kadar* *Bu ÇED Raporu, birinci ve ikinci aşama kompresör istasyonlarını kapsamaktadır. Üçüncü aşama kompresör istasyonları, bu kompresör istasyonlarının yapımına ilişkin karar verildiğinde, ayrı bir ÇED süreci ve raporuna tabi olacaktır. 2.6 Boru Hattı Uzunluğu ve Çapı TANAP boru hattının Türkiye sınırları içindeki toplam uzunluğu, Türkgözü nden İpsala ya kadar yaklaşık km olacaktır (30 km uzunluğundaki yan hat hariç). Karasal boru hattı uzunluğu yaklaşık km ve Marmara Denizi geçişindeki uzunluk da yaklaşık 18 km olacaktır. TANAP karasal boru hattının Eskişehir çıkış istasyonuna kadar olan bölümü 56 inç, Eskişehir den Türkiye-Yunanistan sınırına kadar olan bölümü ise 48 inç çapında olacaktır. Eskişehir den BOTAŞ sistemine 30 inçlik bir yan hat ve Marmara Denizi geçişi içinse36 inç lik iki adet boru hattı planlanmaktadır. 2.7 Boru Hattı Malzemesi ve Et Kalınlığı Et kalınlığı için kullanılacak olan boru hattı tasarım faktörü, ASME B31.8 şartına uygun olacaktır. Et kalınlığı, ASME B31.8 de tanımlandığı üzere, genellikle ülkeyi boydan boya geçen güzergâh ve azaltılmış değerler için uygulanan 0,72 olacaktır. Bu değer; seçilen güzergâh boyunca nüfus yoğunlukları, kesişimler, arazi kullanımı, topoloji, potansiyel jeofiziksel ve çevresel riskler gibi farklı faktörlerle karşılaşıldığı durumlarda kullanılmaktadır. Denizel boru hattı ASME B31.8 e ek olarak, Ağustos 2012 tarihli Deniz Altı Boru Hattı Sistemi, DNV OS-F101 de belirtilen şartlara uygun olacaktır. Bu standartta belirtilen tasarım faktörleri, denizel boru hattı tasarımı sırasında kullanılacaktır. Dış Çap (DÇ) 4 boru hattı bölümü için de (56 inç, 48 inç, 36 inç ve 30 inç) sabit olacak, farklı et kalınlıkları iç çapları belirleyecektir. Boru hattı malzemesi API 5L sınıf X70 olacaktır. Boru hattına hem dış hem de iç kaplama uygulanacaktır. İç yüzeylerde kullanılacak kaplama, boru hattı içindeki gaz akışını desteklediği bilinen modifiye epoksi olacaktır. Dış kaplama sistem içeriği, aşağıdaki gibi olacaktır: Bir kat toz epoksi astar, Bir ara kat haddelenmiş yapıştırıcı, Bir son kat haddelenmiş polietilen. 2-20

30 TRANS ANADOLU DOĞAL GAZ BORU HATTI (TANAP) PROJESİ ÇED RAPORU Boru hattının imalatında, üretim tesisinin kapasitesine bağlı olarak, uzunlamasına veya spiral kaynak uygulanacaktır. 2.8 Boru Hattı Tasarım Esasları MÜHENDİSLİK TASARIMI Karasal boru hattı sistemi ASME B31.8. referans tasarım koduna uygun olarak tasarlanacak ve işletilecektir. Doğalgaz boru hattı sistemi tasarımı kapsamında fizibilite raporu hazırlanacak ve inşaattan önce bilimsel, teknik ve fiziksel özellikler kapsamlı bir şekilde ortaya koyulacaktır. Boru hattı fizibilite projesi, hattın inşaatı ve işletilmesi açısından başlıca faktördür. Boru hattı tasarımı sırasında dikkate alınan kriterler aşağıda sıralanmıştır: a. Karasal Tasarım Kriterleri 1. Sismik Tasarım Kriterleri 1.1. Ulusal Standartlara İlişkin Tasarım Kriterleri 1.2. Olasılıksal Sismik Tehlike Analizlerine (OSTA) Yönelik Tasarım Kriterleri 1.3. Deterministik Sismik Tehlike Analizlerine Yönelik Tasarım Kriterleri 1.4. Sismik Olaylara İlişkin Tehlikeler 2. Çevresel Kriterler b. Denizel Tasarım Kriterleri 1. Denizel Jeolojik riskler 2. Rüzgâr 3. Dalga ve Akıntılar 4. Deniz Seviyeleri 5. Deniz Dibi Özellikleri 6. Deniz Suyu Özellikleri ve Sıcaklığı 7. Sismik Tehlikeler Yukarıda yer alan mühendislik tasarım kriterlerine ek olarak, boru hattı tasarımı sırasında inşaat, işletmeye alma ve işletme aşamaları için aşağıda açıklandığı gibi dikkate alınması gereken ayrıntılı hususlar da bulunmaktadır. 2-21

31 TRANS ANADOLU DOĞAL GAZ BORU HATTI (TANAP) PROJESİ ÇED RAPORU KARASAL BORU HATTI İNŞAATI Boru hattı inşası, aşağıda yer alan geçici kilometre noktaları (KP) arasındaki mesafelere uygun olarak gerçekleştirilecektir. 56 inç lik+ 30 inç lik Boru Hattı: İnşaat Bölgesi 1: KP 0 dan KP 185 e, İnşaat Bölgesi 2: KP 185 den KP 375 e, İnşaat Bölgesi 3: KP 375 ten KP 585 e, İnşaat Bölgesi 4: KP 585 ten KP 825 e, İnşaat Bölgesi 5: KP 825 ten KP 1070 e, İnşaat Bölgesi 6: KP 1070 ten KP 1334 e (Ayrıca, KP 1334 (Kompresör İstasyonu 5A) ile BOTAŞ tesisi arasındaki 30 inç lik ve 30 km uzunluğunda yan hat inşa edilecektir). 48 inç lik Boru Hattı: İnşaat Bölgesi 7: KP 1334 ten KP 1575 e, İnşaat Bölgesi 8: KP 1575 ten KP 1805 e (denizel kısım, bağımsız bir faaliyet olacaktır ve bu bölgeye dâhil değildir). İnşaat sırasında, bir yüklenicinin bir günde boru hattının yaklaşık 230 m lik kısmında çalışması beklenmektedir. Boru hattının üzeri kaplanır kaplanmaz, arazinin eski haline getirilmesi çalışmaları başlayacaktır. Ancak bu çalışmalar, hava koşulları ve iş programı ile ilgili oluşabilecek sorunlardan dolayı, hendeğin kapatılmasından sonra yaklaşık bir ay içinde gerçekleşebilecektir. Karasal boru hattı için tanımlanan inşaat aşamaları aşağıda verilmektedir: A) İnşaat Öncesi Faaliyetler İnşaat öncesi faaliyetler şunlar olacaktır: İzinler: Tüm Boru Hattı Güzergâhı için; 16 m lik sabit inşaat koridoru için daimi ve müstakil üst hakları alınacak, İnşaat Koridoru nun 16 m lik şeridinin dışında kalan 20 m lik kısım için Geçici İrtifak Hakkı alınacak, Yer üstü tesisleri, işaret direk yerleri, ulaşım yolları gibi bazı proje bileşenleri için mülkiyet hakları alınacaktır. Arazi edinimi, mümkün olan yerlerde arazi sahiplerinin rızasıyla gerçekleştirilecektir. Bunun mümkün olmadığı hallerde, 4650 sayılı Yasa ile değişik 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu uyarınca davalar açılabilecektir. Proje kapsamında, ulusal ve uluslararası şartlara uygun, Yeniden Yerleşim Eylem Planı inşaat öncesinde hazırlanacaktır. Konuya ilişkin tüm ilgili izinler bu aşamada alınacak ve hazır hale getirilecektir. 2-22

32 TRANS ANADOLU DOĞAL GAZ BORU HATTI (TANAP) PROJESİ ÇED RAPORU İnşaat öncesi etütler: Söz konusu ÇED Raporu nun tamamlanmasına kadar gerçekleştirilen mühendislik çalışmaları, maliyet, çevresel şartlar, inşa edilebilirlik ve izinlerin alınabilirliği açısından en uygun inşaat koridoru nu belirleyecektir. İnşaatın başlamasından önce, detaylı inşaat tahminleri, özel inşaat yöntemleri, gerekli kaynak ve ekipmanla birlikte inşaat çalışmalarının gerçekleştirilmesine yönelik genel planlama hususlarının belirlenme ve değerlendirilmesi için inşaat öncesinde etüt (araştırma) çalışması gerçekleştirilecektir (ayrıntılı bilgi için ÇED Raporu Bölüm 11 e bakınız). Kazıklarla yer belirlenmesi: Saha mühendisleri tarafından, boru hattı merkez ekseni, inşaat koridor sınırları ve dikkat çeken çevresel/kültürel/arkeolojik kaynakları(örn. sulak alanlar, bilinen tarihi kalıntılar) işaretlemek için arazi üzerine kazıklar çakılacaklardır. Mobilizasyon (Kamp ve Boru Stok Sahaları) İnşaat aşaması, TANAP Boru Hattı Sistemi ile birlikte kamp ve boru stok sahalarının inşaatı için kullanılacak geçici tesislerin kurulmasıyla başlayacaktır. Bu tesisler, personel ve işçilerin konaklaması için kullanılacak ve ayrıca ofis, bakım onarım, yakıt doldurma ve boru/diğer malzeme deposu alanları olarak da hizmet verecektir. Kamp ve boru stok sahalarına ilişkin seçim kriterleri ÇED Raporu Bölüm 5 te sunulmaktadır. Söz konusu tesislerin inşaatından önce, tüm çalışma sahalarındaki bitkisel toprak (varsa) sıyrılacak ve uygun koşullarda depolanacaktır. İnşaattan sonra bu üst toprak, uygun olması durumunda inşaat sonrası arazi kullanımını sağlamak ve alanların eski haline getirilmesi için kullanılacaktır. B) İnşaat Koridorunun Hazırlanması Çalışma genişliği: Boru hattı inşaat koridoru normal çalışma genişliği 36 m dir. Çalışma genişliği, yerel koşul ve çevresel kısıtlara bağlı olarak ve resmi kurumlar tarafından belirli kesimlerde daraltılabilecek veya ulaşımı güç olan alanlarda genişletilebilecektir. Sıyırma: İnşaat koridoru (~36 m lik koridor) içinde yer alan tüm alanlarda (sulak alanlar, bataklıklar, yan ve dik eğimli alanlar ve tarım arazileri dâhil), yeniden bitkilendirme için kullanılacak en önemli unsur olan üst toprak (varsa) sıyrılacak ve yeniden kullanılmak üzere uygun şartlarda saklanacaktır (Şekil ve Şekil ve Ek 1.3). Alınması gereken diğer önemli tedbirler aşağıdaki gibidir: Ağaç kesimi için izinler alınmış olacaktır. İnşaat koridoru ve geçici çalışma alanında yer alan ve çalışmalar nedeniyle kaldırılması gereken tüm ağaçlar, mümkünse çalışma koridorunun merkez eksenine paralel olarak kesilecektir. Bu sınırların dışındaki bitki örtüsüne mümkün olduğunca zarar vermemek için uygulanabilir olduğunda temizlik çalışmaları gerçekleştirilecektir. Kullanılabilir tüm kereste, inşaat koridoru çalışma tarafında ve buraya yakın bir alanda istiflenecek, mümkün değilse TANAP tarafından ve/veya ilgili resmi kurumun gerekliliklerini sağlayacak şekilde bertarafı sağlanacaktır. İnşaat koridoru ve geçici çalışma alanı dışındaki ağaç ve çalılara zarar gelmesini önlemek için gerekli tüm tedbirler alınacaktır. 2-23