Kredi Derecelendirmelerini Tanıma Rehberi kredi derecelendirmeleri hakkında bilinmesi gereken bazı temel noktalara dikkatinizi çekmektedir:

Transkript

1

2

3 Giriş Kredi derecelendirmeleri, tahviller ve diğer sabit getirili yatırım araçlarının satın alınması hakkında karar veren yatırımcıların kullanabileceği çeşitli araçlardan biridir. Bu rehberin amacı, kredi derecelendirmelerinin ne olduğunu, ne olmadığını, kimler tarafından kullanıldıklarını ve sermaye piyasaları için ne şekilde fayda sağlayabildiklerini açıklamaya yardımcı olmaktır. Bu rehber, kredi derecelendirme kuruluşlarının kullandığı çeşitli iş modelleri ve metodolojilerinin bir özetini sunmaktadır. Ayrıca S&P nin ihraççılar ve münferit borç ihraçları ile ilgili derecelendirmelerini nasıl oluşturduğu, derecelendirmelerini nasıl takip ettiği ve değiştirdiği konusu ile zaman içinde derecelendirmede oluşan değişiklikleri nasıl incelediği genel hatlarıyla tasvir edilmektedir. Kredi Derecelendirmelerini Tanıma Rehberi kredi derecelendirmeleri hakkında bilinmesi gereken bazı temel noktalara dikkatinizi çekmektedir: > Kredi derecelendirmeleri, göreceli kredi riskine dair görüşlerdir. > Kredi derecelendirmeleri, yatırım danışmanlığı olmadığı gibi, alım, satım ve elde tutma tavsiyeleri de değildir. Yatırım kararları veren yatırımcıların göz önüne alabilecekleri faktörlerden yalnızca birini oluştururlar. > Kredi derecelendirmeleri, bir borç senedinin piyasa likiditesi veya ikincil piyasalardaki fiyatına dair gösterge değildir. > Kredi derecelendirmeleri, kredi kalitesi hakkında veya gelecekteki kredi riski için garanti teşkil etmez. Kredi derecelendirmeleri hakkında daha fazla bilgi edinmek için, www. AboutCreditRatings.com ve sitelerini ziyaret edebilirsiniz.

4 Kredi Derecelendirmelerini an ma e eri SAYFA 3 Kredi derecelendirmeleri nedir? SAYFA 5 Kredi derecelendirmeleri neden a dal d r? SAYFA 6 Kimler kredi derecelendirmelerini k llan rlar? SAYFA 6 Kredi derecelendirme k r l lar SAYFA 10 Derecelendirme skalas ndaki ar sem lleri SAYFA 11 ra lar e i ra lar derecelendirme SAYFA 15 Gözetim: Kredi kalitesinin takip edilmesi SAYFA 15 Kredi derecelendirmeleri neden de i ir? SAYFA 16 tandard r s kredi derecelendirmelerini nas l s nar?

5 Kredi derecelendirmeleri nedir? Kredi derecelendirmeleri, kredi riskine dair görüşlerdir. Standard & Poor s derecelendirmeleri, ihraççıların (bir kuruluş, bir devlet veya bir belediye gibi) mali yükümlülüklerini eksiksiz ve zamanında yerine getirme kapasitesi ile bu konudaki istekliliğine dair Standard & Poor s görüşleridir. Kredi derecelendirmeleri ayrıca münferit bir borç ihracının (kurumların veya belediyelerin çıkardığı tahviller gibi) kredi kalitesine ve temerrüde düşme göreceli ihtimaline değinebilir. Derecelendirmeler, kredi riski değerlendirme hususunda uzmanlaşmış kredi derecelendirme şirketleri tarafından yapılır. Standard & Poor s gibi uluslararası faaliyet gösteren kredi derecelendirme kuruluşlarının yanı sıra, belirli bir coğrafi bölge ya da endüstri dalı üzerinde uzmanlaşmış, yerel derecelendirme kuruluşları da mevcuttur. Her kuruluş, kredibiliteyi ölçmek için kendi yöntemlerini kullanır ve derecelendirmeye dair görüşlerini özel bir derecelendirme ölçeğiyle yayınlar. Kuruluşların derecelendirmelerde kredi riskinin göreceli seviyesine dair görüşleri genelde harfler yardımıyla (örneğin AAA dan D ye kadar) ifade edilir. Görüşler Standard & Poors un derecelendirmeye dair görüşleri, uzmanların analizlerine dayanarak, ihraççılardan ve diğer mevcut kaynaklardan alınan bilgilerin değerlendirilip yorumlanması yoluyla oluşturulan görüşlerdir. Diğer görüş türlerinden farklı olarak (örneğin doktorlar veya avukatların fikirleri gibi) kredi derecelendirmeleri hakkındaki görüşler bir tavsiye veya prognoz niteliği taşımazlar. Bunun yerine, öncelikli olarak yatırımcılara ve piyasa katılımcılarına, kuruluşun değerlendirdiği ihraççıların ve münferit borç ihraçlarının göreceli kredi riski hakkında bilgi sağlama amacını güderler. Standard & Poor s un kamuya açık kredi derecelendirmeye dair görüşleri, tüm dünyadaki alıcılara ücretsiz olarak adresinden verilmektedir. STANDARD & POOR S Kredi Derecelendirmelerini Tanıma Rehberi 3

6 Kredi derecelendirmeleri nedir? Kredi derecelendirmeleri ileriye yöneliktir Standard & Poor s, derecelendirme analizlerinin bir parçası olarak, güncel ve geçmişten gelen bilgiler yardımıyla gelecekteki öngörülebilir olayların muhtemel etkilerini değerlendirir. Örneğin borç ihraççısı bir şirket derecelendirilirken, Standard & Poor s şirketin kredibilitesini etkileme ihtimali olan iş döngüsü iniş ve çıkışlarını hesaba katabilir. Derecelendirme kuruluşlarının ileriye dönük görüşleri, uzun veya kısa vadeli yatırım ve iş kararları vermekte olan yatırımcılara ve piyasa katılımcılarına fayda sağlamakla beraber, kredi derecelendirmeleri herhangi bir yatırımın kârlı olacağına veya temerrüde düşmeyeceğine dair bir garanti teşkil etmez. Kredi derecelendirmeleri yatırım değeri hakkında gösterge değildir Yatırımcılar yatırım kararları verirken kredi derecelendirmelerini kullanabilirler, ancak Standard & Poor s un derecelendirmeleri yatırımların değeri hakkında bir gösterge değildir. Diğer bir deyişle derecelendirmeler alım, satım veya elde tutma tavsiyeleri veya varlık değeri ölçüsü değildir. Ayrıca derecelendirmeler bir yatırım şeklinin o yatırımcıya uygun olup olmadığına işaret etmez. Bir yatırım kararının sadece bir yönüne -yani kredi kalitesine- ve bazı durumlarda da yatırımcıların temerrüt halinde neyi kurtarma beklentisi içine girebilecekleri hususuna değinebilirler. Bir yatırım hakkında değerlendirmede bulunan yatırımcılar, kredi kalitesinin yanı sıra portföylerinin mevcut yapısını, yatırım stratejilerini, sürelerini, risk toleranslarını ve seçebilecekleri diğer tahvillerle kıyaslanınca söz konusu tahvilin göreceli tahmini değerini göz önüne almalıdırlar. Benzetme yapmak gerekirse, bir araba satın alırken arabanın güvenilirliği önemli olmakla beraber, bu husus normalde sürücülerin satın alma kararlarını dayandırdıkları tek kriter olmamaktadır. Kredi derecelendirmeleri, temerrüt ihtimali için mutlak ölçüt değildir Gelecekte oluşabilecek ve öngörülemeyen olaylar ve gelişmeler sebebiyle, kredi derecelendirme kuruluşlarının geleceğe yönelik görüşleri bir bilim dalı değildir. Bu sebeple Standard & Poor s un derecelendirmeye dair görüşleri, kredi kalitesi ile ilgili garanti teşkil etmek ve belirli bir ihraççının veya belirli bir borç ihracının temerrüde düşme ihtimalini tam olarak ölçmek amacını gütmezler. Derecelendirmeler, bir ihraççının kredi itibarını veya münferit bir borç ihracının kredi kalitesine dair göreceli görüşlerin, bir kredi riski evreni içerisinde en güçlüden en zayıfa doğru ifade edilmesidir. Örneğin AA ile derecelendirilmiş kurumsal bir tahvil, derecelendirme kuruluşu tarafından BBB ile derecelendirilmiş bir kurumsal tahvilden daha yüksek kredi kalitesine sahip görülmektedir. Ancak AA derecesi temerrüde düşülmeyeceğine dair bir garanti değildir, fakat temerrüde düşme ihtimali kredi derecelendirme kuruluşunun görüşüne göre BBB tahvilininkinden daha düşüktür. 4 STANDARD & POOR S Kredi Derecelendirmelerini Tanıma Rehberi

7 Kredi derecelendirmeleri neden faydalıdır? Kredi derecelendirmeleri, şirketlerin ve devletlerin para piyasalarından para tedarik etmelerinde faydalı bir rol üstlenebilmektedir. Bu tüzel kişiler bazen bir bankadan kredi almak yerine çeşitli tahvil ve senetler ihraç ederek yatırımcılardan borç alırlar. Yatırımcılar bu borç tahvillerini (örneğin devlet tahvilleri gibi) satın alırken anaparalarının yanı sıra, ya tahvilin vadesi geldiğinde ya da düzenli ödemeler halinde faiz getirisi de beklerler. Kredi derecelendirmeleri; etkin, geniş çevrelerce tanınan ve uzun süreli bir göreceli kredi riski ölçütü olmalarıyla tahvillerin ve diğer borç ihraçlarının, ihraç edilme ve satın alınma sürecini kolaylaştırabilir. Yatırım ve iş kararları veren yatırımcılar ve diğer piyasa katılımcıları, derecelendirmeleri bir ihraççının veya münferit bir borç ihracının göreceli kredi riski ile kendi risk toleranslarını karsılaştırabilmek veya söz konusu göreceli kredi riski ile kendi kredi riski kılavuzlarını karşılaştırabilmek için bir eleme aracı olarak kullanabilirler. Örneğin bir belediye tahvilini satın almayı düşünen bir yatırımcı, bu tahvilin kredi riskinin kendi almak istediği kredi riski seviyesine uyup uymadığını kontrol edebilir. Kredi derecelendirmeleri aynı zamanda şirketler tarafından genişleme ve/veya araştırma ve geliştirme için para sağlamak üzere kullanılabildiği gibi; devletlere, şehirlere ve diğer belediyelere kamu projelerinin fi nansmanı için yardımcı olabilmektedir. Derecelendirilmiş menkul kıymetler yoluyla sermaye temini Derecelendirilmiş menkul kıymetlerin satın alınması YATIRIMCI ARACI İHRAÇÇI Derecelendirilmiş menkul kıymetler ihraç edilmesi yoluyla sermaye temini STANDARD & POOR S Kredi Derecelendirmelerini Tanıma Rehberi 5

8 Kimler kredi derecelendirmelerini kullanırlar? Yatırımcılar Yatırımcılar kredi derecelendirmelerini genelde kredi riskini tespit ederken, yatırım kararları verirken ve portföylerini yönetirken; çeşitli ihraççıları ve borç ihraçlarını karşılaştırmak için kullanırlar. Örneğin yatırımcılar, risk toleransı perspektifinden bakarak bir devlet veya şirket tahvilinin satın alınması hususunu değerlendirirken kredi derecelendirmelerini kullanabilirler. Kurumsal yatırımcılar ise; çeşitli yatırım fonları, emeklilik fonları, bankalar ve sigorta şirketleri de dâhil olmak üzere genellikle belirli borç ihraçlarına dair kendi yaptıkları kredi analizlerini desteklemek üzere kredi derecelendirmelerini kullanırlar. Bunun yanında, kurumsal yatırımcılar kredi derecelendirmelerini kredi risk eşiği ve yatırım kılavuzu oluşturmak için kullanabilirler. Derecelendirme kredi kalitesinin bir göstergesi olarak kullanılabilir. Ancak yatırımcılar kendi yaptıkları analizleri hesaba kattıkları gibi, buna ilaveten çeşitli başka faktörleri de göz önüne almalıdırlar. Aracılar Aracılar, yatırımcıdan ihraççıya uzanan para akışının kolaylaşmasına yardımcı olurlar. Kredi derecelendirmelerini çeşitli borç ihraçlarının göreceli kredi riskini belirlemek için kullanabilecekleri gibi, yapılandırdıkları münferit borç ihraçlarının ilk fiyatını tespit etmek ve söz konusu ihraçların vereceği faiz oranlarını belirlemek amacıyla da kullanabilirler. Yatırım bankacıları ve özel tür borç ihraçlarını yapılandıran kuruluşlar, çeşitli borç ihraçlarını nasıl biçimlendirecekleri kararını ve çeşitli borç katmanlarına dair kararlarını verirken derecelendirme kuruluşlarının kriterlerine bakabilirler. Yatırım bankacıları ayrıca özel tür borç ihraçlarının aranjörleri olarak hizmet verebilirler. Bu sıfatla, ipotekli konut kredileri (mortgage) ve öğrenci kredileri gibi varlıkları bir paket haline getirerek menkul kıymetler, yani yapılandırılmış finans araçları oluştururlar ve bunları yatırımcılara pazarlarlar. Kredi derecelendirme kuruluşları Standard & Poor s gibi küresel faaliyette bulunan belli başlı kuruluşlar, ihraççıların ve münferit borç ihraçlarının kredi riskini analiz etmekte uzmanlaşmış yayın ve bilgi şirketleridir. Çeşitli yatırım ve iş kararlarını alırken kredi riskini göz önünde bulunduran yatırımcıların ve diğer piyasa katılımcılarının kullandığı, derecelendirmeye dair görüşleri oluşturur ve paylaşırlar. Derecelendirme kuruluşları sermaye piyasası işlemlerinde doğrudan yer almadıklarından, kredi riskine dair görüşlerinin tarafsızlığı ve bağımsızlığı hem yatırımcılar hem de ihraççılar tarafından takdir edilir hale gelmiştir. 6 STANDARD & POOR S Kredi Derecelendirmelerini Tanıma Rehberi

9 İhraççılar Şirketler, finans kuruluşları, hükümetler, devletler, şehirler, mahalli idareler de dâhil olmak üzere ihraççılar kredi derecelendirmelerini kendi kredibiliteleri hakkında ve borç ihraçlarının kredi kalitesi hakkında bağımsız görüş sağlamak için kullanırlar. İhraççılar ayrıca kredi derecelendirmelerini borç ihraçlarının göreceli kredi kalitesi hakkında bilgi vermek amacıyla kullanabilir, böylelikle daha fazla yatırımcıya ulaşabilirler. Kredi derecelendirmeleri buna ilaveten yeni borç ihraçlarına teklif edilecek faiz oranlarının tahmin edilmesinde de yardımcı olabilir. Genel bir kural olarak bir ihracın veya bir ihraççının kredibilitesi ne kadar yüksekse, yatırımcıları çekmek için ödemesi gereken faiz oranı o kadar düşüktür. Bunun tam tersi de söz konusudur: kredibilitesi daha düşük olan bir ihraççı, yatırımcıların alacağı kredi riskinin daha büyük olmasını dengelemek için genelde daha yüksek oranda faiz ödeyecektir. Şirketler ve finans kuruluşları Şirketler ve finans kuruluşları, ve bilhassa kredi duyarlılığı gösteren işlemleri yapanlar, kredi derecelendirmelerini kullanarak karşı taraf riskini ölçebilirler; söz konusu risk bir kredi anlaşmasının taraflarından birinin yükümlülüklerini yerine getirememesi ihtimalidir. Örneğin, belirli bir organizasyona borç verilip verilmeyeceği kararı alınırken veya temerrüt durumunda borç ihracının geri ödenmesini garanti eden bir şirket seçilirken, karşı taraf riski göz önüne alınmak istenebilir. Kredi derecelendirme kuruluşunun karşı taraf riskine dair görüşü, şirketlerin belirli mali yükümlülükleri üstlenmeyi kabul etmiş finansal şirketlerin kredi riskini analiz etmesine yardımcı olabildiği gibi, muhtemel ortaklıkların ve diğer iş ilişkilerinin ekonomik potansiyelini ölçmeye de yardımcı olur. Derecelendirme metodolojileri Derecelendirme kuruluşları kredi riskine dair görüşlerini oluştururken, genelde öncelikli olarak analistleri, matematiksel modelleri veya bu ikisinin bir birleşimini kullanırlar. Modellendirme ile yapılan derecelendirme: Kredi derecelendirme kuruluşlarının küçük bir kısmı, neredeyse sadece nicel verilere odaklanırlar ve bunları matematiksel bir modele uyarlarlar. Örneğin bir bankanın veya bir diğer finans kuruluşunun kredibilitesini ölçmek için bu yaklaşımı kullanan bir derecelendirme kuruluşu, incelenen kuruluşun varlıklarının kalitesini, mali kaynaklarını ve kârlılığını öncelikli olarak söz konusu kuruluşun kamuya açık mali açıklamalarından ve geçerli mevzuata göre ibraz ettiği belgelerden elde edilen verileri temel alarak inceleyecektir. STANDARD & POOR S Kredi Derecelendirmelerini Tanıma Rehberi 7

10 Kredi derecelendirme kuruluşları Standard & Poor s un analistlerle yaptığı derecelendirme İhraççıdan gelen derecelendirme talebi Ön değerlendirme İhraççının yönetimi ile toplantı İhraççıya bilgi verilmesi Derecelendirme komitesi inceleme ve oylaması Analiz Derecelendirmeye dair kamuya açık görüşlerin yayınlanması ve dağıtımı Derecelendirilmiş ihraççıların ve ihraçların takip edilmesi Analistler tarafından yapılan derecelendirmeler: Analist ile çalışma yaklaşımını benimseyen kuruluşlar, bir şirket veya belediye derecelendirilirken genellikle bu iş için bir analist tayin eder. Uzmanlardan oluşan bir ekip ile birlikte incelenen birimin kredibilitesi değerlendirilirken bu kişi liderliği üstlenir. Analistler genellikle yayınlanmış raporlardan, ihraççının yönetim kadrosu ile yaptıkları mülakat ve tartışmalardan da bilgi edinirler. Bu bilgileri, incelenen teşekkülün mali durumunu, operasyonel performansını, politikalarını ve risk yönetimi stratejilerini değerlendirmek için kullanırlar. 8 STANDARD & POOR S Kredi Derecelendirmelerini Tanıma Rehberi

11 Kredi derecelendirme kuruluşlarının verdikleri hizmetler için aldıkları ödemeler Kredi derecelendirme kuruluşlarının hizmetleri karşılığında yapılan ödemeler, genelde ya derecelendirmeyi talep eden ihraççı ya da yayınlanan derecelendirmeleri ve ilgili kredi raporlarını alan aboneler tarafından yapılır. İhraççı ödemeli model: İhraççı ödemeli modelde derecelendirme kuruluşları derecelendirmeye dair bir görüş temin ettikleri için ihraççılardan ücret alırlar. Analizlerin yapılması sırasında derecelendirme kuruluşları ihraççılardan kamuya başka şekilde açıklanmayabilecek bilgilere ulaşabilir ve bu bilgileri derecelendirmeye dair görüşlerini oluştururken kullanabilirler. Derecelendirme kuruluşu yalnızca abonelerden ücret almadığı için, güncel derecelendirmelerini kamuya ücretsiz olarak yayınlayabilir. Abone modeli: Abone modelini kullanan kredi derecelendirme kuruluşları, ücret karşılığında yatırımcılara ve diğer piyasa katılımcılarına kuruluşun derecelendirmesine erişim olanağı sunarlar. İhraççı ödemeli modelde olduğu gibi bu modelde de çıkar çatışması potansiyeli olduğu konusunda eleştirenler vardır; çünkü derecelendirmenin ücretini ödeyen taraflar -yani bu durumda yatırımcılar- derecelendirmeye dair görüşü etkilemeye çalışabilirler. Bu modeli eleştirenler ayrıca derecelendirmelerin sadece ücret ödeyen abonelere sunulması hususuna da değinmektedirler. Aboneler genellikle büyük ölçekli kurumsal yatırımcılardan oluştuğundan, münferit yatırımcılar ile daha küçük çaplı yatırımcılar dışlanmaktadırlar. İlaveten, abone modelini kullanan derecelendirme kuruluşlarının ihraççılara erişimi daha sınırlı kalabilmektedir. Halbuki ileriye yönelik derecelendirme yapılırken idarecilerden alınan bilgiler fayda İhraççı ödemeli derecelendirmeler için güvenlik önlemleri Ödemeyi ihraççının yaptığı durumlarda olası çıkar çatışmalarının önlenmesi için Standard & Poor s bir dizi güvenlik önlemleri uygulamaktadır. Bu güvenlik önlemlerinin arasında, örneğin derecelendirme işi için geçerli olacak koşulları müzakere edenler ile kredi analizini yapan ve derecelendirmeye dair görüşü temin eden analistler arasında net bir görev ayırımı sağlanması da bulunmaktadır. Bu ayırım gazetelerdeki editör işlevi ile reklam satış işleri arasında yapılan ayırım konseptine benzerlik gösterir; gazeteler de reklam ücreti tahsil ettikleri şirketler hakkında haber hazırlarlar. Bir diğer güvenlik önlemi ise tek bir kişinin Standard & Poors un derecelendirmeye dair görüşüne dair yapabileceği etkiyi sınırlayan komite sürecidir. Komitenin görevi yeni bir derecelendirme veya derecelendirmedeki değişiklikler hakkındaki analistin tavsiyelerini gözden geçirmek ve değerlendirmek, ayrıca ilave bakış açıları getirmek ve kuruluşun derecelendirme kriterlerine uymasını sağlamak için kontroller yapmaktır. STANDARD & POOR S Kredi Derecelendirmelerini Tanıma Rehberi 9

12 Derecelendirme skalasındaki harf sembolleri Standard & Poor s kredi derecelendirme sembolleri, kredibilitenin ve kredi kalitesinin ifade edilebilmesi için basit ve etkin bir yol sunmaktadır. Küresel derecelendirme skalası, tüm dünyadaki ihraçların ve ihraççıların göreceli kredi riskinin değerlendirilmesi için bir ölçüt olmaktadır. Standard & Poor s derecelendirmeleriyle yansıtılan görüşlerin genel özeti AAA AA A Mali yükümlülükleri karşılamak için son derece kuvvetli kapasite. En yüksek derece Mali yükümlülükleri karşılamak için çok kuvvetli kapasite Mali yükümlülükleri karşılamak için kuvvetli kapasite, ancak şartlardaki değişiklikler ve uygunsuz ekonomik koşullara karşı bir şekilde hassasiyet mevcuttur YATIRIM NOTU BBB Mali yükümlülükleri karşılamak için yeterli kapasite, ancak uygunsuz ekonomik koşullara daha fazla maruzdur BBB- Piyasa katılımcıları tarafından en düşük yatırım notu addedilmektedir SPEKÜLATİF NOT BB+ BB B CCC CC C Piyasa katılımcıları tarafından en yüksek spekülatif not addedilmektedir Yakın gelecekte daha az hassasiyet göstermekle birlikte, uygunsuz iş koşulları, fi nansal ve ekonomik koşullara karşı mevcut belli başlı bilinmezlikler ile karşı karşıyadır Uygunsuz iş koşulları, fi nansal ve ekonomik koşullara karşı daha hassastır, ancak fi nansal yükümlülüklerini yerine getirme kapasitesi mevcuttur Hali hazırda hassasiyet mevcuttur ve fi nansal yükümlülüklerini yerine getirmesi için uygun iş koşulları, fi nansal ve ekonomik koşullara bağlıdır Hali hazırda yüksek ölçüde hassasiyet İfl as veya benzeri işlemler başlatılmakla beraber, fi nansal yükümlülüklerin ifası devam etmektedir D Finansal yükümlülüklerin ifası temerrüde düşmüştür AA dan CCC ye kadar olan derecelendirmelere (+) veya (-) işaretleri ilave edilerek ana derecelendirme kategorileri içerisinde göreceli durum belirtilebilir. 10 STANDARD & POOR S Kredi Derecelendirmelerini Tanıma Rehberi

13 Yatırım notu ve spekülatif not alan borçlar Eskiden Yatırım notu terimi, banka denetimcileri ve piyasa katılımcıları tarafından finansal kurumlar için uygun yatırım olarak görülen tahvil ve diğer menkul kıymetlere işaret etmekteydi. Şimdilerde ise bu terim genelde göreceli yüksek seviyede kredibilitesi ve kredi kalitesi olan ihraçları ve ihraççıları tarif etmek için kullanılmaktadır. Bunun karşıtı olarak yatırım olmayan not veya spekülatif not genelde ihraççının halihazırda geri ödeme yapmaya muktedir olduğu ancak kredi riskini etkileyebilecek uygunsuz iş şartları veya finansal şartlar gibi belli başlı bilinmezlikler ile karşı karşıya olduğu borç tahvillerine işaret eder. Standard & Poors un uzun vadeli derecelendirme skalasında, BBB- veya üzeri derecelendirme alan borç ihraçları ve ihraççılar genelde denetimciler ve piyasa katılımcıları tarafından yatırım notu olarak görülmekte; BBB- den daha düşük bir derece alanlar ise genelde spekülatif not addedilmektedir. Derecelendirme tanımları Standard & Poors un derecelendirme tanımlarının tam bir listesini görmek ve Standard & Poors un Derecelendirme Tanımlarını Anlamak başlıklı yazıyı okumak için adresini ziyaret edebilir ve S&P Derecelendirme Skalası bölümüne girebilirsiniz. İhraççıları ve ihraçları derecelendirme Kredi derecelendirme kuruluşları, şirketler ve hükümetler gibi çeşitli ihraççılar ile buna ek olarak tahviller, senetler ve diğer menkul kıymetler gibi belirli borç ihraçlarını derecelendirirler. Bir ihraççıyı derecelendirmek Bir ihraççının kredibilitesini değerlendirmek için Standard & Poor s ihraççının yükümlülüklerini ilgili şartlara uygun olarak ifa kabiliyetini ve bu konudaki niyetini değerlendirir. Derecelendirmeye dair görüşlerini oluştururken Standard & Poor s, ihraççının ödemeyi vadesinde yapmasını etkileyebilecek finansal ve işe dair hususları geniş kapsamda inceler. Analiz edilen risk faktörleri, kısmen ihraççı tipine de bağlıdır. Örneğin kurumsal bir ihraççının kredi analizi tipik olarak birçok finansal ve finans dışı faktörü içerir, bunların arasında temel performans göstergeleri (Key Performance Indicators), ekonomik etkiler, denetimin ve jeopolitik durumun yarattığı etkiler, yönetimin ve kurumsal idarenin özellikleri ve rakiplerin arasındaki yeri vardır. Bir devleti veya bir milli hükümeti derecelendirirken ise analizler siyasi risk, mali istikrar ve genel borç yükümlülükleri üzerinde yoğunlaşabilir. STANDARD & POOR S Kredi Derecelendirmelerini Tanıma Rehberi 11

14 İhraççıları ve ihraçları derecelendirme Kaliteli kredi derecelendirmeleri için Standard & Poor s, genel ekonomik faktörler ile endüstriye dair faktörler de dâhil olmak üzere iş döngüsünün tahmin edilen iniş ve çıkışlarını dikkate alır. İş döngülerinin uzunlukları ve etkileri büyük farklılıklar gösterebilir ve kredi kalitesi üzerinde oluşacak etkilerini kesin olarak belirlemek bu nedenle zor olabilir. Standard & Poor s riskin yüksek olduğu, daha değişken spekülatif notlu derecelendirmelerde iş döngülerinin iniş durumlarında daha fazla hassasiyet ihtimalini hesaba katar. Bir ihracı derecelendirmek Kurumsal bonolar veya belediyelerce çıkarılan bonolar gibi münferit borç ihraçlarının derecelendirilmesinde, Standard & Poor s ihracın kredi kalitesini ve temerrüt ihtimalini değerlendirmek için ihraççıdan ve diğer kaynaklardan alınan bilgiler ile başka kaynaklardan temin edilen bilgileri de kullanır. Derecelendirme kuruluşları genellikle şirketlerin veya belediyelerin ihraç ettiği tahviller değerlendirilirken, münferit bir borç ihracının kredi kalitesini ölçmeden önce ihraççının kredibilitesini değerlendirerek işe başlarlar. Borç ihraçlarının analizi yapılırken Standard & Poor s analistlerinin değerlendirdiği hususlar arasında aşağıdakiler de bulunmaktadır: > Borç tahvilinin şartları ve koşulları ile eğer önem arz ediyorsa kanuni yapısı. > İhracın, ihraççının geri kalan diğer borç ihraçlarına bakıldığında göreceli kıdemi ve temerrüt halinde geri ödenme önceliği. > Kredi mektupları, garantiler, sigortalar ve teminatlar gibi harici destek ve kredi pekiştirmelerinin mevcudiyeti. Bu koruma unsurları, belirli bir ihraç ile ilişkilendirilen potansiyel kredi riskini sınırlayan bir tampon görevi yapabilmektedirler. Yapılmış yatırımın temerrüdü takiben geri alınması Kredi derecelendirme kuruluşları ayrıca; temerrüt halinde yatırımcıların anaparalarının ödenmemiş kısmını geri alabilmeleri ihtimalini de ölçebilirler. Bazı kredi derecelendirme kuruluşları, özelikle yatırım dışı notlu borçlar için bir ihracın kredi kalitesini değerlendirirken bir derecelendirme faktörü olarak geri alma hususunu da dâhil ederler. Kurumsal derecelendirmeler için Standard & Poor s risk faktörleri > Ülke riski > Endüstri özellikleri > Şirketin durumu > Kârlılık, akran grup ile karşılaştırma > Muhasebe > İdare, risk toleransı, fi nans politikası > Nakit akışı yeterliliği > Sermaye yapısı > Likidite/kısa vadeli faktörler İŞ RİSKİ FİNANSAL RİSK D E R E C E L E N D İ R M E 12 STANDARD & POOR S Kredi Derecelendirmelerini Tanıma Rehberi

15 Standard & Poor s gibi diğer bazı kredi derecelendirme kuruluşları ise geri almaya dair derecelendirmelerini, belirli borç ihraçlarının derecelendirilmelerine ilave olarak yaparlar. Standard & Poor s ayrıca geri alma derecelendirmelerini, belirli bir borç ihracının kredi derecesini ihraççıya verilen kredi derecelendirmesi ile bağlantılı olarak aşağı veya yukarı yönde değiştirirken göz önüne alabilir. Yapılandırılmış finans araçlarının derecelendirilmesi Yapılandırılmış fi nans araçları, seküritizasyon isimli bir süreç ile ortaya çıkartılan özel bir borç ihracı türüdür. Esasen seküritizasyon bilumum münferit fi nans varlıklarının -örneğin ipotekli konut kredilerinin (mortgage) veya araba kredilerinin- bir havuza konulması ve söz konusu varlıkların satışının fonlanması için yatırımcılara satılmak üzere ayrı ayrı borç tahvilleri yaratılması, yani yapılandırılması işlemidir. İpoteğe dayalı menkul kıymetler (residential mortgage-backed securities - RMBS), varlığa dayalı menkul kıymetler (assetbacked securities - ABS), ve teminatlı borç senedi (collateralized debt obligations - CDO) gibi yapılandırılmış fi nans araçlarının ortaya çıkarılması genelde üç tarafın katılımı ile olur: krediye kaynak sağlayan (originator), aranjör ve menkul kıymetleri ihraç eden özel amaçlı şirket (special purpose entity - SPE) Yapılandırılmış finans araçları SPE varlıkların satın alınmasını fonlar Aranjörler SPE yi kurarlar Yatırımcılar menkul kıymetleri satın alır Krediye kaynak sağlayanlar Kredi verirler Varlıklar İpotekli konut kredileri (mortgage) Öğrenci kredileri Taşıt kredileri Kredi kartı alacakları SPE (Menkul kıymetleri ihraç eden özel amaçlı şirket) Yapılandırılmış fi nans araçları geliştirir Kıdemli dilimler Kıdemsiz dilimler Equity dilimleri Fazla teminat gösterilmesi gibi bazı kredi pekiştirmeleri ile desteklenebilirler Yatırımcılar Kredi riski kılavuzlarına dayanarak menkul kıymetleri değerlendirirler SPE varlıkları satın alır (teminat) SPE menkul kıymetleri ihraç eder STANDARD & POOR S Kredi Derecelendirmelerini Tanıma Rehberi 13

16 İhraççıları ve ihraçları derecelendirme > Krediye kaynak sağlayan, genellikle bir banka, kredi kurumu veya finansal bir aracıdır; şahıslar ile diğer kredi alanlara kredi verir veya diğer bilumum krediye kaynak sağlayanlardan kredileri satın alır. > Aynı zamanda krediye kaynak sağlayan da olabilen Aranjör, genellikle bir yatırım bankası veya başka bir finansal hizmet şirketi olur ve temeldeki kredileri pazarlanabilir borç araçları olarak seküritize eder. > Menkul kıymetleri ihraç eden özel amaçlı şirket (SPE), genelde aranjör tarafından kurulmuştur ve borç araçlarını yatırımcılara satmak yoluyla temeldeki varlıkların satın alınmasını finanse eder. Yatırımcılar SPE nin sahip olduğu diğer varlıklardan veya temeldeki kredilerden gelen nakit akışı ile ödeme alırlar. Farklılaştırılmamış risklerden oluşan bir havuzun çeşitli kıdem seviyelerine sahip tahvillerinin çoklu sınıflara ayrılarak katmanlanması işlemine dilimleme (tranching) denir. Kredi perspektifinden bakıldığında en yüksek borç kalitesine sahip ve faizi en düşük olan kıdemli dilimi satın alan yatırımcılar, temeldeki varlıklardan gelen nakit akışı ile ödeme alacaklar arasında birinci sırada gelir. Biraz daha yüksek faiz sunan bir sonraki alt dilimin sahipleri ikinci sırada ödeme alırlar ve bu şekilde devam edilir. En düşük dilimi satın almış yatırımcılar genelde en yüksek faiz potansiyeline sahiptirler ancak en büyük riski de bunlar alırlar. Yapılandırılmış finans araçları hakkında görüş oluştururken Standard & Poor s diğer başka hususlar ile birlikte aracın kanuni yapısının ve SPE nin elindeki varlıkların kredi kalitesinin taşıdığı potansiyel riskleri değerlendirir. Standard & Poor s ayrıca temeldeki bu varlıkların beklenilen nakit akışını ve temerrüde karşı koruma sağlayan kredi pekiştirmelerini dikkate alır. Değişikliklerin ifade edilmesi: Görünüm (Outlook) ve Kredi Gözlemleme (CreditWatch) Standard & Poor s kredi derecelendirmesinin takip eden 6 ila 24 ay içerisinde değişebileceği tahmininde bulunuyorsa, güncelleştirilmiş derecelendirme görünümü yayınlayarak, muhtemel değişikliğin pozitif, negatif, durağan, veya gelişmekte olan (bir derecelendirmenin yukarı veya aşağı doğru hareketinin belirsizliğini ifade eder) olabileceğini belirtir. Yakın vadede, genellikle de 90 gün içerisinde bir kredi derecelendirmesini etkileyebilecek olayların veya şartların vuku bulması durumunda, Standard & Poor s derecelendirmeyi kredi gözlemlemeye (CreditWatch) alabilir. S&P nin güncellenmiş bir görünüm veya kredi gözlemlemesi genelde muhtemel değişikliğin sebebini ve yukarı veya aşağı doğru olabilecek değişikliğin boyutunu içerir. Ancak bir derecelendirme görünümünün güncellenmesi veya bir derecelendirmenin kredi gözlemlemeye alınması, derecelendirmede mutlak suretle değişiklik olacağı anlamına gelmez. Derecelendirme değişikliğini haklı kılacak tüm bilgilere sahip olması durumunda Standard & Poor s söz konusu şartları ve göreceli kredi riskine dair güncel görüşünü yansıtmak amacıyla derecelendirmeyi kredi gözlemlemeye almadan veya görünümü değiştirmeden hemen aşağı veya yukarı doğru çekebilir. 14 STANDARD & POOR S Kredi Derecelendirmelerini Tanıma Rehberi

17 Gözetim: Kredi kalitesinin takip edilmesi Kredi derecelendirme kuruluşları, haklarında derecelendirmeye dair görüş verdikleri ihraççıların ve münferit borç ihraçlarının kredi riskini etkileyebilecek gelişmeleri takip ederler. Standard & Poor s da bu gözetimin amacı, derecelendirmeyi yukarı veya aşağı hareket ettirebilecek hususların tespiti yoluyla derecelendirmeyi güncel halde tutmaktır. Gözetim yaparken Standard & Poor s birçok etkeni dikkate alabilir. Örnek olarak iş iklimindeki veya kredi piyasalarındaki değişiklikler, bir ihraççının kazançlarını veya tahmini gelirlerini zedeleyebilecek yeni bir teknoloji veya rakip, ihraççı performansı ve düzenlemelerde yapılan değişiklikler verilebilir. Gözetimlerin sıklığı ve kapsamı, münferit bir ihraççının veya ihracın, derecelendirilmesi yapılmış bir teşekkül grubunun veya borç ihracı grubunun kendilerine has risk değerlendirmelerine bağlıdır. Standard & Poor s, kurumsal bir ihraççının derecelendirilme gözetimini yaparken şirket ile düzenli aralıklarla toplantılar yaparak şirket yönetiminin aşağıdaki hususları hayata geçirmesine zemin hazırlayabilir: > Kuruluşun analistleri şirketin planlarında oluşabilecek değişikliklerden haberdar edilebilir. > Daha önceki kredi riski beklentilerini etkileyebilecek yeni gelişmeler hakkında görüşülebilir. > İhraççının kredibilitesine dair kredi derecelendirme kuruluşunun görüşünü etkileyebilecek diğer etkenler ve varsayımlar belirlenebilir ve değerlendirilebilir. Gözetim analizlerinin sonucu olarak kredi derecelendirme kuruluşları bir ihraççının veya ihracın kredi derecelendirmesini değiştirebilir ve böylelikle daha yüksek veya alçak seviyedeki göreceli kredi riskine dair bakış açısını belirtebilir. Kredi derecelendirmeleri neden değişir? Derecelendirmede değişiklikler yapılmasının çeşitli sebepleri vardır. Bu sebepler ekonomideki veya iş ortamındaki genel kaymalarla ilgili olabildikleri gibi daha dar bir odakla, belirli bir endüstriyi, birimi veya münferit bir borç ihracını etkileyen şartlar üzerine yoğunlaşmış olabilir. Bazı durumlarda ise iş iklimindeki değişiklikler çok çeşitli ihraççıların ve menkul kıymetlerin kredi riskini etkileyebilir. Örneğin beklenenin ve derecelendirme esnasında hesaba katılanın ötesinde yeni bir rakip veya teknoloji, bir şirketin tahmini gelir performansını zedeleyebilir, bu da zaman içerisinde bir veya daha fazla derecelendirme düşüşüne yol açabilir. Ayrıca büyüyen veya küçülen borç yükleri, ağır sermaye harcama gereklilikleri ve denetimdeki değişiklikler derecelendirmede değişiklik yapılmasını tetikleyebilir. Bazı risk faktörleri tüm ihraççıları etkilerken -sermaye masrafını ve faiz oranlarının seviyesini etkileyen enflasyon büyümesi örneğinde olduğu gibi- diğer risk faktörleri sadece kısıtlı bir ihraççı ve borç ihracı grubunu ilgilendiriyor olabilir. Örneğin bir devletin veya belediyenin kredibilitesi, alınan vergilerin azalması ve borçların geri ödenmesi kapasitesinin düşmesi ile sonuçlanabilecek demografik hareketlilikler veya vergi mükelleflerinin gelirlerinin düşmesi durumlarından etkilenebilir. STANDARD & POOR S Kredi Derecelendirmelerini Tanıma Rehberi 15

18 Kredi derecelendirmeleri neden değişir? Kredi derecelendirmeleri değiştiğinde Kredi derecelendirmelerinde değişiklikler yapılması, belirli bir ihraççının veya münferit borç ihracının piyasa tarafından algılanmasını etkileyen bir rol oynayabilir. Örneğin bazen bir derecelendirme kuruluşunun dereceyi indirmesi, söz konusu menkul kıymetin kredi riskine dair piyasanın algısını değiştirebilir, bu ise diğer başka faktörlerle birlikte söz konusu menkul kıymetin fiyatında değişikliklere yol açabilir. Menkul kıymetlerin kredi kalitesi ve yatırım değerlerindeki değişiklikler hakkında yatırımcılar kendi sonuçlarına vardıklarından, piyasadaki fiyatlar sürekli olarak hareket halindedir. Derecelerdeki değişiklikler yatırımcıların algısını etkileyebilmekle birlikte, kredi derecelendirmeleri menkul kıymetler değerlendirilirken piyasanın göz önüne alması gereken faktörlerden sadece bir tanesidir. Derecelendirme kuruluşunun temerrütler ve derecelendirme değişiklikleri üzerine yaptığı incelemeler Kredi derecelendirmelerinin performansını ölçmek için Standard & Poor s, temerrüt oranlarının takip edildiği ve derecelendirmenin belirli bir süre zarfında ne kadar yukarı veya aşağı oynadığı -yani geçişler- ile ilgili incelemeler yapmaktadır. Derecelendirme kuruluşları bu incelemeleri kullanarak derecelendirmeye dair görüşlerini oluştururken faydalandıkları analitik yöntemleri geliştirip, daha iyi hale getirirler. Geçiş oranları ayrıca yatırımcılara ve kredi profesyonellerine de kredi derecelendirmelerinin göreceli dalgalanmalarını ve istikrarını gösterdikleri için faydalı olabilirler. Örnek olarak sadece yüksek dereceli menkul kıymetleri satın alacak olan ve istikrar göstergesi arayan yatırımcılar, yatırım ile ilgili araştırmalarının bir parçası olarak derecelendirmedeki geçişleri ve temerrütlerin geçmişini incelemeye tabi tutabilirler. Standard & Poor s kredi derecelendirmelerini nasıl sunar? Standard & Poor s aşağıdaki yollar da dâhil olmak üzere birçok koldan kredi derecelendirmelerini, kriterlerini ve incelemelerini sunmaktadır: > Basın açıklamaları > İnternet siteleri > Video ve Audio Yayınları ( > Bilgilendirme yazıları (CreditMatters Today, > Standard & Poor s Servis masası research_request@standardandpoors.com > Standard & Poor s tarafından düzenlenen etkinlikler > Piyasa katılımcıları ile doğrudan iletişim > Çeşitli endüstri etkinleri ve kredi etkinliklerinde yer alma 16 STANDARD & POOR S Kredi Derecelendirmelerini Tanıma Rehberi

19

20