KÖK HÜCRE ÇALIŞMALARI

Transkript

1 KÖK HÜCRE ÇALIŞMALARI Prof. Dr. OSMAN İLHAN KÖK HÜCRE VAKFI BAŞKANI 2. Ulusal Klinik Araştırmalar Kongresi 27 Mart İstanbul

2 KÖK HÜCRE NEDİR? Klon oluşturabilen, Kendini yenileyebilen, Pek çok hücreye farklılaşabilen hücre

3 KÖK HÜCRELERİN OLUŞUM FAZLARI

4 Erişkin kök hücreler nerede bulunur? Doku veya organlarda diferansiye hücreler arasında bulunur. Temel görevi dokuyu idame ettirmek ve tamir etmektir. Somatik stem cell tanımlaması yapılmaktadır. 4

5

6

7 Barack Obama Kök Hücre Araştırmalarının önünü açtı Kongre ve kabine üyeleri kök-hücre araştırmaları finansmanı üzerindeki hükümet yasağını kaldıran yönergeyi imzalarken, Beyaz Saray Doğu Odası, 9 Mart

8 FDA Uyardı! 06.OCAK.2012 FDA Warns About Stem Cell Claims But the Food and Drug Administration (FDA) is concerned that the hope that patients have for cures not yet available may leave them vulnerable to unscrupulous providers of stem cell treatments that are illegal and potentially harmful.. At this time, there are no licensed stem cell treatments.

9 Kök Hücre Araştırmalarının Amaçları

10 2015

11

12 Türkiye Kök Hücre Koordinasyon Merkezi Çalışma Esasları Yönergesi 12/03/15 06:02 Site içi arama Ara TR EN Bakanlık Teşkilatı Sağlık Mevzuatı Birimlerimiz İletişim Ana Sayfa» Sağlık Mevzuatı» Yönergeler» Türkiye Kök Hücre Koordinasyon Merkezi Çalışma Esasları Yönergesi Türkiye Kök Hücre Koordinasyon Merkezi Çalışma Esasları Yönergesi Yönerge için tıklayınız. Kurumsal Duyurular Basın Odası

13 TÜRKKÖK Türkiye Ulusal Kök Hücre Öğrenci Konseyi 12/03/15 06:04 Giriş Üye Ol Anasayfa Hakkımızda Etkinlikler Basın Duyurular E-bülten Ne Yapabilirim? İletişim Anasayfa HOSGELDİNİZ 2011 Yılında Prof.Dr.Osman İLHAN hocamızın önderliğinde, ilk olarak Dr. Tolga AYDIN ın başkanlığında kurulan Türkkök, ülkemizdeki tıp fakültelerinde oluşmuş olan kök hücre kulüplerini bir çatı altında toplamayı hedeflemekte, aynı zamanda farkındalık yaratmak amacı taşımaktadır.ilk kurulduğu günden bugüne kadar bir çok tıp fakültesindeki kök hücre topluluğunu bünyesine katmış ve çok sayıda bilimsel programa,ulusal ve uluslararsı kongrelere ev sahipliği yapmıştır ve yapmaya devam etmektedir. 3.Uluslararası Kök Hücre Öğrenci Kongresi Son Duyurular Son Yazılar Bizi Takip Edin! Facebook Bağlantılar Hücresel Tedavi ve Rejeneratif Tıp Derneği Niche Journal Student Society for Stem Cell Resear ch Esstem Bizimle birlikte olan üniversiteler; Ankara Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi, Gazi Üniversitesi, GA TA, Ege Üniversitesi, İstanbul Üniversitesi, Erciyes Üniversitesi, Düzce Üniversitesi, Yeditepe Üniversitesi,Dokuz Eylül Üniversitesi, Celal Bayar Üniversitesi, Marmara Üniversitesi, T rakya Üniversitesi, Pamukkale Üniversitesi, Kırıkkale Üniversitesi. 3.ULUSLARASI TÜRKÖK ÖĞRENCİ KONGRESİ GERÇEKLEŞTİRİLDİ. org/ Page 1 of 3

14 About EuroStemCell EuroStemCell, launched in March 2010, unites more than 90 European stem cell and regenerative medicine research labs in a coordinated effort to engage with the public about our science. We re a partnership of scientists, clinicians, ethicists, social scientists and science communicators. We also work closely with teachers and patient representatives. We're funded by the European Commission's Seventh Framework Programme (FP7). We believe in making research on stem cells and regenerative medicine accessible to all. We welcome your comments, ideas and contributions.

15 3/12/2015 Partners Europe's stem cell hub EuroStemCell Partners EuroStemCell's partners are listed below. We also work closely with other EU-funded stem cell and regenerative medicine projects. See our entire network on a map. Printer-friendly version This project has received funding from the European Union s Seventh Framework Programme for research, technological development and demonstration under grant agreement no Copyright EuroStemCell and contributing authors Mobile Site

16 UniStem 2015 İtalya İspanya İngiltere İsveç Tüm gün workshop, seminer

17 AFORİZMA (Aphorismus) Benim arzum başkalarının bir kitapta anlattığı şeyi, on cümlede anlatmaktır. F.W.Nietzsche

18 Kanser Kök Hücresi Her tümöre ait kanser kök hücresi vardır. Normal kök hücrelerden farklı olarak kanser kök hücreleri aldehit dehidrogenaz gibi teröpotik ajanları inhibe eden enzimleri salgılayarak ilaç direnci sağlarlar.

19

20 Kanser Kök Hücreleri (KKH) Tanım Kanser Kök Hücreleri= tümörü başlatan öncül hücreler Normal dokunun çoğu özelliklerine sahip olabilirler-spesifik kök hücreler Sine qua non immün yetmezlikli farelerdeki tümörojenik potansiyel Yine de, fare aşılaması KKH aktivitesini belirlemek için en iyi yöntem olmayabilir Tüm normal kök hücreleri değerlendiremez

21 Kanser Kök Hücreleri Tümörün bütünüden biyolojik olarak farklı Çoğu malignite köken aldığı dokudaki hiyerarşik düzeni sürdürür Öncül hücreler- uzun yaşam, kendini yenileyebilme Tümör kitlesi farklılaşmış soy Yanıt tümör kitlesi hücreleri Kür KKH (bir kısım normal kök hücre mekanizmasının da desteklediği gibi ilaç dirençlidir) Çoğu biyolojik çalışmada (gene profiling) differansiye olmuş kanser hücre havuzunun KKH olmadığını göstermektedir

22

23

24 ROS ROS TGF-β Anti-angiogenic factors EGF M-CSF TGF-β TGF-β CXCL12 TNF-α CXCL2 CXCL8 Periostin TNC LOX S100A TNFα TGF-β Fibronectin VCAM ILs TNFα TGF-β Exosome MMPs/ WNT Cathepins Epithelial cell MSC CSC/MetSC Normal transition TAM MDSC TH2 CD8 + T cell NET Platelets ECM VEGF-A Tumor cell Cancer stem cell Metastatic stem cell CAF IM TAN TReg NK cell Endo cell

25 40. Ulusal Hematoloji Kongresi (22-25 Ekim 2014) Klinik Hematoloji Ödülleri KML Lösemik Kök Hücresi: Tanıda ve TKI Tedavisi Altında Sitogenetik/Moleküler Yanıt Durumunda Bile Var

26 ASCO 2015 CML LEUKEMIC STEM CELL (CML LSC): IT EVEN EXISTS IN PATIENTS WHO ACHIEVED CYTOGENETIC/MOLECULAR RESPONSE UNDER TREATMENT OF TKI! Background: Although patients achieve complete cytogenetic response (CCyR) under tyrosine kinase inhibitors (TKIs) in Chronic Myeloid Leukemia (CML), bcr-abl gene positive cells can still be detected. Late treatment failures may be observed related to persistence of leukemic stem cell (LSC). We aimed to present the existence of CML LSC and their clinical impact in CML chronic phase (CP) patients who receives first generation or second generation TKI. Method: Patient characteristics were as shown in Table 1. With the preference of the clinician, bone marrow (n=8, 2 new case and 6 under treatment) or peripheral blood samples (n=7, 5 new cases and 2 under treatment) were drawn. 100 microliters samples were incubated with 10 microliters of IL-1 receptor accesory protein (IL-1 RAcP) (RD, USA) and treated with CD38, CD45 and CD 34 (BD, USA) according to the procedure. Data gathered with Navios device (BC, USA) and analysed with Kalua software. C34 positive cells were selected and existence of IL-1 RAcP on those cells whether carry or or not the expression of CD3 were studied. Patient Characteristics (n=15) 1 Median Age 50 (25-79) 1.TKI/2.TKI 7/1 The median number of LSC 1x10 6 (2x10 5-1x10 6 ) The median number of CML-LSC (n=15) 4 (0-35) The median number of CML-LSC in patients who are already under treatment (n=8) 3 (0-27) The median number of CML-LSC in patients with newly diagnosed (n=7) 8 (1-35) 1 All treated patients are in CP with CCyR Table 1. Patient Characteristics and summary of CML-LSC numbers Results: 7 Of the 8 cases who were under treatment in CCyR and major molecular response (MMR) had the CML-LSC number median 4 (0-27). One of the peripheral blood drawn patients under 400 mg/per day imatinib therapy, has lost MMR with CML-LSC number of 0. Patient who received 2. generation TKI had 2 CML-LSC and clinically there was no difference in the progress of disease (Table 1). Conclusions: Although the limited number of the patients have included in our study, we clearly stated that TKI usage for the treatment of CML could not-eradicate CML-LSC presence although achieving cytogenetic/molecular response. In our opinion, cellular therapy in addition to TKIs will improve patient outcomes in the future.

27 3/12/2015 Cancer Stem Cells in Multiple Myeloma - Full Text View - ClinicalTrials.gov A service of the U.S. National Institutes of Health Comment Period Extended to 3/23/2015 for Notice of Proposed Rulemaking (NPRM) for FDAAA 801 and NIH Draft Reporting Policy for NIH Funded Trials Cancer Stem Cells in Multiple Myeloma Trial record 1 of 4 for: ozen Previous Study Return to List Next Study The recruitment status of this study is unknown because the information has not been verified recently. Verified March 2013 by Ankara University. Recruitment status was Recruiting Sponsor: Ankara University ClinicalTrials.gov Identifier: NCT First received: March 26, 2013 Last updated: March 28, 2013 Last verified: March 2013 History of Changes Information provided by (Responsible Party): Mehmet Ozen, Ankara University Full Text View Tabular View No Study Results Posted Disclaimer How to Read a Study Record Purpose In multiple myeloma "cancer stem" cells can be defined and quantified with flow cytometry. More, these cells can be related to treatment response. Condition Multiple Myeloma Study Type: Study Design: Official Title: Observational Observational Model: Case-Only Time Perspective: Prospective Flow Cytometric Definition and Prognostic Effects of Multiple Myeloma Cancer Stem Cells Resource links provided by NLM: MedlinePlus related topics: Multiple Myeloma Genetic and Rare Diseases Information Center resources: Multiple Myeloma U.S. FDA Resources

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41 Yanıt ve Survival Paradoksu Dandelion (Karahindiba-Siğilotu) fenomeni (MM için proteozom inhibitörleri ve immünmodülatörler, KML için TKI lar) Kanser kök hücresini değil; kanser hücre kütlesini hedef alan ilaçlar Kanser geriler Ama yine gelişir

42 Yanıt ve Survival Paradoksu Dandelion (Karahindiba-Siğilotu) fenomeni KKH leri selektif olarak hedef alan ilaçlar (MM için Rituksimab) Kanser yeni hücre üretme yetisini kaybeder ve süreklilik bozulur (MM için proteozom inhibitörleri ve immünmodülatörler, KML için TKI lar) Kanser kök hücresini değil; kanser hücre kütlesini hedef alan ilaçlar Kanser geriler Ama yine gelişir

43 HUKUKSAL KAVRAMDA KÖK HÜCRE ARAŞTIRMALARI 43

44 Etik-Hukuk-Din İnsan Hakları Yaşam Hakkı İnsan Onuru İnsan yaşamı hukuken ne zaman başlar? Embriyo yaşam hakkına sahip midir? Embriyonun hukuki statüsü nedir? 44

45 Kişilik Merkezli Yaklaşımlar Embriyonun Gelişim Sürecine Dayalı Yaklaşımlar Dini Değerleri Esas Alan Yaklaşımlar 45

46 Ülkemizde; Türk Medeni Kanun mad. 28; Kişilik çocuğun sağ doğumuyla başlar ve ölümüyle sona erer. Medeni haklarını, sağ doğmak şartıyla ana rahmine düştüğü anda elde eder. 46

47 Türk Ceza Kanunu md. 99 ve Nüfus Planlaması Hakkındaki Kanun md.5 ve 6 ;.1o.haftaya kadar gebeliklerin sona erdirilmesine olanak tanımaktadır 47

48 VASIFLANDIRMA SORUNU? 48

49 1-EMBRİYONİK KÖK HÜCRE ÇALIŞMALARI Günümüzde embriyonik kök hücre çalışmaları ya çok sınırlıdır ya da tamamen yasaktır. 49

50 Üremeye yardımcı teknoloji uygulamaları sırasında elde edilen fazla embriyolardan kök hücre elde edilmesine bazı koşullarda izin veren ülkeler; Finlandiya, Hollanda, İngiltere, İsveç, Yunanistan 50

51 *Embriyo üzerinde araştırma yapılmasını yasaklayan ülkeler; Polonya, Slovak Cumhuriyeti *Embriyo üzerinde araştırmalara sınırlı olarak izin veren ülkeler; İzlanda, Letonya, Litvanya,Macaristan 51

52 Ülkemizdeki Durum İnsan Hakları ve Biyo-tıp Sözleşmesi ( )* md. 18; 1-Hukukun embriyon üzerinde tüpte araştırmaya izin vermesi halinde, embriyon için uygun koruma sağlanacaktır. 2- Sadece araştırma amaçlarıyla insan embriyonlarının yaratılması yasaktır. * R.G 52

53 Md.13 ; İnsan genomunu değiştirmeye yönelik bir girişim; yalnızca önleme, tanı koyma ve tedavi amaçlarıyla yapılır. Amaç, herhangi bir altsoyun yapısında değişiklik yapılması olamaz. 53

54 Ek 1998 tarihli İnsan Kopyalanmasının Yasaklanmasına İlişkin Protokol Ek- 1. Maddesinde; Bir insana genetik olarak özdeş, canlı veya cansız başka bir insan yaratmayı amaçlayan herhangi bir müdahale yasaklanmıştır. 54

55 Embriyo Üzerinde Tedavi Edici Nitelikteki Müdahaleler Hukuka Aykırı mıdır? 55

56 ÜYTE Yönetmeliği Madde 18; kendilerine ÜYTE uygulanacak adaylardan alınan yumurta ve spermler ile elde edilen embriyoların bir başka maksatla veya başka adaylarda, aday olmayanlardan alınanların da adaylarda kullanılması ve uygulanması ve bu yönetmelikte belirtilenlerin dışında her ne maksatla olursa olsun bulundurulması, kullanılması, nakledilmesi, satılması YASAKTIR. Bu yasağa ve bu yönetmelik hükümlerine uymadığı tespit edilenlerin faaliyetleri Bakanlıkça durdurulur 56

57 YASAK NERDE? Tedavi edici embriyonik kök hücre çalışmalarının yasaklandığın sonucuna varılamaz. ÜYTE amacıyla elde edilen embriyonların, başka bir amaçla kullanılması yasaklanmıştır 57

58 T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü SAYI : B100THG KONU : Embriyonik Kök Hücre Araştırmaları /17972.VALİLİĞİNE (İl Sağlık Müdürlüğü) GENELGE 2005/141 Bilindiği gibi, dünyada ve ülkemizde kök hücrelerin tıpta kullanımı konusunda halen yoğun araştırmalar yapılmaktadır. Araştırma sonuçları, birçok hastalığın tedavisi hakkında gelecek için umut verici olmakla beraber kullanılan kök hücrenin kaynağına bağlı olarak farklı tartışmalar gündeme gelmektedir. Somatik kök hücre nakli ile tedavi konusundaki araştırmalar dünya genelinde kabul görmekte iken, embriyodan elde edilen kök hücrelerin kullanılması özellikle hukuki ve etik açılardan birçok tartışmaya neden olmaktadır.. Bakanlığımızca, embriyonik kök hücre araştırmaları konusunda, çağdaş bilim ve kamu vicdanı gereklerine göre yapılması gereken hukuksal düzenlemelerin sonuçlandırılması amacıyla çalışmalar sürdürülmektedir. Yapılan çalışmalarda, söz konusu araştırmalar AB mevzuat uyumu kapsamında, hukuki, kültürel ve etik yönleriyle ele alınmaktadır. Bakanlığımızca bu konudaki çalışmalar sonuçlandırılıncaya kadar, embriyonik kök hücre araştırmalarının yapılmaması hususunda bilgilerinizi ve gereğinin ifası için, konu ile ilgili tüm 58 kamu ve özel kurum-kuruluşlar ile üniversiteler bünyesindeki ilgili personele tebliğini önemle rica ederim.

59 T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü Sayı : B.10.0.THG / 8647 Konu : Kök Hücre Çalışmaları.VALİLİĞİNE (İl Sağlık Müdürlüğü) GENELGE 2006 / 51 Kök hücre nakli özellikle hematolojik, onkolojik hastalıklarda bir tedavi yöntemi olarak uzun yıllardır kullanılmaktadır. Son yıllarda farklı hastalıklarda da tedavi amaçlı kök hücre kullanımı gündeme gelmiştir. Dünyada ve ülkemizde kök hücre nakli ile tedavi konusunda halen yoğun araştırmalar yapılmakta olup, konu ile ilgili haberler basın ve yayın organlarında sıklıkla yer almaktadır. Bazı hastalıkların tedavisinde ümit verici bir yöntem olarak değerlendirilmesine karşın, henüz kök hücre nakli yapılan hasta sayısı çok azdır ve uygulamanın başarısı veya uzun vadede tedavinin hastada meydana getirebileceği yan etkiler konusunda yeterli bilgi mevcut değildir. Bakanlığımızca; kök hücre nakli çalışmalarıyla ilgili olarak, çalışmanın yapılacağı kurum bünyesinde gerekli altyapının oluşturulması ve çağdaş bilimin gereklerine uygun olarak uygulama yapılabilmesi amacıyla Kök Hücre Nakilleri Bilimsel Danışma Kurulu oluşturulmuş ve Klinik Amaçlı Embriyonik Olmayan Kök Hücre Çalışmaları Kılavuzu hazırlanmıştır. Ekte gönderilmekte olan Kılavuzun gereğinin ifası için, konu ile ilgili tüm kamu ve özel kurum-kuruluşlar ile üniversiteler bünyesindeki ilgili personele tebliğini önemle rica ederim. 59

60 2-Klinik Amaçlı Embriyonik Olmayan Kök Hücre Çalışmaları Bakanlık onaylı bilimsel merkezlerde yapılır. Yerel etik kurul onayını takiben Kök Hücre Nakilleri Bilimsel Danışma Kurulu na sunulur. Bilgilendirilmiş gönüllü olur formu, Hastada bu uygulama sırasında ya da sonrasında gelişebilecek istenmeyen veya beklenmeyen etkilerin önlenmesi için gerekli tedbirlerin alınması ve komplikasyonların telafi/tedavisi için güvence sağlanması (sigorta edilmesi) ardından çalışma başlatılır. Klinik kök hücre çalışmalarının başlatılabilmesi için: a) Benzer çalışmanın öncelikle insan dışı deney ortamında veya yeterli sayıda hayvan üzerinde yapılmış olması, b) İnsan dışı deney ortamında veya hayvanlar üzerinde yapılan deneyler sonucunda ulaşılan bilimsel verilerin, varılmak istenen hedefe ulaşmak açısından bunların insan üzerinde de yapılmasını gerekli kılması, c) Çalışmanın, insan sağlığı üzerinde öngörülebilir zararlı ve kalıcı bir etki bırakmaması, gerekir. 60

61 Yükümlülükler, Kök Hücre Nakilleri Bilimsel Danışma Kurulu tarafından onay verilmiş olan çalışmaların, 6 ayda bir gelişme raporlarının ve çalışma sonrasında Sonuç Raporunun Sağlık Bakanlığı na bildirilmesi zorunludur. Hastanın takibinde oluşabilecek beklenmeyen ciddi yan etkilerin veya ölüm durumunun ortaya çıkması halinde, yedi gün içinde sebeplerine yönelik bilgilerle, komplikasyonların ayrıntılı dökümünü Sağlık Bakanlığı na bildirir. Klinik kök hücre çalışması tamamlanıp, sonuçları bilimsel bir ortamda veya hakemli bilimsel bir dergide yayınlanmadıkça söz konusu çalışma ile ilgili verilerin kamuoyunu yönlendirecek/yanıltacak biçimde açıklanması yasaktır. Hasta hakları ve insan onuruna saygı gereği, hastalarla ilgili bilgilerde mahremiyet hakkının gözetilmesi ve tıp etiğine uyulması esastır. 61

62 SONUÇ : Tıp alanındaki gelişmelere paralel günün ihtiyaçlarını karşılayacak kanuni düzenlemeler bir an önce yapılmalıdır. 62