GEBELİKTE KULLANILAN MULTİVİTAMİN VE MİNERALLERİN KRONİK HASTALIKLARIN GELİŞİMİNE ETKİLERİ NELERDİR?

Transkript

1 GEBELİKTE KULLANILAN MULTİVİTAMİN VE MİNERALLERİN KRONİK HASTALIKLARIN GELİŞİMİNE ETKİLERİ NELERDİR? Prof. Gülden Pekcan, PhD HÜ SBF Beslenme ve Diyetetik Bölümü Emekli Öğretim Üyesi

2 SUNU PLANI Yeterli ve dengeli beslenme Vitamin ve mineraller Gebelikte vitamin ve mineraller Kronik hastalıklar ve yetersizlikleri Multivitamin ve mineral kullanımı, uzun dönem etkileri Günlük alınması gereken miktarlar Sonuç ve Öneriler

3 BESLENME SAĞLIĞIN EN TEMEL BELİRLEYİCİSİ

4 OPTİMAL BESLENME OPTİMAL SAĞLIK OPTİMAL İYİLİK HALİ

5 Yaşam Döngüsünde Beslenme Journal of Developmental Origins of Health and Disease, 2011

6 SAĞLIKLI BESLENME ANNE SAĞLIĞI GEBELİK ÖNCESİ. ÇOCUK SAĞLIĞI GELECEK KUŞAKLARIN SAĞLIĞI

7 BESİN ÖGELERİ ~ 50 tane KARBONHİDRAT PROTEİN YAĞ SIVI VİTAMİNLER MİNERALLER

8

9 YETERLİ ve DENGELİ BESLENME SAĞLIKLI BESLENME BESİN ÇEŞİTLİLİĞİ SÜT ve ÜRÜNLERİ ET, YUMURTA, KURUBAK- LAGİLLER TAZE SEBZE ve MEYVELER EKMEK ve TAHILLAR YAĞLAR ŞEKERLER

10 HEDEF Gereksinmenin sadece diyetle karşılanmasıdır.

11 VİTAMİN ve MİNERAL YETERSİZLİKLERİNİN TEMEL NEDENLERİ DİYET GEREKSİNME GENETİK BESİN ÖGESİ EMİLİM YETERSİZ ALIM ARTIŞ POLİMORFİZMLER ETKİLEŞİMLER BOZUKLUĞU (Posa, fitat, ilaç vb.) Allen LH. Am J Clin Nutr 81 Suppl ;2005.

12 Gebelik döneminde beslenme büyük önem taşır KADIN Preeklampsi - Eklampsi Gestasyonel diyabet Vitamin ve mineral yetersizliği bozuklukları

13 Gebelikte beslenme büyük önem taşır BEBEK Düşük doğum ağırlıklığı (LBW, <2500 g) Erken doğum (<37 hafta) İntrauterin büyüme geriliği (IUGR, <10. per) Neonatal, perinatal ve bebek ölümleri (konjenital anomalisi olmayan) Kısa ve uzun dönem sağlık sorunları YETİŞKİN DÖNEM KRONİK HASTALIKLAR

14 Yaşlı Has. artar (osteoporoz mental boz.) Mortalite artar Bebek LBW Yüksek mortalite Mental geliş boz. Kr. has. riski artış Fe, I, folat, A vit., Zn, D vit.. Yetişkin Üretkenlik az SE durum kötü Kötü bes. Gebe kadın Mortalite artar Perinatal komp. artar Kapasite azalır Yetersiz VM alımı Adolesan Bodur Mental kapa. azalır Yorgunluk Enf. duyar. Çocuk Bodur Mental kapa. azalır Büyüme yakalama yetersiz Üretkenlik azalır Yüksek mortalite Bailey RL et al. Ann Nutr Metab 2015;66(suppl 2):22 33

15 VM Yetersizliği KÜRESEL 2 milyar kişinin elzem vitamin ve minerallerin kronik yetersizliği (gizli açlık) içerisinde yaşadığı tahmin edilmektedir. GİZLİ AÇLIK durumunda belirtiler her zaman görünür değildir. Indeks = Bodurluk % + IDA % + VAD% SIK GÖRÜLEN VM YETERSİZLİKLERİ DEMİR, FOLAT, ÇİNKO, A ve D VİTAMİNİ, İYOT,. B12 VİTAMİNİ ve DİĞER VM ler

16 VM Yetersizliği SIKLIKLA Mikrobesin ögesi (vitamin ve mineral) yetersizlikleri tek başına değil birlikte görülmektedir. HASTALIK YÜKÜ (yıllık) %7 GEBELER

17 Maternal yetersiz beslenme Yetersiz alım CHO Amino asitler Yağ asitleri Mikrobesin ögeleri Besin ögesi dengesizliği Endokrin ve metabolik bozukluklar Oksidatif stres Plasental büyüme bozukluğu Maternal aşırı beslenme Aşırı alım CHO Amino asitler Doymuş yağ Enerji Doğumsal bozukluklar Anneden bebeğe oksijen ve besin ögesi taşınmasında azalma Fetal büyüme ve gelişme bozukluğu Fetal programlama Çocuk ve yetişkinlerde olumsuz sağlık sorunları Kuşaklararası etkiler Wu et al. Paediatric and Perinatal Epidemiology 2012;26 (suppl1):4-26

18 Christian et al. J. Nutr. 2010;140: ; Br Med Bull 2001;60:5-20;SACN, VİTAMİN ve MİNERAL YETERSİZLİKLERİNİN UZUN DÖNEM ETKİLERİ YAKLAŞIMINDA 1. DÜŞÜK DOĞUM AĞIRLIĞI (LBW) Çocukluktan Yetişkin döneme Kronik hastalık riski ilişkisi Yüksek kan basıncı Tip 2 diyabet vd. J Hypertens 2000;18: Am J Epidemiol 2007;165: Gebelikte AÇLIK DURUMUnun etkisi kesin bilinmektedir.

19 VİTAMİN ve MİNERAL YETERSİZLİKLERİNİN UZUN DÖNEM ETKİLERİ YAKLAŞIMINDA (2) 2. META-ANALİZ / DERLEME (FETAL BÜYÜME) Vitamin ve Mineral Yetersizliği Gebelerde yetersizliği (gebelik öncesi ) Fetal büyüme üzerinde etkisi Allen LH. AJCN 2005; 81:S Fall CH et al. J Nutr 2003;133:5:S2: Christian et al. J. Nutr. 2010;140:

20 VİTAMİN ve MİNERAL YETERSİZLİKLERİNİN UZUN DÖNEM ETKİLERİ YAKLAŞIMINDA (3) 3. VİTAMİN ve MİNERAL YETERSİZLİKLERİ Kardiyovasküler, renal ve pulmoner işlevler Gebelerde preeklampsi ve eklampsiyi önlemekte Ca: Kan basıncı; Mg ve Zn: insulin duyarlılığı; Çinko: Tip 2 diyabet A vit: Kardiyovasküler işlev, kan basıncı regülasyonu vd.. Christian et al. J. Nutr. 2010;140:

21 Maternal mikronutrient eksikliği Hormonal adaptasyon Fe, Zn, Ca Stres hormon. artış Somatotropik hor. azalma (IGF, insulin) Epigenetik gen regülasyonu Folat, B12 vit. Sınırlanmış fetal büyüme ve gelişme Renal işlev Fe,Zn, A vit.,folat Nefrogenezde azalma Nefron azalma GFR azalma Na duyarlılığı artışı Hipertansiyon Kardiyovas. işlev Fe,Zn, A vit,folat Vaskülarizasyo nda bozulma Malformasyon Kardiyak hipertropi Kardiyo metabolik risk Pankreas / β hücre işlevi Fe,Zn,folat,B12 Β hücre alan ve sayısında azalma Vücut bileşimi Mg,Zn,Fe,Ca,folat,B12 LBM de azalma Yağ depo. /meta. değişim Sedenter davranış İştah regülasyon. değişme İnsulin rezistansı ve β hücre disfonksiyonu Pulmoner işlev A vit., D vit. Bronş ve alveol dallanma azalması Elastin azalması VEGF azalması Kr. respiratuvar enf. Akc kapasite. azalma Christian P et al. J. Nutr. 2010;140:

22 VİTAMİN ve MİNERAL YETERSİZLİKLERİNİN ÖNLENMESİ Diyetin düzeltilmesi Besin zenginleştirme Besin desteği Temel sağlık hizmetlerinin iyileştirilmesi FAO / ILSI. 1997

23 NE ZAMAN: Vitamin ve Mineral Desteği Gereksinmenin arttığı özel durumlar Yaşam sürecinde (bebekler, gebe ve emzikliler, yaşlılar...) Düşük enerjili diyet ( kkal) Vejetaryen beslenme Polimorfizmler Bariatrik cerrahi sonrası Sporcular?? Shankar et al. J Nutrition 1 7, 2010

24 VM yetersizlikleri gebelikte sıklıkla görülmekte, artış göstermekte anne, fetüs ve yenidoğan sağlığını etkilemektedir. Gebelikte DEMİR + FOLİK ASİT sıklıkla kullanılmaktadır. (WHO ÖNERİSİ) Düşük doğum ağırlığını önlemek Maternal anemiyi önlemek Demir eksikliğini önlemek

25 Gebe: Demir ve Folik Asit Demir ve folik asit Tüm koşullarda Tüm gebelere Prevelans: >%40 (60 mg) WHO, 2012 Demir ve folik asit Aralıklı kullanım Anemik olmayan gebe Prevelans: <%20 WHO, 2012 Fe: mg element Fe Folik asit: 400 mcg 30 mg element: 150 mg ferro sülfat heptahidrat 90 mg ferro fümarat Fe: 120 mg element Folik asit: 2800 mcg 120 mg element: 600 mg ferro sülfat heptahidrat 360 mg ferro fümarat Günde 1 kez Gebelik süresi Olabildiği kadar erken başlanması (Güçlü kanıt) 250 mg ferro glukonat WHO. Guideline: Daily iron and folic acid supplementation in pregnant women.geneva,2012. Haftada 1 kez Gebelik süresi Olabildiği kadar erken (Güçlü kanıt) 1000 mg ferro glukonat WHO. Guideline: Intermittent iron and folic acid supplementation in non-anemic pregnant women.geneva,2012.

26 Gebe: D Vitamini, Kalsiyum D vitamini WHO, da güncelleme Kalsiyum Tüm gebeler Gestasyonel hipertansiyon riski olanlarda Düşük Ca alımında WHO, 2013 Kolekalsiferol (D3 vit) Ergokalsiferol (D2 vit) Ca: g element 1 g element: 2.5 g kalsiyum karbonat 4 g kalsiyum sitrat Preeklampsi ve eklampsi önlenmesi için önerilmemekte Serum D vit e göre öneri WHO. Guideline: Vitamin D supplementation in pregnant women. Geneva, WHO, 2012 Hergün / 3 kez Tercih yemekle Gebeliğin 20 haftasından gebelik sonuna kadar WHO. Guideline: Calcium supplementation in pregnant women. Geneva, WHO, 2013.

27 Gebe: A vitamini A vitamini Yetersizliğin halk sağlığı olduğu ülkelerde WHO, 2011 Günlük doz: < IU Haftalık doz: < IU Retinil palmitat Retinil asetat Günde veya haftada Min. 12 hafta kullanılmalı WHO. Guideline: Vitamin A supplementation in pregnant women. Geneva, WHO, 2011.

28 Multivitamin ve mineral (MVM) desteği Son yıllarda doğumsal etkileri nedeniyle dikkat çekmeye başlamıştır. UNICEF /WHO/ UN gelişmekte olan ülkeler için mikronutrient desteği formüle etmiştir. UNIMMAP (United Nations Multiple Micronutrient Antenatal Preparation) 15 mikronutrient içermektedir. RDA kadar eklenmiş. Araştırmalar yapılmıştır.

29 UNIMMAP (UN International Multiple Micronutrient Preparation Food and Nutrition Bulletin, 30(4),2009. A vit (mcg RE) EFSA DRV IOM RDA IOM UL UNIMMAP ELEVİT 1 tablet/ gün MEGADYN / IU = 1200 mcg D vit (mcg) mcg= 500 IU 12.5 mcg= 500 IU E vit (mg) B1 vit (mg) B2 vit (mg) Niasin (mg) IOM. Dietary Reference Intakes (DRIs).

30 UNIMMAP (UN International Multiple Micronutrient Preparation Food and Nutrition Bulletin, 30(4),2009. EFSA DRV IOM RDA IOM UL UNIMMAP ELEVİT 1 tablet/ gün MEGADYN B6 vit (mg) B12 (mcg) C vit (mg) Folik asit (DFE mcg) +10 (95 YK) (400 destek) 80/ FOLBIOL: 5 mg FOLACIN (Folic acid): 400 mcg FOLIC Plus (3 tablet/gün): 174 mg folik asit mg CaCO3 (267 mg element Ca) mcg D vit

31 DFE 1 mcg besin folatı = 1 mcg DFE 1 mcg folik asit (yemekle veya zenginleştirme) = 1.7 mcg DFE 1 mcg folik asit (aç karnına) = 2 mcg DFE Besin: 200 mcg folat = 200 mcg DFE sağlar. IOM Makarna (zengin.) 60 mcg FA = 1.7 x 60 = 102 mcg DFE DFE = = 302 mcg Karışık beslenme: mcg DFE = mcg besin folatı + (mcg folik asit x 1.7). Meshkin et al. Drug Metabolism Letters, 1:55-60, 2007 IOM, 1998

32 UNIMMAP (UN International Multiple Micronutrient Preparation Food and Nutrition Bulletin, 30(4),2009. EFSA IOM IOM UL UNIMMAP ELEVİT MEGADYN Demir (mg) Çinko (mg) (11 YK) Kalsiyum (mg) İyot (mcg) Fosfor (mg) / Bakır (mg)

33 UNIMMAP (UN International Multiple Micronutrient Preparation Food and Nutrition Bulletin, 30(4),2009. Selenyum (mcg) Magnezyum (mg) Mangan (mg) EFSA IOM IOM UL UNIMMAP ELEVİT MEGADYN Bakır (mg)

34 Derleme ve Meta-analizler Ramakrishnan U et al. (Paediatr Perinatal Epidemiol 2012;26: ) Cochrane Study (Haider B et al. Cochrane Database Syst Rev 2012;11:CD004905) West KP et al. (JAMA 2014;312: ) Liu JM. (JAMA Intern Med. 2013;173: ) Christian P et al. (Sight and Life 29(1), 2015.) Cochrane Study (Haider BA, et al. Cochrane Database of Systematic Reviews 2015, Issue 11) Sonuçların demir + folik asitten daha olumlu olduğu rapor edilmiştir.

35 Paediatr Perinatal Epidemiol 2012;26: Haider BA, Bhutta ZA. Cochrane Database of Systematic Reviews 2012, Issue 11. Art. No.: CD West KPJr et al. JAMA 2014;24-31;312(24): JAMA Intern Med Feb 25;173(4):

36 Meta-analiz %12 %10 %9 Christian P. Evidence of multiple micronutrient supplementation (MMS) in pregnancy. Sight and Life 2015; 29(1):28 34.

37 Multiple-micronutrient supplementation for women during pregnancy (Review) AMAÇ: Gebelikte MMN desteğinin anne, fetüs ve bebek sağlığına etkilerinin belirlenmesi Haider BA, Bhutta ZA. Multiple-micronutrient supplementation for women during pregnancy. Cochrane Database of Systematic Reviews 2012, Issue 11. Art. No.: CD

38 MMN Düşük- ve Orta-gelirli ülkeler 21 çalışma kadın Demir + FA ile kıyaslama SONUÇ LBW (<2500 g): %11 azalma RR:0.89, CI: SGA (<%10 p. ağırlık): %10 azalma RR:0.87, CI: Diğer parametrelerde önemli fark gözlenmemiş Daha fazla kanıta gereksinim var. Fe + FA desteğine devam

39 Multiple-micronutrient supplementation for women during pregnancy (Review) AMAÇ: Gebelikte MMN desteğinin anne, fetüs ve bebek sağlığına etkilerinin belirlenmesi Haider BA, Bhutta ZA. Cochrane Database of Systematic Reviews 2015, Issue 11. Art. No.: CD

40 MMN Düşük- ve Orta-gelirli ülkeler 17 çalışma 15 MMN.Demir + Folik asit - 2 çalışma (İngiltere) MMN.plasebo kadın SONUÇ LBW (<2500 g): %12 azalma RR:0.88, CI: (yüksek kalite kanıt) SGA (<%10 p. ağırlık): %10 azalma RR:0.90, CI: (orta kalite kanıt) Ölü doğum: %9 azalma RR:0.91, CI: (yüksek kalite kanıt)

41 SONUÇ (Önemsiz) Erken doğum RR:0.96, CI: (yüksek kanıt) Maternal anemi (3. trimester) RR: 0.97, CI : Düşük RR: 0.89, CI: Maternal mortalite RR: 0.97, CI: Perinatal mortalite RR: 0.97, CI: (yüksek kanıt) Neonatal mortalite RR: 0.98, CI: (yüksek kanıt) Doğum riskine karşın sezaryen RR:1.03; CI: ).

42 YORUM Gelişmekte olan ülkelerde gebelerde demir + folik asit yerine MMN daha yararlı bulunmuştur. Gelişmekte olan ülkelerde antenatal bakıma eklenmelidir. Mikronutrient yetersizliği sık görülmektedir. Besin ögesi etkileşimi olabilir. Dozların gereksinme kadar olması uygundur. UNIMMAP uygundur.

43 Lancet Glob Health 2014; 2: e Multivitamin ve mineral desteği alanlarda Fe + FA alanlara göre; Doğum ağırlığı: 77 g fazla 2.5 yaşta 204 g fazla, SBP 2.5 mmhg düşük 8.5 yaşta kan basıncında fark bulunmamış. Uzun dönem etki MMN ile demir + FA bulunmamış

44 Hindistan Dünya da diyabet ve koroner arter hastalıklarının sık görüldüğü bir ülke Sight and Life 29 (1), 2015

45 Yapılan çalışmalar Tip 2 Diyabet (özelliği) Genç yaş Düşük BKI Yüksek Bel/kalça Yüksek insulin direnci ZAYIF-ŞİŞMAN (Thin-fat) Shelgikar KM et al. Diabet Med 1991 Oct;8(8): Yajnik CS, et al.. Diabet Med 1993;10(2): Yajnik CS. Obes Rev 2002;3(3): Yajnik CS. Nutr Rev 2001;59:1 9.

46 süt tüketenlerde RBC Son 25 yılda prospektif çalışmalar folat yüksek ve DA (genetik, epigenetik, diğer çevresel yüksek etmenleri) LBW (%30) Barker ikna ediyor Anne-Çocuk Pune çal. Bes, Antr ve risk etmen Doğumda ve her 6 ayda Y.y. sebze, meyve ve VM yönelmişler (1.C meta. rolü) Müdahale çalış UNIMAPP B12:2 mcg 5 g süt proteini Pune çocuk çalışması LBW bebekler 4 yaş: insulin direnci 8 yaş: kilolu ve CVD risk etmenleri

47 PUNE ANNE ÇOCUK ÇALIŞMASI 30 yılın sonunda; Genetik etmenlerin diyabet ve ilintili has. etkileri açıklanmış Kuşaklararası fetal programlama Çevresel etmenler (anne bes.) Yeni yayınlar beklenmekte

48 D vitamini D vitamini yaşamın her döneminde önemli rol oynar. Yaklaşık her hücrede D vitamini reseptörü bulunur. Kalsiyum homeostazı ve iskelet sistemi için önem taşır. Yaklaşık 2000 gen 1,25 (OH)₂D) tarafından regüle edilmektedir. Bu genler; hücresel profilasyonu engellemekte insulin üretimini ve immün sistemi uyarmakta renin-angiotensin feedbackte rol oynar. Hossein-nezhad A et al. Mayo Clin Proc 2013;1 36. Nagpal S. et al. Endocr Rev 2005;26(5):

49 D vitamini yetersizliğine bağlı hastalıklar Hastalık Kemik Rikets Osteoporoz Osteomalasi Stres kırıkları Osteoartrit Kas Pankreas Miyopati Tip 1 diyabet Tip 2 diyabet Pekcan G 49

50 D vitamini yetersizliğine bağlı hastalıklar Kanser Lökemi Hastalık Prostat Meme dokusu Kolorektum Mide Özafagus Böbrek Uterus Over Akciğer Myeloid lökemi Pekcan G 50

51 D vitamini yetersizliğine bağlı hastalıklar Otoimmün hastalıklar Kardiyovasküler sistem Infeksiyonlar Hastalık Romatoid artrit Inflamatuvar barsak hastalıkları Multipl skleroz Hipertansiyon Koroner hastalıklar Aterosklerozis Tüberküloz Akut solunum yolu infeksiyonları Dobnig et al. Arch Intern Med 168 (12): ,2008 Forman et al. Hypertension 19:19, 2007

52 D vitamini yetersizliğine bağlı hastalıklar Hastalık Merkezi sinir sistemi Ankziyete Mevsimsel etkili bozukluklar Parkinson hastalığı Alzheimer hastalığı Şizofreni Duyular İlerleyen işitme kaybı Tuohimaa P. Nutrition Reviews. 66: (Supp. 2): , 2008 Bischoff-Ferrari et al. Osteoporos Int 21: ,2010

53 D vitamini Yetersizlik 25(OH)D düzeyi IOM <20 ng/ml (<50 nmol/l). Endocrine Practice Guidelines <21 29 ng/ml (< nmol/l) Hossein-nezhad A et al. Mayo Clin Proc 2013;1 36. Mokhtar R et al. SIGHT AND LIFE. 2013;27(2). Ross AC et al. J Clin Endocrinol Metab 2011;96(1):53 8. Holick MF et al. J Clin Endocrinol Metab 2011;96(7):

54 D vitamini gereksinmesi Pekcan G 54

55 Vitamin D, placenta gelişimi, fetal programlama, ve epigenetik modifikasyon Pekcan G 55 Hossein-nezhad A, Holick MF. Mayo Clin Proc. 2013; 88(7):

56 TÜRK GIDA KODEKSİ TAKVİYE EDİCİ GIDALAR TEBLİĞİ (TEBLİĞ NO: 2013/49) Resmi Gazete Tarihi: Resmi Gazete Sayısı: Besin desteği; Normal beslenmeyi takviye etmek amacıyla, vitamin, mineral, protein, karbonhidrat, lif, yağ asidi, amino asit gibi besin ögelerinin ve/veya bunların dışında besleyici veya fizyolojik etkileri olan bitki, bitkisel ve hayvansal kaynaklı maddeler, biyoaktif maddeler ve benzeri maddelerin konsantre veya ekstrelerinin tek başına veya karışımlarının, kapsül, tablet, pastil, tek kullanımlık toz paket, sıvı ampul, damlalıklı şişe ve diğer benzer sıvı veya toz formlarda hazırlanarak günlük alım dozu belirlenmiş ürünü ifade eder.

57 Vitamin ve Mineral Besin Desteği İçin İlkeler Her bir vitamin ve/veya mineralin; Minimum düzeyi FAO/WHO tarafından günlük önerilen alım miktarının (RDA) %15 i olmalıdır. Maksimum miktarının belirlenmesinde kriterler Çoğunluk tarafından kabul görmüş bilimsel verilere dayalı bilimsel risk analizi ile vitamin ve minerallerin üst güvenilir (UL) düzeyleri farklı tüketici gruplarının duyarlılık derecelerine göre uygun şekilde belirlenmelidir. Diğer kaynaklardan sağlanan vitamin ve minerallerin günlük alımı belirlenmelidir, denilmektedir.

58 TÜRK GIDA KODEKSİ TAKVİYE EDİCİ GIDALAR TEBLİĞİ (TEBLİĞ NO: 2013/49) Resmi Gazete Tarihi: Resmi Gazete Sayısı: Yaş grubu; 4-10 yaş ve 11 yaş ve üzeri Etikette: ''Takviye edici gıdalar normal beslenmenin yerine geçemez'' ''İlaç değildir. Hastalıkların önlenmesi veya tedavi edilmesi amacıyla kullanılmaz''. Hamilelik ve emzirme dönemi ile hastalık veya ilaç kullanılması durumlarında doktorunuza danışın.

59 Takviye ve İlaç Farkı Drugs are considered unsafe untill proven safe. İlaçlar, güvenilir olduğu ispatlanana kadar güvenilir değildir (yeni ilaç). Klinik çalışmalar gerekir. Doz yüksek. Tedavi edicidir. Dietary supplements are considered safe until proven unsafe. Besin destekleri, güvenilir olmadığı ispatlanana kadar güvenilirdir. Besindir.

60 REFERANS ALIM DEĞERLERİ (Yaş, cinsiyet, fizyolojik duruma göre)

61 Y e t e r S İ Z l İ k EAR RDA (EAR+ 2SD) UL %50 %97.5 Vitamin ve mineral günlük alımı A ş I r I A l ı m

62 SONUÇ Yaşam sürecinde vitamin ve mineral eksiklikleri kısa ve uzun dönemde olumsuz etkileri nedeniyle önlenmelidir.

63 YAŞAM DÖNGÜSÜ STRATEJİSİ (WHO) Malnütrisyonlu Yaşlı Yüksek mortalite hızı Bebek bakımı için azalmış kapasite Bozuk mental gelişim Bebek Düşük Doğum Ağırlıklı Hızlı büyüme Şişmanlık, abdominal obezite, diyabet, KVH Büyümeyi yakalamada yetersizlik Artmış yetişkin dönem kronik hastalık riski Çocuk Bodur Erken /Uygun olmayan tamamlayıcı beslenme Sık tekrarlayan enfeksiyon Yetersiz besin, sağlık, bakım Düşük mental kapasite Yetersiz besin, sağlık, bakım Adolesan Bodur Yetersiz besin, sağlık, bakım Yüksek anne mortalitesi Yetersiz besin, sağlık, bakım Düşük mental kapasite ACC/SCN, 2000

64 SONUÇ ÖNLENMESİ Besin çeşitliliğine dayalı yeterli ve dengeli beslenme Vitamin ve minerallerin diyetle sağlanması Besinlerin hazırlanması, pişirilmesi ve saklanması ilkelerine uyulması

65 HERGÜN HER ÖĞÜN SEBZELER En az 3 porsiyon (Her öğün 1-2 por.) 1 porsiyonu çiğ Değişik renk ve yapıda Çeşitlilik antioksidan ve koruyucu bileşikleri sağlar. MEYVELER Her öğün 1 veya 2 porsiyon

66 SONUÇ VM yetersizliğinde destek için Ülke politikalarının oluşturulması Demir + Folik asit mi? Multivitamin ve mineral mi? Ne zaman başlanmalı? Örn. Hindistan da adolesan..? Besin ögesi-besin ögesi (RDA) Besin ögesi-ilaç etkileşimi

67 Besin Ögesi Doz ve Diğer Etkileşimler Etkileşim Örnek Aşırı alım dozu Yan etkileri C vitamini İyot Besin ögesi Besin ögesi Folik asit B12 Çinko Demir Besin ögesi İlaç K vitamini Kalsiyum Folik asit Coenzim Q Ürat taşı Tiroid fonksiyonu B12 maskelenmesi C vitamini Demir Kalsiyum Antikoagülanlar Kortikosteroidler Aspirin, Digoxin Antiepileptik Warfarin Mulholland et al. AJCN 85:S ,2007 ADA. 109: ,2009

68 SONUÇ Üst limitler aşılmamalıdır. İzleme ve değerlendirme yapılmalıdır. BESİN ZENGİNLEŞTİRME

69 Teşekkürler