Çanakkale İli Buğday Üretiminde Farklı Toprak İşleme Yöntemlerinin Karşılaştırılması*

Transkript

1 77 Çanakkale İli Buğday Üretiminde Farklı Toprak İşleme Yöntemlerinin Karşılaştırılması* Arda Aydın Sakine Özpınar Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları Bölümü, Çanakkale, Türkiye ÖZET Araştırma, ve buğday üretim dönemlerinde, Kumkale Tigem Tarım İşletmesi Müdürlüğü nün üretim arazilerinde yürütülmüştür. Araştırmada, yörede yetiştirilen buğdayın üretiminde uygulanmakta olan klasik toprak işlemeli üretim sistemi (KTİ) ve buna alternatif olarak azaltılmış toprak işleme sistemi (ATİ) ele alınmıştır. KTİ sistemi, kulaklı pulluk(1) + diskaro(1) +ekim (1) makine ve işlemlerini içerirken, ATİ sistemi ise; dişli tırmıklı kazayağı(1) +ekim(1) gibi makina ve işlemleri kapsamaktadır. Bu amaçla ele alınan toprak işleme yöntemleri, ayçiçek anızına uygulanarak yöntemlerin yabancı ot populasyonu ve buğday verimi üzerine olan etkileri incelenmiştir. Ayrıca bu yöntemler ekonomik olarak da karşılaştırılarak en ekonomik olanı tespit edilmiştir. Araştırma sonucunda ilk yıl KTİ yönteminde 5.37 ton/ha, ATİ yönteminde 4.39 ton/ha olarak belirlenmiş, ikinci yıl ise KTİ 5.75 ton/ha iken ATİ de 5.35 ton/ha olarak belirlenmiştir. Diğer taraftan birim alan başına tarla işlem sayısı az olan ATİ yöntemi en düşük maliyetli yöntem buna karşılık verim değeri yüksek olan KTİ yöntemi en karlı sistem olarak görülmektedir. Anahtar Kelimeler :Buğday verimi, toprak özellikleri, yüzeysel toprak işleme, dişli tırmıklı kazayağı. Comparison of Different Tillage Methods for Wheat Productionin Çanakkale Region ABSTRACT The research has been conducted at the production fields of Tigem Agricultural Management Directorate in the and wheat production periods. In the research, the production system with conventional tillage (CT) that is used in wheat production in the region and as an alternative the reduced soil tillage system (RT). While the CT system comprises mould board plaguing (1) + disc harrow (1) operations, the RT system comprises cultivator with toot harrow combination (1) + operation. With the soil tillage systems taken into hand for this purpose, the affects of these systems on weed population and wheat yield was examined by applying to a field where the previous product was sunflower. Besides, these systems were compared economically and the most economic one was determined. At the end of the research, while the highest yield was determined as 5.37 ton/ha in the CT system and 4.39 ton/ha in the ST system. Second year of the research, the highest yield was determined as 5.75 ton/ha in the CT system and 5.35 ton/ha in the RT system. On the other hand, the RT system whose field operation number per area is low that is seen to be the least coasted system compared with CT and contrary to this the CT system with the highest yield value is seen as the most profitable system. Keywords: Shallow tillage, weed population, winter wheat yield, production cost GİRİŞ Ülkemizde 27.5 milyon hektarlık tarım alanı içerisinde tahıl tarımının payı % olup, tahıl üretiminin yaklaşık % si Marmara Bölgesi nde yapılmaktadır. Ayrıca buğday yaklaşık 9.1 milyon hektar alanda ekilmekte, üretimde yıldan yıla değişmekle birlikte 19 milyon ton civarında gerçekleşmektedir. Dekardan alınan verimde kg arasındadır. Toplam hektarlık tarım alanına sahip Çanakkale ilindeki buğday üretimi Marmara Bölgesi nin % 8.98 ini ve Türkiye buğday üretiminin % 1.53 ünü karşılamaktadır. Diğer taraftan Çanakkale ilinde üretilen tonluk tahıl üretiminin tonluk kısmını buğday üretimi oluşturmaktadır. (Anonymous, 2003). Bulunduğumuz bölgede bu kadar büyük öneme sahip olan buğday da, birim alandan daha yüksek ve kaliteli verim almak için, üretimde artış sağlayacak tedbirler üzerinde durulmalıdır. Başka bir deyişle yabancı ot gibi tarımsal üretimi düşürücü etkenlerin ortadan kaldırılmasına çalışılmalıdır. Yapılan bazı çalışmalarda farklı toprak işleme yöntemlerinin yabancı ot populasyonunun azaltılması üzerine olan etkileri açıkça görülmektedir (Kocatürk, 1991). *Bu çalışma Yüksek Lisans Tezinden hazırlanmıştır.

2 78 Tarımsal Mekanizasyon 23. Ulusal Kongresi, 6-8 Eylül 2006, Çanakkale Bununla beraber yöre çiftçileri bu ürünün üretiminde halen klasik toprak işleme olarak adlandırdığımız yöntemi kullanmaktadır(özpınar, 2002). Ancak kulaklı pulluğun vazgeçilmez bir unsur olduğu bu yöntemin uzun yıllar sonunda toprak özelliklerine olumsuz etkiler yaptığı bilinmektedir. Toprağa yönelik bu olumsuz etkiler birim alandaki verimin miktarına direk etki etmektedir. Bu etkilerin azaltılması için özellikle toprak hazırlığına yönelik olarak daha uygun ve mevcut olan yöntemlere alternatif oluşturacak yeni yöntemler gerekmektedir. Bu yöntemlerde ise düşük girdi, yüksek çıktı ve toprağın korunması amaçlanmaktadır. Ancak şu ana kadar bölgeyi temsil eden ve toprak işlemenin yabancı ot populasyonu ve buğday verimi üzerine olan etkilerini ortaya koyan çok az çalışma bulunmaktadır(özpınar, 2005). Bu amaçla kulaklı pullukla toprak işlemenin yapıldığı klasik toprak işleme ve buna alternatif olarak ele alınan azaltılmış toprak işlemenin buğday tarımında yabancı ot populasyonu ve verim üzerine olan etkileri araştırılmıştır. MATERYAL ve METOD Çizelge 1. Araştırma alanına ait bazı toprak özellikleri Bünye Çinko (ppm) ph EC (µs) Kireç % Org C % 2004 Killi-Tınlı (Nötr) % Killi-Tınlı % Araştırmanın tarla denemeleri, ve yılları buğday üretim periyodunda, Kumkale Tarım İşletmesi Müdürlüğü nün üretim arazilerinde yürütülmüştür. Resim 1. Deneme Alanı Üretim alanına ilişkin bazı toprak özellikleri Çizelge 1 de verilmiştir. P (kg/ha) K (kg/ha) (Nötr) Araştırmada, birincil toprak işleme aleti olarak kulaklı pulluğun kullanıldığı klasik toprak işleme (KTİ) yöntemi ile buna alternatif olarak dişli tırmıklı kazayağının kullanıldığı azaltılmış toprak işleme (ATİ) yöntemi yabancı ot populasyonu ve buğday verimi açısından karşılaştırılmıştır. Klasik toprak işleme yönteminde (KTİ) kullanılan makinalar ve işlem sayıları; kulaklı pulluk (1) + diskaro (1) +ekim (1) iken, azaltılmış toprak işleme (ATİ) yönteminde ise; dişli tırmıklı kazayağı (1) + ekim (1) şeklindedir. Tohum ekimi İrtem marka 19 ayaklı pnömatik ekim makinesı ile gerçekleştirilmiştir..klasik ve azaltılmış yöntemlerde gübreleme, ve ilaçlama gibi bakım ve koruma işlemleri ihtiyaca göre yöredeki uygulamalarla aynı tutulmuştur. Hasat işlemi elle ve üçer metrekareden üç tekerrür şeklinde yapılmıştır. Klasik toprak işleme yönteminde sonbaharda kulaklı pulluk ile toprak işleme yapıldıktan sonra, oluşan keseklerin ufalanması amacıyla ağır diskaro, kullanılmış ve ardından ekim gerçekleştirilmiştir. Azaltılmış toprak işleme yönteminde de klasik toprak işlemeye benzer olarak uygun toprak koşullarında sonbaharda dişli tırmıklı kazayağı ile toprak işleme yapılarak tohum ekim yatağı hazırlığı tamamlanmış ve tohum ekimi gerçekleştirilmiştir. Ele alınan toprak işleme yöntemleri bölünen bölünmüş parseller deneme desenine göre kurulmuş ve parseller uzunlamasına bölünerek tekerrürler oluşturulmuş ve bu tekerrürlerden toprak ve bitkiye ait incelenecek faktörler örneklenmiştir. Bunun yanı sıra dar ve geniş yapraklı yabancı otların belirlenmesi amacıyla deneme alanındaki her bir toprak işleme yöntemine ait parsellerde tamamen tesadüfi olarak belirlenen 9 farklı bölgede birer metrekarelik (1m 2 ) alanlar oluşturulmuş ve bu alanlar içinde kalan yabancı otlar her sayımda kökleriyle birlikte çıkarılacak şekilde birer hafta arayla sayılmış ve istatistiksel analizleri bölünen bölünmüş deneme desenine uygun olarak yapılmıştır.ayrıca denemeye alınan her iki toprak işleme yönteminin buğday dane verimine etkilerinin belirlenmesi amacıyla hasat zamanında her bloktan üç tekerrürlü olarak 3 m 2 lik alanlardan örnekler alınmış ve bu örnekler başak harman makinesı ile harmanlandıktan sonra samansız daneler elde edilmiştir. Daha sonra danelerin ton/ha olarak verimleri hesaplanarak yöntemler arası karşılaştırma yapılmıştır. Ele alınmış olan bu uygulamaların ekonomik olarak değerlendirilmesinin yapılması için her yöntem için uygulanan işlemler belirlenmiş, ayrıca girdi miktarları da belirlenerek ürün verimi esas alınmış ve ekonomik karşılaştırılması yapılmıştır (Jungbluth ve ark., 1999;

3 79 Özpınar ve Işık, 1999). Araştırmada elde edilen verilerin önemlilik analizleri için MSTAT-C istatistik analiz paket programı kullanılmıştır. ANOVA ve LSD (Least Significant Difference) testleri uygulanarak %1 ve %5 önem seviyelerindeki farklılıklar belirlenmiştir. SONUÇ ve TARTIŞMA Yabancı Ot Populasyonu Yürüttüğümüz araştırmada gerek flora, gerekse yabancı ot yoğunlukları klasik toprak işleme ve azaltılmış toprak işleme uygulanan parseller olmak üzere ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Ayrıca her bir toprak işleme yöntemi altında yer alan ve üç farklı (tam herbisit, yarım herbisit, sıfır herbisit) herbisit dozu uygulanmış olan alt parsellerde kendi aralarında karşılaştırılmıştır. Denemede oluşturulan bu iki faktör kendi aralarında karşılaştırıldığı gibi birbirleri ile olan interaksiyonları da incelenmiştir. Klasik ve azaltılmış toprak işleme yöntemlerinin uygulandığı alanlarda dar ve geniş yapraklı olmak üzere toplam 17 farklı tür yabancı ot tespit edilmiştir. Yoğun olarak saptanan bu 17 farklı tür yabancı otun istatistiksel analizleri yapılmış ve yapılan analiz sonucunda istatistiksel anlamda farklı bulunanlar çizelge 1 de belirtilmiştir.yapılan istatistiksel değerlendirme sonucunda en yoğun yabancı ot olarak klasik toprak işlemede V. (Tarla yavşan otu), azaltılmış toprak işlemede S. (Yabani hardal) bulunmuştur. Aynı zamanda A. fatua (Yabani yulaf), V. sativa (Yabani fiğ), V. (Tarla yavşan otu), V. hederifolia (Kır yavşan otu), R. Raphanistrum (Yabani turp) ve G. aperine (Yapışkan otu) nun 2004 ve 2005 yılları arasında istatistiksel anlamda fark oluşturduğu saptanmıştır. Birinci yıl toprak işlemeler arasındaki fark incelendiğinde S. (Yabani hardal) azaltılmış toprak işleme yönteminde en yoğun yabancı ot olarak belirlenmiştir. İkinci yıl toprak işleme yöntemleri bir birleri arasında kıyaslandığında S. (Yabani hardal) ve C. (Tarla sarmaşığı) nda istatistiksel anlamda fark oluştuğu belirlenmiş ve en yoğun yabancı ot olarak S. (Yabani hardal) klasik toprak işlemede gözlemlenmiştir. En alt parsel olan herbisit dozları arasında istatistiksel olarak fark olup olmadığı incelendiğinde M. vulgaris (Ebe gümeci), C. arvense (Köygöçüren) ve S. oleraceus (Eşek marulu) nda istatistiksel anlamda fark oluştuğu görülmektedir. Ayrıca en yoğun yabancı ot olarak S. oleraceus (Eşek marulu) birinci yıl azaltılmış toprak işlemenin uygulandığı parselin alt parseli olan sıfır herbisit dozu uygulanan parselde belirlenmiştir. Çizelge 1. Denemede belirlenen dar ve geniş yapraklı yabancı otlar Galium aperine Raphanus raphanistrum Sonchus aleraceus Circium arvense Malva vulgaris Veronica hederofolia Convolvulus Veronica Sinapsis Vicia sativa Avena fatua Herbisit Dozu a Yıl Toprak İşleme a a a a b a a a b a a b b a a a b a b b a b a a a b b a a b KTİ ATİ KTİ ATİ

4 80 Tarımsal Mekanizasyon 23. Ulusal Kongresi, 6-8 Eylül 2006, Çanakkale Buğday Verimi İlk yıl buğday verimi KTİ de 5.37 ton/ha iken, ATİ de ortalama 4.39 ton/ha olarak belirlenmiştir (Şekil 5). Bunun yanı sıra ikinci yılki buğday verimi de ilk yıl ile paralellik göstermiş olup KTİ de 5.75 ton/ha iken, ATİ de ortalama 5.35 ton/ha olarak belirlenmiştir. Toprak işleme yöntemlerinin buğday verimine etkileri 0.05 önem düzeyinde istatistiksel olarak farklı çıkmamıştır. Kazayağı ile toprak işlemenin yapıldığı diğer bir çalışmada buğday veriminin, kulaklı pullukla toprak işlemenin yapıldığı yönteme göre daha düşük olduğu fakat toprak işleme yöntemleri arasında istatistiksel anlamda bir fark olmadığı ifade edilmiştir (Erözmen, 1998) Şekil (a) ve 2005 (b) yıllarında uygulanan toprak işleme yöntemlerinin buğday verimine etkisi Ekonomik Analiz Uygulanan toprak işleme yöntemlerinde kullanılan makinaların girdi birim fiyatları ve makinalarla çalışmada kira bedelleri ve bunların maliyet değerleri sırasıyla Çizelge 6 ve 7 de verilmiştir. Birim alan başına toplam maliyet KTİ yönteminde $/ha ve YTİ ise daha düşük olup, $/ha dır. ATİ yöntemindeki toprak işleme uygulamalarındaki işlem sayısının düşük olması birim alana düşen maliyeti azaltmada etkili olmuştur. Diğer taraftan birim alandan elde edilen verim değeri yüksek olan KTİ yöntemindeki çıktı/girdi oranı ilk yıl 2.36 ile en yüksek değeri sağlamıştır. Toprak işleme yöntemleri arasındaki oran bir birine çok yakın olmasına karşın ikinci yılda da en yüksek değer yine KTİ yönteminde 2.47 ile elde edilmiştir. (Çizelge 7). Çizelge 3. Girdi-çıktı birim fiyatları ve makinalarla çalışmada kira bedelleri Girdi/İşlem Birim Fiyat Girdi/İşlem Birim Fiyat ($/ha) ($/ha) Tohum Gübreleme Kulaklı Pulluk 36,76 İlaçlama Ağır Diskaro Arazi Kirası Dişli tırmıklı kazayağı Taşıma Ekim Makinası Buğday Satış Bedeli($/ton)** Biçerdöver **: Çanakkale Tarım İl Müdürlüğü yıllarına ait fiyat değerleri ($/ton)

5 81 Çizelge 4. Buğday üretiminde yöntemlere göre çıktı/girdi oranları Birim Maliyet ($/ha) İşlemler KTİ YTİ Girdi Tohum Kulaklı Pulluk 36,76 - Ağır Diskaro Dişli tırmıklı kazayağı Ekim makinası Gübreleme İlaçlama Biçerdöver Arazi Kirası Taşıma Girdi Toplamı Çıktı Ürün verimi Ürün verimi (2. Yıl) Ürün geliri Ürün geliri (2.Yıl) Çıktı/Girdi Çıktı/Girdi(2. Yıl) SONUÇLAR ve ÖNERİLER Ele alınan her iki toprak işleme yöntemi karşılaştırıldığında; azaltılmış toprak işleme yönteminin yabancı ot populasyonunu iyileştirme bakımından daha etkili bir sonuç sağladığı fakat verim açısından kıyaslandığında her iki yılda da klasik toprak işlemeye oranla daha az verim elde edildiği belirlenmiştir. Diğer taraftan tarla trafiği daha az olan bu yöntem, girdi maliyetlerini de azaltmıştır. Ancak bu tip çalışmalarda bir iki yıllık verilerin, kesin sonuçlara ulaşılabilmek için yeterli olmadığı bilinmektedir. Bu yüzden; bu konu üzerine olan çalışmaların devam ettirilmesi ve daha farklı toprak işleme kombinasyonları da ele alınarak yapılması önerilebilir. KAYNAKLAR Anonymous, Tarımsal Yapı ve Üretim. Başbakanlık D.İ.E. Yayınları, Ankara. Erözmen, T., Van yöresinde değişik tipte toprak işleme aletleri ile nadasa başlama zamanlarının iki ayrı mimbzerle ekilen tir buğdayının verimine ve verim öğelerine etkisi üzerine bir araştırma. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Ana Bilim Dalı. Jungbluth, T., R.M. Peart and A. Ramdani, CIGR Handbook of Agricultural Engineering. Vol. 5. Energy & Biomass Engineering. ASAE. Kocatürk, Ü., Buğdayda farklı toprak işleme yöntemlerinin yabancı ot populasyonuna etkileri. Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bitki Koruma Ana Bilim Dalı. Özpınar, S. ve Çay, A., Effects of Minimum and Conventional Tillage Systems on Soil Properties and Yield of Winter Wheat (Triticum aestivum L.) in Clay-Loam in the.anakkale Region. Turkish Journal of Agriculture and Forestry Özpınar, S. ve Işık, A., GAP alanında pamuk tarımında farklı mekanizasyon sistemlerinin karşılaştırılması. GAP I. Tarım Kongresi.S: Mayıs, Şanlıurfa.