Dr. Emre AKÇALI Şube Müdürü DSİ 22. Bölge Müdürlüğü / TRABZON

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Dr. Emre AKÇALI Şube Müdürü DSİ 22. Bölge Müdürlüğü / TRABZON"

Levent Kutlu
7 yıl önce
İzleme sayısı:

1 YUKARI HAVZA HEYELANLARININ MANSAP TAŞKINLARINA ETKİSİ VE HEYELAN ERKEN UYARI SİSTEM ÖNERİSİ; TRABZON İLİ ÖRNEĞİ Dr. Emre AKÇALI Şube Müdürü DSİ 22. Bölge Müdürlüğü / TRABZON

2 SUNUM İÇERİĞİ HEYELANLARIN TAŞKINLAR ÜZERİNDEKİ ETKİSİ HEYELAN NEDENLİ TAŞKIN ZARARLARINDAN KORUNMA HEYELAN ERKEN UYARI SİSTEM TANITIMI YAPILAN ÇALIŞMA ÖRNEKLEME SONUÇ ve ÖNERİLER

3 HEYELANLARIN TAŞKIN ETKİSİ BARAJLAMA

4 HEYELANLARIN TAŞKIN ETKİSİ BARAJLAMA

5 HEYELANLARIN TAŞKIN ETKİSİ BARAJLAMA

6 HEYELANLARIN TAŞKIN ETKİSİ KESİT DARALMASI KESİT TIKANMASI

7 HEYELANLARIN TAŞKIN ETKİSİ KESİT DARALMASI KESİT TIKANMASI

8 HEYELANLARIN TAŞKIN ETKİSİ KESİT DARALMASI KESİT TIKANMASI

9 HEYELANLARIN TAŞKIN ETKİSİ KESİT DARALMASI KESİT TIKANMASI

10 HEYELANLARIN TAŞKIN ETKİSİ PÜRÜZLÜLÜK ARTIŞI

11 HEYELANLARIN TAŞKIN ETKİSİ PÜRÜZLÜLÜK ARTIŞI

12 HEYELANLARIN TAŞKIN ETKİSİ PÜRÜZLÜLÜK ARTIŞI

13 HEYELAN NEDENLİ TAŞKIN ZARARLARINDAN KORUNMA YOLLARI Vazgeçmek (Dere kenarları yerleşimi) Taşınmak (Dere kenarları yerleşimi) Önlem Almak (Yapısal önlem, Ağaçlandırma vb.) Kaçınmak (Heyelan Erken Uyarı Sistemi)

14 HEYELAN ERKEN UYARI SİSTEMİ GEREKSİNİMLERİ I (mm/saat) Orta Dereceli Heyelan Tehlikesi Yüksek Dereceli Heyelan Tehlikesi HEYELANLARI TETİKLEYEN YAĞIŞ EŞİĞİ Heyelan Tehlikesi Yok Düşük Dereceli Heyelan Tehlikesi D (saat) HEYELAN RİSK HARİTASI YAĞIŞ TAHMİNİ

15 YAĞIŞ EŞİĞİNİ BELİRLEME YÖNTEMLERİ 1. Fiziksel bazlı metod 2. İstatistiksel verileri baz alan ampirik metod

16 YAĞIŞ EŞİĞİNİ BELİRLEME YÖNTEMLERİ 1-Fiziksel bazlı metod Şev Stabilite Analizleri için detaylı bilgiler gerekmektedir. (zemin parametreleri, sızma koşulları, yass vb.) Geniş alanlarda zor ve maliyetli Rezidüel zeminlerde, kayma direnci, ayrışma ve yıpranma etkilerine bağlı olarak değişiklik gösterir (TS 8853) İşletilmesi zordur (piyezometreler, toprak nem ölçerler vb.)

17 YAĞIŞ EŞİĞİNİ BELİRLEME YÖNTEMLERİ 2- İstatistiksel verileri baz alan ampirik metod Bölgede meydana gelmiş heyelan ve yağışları baz alır Geniş coğrafyalar için kullanılabilmektedir Maliyeti düşüktür Kullanımı kolaydır Düzlemsel kayma ve çamur moloz akmaları için uygun Global yağış eşikleri bulunmaktadır

akması Bölgede meydana 7% gelen heyelanların büyük kısmı yüzeysel ve sığ kaymalar ile çamur-moloz akmaları şeklinde oluşmaktadır.

18 PİLOT BÖLGE SEÇİMİ Trabzon İli; Birleşik heyelan Düzlemsel Türkiye de en çok yağış alan Doğu Karadeniz Bölgesinde yer almaktadır. 16% kayma Dairesel 40% Türkiye de kayma en çok heyelan ve heyelan tetiklemeli taşkın meydana gelen il dir. 3% Yerinde oluşmuş Moloz (rezidüel) zeminlerden oluşmaktadır. akması Bölgede meydana 7% gelen heyelanların büyük kısmı yüzeysel ve sığ kaymalar ile çamur-moloz akmaları şeklinde oluşmaktadır. Bu özellikleri ile Kalıntı IC Trabzon İli, heyelan - yağış eşiği araştırması için toprak Ayrışma bölgesi IIA ülkemizde en uygun bölge konumundadır. ka Ayrışmış zı IIB kaya Çamur (Geçirim III li) akması Anakaya 34% IA-IB alçak YASS Su, deniz

20 TRABZON İLİ HEYELAN VERİLERİ Trabzon İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü Trabzon Orman Bölge Müdürlüğü Afet İşleri Genel Müdürlüğü 3000 in üzerinde heyelan raporu incelendi

21 HEYELAN BİLGİLERİ HEYELAN BİLGİLERİ Zaman Yer Heyelan kütlesi SIRA NO Heyelan Günü Heyela n Saati İlçe Belde Köy Mah. Bitki Örtüsü Kayan Malzeme Cinsi Heyelan Türü Eğim Kayan Malzeme kalınlığı (m) Heyelan boyutları (m) :00 Maçka Şahinkay a Konakl ar T AKMA 35 1 M 50x :00 Sürme ne Çarşı O KİL DÜZLEMSEL KAYMA ,5 M 50x :00 Of Yeni T YM M. AKMASI 60 2 M 10X :00 Sürme ne Soğuk su T KİL DÜZLEMSEL KAYMA 45 20x :00 Sürme ne Yemişli A M. AKMASI 50 30x :00 Sürme ne Çamburn u Kemerl i T KİLLİ ÇAKIL DAİRESEL KAYMA 30 0,5 M 10X Sürme ne Yeniay T KİL Ç. AKMASI :00 Yomra Oymalıte pe T KİL DÜZLEMSEL KAYMA 40 30X :00 Yomra Özdil A 70 3 M :00 Hayrat Pazarö nü T KİL DÜZLEMSEL KAYMA 40 50x :30 Of Ballıca Büyük T :00 Yomra Ocak X 300

22 KABULLER 1988 yılı sonrası kayıtlar kullanıldı Meydana geliş zamanı belli olmayan heyelanlar kapsam dışı İnsan müdahaleli heyelanlar kapsam dışı (yol kazısı, boru patlaması vs.) Tarımsal alanlar kapsama dahil Aynı yağışta en az 2 heyelan 5% 8% Mera- boş arazi Tarım arazisi Orman 87%

23 TRABZON İLİ YAĞIŞ VERİLERİ Heyelan bölgesine en yakın yağış istasyonu belirlendi

24 TRABZON İLİ YAĞIŞ VERİLERİ Devlet Meteoroloji İşleri GM DSİ 22. Bölge Müdürlüğü Yağış miktar ve süreleri Yağış şiddetleri hesaplandı I P D I= Yağış şiddeti (mm/saat), P= Yağış yüksekliği (mm), D= Yağış süresi (saat)

25 I (mm/saat) TRABZON İLİ HEYELAN - YAĞIŞ EŞİĞİ I= 0,69 D -0,99 Heyelan D (saat)

26 I (mm/saat) TRABZON İLİ TOPLU HEYELAN - YAĞIŞ EŞİĞİ I= 57,73 D -2, Heyelan 0.1 I= 2,75 D -0, D (saat)

27 I (mm/h) GLOBAL EŞİKLERLE KARŞILAŞTIRMA Zezere et al (2005) 2- Cancelli and Nova (1985) 3- Aleotti (2004) 4- Wieczorek (1987) 5- Crosta and Fratini (2002) 6- Ceriani et al. (1992) 7- Caine (1980) 8- Guzetti et al. (2007) 9- Dahal and Hasegawa (2008) Present Study D (h)

STABİLİTE ANALİZİ Yağış almadan önce duraylı halde bulunan ve yağış eşiğinden daha fazla miktarda yağış alarak duraylılığını kaybeden 15 adet yamaç için stabilite analizi yapılarak

28 STABİLİTE ANALİZİ Yağış almadan önce duraylı halde bulunan ve yağış eşiğinden daha fazla miktarda yağış alarak duraylılığını kaybeden 15 adet yamaç için stabilite analizi yapılarak şev güvenlik katsayıları karşılaştırılmıştır. 1.Durum: 2.Durum: 3.Durum: 4.Durum: Yağış öncesi denge durumu Yağış sonrası heyelan durumu Kuru zemin durumu Yağış sonrası ağaçlı durum

29 MODEL GÜVENLİK KATSAYILARI Model No Yağış öncesi doğal durum Yağış sonrası tetiklenme durumu Kuru zemin durumu Yağış sonrası durum (Ağaçlı) 1 1,11 0,99 1,12 2,78 2 1,05 0,89 1,35 3,50 3 1,10 0,95 1,30 1,61 4 1,06 0,94 1,48 2,84 5 1,25 0,99 1,38 2,22 6 1,08 0,95 1,33 1,42 7 1,07 0,84 1,10 2,06 8 1,05 0,94 1,07 2,82 9 1,07 0,91 1,11 2, ,15 0,95 1,19 3, ,06 0,99 1,12 2, ,03 0,94 1,10 3, ,12 0,99 1,21 2, ,07 0,99 1,17 3, ,12 0,96 1,16 3,51

30 GÜVENLİK KATSAYILARI 2,63 Yağış sonrası ağaçlı durum 1,21 Kuru zemin durumu 1,09 0,95 1,00 Yağış öncesi denge durumu Yağış sonrası heyelan durumu

33 I (mm/saat) HEYELAN - YAĞIŞ EŞİĞİ TAHKİKİ D (saat) Heyelanları Kontrol Grubu

34 I (mm/saat) TOPLU HEYELAN - YAĞIŞ EŞİĞİ TAHKİKİ D (saat) Toplu Heyelanları Kontrol Grubu

35 I (mm/saat) HEYELAN ERKEN UYARI GRAFİĞİ Orta Dereceli Heyelan Tehlikesi Yüksek Dereceli Heyelan Tehlikesi Heyelan Tehlikesi Yok Düşük Dereceli Heyelan Tehlikesi D (saat)

36 ERKEN UYARI TAHKİKİ 123 kez genel heyelan tehlike uyarısı verilmesi gerekirdi. Bu uyarılardan 90 adedinden sonra heyelan olayları meydana gelmiştir. Heyelan uyarısı % 73 oranında güvenirlilik sağlamıştır 55 kez toplu heyelan tehlike uyarısı verilmesi gerekirdi. Bu uyarılardan 48 adedinden sonra heyelan olayları meydana gelmiştir. Bu 48 adet heyelan vakalarından ise 12 adedinde toplu heyelan (n>10) meydana gelmiştir. Heyelan uyarısı % 87 oranında güvenirlilik sağlamıştır 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 27% 73% Heyelan Riski Uyarısı 13% 87% Yüksek Dereceli Heyelan Riski Uyarısı Tutarlı Tahmin Tutarsız Tahmin

37 I (mm/saat) HEYELAN ERKEN UYARI SİSTEMİ Orta Dereceli Heyelan Tehlikesi Yüksek Dereceli Heyelan Tehlikesi HEYELANLARI TETİKLEYEN YAĞIŞ EŞİĞİ Heyelan Tehlikesi Yok Düşük Dereceli Heyelan Tehlikesi D (saat) HEYELAN RİSK HARİTASI YAĞIŞ TAHMİNİ

38 TRABZON HEYELAN RİSK HARİTASI

39 KTÜ - Gislab

40 I (mm/saat) HEYELAN ERKEN UYARI SİSTEMİ Orta Dereceli Heyelan Tehlikesi Yüksek Dereceli Heyelan Tehlikesi HEYELANLARI TETİKLEYEN YAĞIŞ EŞİĞİ Heyelan Tehlikesi Yok Düşük Dereceli Heyelan Tehlikesi D (saat) HEYELAN RİSK HARİTASI YAĞIŞ TAHMİNİ

41 METEOROLOJİ RADARI

42 METEOROLOJİ RADARI

43 METEOROLOJİ RADARI 2012 yılında Doğu Karadeniz Bölgesi için Trabzon ili Akçaabat İlçesinde 1 adet radar istasyonu kurulmuştur Doppler prensibi ile çalışır Havadaki su damlacıklarından yansıyan veriyi algılama kapasitesine sahiptir Ordu Sarp arasındaki sahilde, 200 kilometrelik alanda Yağması beklenen yağışın miktarı, süresi, şiddeti, geçiş hızı ve güzergahı hakkında önceden detaylı bilgi

I (mm/saat) HEYELAN ERKEN UYARI SİSTEMİ 1000.00 100.

HEYELANLARI TETİKLEYEN YAĞIŞ EŞİĞİ 10.00 1.00 0.

44 I (mm/saat) HEYELAN ERKEN UYARI SİSTEMİ Orta Dereceli Heyelan Tehlikesi Yüksek Dereceli Heyelan Tehlikesi HEYELANLARI TETİKLEYEN YAĞIŞ EŞİĞİ Heyelan Tehlikesi Yok Düşük Dereceli Heyelan Tehlikesi D (saat) HEYELAN RİSK HARİTASI YAĞIŞ TAHMİNİ

46 I (mm/saat) Orta Dereceli Heyelan Tehlikesi Yüksek Dereceli Heyelan Tehlikesi Heyelan Tehlikesi Yok D (saat) Düşük Dereceli Heyelan Tehlikesi

48 SONUÇ VE ÖNERİLER Heyelan erken uyarı sistemi için veri tabanı oluşturulmuştur. Heyelan ve taşkın zararlarına bağlı can ve mal kayıpları azalacaktır. Veritabanı periyodik olarak güncellenmelidir. Yağış istasyonlarının sayısı arttırılmalıdır. Ormanlık alanların tarım alanlarına dönüştürülmesinden kaçınılmalıdır. Heyelan raporlarında vaka tarih ve saati belirtilmelidir. Standart bir heyelan envanter formu kullanılmalıdır. Diğer iller için de çalışma yapılmalıdır.

49 VİDEOLAR TOYAMA SIMULATION TAŞKIN HEYELAN 1 HEYELAN 2

50 ARZ EDERİM Dr. Emre AKÇALI

Benzer belgeler

Yağış Eşiği Bazlı Heyelan Erken Uyarı Sistem Önerisi: Trabzon İli Örneği *

İMO Teknik Dergi, 2013 6307-6332, Yazı 396 Yağış Eşiği Bazlı Heyelan Erken Uyarı Sistem Önerisi: Trabzon İli Örneği * Emre AKÇALI* Hasan ARMAN** ÖZ Heyelanları tetikleyen yağışların süre, miktar ve şiddetlerinin