Güvenli makine kılavuzu ALTI ADIMDA GÜVENLI MAKINE

Transkript

1 Güvenli makine kılavuzu ALTI ADIMDA GÜVENLI MAKINE

2 Altı adımda güvenli makine İçindekiler Altı adımda güvenli makine Yasalar, yönetmelikler, standartlar, garanti -1 Avrupa Direktifleri -1 Makine üreticisinin görevleri - Standartlar -7 Kontrol kuruluşları, sigortalar ve resmi makamlar -12 Ürün garantisinin temelleri -1 Risk değerlendirmesi g 1-1 Risk değerlendirmesi prosesi g 1-1 Makinenin fonksiyonu g 1-2 Tehlikelerin tanımlanması g 1- Risk tahmini ve risk değerlendirmesi g 1-4 Dokümantasyon g 1-4 Safexpert ile risk değerlendirmesi g 1-5 Risk azaltma -kademeli yöntem g 2-1 Güvenli tasarım 2-1 Mekanik konstrüksiyon 2-2 Kullanım ve bakım konsepti 2- Elektrik donanımı 2-4 Durdurma 2-9 Elektromanyetik uyumluluk (EMC) 2-9 Akışkan tekniği 2-11 Patlama tehlikesi olan yerlerde kullanım 2-12 Teknik koruma önlemleri -1 a Güvenlik fonksiyonlarının saptanması -2 b Gerekli güvenlik seviyesinin belirlenmesi -9 Emniyet fonksiyonlarının uygulanması e Bütün emniyet fonksiyonlarının değerlendirilmesi -101 Kalan riskler konusunda kullanıcı bilgileri 4-1 Safexpert ile dokümantasyon 4- c Güvenlik fonksiyonlarının tasarlanması Emniyet konseptinin oluşturulması -1 Koruma tertibatlarının seçimi -19 Koruma tertibatlarının -47 konumlandırılması ve boyutlandırılması Koruma tertibatlarının -66 kumanda sistemine entegrasyonu Emniyet tekniği ürün genel görünüşü -81 d Emniyet fonksiyonlarının doğrulanması -8 Makinenin toplam değerlendirilmesi g 5-1 Makinenin piyasaya sürülmesi g 6-1 Teknik dokümanlar g 6-1 İşletmecinin sorumluluğu O-1 Ek SICK firması sizi nasıl destekler Önemli standartlara genel bakış Yararlı linkler Sözlük/Dizin Yrd-yazarlar Teşekkür Not için boş yer i-1 i-6 i-8 i-10 i-15 i-16 2 GÜVENLİ MAKİNE KILAVUZU SICK /

3 İçindekiler Bu kılavuz konusunda bilgiler Güvenli makineler üretici ve işletmeci için hukuksal güvenlik sağlar. Makine kullanıcıları sadece güvenli makine veya cihazların piyasaya sürülmesini ister. Bu beklenti dünya çapında mevcuttur. Kişilerin makinelere karşı korunması için dünya çapında geçerli kurallar vardır. Bu kurallar yerel olarak farklı olabilir. Ancak makinelerin yapımı ve donanımı için karşı sayfada gösterilen yöntemler bakımından geniş çapta bir mutabakat vardır: Makinelerin yapımında makine üreticisi bir risk değerlendirmesi (eskiden buna tehlike analizi denirdi) kapsamında olası bütün tehlikeleri ve tehlike yerlerini belirlemek ve değerlendirmek zorundadır. Risk değerlendirmesi uyarınca makine üreticisi uygun konstrüktif önlemler alarak riski gidermesi veya azaltması gerekir. Bu şekilde riskin giderilmesi mümkün değilse veya artık risk tolere edilemiyorsa, makine üreticisi gerekli uygun koruma tertibatlarını seçmeli ve uygulamalı ayrıca duruma göre kalan riskler konusunda bilgi vermelidir. Öngörülen önlemlerin doğru şekilde etkin olmasını sağlamak için bir toplam değerlendirme yapılması gereklidir. Bu toplam değerlendirmede, konstrüktif ve teknik aynı zamanda organizasyon önlemlerinin birbiri ile bağlantılı olarak değerlendirmesi yapılmalıdır. Altı adımda, sizi makineye yönlendiririz. Sol taraftaki sayfada alış şeklini görebilirsiniz. Bu kılavuz hakkında Kılavuzun içeriği nedir? Elinizde makinenin yasal temelleri ve koruma tertibatlarının seçimi ve uygulanması konusunda geniş kapsamlı bir kılavuz bulunmaktadır. Geçerli Avrupa direktifleri, yönergeleri ve standartları dikkate alınarak makineyi nasıl emniyete alacağınız ve kişileri kazalara karşı nasıl koruyacağınız konusunda çeşitli olanaklar tanıtılmaktadır. Verilen örnekler ve seçilen ifadeler uzun yıllara dayanan pratik deneyimlerimizin bir sonucudur ve bunlar tipik uygulamalar olarak ele alınmalıdır. Bu kılavuzda Avrupa Topluluğunda kullanılan makineler konusunda yasal talimatlar ve bunların uygulanması tanıtılmaktadır. Başka yerlerdeki (örn. Kuzey Amerika, Asya) makineler için yasal talimatlar bu kılavuzun kendi versiyonunda tanımlanmıştır. Aşağıdaki açıklamalardan hangi hukuki nedenle olursa olsun hiçbir talep çıkartılamaz, çünkü ulusal ve uluslararası yönergeler ve standartlar arka planı bakımından her makine için özel bir çözüm gerektirir. Genel olarak bu yazının yazıldığı anda güncel ve yayınlanmış olan standartlar ve direktiflerin esas alınması önerilir. Yeni standartlarda geçici bir zaman için daha önceki standartların kullanımının mümkün olması hususu bu kılavuzun ilgili bölümlerinde belirtilmiştir. Kılavuz kimin içindir? Bu kılavuz üreticileri, işletmecileri, tasarımcıları, tesis yapımcılarını ayrıca makinenin güvenliği için sorumlu olan bütün kişilere hitap eder. (Okumayı kolaylaştırmak için aşağıdaki metinde çoğunlukla erkek tanımları kullanılmıştır.) Danışma Kurulu Soldan sağa doğru: Max Dietrich, Rolf Schumacher, Doris Lilienthal, Harald Schmidt, Hans-Jörg Stubenrauch, Otto Görnemann, Matthias Kurrus (Resimde yok) İlave standartlar ve yardım bakımından yönlendirmeler aşağıda oklarla gösterilmiştir / GÜVENLİ MAKİNE KILAVUZU SICK

4 Çalışma prosesinde güvenlik Giriş Çalışma prosesinde güvenlik Makinelerin güvenliğe alınması için talepler otomasyon tekniğinin gelişmesi ile gittikçe değişmiştir. Çalışma prosesindeki güvenliğe alma işlemleri önceleri rahatsız ediciydi, bundan dolayı ihmal edildiler. Yaratıcı teknikler sayesinde koruma tertibatları çalışma prosesi içine entegre edilebilmiştir. Bu sebeple bunlar kullanıcı için engelleyici değildir, hatta bunlar verimlilik oranını olumlu yönde etkiler. Bundan dolayı güvenilir ve çalışma prosesi içine entegre edilmiş koruma tertibatları bugün vazgeçilmez olmuştur. Güvenlik temel ihtiyaçtır Güvenlik insan için temel ihtiyaçtır. Sürekli stres durumlarına maruz kalan kişilerin çoğunlukla psikosomatik hastalıklar açısından hassas olduğu yapılan araştırmalarla kanıtlanmıştır. İnsanlar uzun vadeli olarak aşırı durumlara uyum gösterebilmesine rağmen bu gibi durumlar kişisel yüklenmelere sebep olabilir. Buradan şu sonuç çıkarılabilir: Kullanıcı ve bakım personeli makinenin güvenliğine inanmalıdır! Çoğu durumlarda fazla "emniyetin" verim düşüşüne neden olduğu sanılmaktadır, gerçekte bunun tam tersi geçerlidir. Daha fazla emniyet daha fazla motivasyona ve memnuniyete neden olur ve bunun sonucunda verim artar. Güvenlik bir liderlik görevidir Sanayide karar verenler çalışanları ve ayrıca ekonomik açıdan arızasız bir üretim için sorumluluğu üstlenir. Yönetim günlük çalışma esnasında güvenli düşünceyi kendisi yaşarsa, çalışanları da bu konuya karşı duyarlı olur. Sürdürülebilirliğin iyileştirilmesi için uzmanlar bundan dolayı işletme içinde geniş kapsamlı bir "güvenlik kültürünün" oluşmasını teşvik ederler. Bunun sebebi vardır, sonucunda on kazadan biri insani nedenlerden kaynaklanmaktadır. Çalışanların bağlılığı benimsemeyi sağlar Kullanıcı ve bakım personelinin ihtiyaçlarının tasarlanmış planlama içine alınması çok önemlidir. Sadece akıllı çalışma prosesi ve personel ile uyumlu olan bir emniyet konsepti gerekli benimsemeyi sağlar. Uzmanlık bilgisi gereklidir Makinelerin güvenliği önemli ölçüde yönergelerin ve standartların doğru uygulanmasına bağlıdır. Avrupa'da ulusal düzeydeki yasal yönergeler, örn. makine yönetmelikleri gibi Avrupa direktiflerine dönüştürülmüştür. Bu türlü direktifler genel olarak standartlar ile somutlaştırılan talepleri tanımlar. Çoğunlukla Avrupa standartları Avrupa dışında da kabul görür. Bütün bu talepleri pratiğe uygun olarak tasarlamak için geniş kapsamlı uzmanlık bilgisi, uygulama bilgisi ve uzun vadeli deneyim gereklidir. 4 GÜVENLİ MAKİNE KILAVUZU SICK /

5 Yasalar, direktifler, standartlar, sorumluluk Avrupa Direktifleri Avrupa Direktifleri Avrupa topluluğunun ana düşüncelerinden biri vatandaşlarının hem özel ve hem de mesleki ortamda sağlıklarının korunmasıdır. Diğer bir ana düşünce serbest mal dönüşümünü mümkün kılan standart bir pazarın yaratılmasıdır. Avrupa Birliğinin çalışma konusundaki anlaşmasına uygun olarak Avrupa Birliği Komisyonu ve Avrupa Birliği Konseyi, serbest mal dönüşümünün hedeflerine ulaşmak ve vatandaşların korumasını sağlamak amacıyla çeşitli direktifler çıkarmıştır. Bunlar üye devletler tarafından ulusal yasalara dönüştürülmelidir. Direktifler temel amaçları ve talepleri tanımlar ve teknolojik açıdan imkanlar dahilinde nötr olarak tutulmuştur. Makine güvenliği ve iş koruması alanında aşağıdaki direktifler çıkarılmıştır: Makine üreticilerini muhatap alan makine direktifleri Makine işletmecilerini muhatap alan çalışma ekipmanları kullanma direktifleri Örneğin alçak gerilim direktifleri, EMC direktifleri, ATEX direktifleri gibi ilave direktifler Üretici Kullanıcı AEU-sözleşmesi Avrupa birliğinin çalışma şekli konusunda sözleşme Mad. 114 Mad. 15 AB iç pazarında ticari engellerin azaltılması Sosyal konularda AB ülkelerinin iş birliği İş koruma çerçeve direktifi 89/91/EWG Düşük gerilim- RL 2006/ 95/EG Makineler- RL 2006/ 42/EG Ürün güvenlik- RL 2001/ 95/EG EMV-RL 2004/ 108/EG Çalışma yeri direktifi 89/654/EG RL-kişisel ve koruma donanımı kullanımı 89/655/EG Çalışma araçları kullanma-rl 2009/104/EG ATEX işletme-rl 1999/92/EG RL güvenlik ve sağlık işaretlemesi 92/58/EG Ürün güvenlik kanunu ProdSG EMVkanunu İş koruma kanunu İşletme güvenlik yönetmeliği Meslek sendikası kuralları Talimatlar Kurallar Bilgiler AB komisyonunun görevi. CEN/CENELEC'de güvenlik standartlarının oluşturulması için standart enstitüsü Uyumlu standartların uyulması durumunda direktiflere uyulduğu tahmin edilebilir. Uyumluluk beyanı CE işareti EN standartlarının değişiklik yapmadan uygulanması. AB resmi gazetesinde yayınlanınca uyumlu olur Geçerli kurallara göre sipariş İşçi koruma kanunu (ASchG) Genel işçi koruma yönetmeliği AAV Çalışma araçları yönetmeliği (AM-VO) Sanayide, esnaflık ve ticaret alanında çalışma için federal kanun (iş kanunu SR , ArG) İş kanunu konusunda yönetmelikler (ArGV) Kaza önleme konusunda yönetmelik, VUV GÜVENLİ MAKİNE Makine işletmecisi (sorumluluk üstlenme) Yönergeler bedelsiz olarak, örn. eur-lex.europa.eu adresinden temin edilebilir Bu bölümde... Makine direktifleri Çalışma araçlarıkullanma direktifleri... - Makine üreticisinin görevleri... - Dünya çapında standartlaşma Avrupa standartları Ulusal standartlar Kontrol kurumları Sigortalar Pazar denetimi resmi makamlar Ürün sorumluluğu için temeller Özet / GÜVENLİ MAKİNE KILAVUZU SICK -1

6 Avrupa Direktifleri Yasalar, direktifler, standartlar, sorumluluk Avrupa direktifleri ve standartları Avrupa ekonomik etki alanına makine satan üreticiler ve pazarlamacılar için geçerlidir. Makine direktifleri Makine direktifi 2006/42/AT makine ve güvenlik yapı parçalarının üreticilerini ve pazarlamacılarını muhatap alır. Bu direktif yeni makineler için Avrupa içindeki ticaret engellerini kaldırmak ve kullanıcılar ile uygulayıcılara güvenlik ve sağlık koruması açısından yüksek ölçüde sağlık ve güvenlik taleplerini yerine getirmek bakımından görevleri tespit eder. Bu direktif makinelerin üretimi ayrıca pazarlaması yapılan güvenlik yapı parçaları için geçerli olduğu gibi aynı zamanda üçüncü ülkelerden ithal edilen ve Avrupa pazarında kullanılan eski makineler için de geçerlidir. Avrupa Birliği Konseyi 1989 yılında makineler için üye ülkelerin yasal talimatlarını dengelemek amacıyla makine direktifi (89/92/EWG) olarak bilinen direktifi çıkarmıştır yılında bu direktifin AB'nin bütün üye ülkelerinde kullanılması zorunlu oldu yılında makine direktifi (98/7/AT) içindeki çeşitli değişiklikler birleştirildi ve konsolide edildi yılında "yeni makine direktifi" (2006/42/AT) çıkarıldı, bu direktif önceki versiyonların ve bunların uygulamaların yerini aldı ve tarihinden itibaren AB'nin bütün ülkeleri için bağlayıcıdır. a yılından itibaren sadece makine direktifi 2006/42/AT kullanılması zorunludur! Makine direktifi Almanca konuşan ülkelerde aşağıdaki gibi uygulandı: Almanya: tarihli ürün emniyeti kanunu (ProdSG) eki olarak yeni talimatname (Makine talimatnamesi /9.ProdV) İsviçre: 12 Haziran 2009 tarihli ürün güvenliği için federal kanun (PrSG) ve 2 Nisan 2008/ tarihli makinelerin emniyeti konusunda talimatname (Makine talimatnamesi) Avusturya: Tehlikeli ürünlere karşı koruma için federal kanun (ürün emniyet kanunu 2004 [PSG 2004]) ve makine emniyet talimatnamesi 2010 Üye ülkeler makine direktiflerine uygun makinelerinin ve güvenlik yapı parçalarının pazara sunulmasını ve işletime alınmasını yasaklayamaz, sınırlayamaz veya engelleyemez. Bundan dolayı bu ülkeler ulusal yasalar, yönetmelikler veya standartlar yoluyla daha yüksek talepler getiremez! -2 GÜVENLİ MAKİNE KILAVUZU SICK /

7 Yasalar, direktifler, standartlar, sorumluluk Avrupa Direktifleri Çalışma ekipmanları kullanma direktifi İş verenin görevleri çalışma ekipmanları kullanma direktifi kapsamında düzenlenmiştir. Bu direktif makinelerin ve cihazların iş yerinde kullanılması için geçerlidir. Direktif çalışma ekipmanlarının kullanımında emniyetin ve sağlık korumasının iyileştirilmesi için asgari talimatlara uyulmasını sağlamalıdır. Her üye devlet, örneğin çalışma ekipmanlarının kontrolü, servis veya bakım aralıkları, kişisel koruma donanımının kullanılması çalışma yerinin düzenlenmesi açısından kendi ulusal taleplerini ekleyebilir. Çalışma ekipmanları kullanma direktiflerinin talepleri ayrıca ulusal talepler ve işletme talimatları ile ulusal yasalarda bir araya getirilmiştir. Almanya: İş koruma kanunu (ArbSchGes), işletme güvenlik yönetmeliği (BetrSichV) İsviçre: Sanayide, esnaflık ve ticaret alanında çalışma için federal kanun (SR , ArG) Avusturya: İşçi koruma kanunu (ASchG) Çalışma araçları kullanma direktifi 2009/104/EG: eur-lex.europa.eu Makine üreticilerinin görevleri nelerdir? Makinelerin güvenli tasarımı Üreticiler makinelerini makine direktiflerinin temel taleplerini güvenlik ve sağlık koruma açısından yerine getirecek şekilde üretmek zorundadır. Üreticiler konstrüksiyon prosesi aşamasında güvenliğin entegre edilmesini sağlamalıdır. Pratikte bu konstrüksiyonu yapan kişinin makinenin geliştirme evresi esnasında bir risk değerlendirmesi yapması anlamına gelir. Buradan çıkarılan önlemler doğrudan konstrüksiyonun kapsamı içine alınabilir. Bu kılavuzun 1'den 5'e olan adımlarında bu konuda ne şekilde hareket edileceği ayrıntılı olarak açıklanmaktadır. İşletim kılavuzunun oluşturulması Makine üreticisi "orijinal işletim kılavuzu" olarak adlandırılan bir işletme kılavuzunu oluşturmak zorundadır. Makine ile birlikte makinenin kullanıldığı ülkenin resmi dilinde bir işletme kılavuzunun teslim edilmesi zorunludur. Birlikte teslim edilen bu kullanım kılavuzu orijinal kullanım kılavuzu veya orijinal kullanım kılavuzunun bir çevirisi olmalıdır. Çevirisinin teslimatı durumunda orijinal kullanım kılavuzu da birlikte verilmelidir. Orijinal kullanım kılavuzları dilden bağımsız olarak makine üreticisi tarafından yayınlanan kullanım kılavuzlarıdır. Teknik dokümantasyonların oluşturulması Makine üreticisi makine direktifi ek VII uyarınca bir teknik dokümantasyon oluşturmak zorundadır. Bu teknik dokümantasyon içinde makine direktifinin güvenlik ve sağlık koruması açısından önemli olan temel talepleri yerine getirmek için mevcut bütün planları, hesaplamaları,kontrol protokollerini ve dökümanlarını barındırmalıdır. Bunlar makinenin (veya makine tipinin) son üretim gününden itibaren on yıl süreyle muhafaza edilmelidir. Bunlar yetkili makamların talebi üzerine ibraz edilmelidir. Bilgi: Makine direktifinden üreticinin teknik dokümantasyonları eksiksiz olarak makinenin alıcısına (kullanıcısına) teslim etmesi için bir zorunluluk çıkarılamaz / GÜVENLİ MAKİNE KILAVUZU SICK -

8 Avrupa Direktifleri Yasalar, direktifler, standartlar, sorumluluk Uygunluk beyanının oluşturulması Makine üreticisi makinesini ürettikten sonra bir uygunluk beyanı vererek ve makinenin tanımını (CE işareti) yaparak bu talimatlara uyacağını hukuken bağlayıcı olarak tasdik etmek zorundadır. Bu durumda makine Avrupa ekonomik bölgesinde pazara sürülebilir. Makine direktifinde uygunluk değerlendirmesinin tam akışı açıklanmıştır. Makine için iki yöntem arasında ayrım yapılır ( "Makine ve güvenlik yapı parçaları için AB-uygunluk değerlendirme yöntemi" -6) a Standart yöntem: Makine direktifi ek IV içinde açık şekilde listeye girmemiş olan makineler standart yönteme tabidir. Ek l içinde "temel güvenlik ve sağlık koruma talepleri" bölümünde tanımlanmış olan talepler yerine getirilmelidir. Bundan sonra üretici kendi sorumluluğu altında kontrol kurumunun veya resmi makamların ("enerji sertifikası") bir müdahalesi olmadan CE işaretini koyar. Ancak üretici önceden makinenin belgelerini ulusal resmi makamlara talep üzerine sunabilmek için hazır bulundurulmalıdır. Ek lv içinde listelenmiş olan makineler için yöntem: Kullanılmaları durumunda tehlike olabilecek makineler için özel akışlar öngörülmüştür. Makine direktifi ek lv içinde güvenlik ışık bariyeri ve güvenlik lazer tarayıcısı gibi temassız etkili koruma tertibatları bulunan ilgili makinelerin ve güvenlik yapı parçalarının bir listesi bulunur. Makine direktifinde ek l kapsamında "temel güvenlik ve sağlık koruma talepleri" bölümünde tanımlanmış olan talepler öncelikle yerine getirilmelidir. Makine veya güvenlik yapı parçaları için taleplerin tüm alanını kapsayan harmonize standartlar mevcutsa, uygunluk belgesi bu durumda üç şekilde oluşturulabilir: Otomatik sertifikalandırma Yetkili bir kurum tarafından AB numune denetimi yapılması Test edilmiş ve geniş kapsamlı bir kalite yönetim sisteminin uygulanması -4 GÜVENLİ MAKİNE KILAVUZU SICK /

9 Yasalar, direktifler, standartlar, sorumluluk Avrupa Direktifleri Makine için harmonize standartlar yok ise veya makine ya da makinenin parçaları harmonize standartlara göre üretilmemiş ise uygunluk belgesi sadece aşağıdaki gibi düzenlenir: Yetkili bir kontrol kurumu tarafından yapılan AB numune denetimi: Üretici makinenin temel emniyet ve sağlık koruma taleplerini yerine getirip getirmediğinin bir "AB numune denetimi" kapsamında yetkili bir kontrol kurumu tarafından yapılan bir deney ile saptanması için buna ait teknik belgeleri sunmalıdır. Yetkili kontrol kurumu direktif ile uyumluluğu kontrol eder ve yapılan kontrollerin sonuçlarını içeren bir AB Tip denetimi belgesi verir. Kontrol edilmiş ve kapsamlı bir kalite yönetim sisteminin (QMS) uygulaması: Geniş kapsamlı QMS makine direktifinin talepleri ile uyumluluğu sağlamalı ve yetkili bir kontrol kurumu tarafından kontrol edilmiş olmalıdır. QMS'nin etkin ve usulüne uygun olarak uygulanması için genelde üretici sorumludur. Makine direktifi X ekine bakınız. Makinenin CE uyumlu olarak işaretlenmesi Bütün koşullar yerine getirildikten sonra makine üzerine CE işareti konulmalıdır. Dikkat! CE işareti makineye sadece makinenin bütün Avrupa direktifleri ile uyumlu olması durumunda konulabilir. (Sadece bu durumda ürün Avrupa ekonomik bölgesinde pazara sürülebilir.) Özel durum: Tamamlanmamış makine Birçok durumda makinenin tanımına yakın olan fakat buna rağmen makine direktifleri bakımından tam makine olarak ele alınamayan makine bölümleri veya makine yapı grupları ya da makine bileşenleri üretilmektedir. Makine direktifinde "tamamlanmamış makine" yaklaşık olarak bir makine olan fakat kendi başına belirli bir fonksiyonu yerine getiremeyen yapı gruplarının tümü olarak tanımlanır. Tek başına bir sanayi robotu, örn. tam olmayan bir makinedir. Tam olmayan bir makine sadece diğer makinelere veya tam olmayan makinelere ya da donanımlara monte edilmek veya bunlar ile birlikte direktif anlamında bir makine oluşturmak için öngörülmüştür. Tamamlanmamış makineler, makine direktiflerinin bütün taleplerini yerine getiremez. Makine direktifi bundan dolayı özel bir yöntem sayesinde bunların pazarda serbest kullanılmasını düzenler: Üretici makine direktifinin makul bir şekilde yerine getirilebilecek emniyet ve sağlık korumasına ilişkin bütün temel taleplerine uymak zorundadır. Üretici bir montaj beyanı oluşturmalıdır. Burada direktifin hangi temel taleplerinin uygulandığı ve bunlara uyum sağlandığı açıklanır. Bir makineninkine benzer bir teknik belge uygun bir şekilde hazırlanmalı ve muhafaza edilmelidir. Bir işletme kılavuzu yerine üretici buna benzer şekilde bir montaj talimatı oluşturmalı ve her "tamamlanmamış" bir makine ile birlikte teslim etmelidir. Bu montaj kılavuzunun dili üretici ve kullanıcı (entegratör) arasında kararlaştırılabilir. "Kontrol kurumları, sigortalar ve resmi makamlar" bölümüne de bakınız / GÜVENLİ MAKİNE KILAVUZU SICK -5

10 Avrupa Direktifleri Yasalar, direktifler, standartlar, sorumluluk Makineler ve güvenlik yapı parçaları için AB uygunluk değerlendirme yöntemi Hayır Makine veya güvenlik yapı parçası ek lv listesinde var mı? Evet Harmonize standartlar tamamen dikkate alındı mı? Evet Hayır veya hiçbiri yok Ek VIII uyarınca standart yöntem Ek IX uyarınca AB numune denetimi Ek X uyarınca geniş kapsamlı QMS a Dahili üretim kontrolü Ek ll uyarınca uygunluk beyanı ve ek lll uyarınca CE işareti (Madde 16) Özet: Yasalar, yönetmelikler Makine üreticisi olarak sizin için diğerleri yanında geçerli olan makine direktifi: Makine direktiflerinin güvenlik ve sağlık koruması açısından temel taleplerini yerine getiriniz. Güvenliğin entegrasyonunu daha tasarım aşamasındayken planlayınız. Uygunluk beyanı için standart yöntemi veya makine direktifinde ek lv'de öngörülen yöntemi kullanınız. Makine için özellikle güvenlik açısından önemli bütün konstrüksiyon dokümanlarını içeren bir teknik dokümantasyon hazırlayınız. Uygulama ülkesinin resmi dilinde bir kullanım kılavuzunu birlikte teslim ediniz. Orijinal nüshası da birlikte teslim edilmelidir. Bir uyumluluk belgesini doldurunuz ve makineyi veya emniyet yapı parçasını CE işareti ile işaretleyiniz. Bir makinenin işletmecisi olarak sizin için geçerli çalışma araçları kullanma direktifi: Çalışma araçları kullanma direktifinin taleplerini yerine getiriniz. Başka ulusal talepler (örn. çalışma araçlarının kontrolü, servis veya bakım aralıkları vs.) olup olmadığı hakkında bilgi edininiz ve bunları da yerine getiriniz. -6 GÜVENLİ MAKİNE KILAVUZU SICK /

11 Yasalar, direktifler, standartlar, sorumluluk Standartlar Standartlar Genel olarak bu kılavuzda uluslararası standartlar (ISO-IEC) referans alınır. Önemli standartların genel bir bakışını ekte bulabilirsiniz. Bu genel bakışta verilen uluslararası standartların (ISO/IEC) yerel veya ulusal standartlar ile bu kılavuzun yerel geçerliliğine uygun olarak bir karşılaştırması verilmiştir. Ekte i, sayfada i-6 ff. önemli uluslararası ve yerel standartların genel bakışı bulunmaktadır. Standartlar farklı meslek kuruluşları (üretici, tüketici, kontrol kurumları, resmi iş koruma makamları ve hükümetler) arasında varılan anlaşmalardır. Düşünüldüğünün aksine standartlar, hükümetler veya resmi makamlar tarafından oluşturulmuş ve kararlaştırılmış değildir. Standartlar üretim sırasındaki teknik gelişme seviyesini tanımlar. Son 100 yıl içinde ulusal standartların dünya çapında geçerli standartlara dönüşümü gerçekleşmiştir. Makinenin veya ürünün kullanım yerine bağlı olarak çeşitli standartları gerekli kılan farklı yasal düzenlemeler mevcut olabilir. Kullanılacak standardın doğru seçimi makine üreticisi için yasal talimatlara uyma bakımından son derece yardımcı olur. Dünya çapındaki standartların organizasyonu ve yapısı ISO (Uluslararası Standartlaştırma Organizasyonu) ISO 157 ülkeden gelen standartlaştırma organizasyonunun dünya çapındaki şebeke ağıdır. ISO uluslararası standartları elektriksel olmayan teknolojilere odaklanarak düzenler ve yayınlar. IEC (Uluslararası Elektroteknik Komisyonu) Uluslararası Elektroteknik Komisyonu (IEC) elektroteknik (örn. elektronik, telekomünikasyon teknolojisi, elektromanyetik uyumluluk, enerji üretimi) ve buna bağlı olan teknolojilerin bütün alanlarında uluslararası standartları düzenleyen ve yayınlayan dünya çapında bir organizasyondur. Çeşitli standart tipleri Üç farklı standart tipi arasında ayrım yapılır: A standartları (Temel güvenlik standartları) içinde temel kavramlar, tasarım ilkeleri ve bütün makineler için uygulanması mümkün olan genel bakış açıları bulunur. B standartları (Güvenlik grup standartları) içinde bir güvenlik bakış açısı veya çok sayıda makine için kullanılabilen bir güvenlik tertibatı ele alınır. B standartları tekrar şunlara ayrılır: Özel güvenlik bakış açıları için B1 standartları, örn. makinenin elektrik güvenliği, güvenlik mesafelerinin hesaplanması, kumanda sistemleri ile ilgili talepler Güvenlik tertibatları için B2 standartları, örneğin çift el kumanda, fiziksel koruma ve elektronik koruma cihazları C standartları C standartları özel bir makine veya makine yapım tarzı için bütün emniyet taleplerini içerir. Bu standartlar mevcutsa, bunların A veya B standartlarına göre önceliği vardır. Buna rağmen bir C standardında B veya A standardı referans alınabilir. Her durumda makine direktifinin talepleri yerine getirilmelidir. Çok sayıda A ve B standardı ayrıca önemli C standartları şu anda geliştirme aşamasındadır. Bu durum EN-ISO standart serisinin yeniden numaralandırılmasına sepep olmaktadır. Ancak genelde geçiş süreleri vardır. Bundan dolayı yeni gözden geçirilmiş bir standardın uygulanması beş veya altı sene sonra uygulamaya geçebilir. Önemli standartların bir listesini ekteki "Önemli standartlara genel bakış" bölümünde bulabilirsiniz i / GÜVENLİ MAKİNE KILAVUZU SICK -7

12 Standartlar Yasalar, direktifler, standartlar, sorumluluk Koruma cihazları ve bunlara ait standartlara genel bakış Güvenli tasarım, Risk değerlendirmesi ve Risk azaltılması EN ISO Elektrik Hidrolik Pnömatik Makinelerin donanımı EN = IEC EN ISO 441 EN ISO 4414 Fiziksel Koruma EN 95 ISO Güvenlik mesafeleri Ezilmesinin önlenmesi Beklenmeyen tekrar. Başlatma EN ISO 1857 EN 49 ISO 1854 EN 107 ISO Asgari mesafeler Emn. Kumanda Koruyucu Cihazlar EN ISO 1855 EN ISO /-2 Sabit Hareketli Tetikleme fonksiyonu Yerine bağlı Yerine bağlı değil a Sadece aile ile sökülebilen çitler Kilitleme tertibatları EN 1088 ISO Kapaklar, geçitler, kapılar -1/Paspas Basınca duyarlı (PSPE) EN 1760-x ISO 1856-x -2/Kumanda çıtaları -/Kumanda tamponları Temassız (ESPE) EN IEC -2/AOPD -/AOPDDR Çift el kumanda EN 574 ISO /VBPD Acil stop 1) EN ISO 1850 İzin verme cihazı Acil stop MAKİNE İÇİN ÖZEL TİP C-STANDARDI örn.: EN ISO Robot sistemi 1) Acil stop bir güvenlik önlemidir, fakat koruma tertibatı değildir! EN standardı şu anda yeniden düzenlenmektedir ve EN-ISO standardı olarak yayınlanacaktır. EN standardı gelecekte gözden geçirilecek ve EN-ISO standardı olarak yayınlanacaktır. AOPD active opto-electronic protective device AOPDDR active opto-electronic protective device responsive to diffuse reflection VBPD vision based protective device Tip-A-standartları Tip-B-standartları Tip-C-standartları -8 GÜVENLİ MAKİNE KILAVUZU SICK /

13 Yasalar, direktifler, standartlar, sorumluluk Standartlar Avrupa standartlarının organizasyonu ve yapısı CEN (Comité Européen de Normalisation/ Standartlaşma için Avrupa Komitesi) CEN, AB üye ülkelerinin, EFTA ülkelerinin ayrıca bunlardan ileride AB üyesi olacak ülkelerin standartlaştırma organizasyonlarından oluşan bir gruptur. CEN, konusu elektrik olmayan alanlarda Avrupa standartlarını (EN) düzenler. Bu standartların ticarette bir engel oluşturmaması için CEN, ISO ile sıkı bir işbirliği içinde çalışır. Bir oylama yöntemi ile CEN, ISO standartlarının kabul edilip edilmeyeceğini belirler ve bunları Avrupa standartları olarak yayınlar. CENELEC (Comité Européen de Normalisation Electrotechnique/Elektroteknik Standartlaştırma için Avrupa Komitesi) CENELEC, CEN'e benzer elektroteknik alanında bir kuruluştur ve bu alanda Avrupa standartlarını (EN) düzenler ve yayınlar. CEN ve ISO arasında olduğu gibi CENELEC gittikçe artan oranda IEC standartlarını ve bunların numaralandırılmasını kabul eder. Ulusal çaptaki standartların organizasyonu ve yapısı Genelde her AB üyesi ülkenin, örn. DIN, ON, BSI, AFNOR gibi kendi standartlaştırma organizasyonu vardır. Bunlar ulusal standartları ilgili üye ülkenin yasal talimatlarına uygun olarak düzenler ve yayınlar. Avrupa Birliği'nde emniyetin ve sağlığın eşit düzeyde ele alınmasını sağlamak ve ticari engelleri ortadan kaldırmak için Avrupa standartları ulusal standartlaştırma organizasyonları tarafından kabul edilir. Ulusal ve Avrupa standartları konusunda aşağıdaki temel ilkeler geçerlidir: Kabul edilen Avrupa standartlarına benzer ulusal standartlar mevcutsa, bunlar iptal edilmelidir. Belirli bakış açıları ve makineler için uygulanabilir Avrupa standartları mevcut değilse, mevcut ulusal standartların kullanılmasına izin verilir. Ulusal bir standartlaştırma organizasyonu yeni bir ulusal standardını ancak bu hususun bildirimi yapıldıktan ve Avrupa düzeyinde (CEN veya CENELEC) başka bir talep olmadığı anlaşıldıktan sonra düzenleyebilir / GÜVENLİ MAKİNE KILAVUZU SICK -9

14 Standartlar Yasalar, direktifler, standartlar, sorumluluk Makinenin güvenliği için Avrupa standartları Avrupa direktiflerinde tanımlanmış olan hedefleri ve talepleri pratikte eşit olarak uygulayabilmek için teknik standartlarda bu talepler ayrıntılı olarak tanımlanmış ve somutlaştırılmış olmalıdır. Avrupa direktiflerinin taleplerini, standartlara uyulması durumunda direktifler ile uyumluluk arz edecek şekilde somutlaştıran standartlar harmonize standartlardır. Standartların durumu çeşitli kısaltmalar ile gösterilir: Ön eki "EN" olan bir standart bütün AB ülkelerinde kabul edilmiştir ve uygulanabilir. Ön eki "pren" olan standart işlem aşamasındadır. Ön eke ilave olarak "TS" olan doküman teknik spesifikasyon olarak kabul edilir ve ön standart olarak kullanılır. Bu CLC/TS veya CEN/TS olarak mevcuttur. Ön ek olarak "TR"ye sahip bir doküman teknik gelişme seviyesi ile ilgili bir rapordur. Harmonize bir Avrupa standardı şu şekilde oluşur: 1. AB'nin yürütücü organı olan AB komisyonu CEN veya CENELEC'e bir direktifin taleplerini somutlaştırmak amacıyla bir Avrupa standardının hazırlanması için görev verir. 2. Bu çalışma direktifin(lerin) önemli güvenlik taleplerinin yerine getirilmesi için teknik spesifikasyonları saptayan uluslararası kurullar tarafından gerçekleştirilir.. Oylama sonucunda standart kabul edilirse, AB resmi gazetesinde yayınlanır. İlave olarak standart en az bir üye ülkede yayınlanmalıdır (örn. DIN EN olarak). Bundan sonra Avrupa standardı olarak kabul edilir. a Harmonize bir Avrupa standardı referans olarak görev yapar ve aynı konudaki bütün ulusal standartların yerine geçer. Uygulanabilir harmonize standartlar ile uyumluluk sağlanması, bir makinenin veya emniyet yapı parçasının direktifteki (örn. makine direktifi) ilgili temel güvenlik ve sağlık koruma taleplerini yerine getirdiğinin kabul edilmesi için bir kanıt sayılır (tahmini etki). Standartlara genel bakış: Direktifler için bir tahmini etkiye sahip olan standartları ec.europa.eu adresi altında bulabilirsiniz Makine direktifi tarafından harmonize olsun veya olmasın bir standardın uygulanması istenmez. Ancak harmonize standartların kullanılması "uyumluluk varsayımı" için temel teşkil eder, yani makinenin direktifteki makine talimatlarına uygun olduğunu gösterir. Bir makine tipi için bir C standardı mevcutsa, bunun diğer bütün A ve B standartlarına ve bu kılavuzda olan her türlü veriye karşı önceliği vardır. Bu durumda sadece uygulanan C standardı, makine direktifinin yerine getirilmesi için uyumluluk ihtimalini kanıtlar. -10 GÜVENLİ MAKİNE KILAVUZU SICK /

15 Yasalar, direktifler, standartlar, sorumluluk Özet Özet: Standartlar Teknik standartlar Avrupa direktiflerinde tanımlanan amaçları somutlaştırır. Harmonize standartların kullanılması "uyumluluk varsayımı" için temel teşkil eder, yani makinenin, direktifin talimatlarına uygun olma ihtimalini gösterir. Bu demektir ki makineniz veya tesisiniz için doğru standardı seçerseniz ve uygularsanız, yasal talepleri yerine getirdiğinizi kabul edebilirsiniz. Münferit durumlarda üreticinin görevleri standardın içeriği dışına taşabilir, örn. bir standardın teknik gelişme seviyesinin gerisinde kalması durumunda. A standartları (Temel güvenlik standartları), B standartları (Güvenlik grup standartları) ve C standartları (Makinenin güvenliği için standartlar) vardır. Bir C standardı mevcutsa, bunun A veya B standartlarına göre önceliği vardır / GÜVENLİ MAKİNE KILAVUZU SICK -11

16 Ürün garantisi Yasalar, direktifler, standartlar, sorumluluk Kontrol kurumları, sigortalar ve resmi makamlar Kontrol kurumları Güvenlik müşavirliği yapan kontrol kurumları Makinenizin o anda geçerli olan Avrupa direktifleri ve standartları ile uyumlu olup olmadığını bilmek isteyen firmalar güvenlik tekniği açısından kontrol kurumlarının bilgisine başvurabilir. Akredite olmuş kontrol kurumları Akredite olmuş kontrol kurumları ulusal düzeyde kabul görmüş kontrol yöntemleri ve kontrol kriterlerine uyulduğunu belgeleme yetkisine sahip kontrol kurumlarıdır. Bunlar diğerleri yanında meslek sendikalarına ait kontrol kurumları ve kaza sigortalama kurumlarıdır, bunların genelde yetkin uzman kontrol düzenekleri mevcuttur. Bildirimli kontrol kurumları Her AB üye ülkesi makine direktifinde belirlenen asgari taleplere uygun kontrol kurumlarını saptamak ve bunları Brüksel'deki Avrupa komisyonunun ilgili birimlerine bildirmek zorundadır. Sadece bu kontrol kurumları AB model denetimlerini yürütmek ve makine direktifinin lv ekinde listelenmiş makineler ve emniyet yapı parçaları için AB numune denetim belgesi vermek yetkisine sahiptir. Bildirimli bütün kontrol kurumları her türlü ürün ve makinenin kontrolünü yapma yetkisine sahip değildir. Çok sayıda kontrol kurumunun özel çalışma alanı için bildirimi yapılmıştır. a Sigortalar Meslek sendikaları/ifa Yasal Alman kaza sigortası iş koruması enstitüsü Almanya'da meslek sendikaları ve diğer kuruluşlar yasal kaza sigortalama sorumluluğunu üstlenir. Meslek sendikaları meslek grupları şeklinde organize edilmiştir, bu şekilde münferit ekonomik branşların spesifik talepleri daha iyi karşılanır. Sigorta şirketleri Çok sayıda sigorta şirketi yetkin uzman danışmanlığı yapan komple bir danışma birimine sahiptir, bunlar özellikle yasal taleplerin bilinmemesi veya bilinçsiz olarak dikkate alınmaması dolayısıyla ortaya çıkan garanti risklerini önlemeyi amaçlamaktadır. Pazar denetimi resmi makamlar Amerika'da, AB'de veya EFTA'da iş koruması ve pazar denetimi resmi ulusal makamların yetki alanına girer. Almanya'da bunlar eyaletlerin iş koruması için öngörülen resmi dairelerdir. Avusturya'da iş koruma müfettişlikleri mevcuttur. Makineler ve iş emniyeti konusunda uzmanlık danışmanlığı almak için makine üreticileri buralara başvurabilir. İsviçre'de pazar denetimi için devlet ekonomi sekreterliği (SECO) yetkilidir. İcra işlemi İsviçre kaza sigorta kurumu (Suva) tarafından yapılır, bu kurum yüksek teknik yeterliliğe sahiptir. Önemli adresleri ekteki "Yararlı linkler" bölümünde bulabilirsiniz i GÜVENLİ MAKİNE KILAVUZU SICK /

17 Yasalar, direktifler, standartlar, sorumluluk Ürün garantisi Ürün sorumluluğu için temeller Ürün sorumluluğu kavramı bir üreticinin veya satıcının belirli bir ürünün her türlü sorumluluğu için üst kavram olarak kullanılır (üründeki maddi hasarlar veya bundan kaynaklanan hasarlar için garanti dahil). Hukuksal değerlendirmede hasarın türüne veya neden olma şekline bağlı olarak önemli farklılıklar mevcuttur. Önce maddi hasar garantisi ve ürün garantisi arasında geniş açıdan bir ayrım yapmak gerekir. Maddi hasar garantisi (aynı zamanda garanti hakkı) bizzat ürün üzerindeki hasarlar içindir. Maddi hasar garantisi için talepler sadece sözleşme tarafları arasında geçerlidir, üçüncü kişilere karşı değildir. Ürün sorumluluğu daha geniş açıdan kısımlara ayrılabilir: Kusurlu sorumlu ürün sorumluluğu (Alman hukukunda 82 BGB ile düzenlenmiş). Kusurlu sorumlu ürün sorumluluğu bir kişinin (bu bağlamda kendisi tarafından üretilmiş bir ürün dolayısıyla) diğer bir kişiye kasıtlı veya taksirli olarak zarar vermesi durumunda devreye girer. Bu talimat diğer koşullarla birlikte zarar gören her kişi tarafından sözleşmeye taraf (üçüncü şahıs olarak bilinir) olmasa bile esas alınabilir. Ürün sorumluluğu yasası uyarınca ürün sorumluluğu (gerçek) (ProdHaftG) sözleşmenin tarafı olanlar gibi üçüncü şahıslar tarafından da esas alabilir. Alman ürün sorumluluk kanunu AB direktiflerini baz alır. Benzer bir düzenleme bundan dolayı bütün Avrupa ülkelerinde mevcuttur. Bunun ötesinde benzer düzenlemeler Avrupalı olmayan çok sayıda ülkelerde de mevcuttur. Aşağıda Alman hukukunda geçerli olan düzenlemeler konusunda kısa bir genel bakış sunulmuştur. Ancak bilinçli olarak sadece önemli köşe noktaları gösterilmiş ve mevcut koşullar ve bağlantılar belirtilmemiştir. Koşullar Üreticinin sorumluluğu ProdHaftG kanunu 1'de düzenlenmiştir: "Bir ürünün kusuru nedeniyle bir kişi ölürse, vücudu veya sağlığı zarar görürse veya bir eşya hasar görürse, ürünün üreticisi bu durumlardan kaynaklanan hasarları karşılamak zorundadır." Buradan aşağıdaki koşullar çıkarılır: Üretici ( 4 ProdHaftG) Ürünü pazara sürmüş olmalıdır. Buraya bir ürünü EWR'ye ithal etmiş veya başka bir üreticinin ürününü özel etiketli ürün olarak kendi etiketi ile pazarlayanlar da dahildir ("Sanal üretici" gibi). Kusurlu ürün ( ProdHaftG) Bir ürün normal koşullar altında doğal olarak kendisinden beklenen emniyeti sunmaması durumu. Kusurlu ürün dolayısıyla ortaya çıkan hasarlar: Vücut veya sağlık zararları veya maddi zararlar (ancak doğrudan ürün üzerinde değil ayırca normal olarak özel tüketim için belirlenmiş ve zarar gören tarafından devamlı kullanılan eşyalarda oluşan hasarlar). Maddi zararlar ProdHaftG üzerinden karşılanmaz. Maddi zarar, vücut veya sağlık zararlarının sonucu olan veya ProdHaftG kanunu kapsamında olan maddi bir zarar bunun bir istisnasıdır (örn. tıbbi bakım masrafları, çalışma kabiliyetinin azalması dolayısıyla kazanç kaybı vs.). Sorumluluk hukuku veya kusurlu sorumluluk kapsamındaki maddi hasar taleplerine karşılık ProdHaftG kanunu uyarınca sorumluluk için borçlanma gerekli değildir. Bu durum aynı zamanda trafikte gerekli olan özenin gösterilmemesi ile ortaya çıkabilir (ve böylece taksirsiz). Burada bir risk sorumluluğu söz konusudur, bu sorumluluğun kanıtlanması için izin verilen bir faaliyet çerçevesinde daha sonradan ortaya çıkan bir tehlike olması yeterlidir / GÜVENLİ MAKİNE KILAVUZU SICK -1

18 Ürün garantisi Yasalar, direktifler, standartlar, sorumluluk Üreticinin sorumlulukları Bir sorumluluğu ProdHaftG uyarınca kanıtlamak için çeşitli kusur türleri vardır: Konstrüksiyon hataları Bunlar ürünün tasarlanmasında, örn. teknik dizaynda veya malzemelerin seçiminde mevcuttur ve bunlar bütün üretimi kapsar. Fabrikasyon hataları Fabrikasyon hataları münferit veya belirli zamanlarda yapılan ürünlerde vardır. ProdHaftG uyarınca üretici aynı zamanda "aykırı" olarak adlandırılan ürünler için de sorumludur. Talimat hataları Eksik talimat nedeniyle ürün (örn. kumanda talimatları) konusunda riskler mevcutsa, talimat hatalarından söz edilir. Bunun kapsamına eksik veya gizli uyarı bilgileri de girer. Üretici bunun için en az bilgilendirilmiş kullanıcıya başvurmalı ve bir ürünün beklenen yanlış kullanımını da dikkate almalıdır. ProdHaftG kanunu üreticiyi ürünün emniyetini geliştirme, üretim ve talimatlar çerçevesinde sağlamak konusunda görevlendirir. a Burada öncelikle zorunlu hukuki talimatlar dikkate alınmalıdır, bir hata (sadece) bunlara uyulmasına bağlıysa, üretici sorumluluk üstlenmez. Teknik standartlar (Avrupa standartları EN veya DIN, VDE vs. gibi ulusal standartlar) bu bağlamda gerekli olan emniyet için asgari standart olarak ele alınmalıdır. Ürün emniyetinin sağlanması için ilave önlemlerin alınması beklentisi varsa, üreticinin sorumlulukları yasalara Hasar büyüklüğü Zarar gören için oluşan hasarın tümü üretici tarafından genel olarak karşılanmalıdır. Alman ProdHaftG kanunu sadece kişisel hasarlar için bir sınırlama öngörmektedir. Burada en yüksek garanti bedeli 85 Mil. Euro'dur. Bunun üzerine çıkan bir sınırlama sözleşme eksiklerine karşılık olarak mümkün değildir, aynı zamanda sözleşme taraftarına karşı hem genel ticari koşullarda ve hem de kişisel sözleşmelerde mümkün değildir. veya teknik standartlara uyum sağlamanın dışına da taşabilir. Üreticinin zorunlu olduğu trafik emniyetini sağlamak için teknik gelişmenin standardın düzeyini aşması veya bir cihazın kullanılmasında EN standartlarında dikkate alınmayan bir tehlikenin oluşması söz konusu ise yüksek yargısal içtihat uyarınca bu durumda EN standartlarına uyulması yeterli olmaz. Üretici yeterli yükseklikte ürün için mali bir sorumluluk sigortası yaptırarak kendini sağlama alabilir. Özet: Ürün sorumluluğu Üretici olarak ProdHaftG uyarınca sorumluluğu önleyiniz: Geçerli standartlara uyunuz. Bir ürünün emniyetini sağlamak için bunlar dışında önlemlerin gerekli olup olmadığını kontrol ediniz. Tavizsiz kalite emniyeti ve kalite kontrolü yaparak hata yapılmasını önleyiniz. Yeterli sigortalama yaparak üretici için artık riskleri asgari düzeye düşürünüz. İspat yükü geri dönüşü mevcut değilse, hasar durumunda genel olarak hasar görenin ispat yükümlülüğünü taşıması, hatalı bir ürünün bir vücut veya maddi hasarın meydana gelmesine sebep olduğu ve oluşan bir hasar için neden teşkil etmesi ayrıca belirtilmelidir. Özellikle çok sayıda neden söz konusu ise bu durumun sorun çıkmadan çözülmesi mümkün değildir. -14 GÜVENLİ MAKİNE KILAVUZU SICK /

19 Risk değerlendirmesi Risk değerlendirmesi prosesi Adım 1: Risk değerlendirmesi Makinenin tasarlanması esnasında olası risklerin analizi yapılmalı ve kullanıcıyı mevcut tehlikelere karşı korumak için gerekirse önlemler öngörülmelidir. Makine üreticisine bu görev esnasında bir yardım sağlamak için standartlar risk değerlendirilmesi prosesini tanımlar ve açıklamasını yapar. Risk değerlendirmesi risklerin sistematik analizini ve değerlendirmesini yapan mantıki adımların bir dizisidir. Makine risk değerlendirmesinin sonuçları dikkate alınarak tasarlanmak ve üretilmek zorundadır. Gerekli olduğu yerde bir risk değerlendirmesinden sonra uygun koruma önlemleri uygulanarak bir risk azaltması işlemi yapılır. Koruma önlemlerinin uygulanması ile yeni riskler oluşmamalıdır. Tüm işlemin, yani risk değerlendirmesinin ve risk azaltmasının tekrarlanması tehlikelerin mümkün olduğu kadar giderilmesi için ve tanınan veya yeni eklenen risklerin yeterli ölçüde azaltılması için gerekli olabilir. Çok sayıda C standardında risk değerlendirmesi makine ile ilgilidir ve uygulamaya yakın olarak öngörülmüştür. C standartları uygulanamıyorsa veya bunlar yeterli değilse, bu durumda A ve B standartlarının talimatları kullanılabilir. 1 Güvenli tasarım, risk değerlendirmesi ve risk azaltılması A standardı: ISO Risk değerlendirmesi prosesi Başlangıç Makinenin fonksiyonları (sınırların belirlenmesi) 1-2 Tehlikelerin belirlenmesi 1- Risk tahmini 1-4 ISO uyarınca risk değerlendirmesi Risk değerlendirmesi 1-4 Risk ölçülü oranda azaltıldı mı? Hayır Evet Son Bu bölümde... Risk değerlendirmesi prosesi Risk azaltılması prosesi 2-1 Makinenin fonksiyonları Tehlikelerin belirlenmesi Risk tahmini ve değerlendirmesi Dokümantasyon Safexpert Özet / GÜVENLİ MAKİNE KILAVUZU SICK 1-1

20 Makinenin fonksiyonları Risk değerlendirmesi Proses bütün tehlikeli durumlar için yürütülmelidir. Bu işlem kalan risk kabul edilebilir düzeye gelene kadar tekrarlanmalıdır (iteratif proses). Risk değerlendirmesinden ve uygulanan yöntemden elde edilen sonuçlar belgelenmelidir. Makinenin fonksiyonları (sınırların belirlenmesi) 1 Risk değerlendirmesi makinenin fonksiyonunun belirlenmesi ile başlar. Bunlar şu şekilde olabilir: Makinenin spesifikasyonları (ne üretilecek, maksimum üretim kapasitesi, öngörülen malzemeler) Mekansal sınırlar ve öngörülen kullanım yeri Planlanan dayanım ömrü İstenen fonksiyonlar ve işletim türleri Beklenen yanlış fonksiyonlar ve arızalar Makine prosesine katılan kişiler Makine ile bağlantılı olan ürünler Amacına uygun kullanım, aynı zamanda kullanıcı personelin istenmeyen davranışları veya makinenin öngörülebilir akla yatkın yanlış kullanılması (kötüye kullanım) Öngörülebilir yanlış kullanım Kullanıcı personelin akla yatkın kabul edilebilir kasıtsız davranışı veya öngörülebilir yanlış kullanımı şunlar olabilir: Kullanıcı personelin makine üzerinde kontrolünü kaybetmesi (özellikle elde tutulan veya hareketli makinelerde) Yanlış bir fonksiyon bir arıza durumu veya makinenin kullanım esnasında devre dışı kalması durumunda personelin refleks türü davranışı Konsantrasyon eksikliği veya dikkatsizlik nedeniyle yanlış davranış Bir görevin yürütülmesi esnasında "en az dirençli yolun" seçilmesine bağlı yanlış davranış Makineyi her şeye rağmen işletimde tutmak baskısı altında davranış Belirli kişi gruplarının davranışı (örn. çocuklar, gençler, engelli kişiler) Beklenen yanlış fonksiyonlar ve arızalar Yanlış fonksiyonlardan ve işletme fonksiyonları için önemli olan bileşenlerden (özellikle kumanda sistemi) büyük bir tehlike potansiyeli kaynaklanır. Örnekler: Haddeleme hareketinin tersine döndürülmesi (eller kaptırılacak şekilde) Bir robotun programlanmış çalışma alanı dışında hareket ettirilmesi 1-2 GÜVENLİ MAKİNE KILAVUZU SICK /

21 Risk değerlendirmesi Tehlikelerin belirlenmesi Tehlikelerin belirlenmesi Makinenin fonksiyonu belirlendikten sonra makinenin risk değerlendirmedeki en önemli adımdır. Bu adım öngörülebilen tehlike durumlarının ve/veya tehlike olaylarının sistematik olarak belirlenmesinden ibarettir. Makine üreticisi özellikle aşağıdaki tehlikeleri... Mekanik tehlikeler Elektriksel tehlikeler Isısal tehlikeler Gürültüden kaynaklanan tehlikeler Titreşimden kaynaklanan tehlikeler Radyasyondan kaynaklanan tehlikeler Malzemeden ve kalıcı maddelerden kaynaklanan tehlikeler Makinenin tasarımında ergonomik temel ilkelerin ihmal edilmesinden kaynaklanan tehlikeler Kayma, takılma veya düşmeden kaynaklanan tehlikeler Makinenin kullanım ortamı ile bağlantılı tehlikeler Yukarıdaki tehlikelerin kombinasyonundan kaynaklanan tehlikeli durumlar... makinenin dayanım ömrünün bütün evreleri esnasında dikkate almalıdır. Nakliye, montaj ve kurulum İşletime alma Ayarlama Normal işletim ve arıza giderme Bakım ve temizlik İşletim dışına alma, sökme ve imha etme 1 Makinelerde/tesisler mekanik tehlikeler için örnekler Kesilme Ezilme Doğranma Batma İçeri çekilme veya kavranma İçeri çekilme veya kavranma Dolanma Çarpma Kırık parçaların etkisi Etrafa sıçrayan talaşların etkisi / GÜVENLİ MAKİNE KILAVUZU SICK 1-

22 Risk tahmini ve risk değerlendirmesi Risk değerlendirmesi Risk tahmini ve risk değerlendirmesi 1 Tehlikeler belirlendikten sonra göz önünde bulunan her tehlikeli durum için bir risk tahmini yürütülmelidir. Risk Hasar boyutu Meydana gelme olasılığı Göz önünde bulundurulan tehlikeli durum ile bağlantılı olan risk aşağıdaki elemanlara bağlıdır: Tehlikeli durum tarafından yaratılan hasar büyüklüğü (hafif yaralanma, ağır yaralanma vs.) ve bu hasarın ortaya çıkma olasılığı. Bu olasılık şunlardan kaynaklanır: Bir kişinin/kişilerin tehlikeye maruz kalması tehlikeli olayın meydana gelmesi ve hasarın azaltılması veya sınırlandırılması için teknik ve beşeri olanaklar Risklerin tahmini için çeşitli gereçler, örn. tablolar, risk grafikleri, numerik yönlemler vs. vardır. Risk değerlendirmesinde risk tahminlerinin sonuçlarına dayanarak koruma önlemlerinin uygulanmasının gerekli olup olmadığı ve gerekli risk azaltmanın ne zaman erişildiği saptanır. Alet ve tablolar: Teknik rapor ISO/TR Dokümantasyon Risk değerlendirmesi dokümantasyonu kapsamında, uygulanan yöntem ve elde edilen sonuçlar ile aşağıdaki veriler de bulunmalıdır: Makinenin spesifikasyonlar, sınırlar, amacına uygun kullanım vs. gibi verileri. Yükler, mukavemetler, emniyet kat sayıları gibi belirlenmesi gereken önemli kabuller Belirlenen bütün tehlikeler ve tehlike durumları ve göz önünde bulundurulan tehlikeli olaylar Kaza geçmişleri ve benzer makinelerde yapılan risk azaltmasında kazanılan deneyimler gibi kullanılan veriler ve bunların kaynakları Uygulanan koruma önlemlerinin tanımı Bu koruma önlemleri sayesinde erişilen risk azaltma sonuçlarının tanımı Makine ile bağlantılı diğer artık riskler Risk değerlendirmesi esnasında oluşturulan bütün dokümanlar Makine direktifinde risk değerlendirmesi konusundaki belgelerin makine ile birlikte teslim edilmesini öngörmez! 1-4 GÜVENLİ MAKİNE KILAVUZU SICK /

23 Risk değerlendirmesi Safexpert Safexpert ile risk değerlendirmesi 1 Risk değerlendirmesi prosesi Safexpert içinde CE yönetiminin bir yazılımı olarak düzenlenmiştir. Kullanıcı yasal ve normatif talimatlar ile yönlendirilir. Kayıtlı tehlike listesi, yapısı düzenlenmiş risk değerlendirmesi için CE yönetimi ve risk değerlendirmesinin ve ayrıca kumanda tekniği açısından önlemlerde gerekli emniyet seviyesinin şeması yürütmeyi kolaylaştırır. Standart yönetimi ve güncelleme asistanı yardımıyla gerekli standartlar daima güncel durumda tutulur. Tehlikeler, tehlike yerlerine ve makinenin ilgili kullanım ömrü evrelerine göre ele alınır. Münferit tehlikelerin değerlendirmesi tehlikelerin giderilmesi veya risklerin azaltılması için alınacak önlemlerin optimum seçimini sağlar. Safexpert kapsamında risk grafiklerinin ve matrikslerin (tablo) kombinasyonu kullanılır. Tahmin, (IN) öncesi ve (OUT) sonrası koruma önlemi (koruma tertibatı) seçildikten sonra gerçekleşir. Risk bir skala üzerinde 0 (risk yok) ile 10 (en büyük risk) arasında olacak şekilde bölümlenir. Safexpert sadece risk değerlendirmesi görevini yapar. Safexpert ile tüm uyumluluk prosesi makine direktifi uyarınca etkin bir şekilde yürütülebilir ve belgelenebilir / GÜVENLİ MAKİNE KILAVUZU SICK 1-5

24 Özet Risk değerlendirmesi Özet: Risk değerlendirmesi Genel Bütün tehlikeli durumlar için bir risk değerlendirmesi yürütünüz. Bu iteratif proseste hiçbir risk kalmayıncaya veya kabul edilebilir düşük riskler kalıncaya kadar bütün tehlikeler ve riskler göz önünde bulundurulmalıdır. 1 Risk değerlendirmesi prosesi Risk değerlendirmesine makinenin fonksiyonunun belirlenmesi ile başlayınız. Risk değerlendirmesinde özellikle öngörülebilir yanlış uygulamaları ve arızaları dikkate alınız. Ardından makineden kaynaklanan tehlikeli durumları (mekanik, elektriksel, ısısal vs.) belirleyiniz. Bu tehlikeli durumları makine ömrünün bütün evrelerinde dikkate alınız. Ardından tehlikeli durumlardan kaynaklanan riskleri tahmin ediniz. Bunlar hasarın büyüklüğüne ve hasarın meydana gelme olasılığına bağlıdır. Risk değerlendirmenizin sonuçlarını belgeleyiniz. 1-6 GÜVENLİ MAKİNE KILAVUZU SICK /