SİVAS İLİNDE SAĞLIK HİZMETLERİNİN DURUMU 2012

Transkript

1 T.C. CUMHURİYET ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HALK SAĞLIĞI ANABİLİM DALI SİVAS İLİNDE SAĞLIK HİZMETLERİNİN DURUMU 2012 DR. Mehmet Emin ÖZDEMİR UZMANLIK TEZİ Olarak Hazırlanmıştır SİVAS 2015

2 T.C. CUMHURİYET ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HALK SAĞLIĞI ANABİLİM DALI SİVAS İLİNDE SAĞLIK HİZMETLERİNİNİN DURUMU 2012 DR. Mehmet Emin ÖZDEMİR UZMANLIK TEZİ Olarak Hazırlanmıştır PROF.DR Ferit KOÇOĞLU DANIŞMAN ÖĞRETİM ÜYESİ SİVAS 2015

3 ii. Tıpta Uzmanlık Tez Yazım Yönergesi, Cumhuriyet Üniversitesi Senatosu nun 10/02/2010 tarih ve 2010/ 1-2 sayılı kararı ile kabul edilerek yürürlüğe girmiştir.

4 iii ONAY SAYFASI Bu tez, Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi, Tez Yazım Kurallarına uygun olarak hazırlanmış ve jürimiz tarafından Halk Sağlığı Anabilim Dalı nda uzmanlık tezi olarak kabul edilmiştir. Üye Prof.Dr. Ferit KOÇOĞLU İmza Üye Prof.Dr. Haldun SÜMER Üye Prof.Dr. Ahmet ÖZTÜRK Bu tez,13/05/2015 tarih ve 2015/5 sayılı Yönetim Kurulu Kararı ile belirlenen ve yukarıda imzaları bulunan jüri üyeleri tarafından kabul edilmiştir. --/--/2015 Prof.Dr Okay BULUT Tıp Fakültesi Dekanı

5 iv TEŞEKKÜR Sivas İli nde Sağlık Hizmetlerinin Durumu 2012 çalışmasının gerçekleştirilmesinde beni yönlendiren, tez çalışmamızda büyük emeği olan, insani ve akademik olarak her zaman örnek aldığım hocam Sayın Prof. Dr. Ferit KOÇOĞLU na, Tez çalışmamı yürütürken benden emeklerini esirgemeyen değerli hocalarım Prof.Dr. Haldun SÜMER e, Doç. Dr. Naim NUR a Asistanlık sürem boyunca bana ailem kadar yakınlık gösteren, akademik anlamda destek olan bütün bölüm hocalarıma, Tez çalışmamda gerek akademik,gerekse insani olarak çok katkıları olan biyoistatistik bölümümüzün değerli hocası Yrd.Doç. Dr. Ziynet ÇINAR a Sivas İl Sağlık, İl Halk Sağlığı Müdürlükleri, Sivas İbn-i Sina Toplum Sağlığı Merkezi, Sivas Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği, Sivas Belediyesi, Sivas Valiliği çalışanlarına Asistanlığımda bana kardeş kadar yakınlık gösteren bölümümüz asistanlarına, Hayatımın her aşamasında bana destek olan, bugünlere gelmemdeki en büyük pay sahibi olan kıymetli annem Nimet ÖZDEMİR e, ve hayat boyu her zaman en yakınım olan kardeşim Emre ÖZDEMİR e Evlendiğimiz günden beri fedakarca hep yanımda olan, her anlamda beni destekleyen çok değerli eşim Pınar ÖZDEMİR e ve minik oğlum Ömer ÖZDEMİR e Teşekkür ederim. Dr. Mehmet Emin ÖZDEMİR

6 v ÖZET SİVAS İLİNDE SAĞLIK HİZMETLERİNİN DURUMU 2012 MEHMET EMİN ÖZDEMİR HALK SAĞLIĞI ABD SİVAS 2015 Araştırmamızın retrospektif nitelikteki birinci bölümünde, Sivas'taki sağlık kuruluşlarının 2012 faaliyet raporları değerlendirilmiş ve Sağlık Bakanlığı'nın ülke genelini yansıtan 2012 yılı istatistikleriyle karşılaştırılmıştır. Sivas'ın gerek sağlık insan gücü ve sağlık tesisi sayıları, gerekse morbidite ve mortalite verileri Türkiye geneli verilerine benzer bulunmuştur yılında gerek Türkiye genelinde, gerekse Sivas'ta ortalama 8 kez hekime başvurulmuştur. Başvuruların %60'tan fazlası 2. ve 3. basamak sağlık kuruluşlarına yapılmıştır. Hastanelerin ayaktan takip edilen hastalarının yarısından fazlasının acil servislere başvurmuş olduğu ve hatta bunların çoğunun acil nitelikte başvurular olmadığı tespit edilmiştir, bu konunun da ayrıca araştırılması gerektiği düşünülmüştür yılında Sivas sağlık kuruluşlarının kayıtlarında bulunan 117 KKK, 67 Tularemi ve 158 Brucella olgusunun Sağlık Bakanlığı istatistiklerinde verilmemiş olması dikkat çekicidir. Türkiye genelinde de, Sivas'ta da tüm ölümlerin %70'ini kalp hastalıkları, kanserler ve solunum sistemi hastalıkları oluşturmuştur. Doğumlar %97-99 oranında hastanelerde yapılmış olup, bunların ülke genelinde %49,6' sı, Sivas'ta %35,2'si sezaryenle olmuştur. Gerek Türkiye geneli, gerekse Sivas'ta çocuk bağışıklama oranları %90'nın üzerindedir. Çalışmamızın kesitsel nitelikteki ikinci bölümünde ise Sivas'ta 2008 yılından beri uygulanan Aile Hekimliği modelinden halkın ne ölçüde yararlandığı ve bunu etkileyen faktörler araştırılmıştır. İl merkezi, Yıldızeli İlçesi ve 4 köyde 430 hanede uygulanan anket verilerine göre halkın gerek hastalanınca, gerek kronik hastalık kontrolü, gerekse gebelik kontrolü için büyük ölçüde 2. ve 3. basamak sağlık kuruluşlarını tercih ettiği görülmüştür. Sosyal güvence olup olmaması, eğitim, cinsiyet, yerleşim yeri gibi özelliklerin aile hekimine başvurma oranını etkilemediği görülmüştür. Aile planlaması hizmetlerinden yararlanmada en çok aile hekimlerinin tercih edildiği görülmüştür (%90). Sivas'a bağlı ilçelerin hemen hepsinde su

7 vi kirliliğinin çok fazla olduğu, Toplum Sağlığı Merkezlerinin bu konuda yetersiz kaldıkları görülmüştür. Anahtar kelimeler: Aile hekimliği, İzlem, Toplum Sağlığı Merkezi, Sağlık istatistikleri,

8 vii ABSTRACT SITUATION OF HEALTH CARE SERVICES IN SIVAS MEHMET EMIN OZDEMIR DEPARTMENT OF PUBLIC HEALTH SIVAS 2015 In the first and retrospective part of our study, 2012 activity reports of healthcare organizations in Sivas were evaluated and they were compared with the Ministry of Health s country-wide 2012 statistics. It was found that the data about Sivas s health manpower, number of health facilities, morbidity and mortality was similar to country-wide data. In the year of 2012, people seek medical advice 8 times averagely both in Sivas and Turkey. More than 60% of applications to hospitals were made to the secondary and tertiary healthcare organizations. It was found that nearly half of the outpatients applied to emergency services and most of them were in fact not emergency cases. So it was also concluded that this situation should be investigated separately. It was noticed that 117 Crimean Congo hemorrhagic fever (CCHF) cases, 67 tularemia cases and 158 brucella cases were documented in the records of Sivas healthcare organizations but weren t documented in the ministry of health statistics. Both in Sivas and Turkey 70% of all deaths were resulted from heart diseases, cancers and respiratory diseases % of childbirths were occurred at hospitals. C-section ratios were 49,6% and 35,2% in Turkey and Sivas respectively. Child immunization ratios were above 90% in both Turkey and Sivas. In the second and cross-sectional part of our study, the utilization rate of Family Practice model -which was started in Sivas at by people and the factors affect that rate were investigated. It was detected that people mostly apply to secondary and tertiary healthcare organizations for acute diseases, chronic disease controls and pregnancy controls via the survey results which was performed on 430 houses at city center, Yıldızeli Country and 4 villages. It was also detected that the factors like social security situation, educational status, gender, residential area doesn t affect the application rate to family physicians. It was found that people mostly prefer family physicians (90%) for family planning service. It was also found that water pollution was very high at almost all counties of Sivas and community health care centers remain incapable for this situation.

9 viii Key words: Family practice, Follow-up, Community Health Care Center, Health Statistics,

10 ix İÇİNDEKİLER TEŞEKKÜR... iv ÖZET...v ABSTRACT... vii İÇİNDEKİLER...ix SİMGELER VE KISALTMALAR... xi TABLOLAR DİZİNİ... xii 1. GİRİŞ VE AMAÇ GENEL BİLGİLER TÜRKİYE DE SAĞLIK HİZMETLERİNİN TARİHÇESİ Sağlık örgütlenmesinde gelişmeler Sağlık tesisleri ve sağlık insan gücü sayılarındaki gelişmeler Sağlık düzeyindeki gelişmeler SİVAS TA SAĞLIK HİZMETLERİNİN KISA TARİHÇESİ GEREÇ ve YÖNTEM Etik Kurul İzni Çalışma Grupları ve Katılımcıların Seçimi İstatistiksel Analiz BULGULAR Genel Demografik Göstergeler...14 Sağlık tesis ve insan gücü...14 Sağlık hizmetlerinden yararlanma...15

11 x Morbidite...18 Bulaşıcı Hastalıklar...18 Bulaşıcı olmayan hastalıklar...19 Mortalite...21 Ana çocuk sağlığı ve aile planlaması Okul taramaları...24 Çevre Sağlığı...25 Çeşitli Denetleme Faaliyetleri...26 Halkın sağlık hizmetlerinde aile hekimliğini tercih etmesini etkileyen faktörler TARTIŞMA SONUÇ ve ÖNERİLER KAYNAKLAR EKLER...54 EK Yılı İlçelere Göre 1. Basamak Verileri EK Sivas'ta Birinci Basamakta Görev Yapan Hekim,Hemşire ve Ebe Sayıları EK İlçe Doğum ve İzlem Verileri EK Profilaksi ve Tarama Verileri EK Sivas Merkez ve İlçelerinde 2012 Aşılama Oranları EK Sivas Merkez ve İlçelerinde 2012 Aşılama Oranları Devamı EK Yılı Sivas Kamu Hastaneleri Birliği Poliklinik Sayıları EK Yılı Sivas Kamu Hastaneleri Birliği Poliklinik Sayıları Devamı EK Sivas ilçe devlet hastaneleri poliklinik sayıları

12 xi SİMGELER ve KISALTMALAR TNSA: Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması TÜİK: Türkiye İstatistik Kurumu TBMM: Türkiye Büyük Millet Meclisi SDP: Sağlıkta Dönüşüm Programı KHK: Kanun Hükmünde Kararname TSM: Toplum Sağlığı Merkezleri AÇSAP: Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması SGK: Sosyal Güvenlik Kurumu ASM: Aile Sağlığı Merkezi AHB: Aile Hekimliği Birimi ESH: Evde Sağlık Hizmetleri ADSM: Ağız Diş Sağlığı Merkezi SB:Sağlık Bakanlığı OY:Okur Yazar OYD:Okur Yazar Değil

13 xii TABLOLAR DİZİNİ Tablo Yılı Personel Verileri...8 Tablo Yılı Personel Verileri...8 Tablo Yıllara Göre Ölüm Hızları ve Yaşam Beklentisi...9 Tablo Sivas İli Birinci Basamak Sağlık Kuruluşları Sayısı.11 Tablo Sivas İli 2012 Yılı Sağlık Personeli Sayısı...11 Tablo Türkiye geneli ve Sivas ta demografik göstergeler...14 Tablo Türkiye geneli ve Sivas ta nüfus başına sağlık tesisi ve personel sayıları...14 Tablo Türkiye geneli ve Sivas ta sağlık hizmetlerinden yararlanma.15 Tablo yılı Sivas İline bağlı ilçelerde sağlık kuruluşlarından yararlanma sayıları...16 Tablo Türkiye genelinde ve Sivas İli nde evde sağlık hizmetleri...16 Tablo yılı Sivas kamu hastaneleri birliğine bağlı hastanelerin acil servisinden başka hastaneye sevk edilen hasta sayısı...17 Tablo Türkiye genelinde ve Sivas İli nde evde sağlık hizmetleri...17 Tablo yılında Türkiye geneli ve Sivas'ta görülen bazı enfeksiyon hastalıkları Tablo yılı verem savaş verileri...19 Tablo Sivas İli 2012 yılı aşılama oranları...19 Tablo yılı Sivas İli sağlık kuruluşları poliklinik sayıları...20 Tablo Türkiye geneli ve Sivas ta 2012 yılı mortaliteyle ilgili veriler..21 Tablo yılı Türkiye genelinde ve Sivas'ta ICD-10 ana tanı gruplarına göre ölüm nedenlerinin dağılımı...21 Tablo yılında Sivas'ta ölümlerin yaş ve cinsiyete göre dağılımı..22 Tablo yılı doğumla ilgili veriler...22

14 xiii Tablo yılında Türkiye geneli ve Sivas ta anne çocuk sağlığına yönelik 2012 yılında yapılan çeşitli izlem ve tarama faaliyetleri 23 Tablo Sivas'ta 2012 yılında sunulan AP hizmetlerinin tür ve kuruluşlara dağılımı...23 Tablo Sivas TSM leri tarafından öğretim yılında ilkokullarda yapılan diş sağlığı taraması sonuçları...24 Tablo yılı Sivas İli su numune sonuçları...25 Tablo Sivas İli 2012 yılı bakiye klor düzeyi sonuçları...26 Tablo Sivas İli 2012 yılı tütün denetim verileri...26 Tablo Uçucu madde açısından 2012 yılında denetlenen iş yerleri...27 Tablo Anket uygulanan mahalle,ilçe ve köylerdeki kişi sayıları...28 Tablo Son 1 ayda hastalanan kişilerin ilk başvurdukları sağlık kuruluşları...28 Tablo Ankete uygulanan grupta tespit edilen başlıca kronik hastalıklar...29 Tablo Kronik hastalığı olan kişilerin kontrol için gittikleri sağlık kuruluşlarına göre dağılımı...29 Tablo Anket uygulanan hanelerin aile hekimliği tarafından ziyaret nedenleri...29 Tablo yaş kadınların aile hekimleri tarafından izlenme durumları.30 Tablo yaş kadınların aile hekimleri tarafından izlem şekilleri..30 Tablo Ankete katılan gebelerin gittikleri sağlık kuruluşları...30 Tablo Yerleşim yerine göre hastaların hastalandıklarında ilk başvurdukları sağlık kuruluşları...31 Tablo Mahallelerin şehir merkezine uzaklığına göre hastaların ilk başvurdukları sağlık kuruluşları Tablo Mahallelerin şehir merkezine uzaklıklarına göre kronik hastaların kontrol olduğu sağlık kuruluşları...32 Tablo Şehir merkezinde, ilçede ve köylerdeki kronik hastaların kontrol olduğu sağlık kuruluşları...32

15 xiv Tablo Hastalananların evdeki statülerine göre ilk başvurduğu sağlık kuruluşları Tablo Sosyal güvence durumuna göre hastalananların ilk başvurdukları sağlık kuruluşları...33 Tablo Eğitim durumuna göre gebelerin kontrol için gittikleri sağlık kuruluşları...34 Tablo Kronik hastalığı olanların eğitimlerine göre kontrol için gittikleri sağlık kuruluşları Tablo Eğitim durumuna göre hastalananların ilk başvurdukları sağlık kuruluşları...35 Tablo Hastalananların cinsiyetlerine göre başvurulan sağlık kuruluşları 35

16 1 1-GİRİŞ VE AMAÇ Bir bölgede sağlık hizmetlerinin düzeyini belirlemenin en güvenilir yolu, toplumu temsil eden örneklemler üzerinde çeşitli sağlık göstergeleri açısından alan araştırması yapmaktır. Sağlık kuruluşlarının kendi çalışmalarıyla ilgili olarak topladıkları ve yayınladıkları istatistiki raporlar toplumun sağlık düzeyinden çok o kuruluşların çeşitli faaliyetlerini yansıtmakla birlikte toplumdaki sağlık sorunları ve sunulan hizmetlerin düzeyi hakkında bazı fikirler de verebilir. Bu çalışmamızda Sivas ilindeki sağlık kuruluşlarının 2012 yılındaki kayıtlarını Sağlık Bakanlığı nın 2012 yılı istatistik yıllığındaki ülke geneline ait verilerle karşılaştırarak Sivas ilinde 2012 yılı sağlık hizmetlerinin durumunu değerlendirmeyi, ayrıca oluşturduğumuz bir anketi il merkezi ve Yıldızeli ilçe merkeziyle, merkeze ve Yıldızeli ilçesine bağlı bazı köylerde örnekleme çıkan hanelerde uygulayarak, sağlık ocaklarının yerine getirilen aile hekimliği sisteminin 2012 yılındaki durumunu değerlendirmeyi amaçladık.

17 2 2-GENEL BİLGİLER Hükümetler her türlü faaliyetini bir plan ve program çerçevesinde yürütürler. Çeşitli hedefleri vardır ve bu hedeflere nasıl ulaşacaklarını planlarlar; ona göre kaynak tahsisi ve yatırımlar yaparlar; ona göre örgütler kurar; insan gücü planlaması yaparlar; düzenli aralıklarla da hedeflerini ne ölçüde gerçekleştirdiklerini değerlendirirler. İlgili kuruluşlar bunun için kayıt tutar; istatistikler yayınlar. Sağlık Bakanlığı da aynı şekilde her yıl İstatistik Yıllığı yayınlamaktadır. Sağlık Bakanlığının taşra örgütleri olan il müdürlükleri de bakanlıklarına gönderdikleri verileri İl Sağlık İstatistikleri şeklinde yayınlamaktadırlar. Hacettepe Nüfus Etütleri Enstitüsü 1968 yılından beri beş yılda bir olmak üzere, ülkeyi temsil eden örneklemler üzerinde araştırmalar yapmakta ve Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması (TNSA) adıyla yayınlamaktadır. Eskiden (sağlık alanında) yalnızca defin ruhsatlarından derlediği ölümlerle ilgili istatistikler yayınlayan Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)'de zaman zaman sağlıkla ilişkili araştırmalar yapmakta ve yayınlamaktadır. Belirli aralıklarla yayınlanan bu istatistiklerin hepsi hizmetlerin değerlendirilebilmesi için oldukça değerlidir. Gerek ne tür hizmetlerin verildiği, gerekse bu hizmetlerin ne sonuçlar meydana getirdiği bu verilerle değerlendirilebilir. 2.1-TÜRKİYE DE SAĞLIK HİZMETLERİNİN TARİHÇESİ Sağlık örgütlenmesinde gelişmeler Anadolu da sağlık hizmetlerinin tarihi 1200 lü yıllarda Kayseri, Sivas, Divriği, Konya, Çankırı, Kastamonu, Konya-Aksaray, Akşehir, Mardin, Erzurum, Erzincan ve Amasya da şifahaneler (hastane) kuran Selçuklular dönemine kadar uzanmaktadır. Osmanlılar döneminde Fatih Sultan Mehmet tarafından Hekimbaşılık uygulaması başlatılmıştır. Buna göre Hekimbaşı tüm ülke sağlığında en yetkili kişi konumundaydı. Bu dönemde sağlık hizmetleri, ücret karşılığı hasta bakan hekimler ve cerrahlar ile vakıf hastaneleri tarafından yürütülmüştür. Tanzimat döneminde hekimbaşılık kaldırılmış ve 1850 yılında bütün yetkileri yeni kurulan Tıp Okulu Nezaretine aktarılmıştır yılında Sivil Tıp İşleri Bakanlığı kurulmuş; buna bağlı olarak da ilçelerde memleket tabiplikleri, illerde sağlık müfettişlikleri kurulmuştur.

18 3 Sağlık hizmetlerini yürütme görevi 1914 yılında kabul edilen bir kanun ile Dahiliye Nezaretine bağlı olarak kurulan Sağlık İşleri Genel Müdürlüğü ne verilmiştir. TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi) Hükümeti nde sağlık hizmetlerini yürütme görevi 3 Mayıs 1920 de kurulan Sağlık Sosyal Yardım Bakanlığı na verilmiştir yılında kurulan Türkiye Cumhuriyeti Devletinin ilk Sağlık Bakanı olan Refik Saydam döneminde koruyucu sağlık hizmetlerine büyük önem verilmiş; hasta tedavi hizmetleri bir hükümet görevi olarak ele alınmamıştır. Bu konuda daha ziyade yol gösterici olunmuş; (numune olarak) Ankara, İstanbul, Sivas, Erzurum ve Diyarbakır da Numune Hastaneleri kurularak, belediye ve il özel idareleri hastane açmak için teşvik edilmiştir. Bu dönemde sağlık hizmetleri hükümet tabipliği adıyla örgütlenmiş, sıtma, frengi, trahom gibi salgın hastalıklarda dikey örgütlenmeye gidilmiştir yıllarında Dr. Behçet Uz un bakanlık yaptığı dönemde her 40 köye (yaklaşık 20 bin nüfus) bir sağlık merkezi kurulması planlanmıştır. Bu modelde her sağlık merkezinde acil vakalar için 10 hasta yatağı, 2 hekim, ve tedavi hizmetleri ile koruyucu sağlık hizmetlerini beraber yürütebilmek için 11 yardımcı sağlık personeli bulunması öngörülmüştür. Bu sistem diğer gelen bakanlar tarafından devam ettirilmemiştir ve sadece ilçelerde 10 yataklı hastaneler kurulmaya devam edilmiştir yılında özel idare hastanelerinin devletleştirilmesi ve hasta tedavisinin bir devlet hizmeti olarak kabul edilmesiyle koruyucu sağlık hizmetleri ikinci plana itilmiştir yılında Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun çıkarılmıştır. İlk kez 1963 yılında Muş ilinde pilot uygulama şeklinde başlatılan bu sistemde örgütlenme modeli olarak sağlık grup başkanlıkları, sağlık ocakları ve sağlık evleri esas alınmıştır. Koruyucu ve tedavi edici sağlık hizmetlerinin entegre bir şekilde yürütülmesini esas alan bu model, hükümetlerin sahip çıkmaması ve buralara uygun hekim ve diğer personel yetiştirilmemesi nedeniyle tıp fakültelerinin eğitim araştırma bölgelerinin dışında pek başarılı olamamıştır. (1) 1970 li yılların ikinci yarısında dünyada esmeye başlayan küreselleşme rüzgarı çerçevesinde, birçok devlet faaliyetinin yanı sıra sağlık hizmetlerinin de özelleştirilmesi için düğmeye basılmış; 1980 lerden sonra Dünya Bankası açtığı program kredileriyle ülkemizde sağlık politikalarının bu yönde oluşturulmasında

19 4 belirleyici bir rol oynamaya başlamıştır yılında başlatılan Sağlıkta Dönüşüm Programı (SDP) sürecinde neoliberal sağlık politikalarına koşut olarak, Sağlık Bakanlığı görev tanımını şu şekilde açıklamaya başlamıştır: Sağlık Bakanlığı nın yeniden yapılandırılması için, hizmet sunumundan ziyade sağlık politikalarını oluşturacak, kapasite oluşturma açısından sektöre yol gösterecek ve denetleyecek bir bakanlık teşkilat yapısı tanımlama çalışmaları yürütülmüştür. Böylece Sağlık Bakanlığı, görevlerin asıl yüklenicisi olmaktan çıkmaya ve sadece denetleyici rolüne soyunmaya başlamıştır.(2-4) Sağlıkta Dönüşüm Programı nın hayata geçirilmesi sırasında, birinci basamağın özelleştirilmesi anlamına gelecek bir aile hekimliği sistemine geçişin sağlanabilmesi amacıyla 5258 Sayılı Aile Hekimliği Pilot Uygulaması Hakkında Kanun 2004 yılında, genel sağlık sigortasının kurulması amacıyla 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu ile Genel Sağlık Sigortası Kanunu 2006 yılında ve hekim işgücü piyasasını düzenlemek üzere 5947 Sayılı Üniversite ve Sağlık Personelinin Tam Gün Çalışmasına ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun 2010 yılında çıkarılmış bulunmaktadır. (5-8) SDP açısından asıl belirleyici düzenlemelerden birisi olan kamu hastanelerinin elden çıkarılmasına ilişkin Kamu Hastaneleri Birliği uygulaması ise Kasım 2011 tarihinde yayınlanan 663 sayılı KHK(Kanun Hükmünde Kararname) içinde yer almıştır (9). Bu son kanun ve yönetmeliklerle artık Sağlık Bakanlığının sadece düzenleyici ve denetleyici bir rol oynaması öngörülmektedir. Reform sürecinde neoliberal sağlık politikalarına koşut olarak, bakanlık tarafından daha önceki yıllarda kullanılan toplumsal dil yerini ticari bir dile bırakmıştır. (10-15) Birinci basamak sağlık hizmetleri aile hekimlikleri ve toplum sağlığı merkezleri (TSM) aracılığıyla sürdürülürken, 2.ve 3. basamak sağlık hizmetlerinde kamu hastaneleri birlikleri, özel hastaneler ve üniversiteler rol oynayacaktır. Bu değişikliklerden sonra Sağlık Bakanlığının merkez ve taşra teşkilat aşağıdaki şekli almıştır.

20 5 Sağlık Bakanlığı Merkez Teşkilatı Bakan, Müsteşar, 5 Müsteşar Yardımcısı, Sağlık Politikaları Kurulu, Yüksek Sağlık Şurası, Tıpta Uzmanlık Kurulu ve Sağlık Meslekleri Kurulu 12 adet Genel Müdürlük Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, Türkiye İlaç ve Tıbbi İlaç Kurumu, Türkiye Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü Sağlık Bakanlığı Taşra Teşkilatı 1- İl ve İlçe Sağlık Müdürlükleri - Şube müdürlükleri (Halk Sağlığı Müdürlüğüne devredilenler hariç) - Acil Sağlık Hizmetleri Başhekimliği, - Uluslararası Tıp ve Kongre Merkezleri, - Afetlerde Sağlık Hizmetleri Birimleri, İstasyonları 2- Kamu Hastane Birlikleri, (Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumunun taşra teşkilatıdır) - Hastaneler (diş hastaneleri dahil) - Ağız ve diş sağlığı merkezleri,(diş tedavi ve protez merkezleri), - Semt poliklinikleri, - Amatem, Endotem, Otizm, Mükemmeliyet Merkezi gibi özel tanı ve ileri tedavi merkezleri, 3-Halk Sağlığı Müdürlükleri, (Türkiye Halk Sağlığı Kurumunun taşra teşkilatıdır) - Hıfzıssıhha Enstitüsü Müdürlükleri, - Halk Sağlığı Laboratuvarları, - E-II ve E-III grubu İlçe Devlet Hastaneleri

21 6 - Toplum Sağlığı Merkezleri, - AÇSAP Merkezleri (gençlik danışma, evlilik danışma merkezleri gibi üniteleriyle birlikte), - Verem Savaş Dispanserleri, - Sıtma Savaş Dispanserleri, - Ruh Sağlığı Dispanserleri, - Deri ve Zührevi Hastalıklar Dispanserleri, - Trahom Savaş Merkezleri/Dispanserleri, - Sıtma ve Tropikal Hastalıklar Eğitim ve Araştırma Merkezleri, - Kanser Erken Teşhis ve Tarama Merkezleri, - Kanser Kayıt Merkezleri, - Sağlık Evleri, - Sağlık Merkezleri, - Hemoglobinopati Tanı Merkezleri - Aile Sağlığı Merkezleri, - Aile Hekimliği Birimleri En önemli değişiklikler, aile hekimliği modeliyle, eskiden hepsi sağlık ocakları tarafından yürütülen bireye ve çevreye yönelik koruyucu hizmetlerin aile hekimleri ve toplum sağlığı merkezleri arasında bölüştürülmesi, il merkezlerindeki devlet hastanelerinin kamu hastaneleri birliği adı altında yarı bağımsız bir şekilde yeniden örgütlenmesi ve özel sektörün hizmet sunumunda eskiye nazaran son derece fazla oranda rol oynamaya başlamasıdır. Ülkenin en yaygın sağlık kuruluşları olan sağlık ocaklarının lağvedilmesiyle, bu kuruluşlarca yürütülen hizmetler yeniden düzenlenmiştir. İllerde birinci basamak sağlık hizmetlerini yürütebilmek için aile sağlığı merkezleri ve toplum sağlığı merkezleri oluşturulmuştur. Aile sağlığı merkezlerinde aile hekimi ve aile sağlığı elemanından oluşan ekipler gebe takibi, aşılamalar, ev ziyaretleri, bütün özellikli demografik grupların takipleri, poliklinik hizmetleri, kontrasepsiyon hizmetleri gibi sağlık ocaklarında çok daha geniş bir ekiple yapılan hizmetleri yaparken, toplum sağlığı merkezleri ise idari işler, denetim işleri, adli tabiplik işleri, aile sağlığı merkezlerine gerekli desteği vermek, okul aşılamaları gibi işlerden sorumlu olacaklardır.

22 7 İldeki entegre hastaneler denilen küçük ilçe hastaneleri hariç bütün 2. ve 3. basamak sağlık kuruluşları illerde oluşturulan kamu hastaneleri birlikleri genel sekreterliklerine bağlanmışlardır. Burada eskiden başhekimler tarafından yürütülen işler üstlerde ara kademelerde oluşturulan birçok ek yönetici kadrosu yanında, en son Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreteri diye adlandırılan ve ildeki bütün 2. ve 3. basamak sağlık kuruluşlarından sorumlu olan yeni bir yönetim makamına bağlanmışlardır. Kar getirmeyen küçük ilçe hastaneleri ise il halk sağlığı müdürlüklerine bağlanmıştır. Böylece ilde 3 başlı bir sağlık yönetimi oluşmuştur. Birinci basamak sağlık hizmetlerinden sorumlu İl Halk Sağlığı Müdürlükleri, 2. ve 3. basamak sağlık kuruluşlarından sorumlu İl Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterlikleri ve bunların arasında koordinasyonu sağlayan ve bakanlığın yönetmeliklerle ildeki en üst sağlıktan sorumlu kurum saydığı İl Sağlık Müdürlükleridir. (16) Sağlık sektörü, Sağlık Bakanlığı tarafından yürürlüğe konan politikalar sonucunda son on yılda yaklaşık olarak dört kat büyütülerek önemli bir piyasa yaratılmıştır. Bu büyümede Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) nın sağlık giderlerindeki büyük artış ve kamu bütçesinden sağlık alanına aktarılan tutardaki yükselme belirleyici olmuştur. SDP ile bir yandan toplam sağlık harcamaları artarken, diğer yandan da sosyal güvenlik kurumlarının özel sektörden sağlık hizmeti satın almasının yolu açılarak özel sağlık sektörü desteklenmiştir. Sosyal güvenlik kurumlarının toplam sağlık harcamaları içerisinde özel hastanelerin payı % 6.2 den (2001) neredeyse üç kat artarak %17.3 e (2008) yükselmiştir. Özel sektöre verilen teşviklerin bir örneği de, kamu-özel ortaklığı adı verilen kuruluşlardır. Kurulma gerekçesi "kamu-özel ortaklığı" adı verilen bir yöntemle kamuya ait sağlık tesislerinin özel sektöre yaptırılması olarak açıklanmıştır. (11-15) Sağlık tesisleri ve sağlık insan gücü sayılarındaki gelişmeler İnsan gücü ve Tesisler Sağlık tesisleri ve insan gücü sayılarıyla ilgili ulaşabildiğimiz en eski veriler 1927 yılına aittir. Tablolarda görüleceği üzere yılları arasında gerek insan gücü, gerekse sağlık kuruluşu sayılarında önemli ilerlemeler olmuştur. Örneğin, 1927 yılında 12,842 kişiye bir hekim düşerken, 2012 yılında 581 kişiye bir

23 8 hekim düşmektedir. Keza, 1927 yılında 3762 kişiye bir hastane yatağı düşerken 2012 yılında 377 kişiye bir yatak düşmektedir. (Tablo ) Hekim dışı sağlık personeli yetiştirilmesinde 1960 yılından sonra başlatılan sağlık meslek okul ve kolejleri programının büyük etkisi olmuştur. Tablo Yılı Personel Verileri (1) 1927 Sayı Oran* Hekim Hemşire Ebe S.memur Hastane Yatak *Oran:Personel,hastane ve yatak başına düşen nüfus Tablo Yılı Personel Verileri (17) Sağlıkta insan kaynaklarıyla İlgili Veriler sayı oran Uzman hekim sayısı ,2 Pratisyen hekim sayısı ,1 Asistan hekim sayısı ,7 Diş hekimi sayısı ,8 Eczacı sayısı ,5 Hemşire sayısı ,5 Ebe sayısı ,9 Diğer sağlık personeli sayısı , kişiye düşen toplam hekim sayısı kişiye düşen pratisyen hekim sayısı kişiye düşen uzman hekim sayısı kişiye düşen diş hekimi sayısı kişiye düşen eczacı sayısı kişiye düşen hemşire ve ebe sayısı yılındaki Hastane sayısı Hastane yatağı sayısı Sağlık düzeyindeki gelişmeler Türkiye de sağlık düzeyiyle ilgili ölçütlerde de geçmiş yıllara göre önemli iyileşmeler sağlanmıştır. Ortalama ömür yıllarındakine göre neredeyse iki kat uzamış, bebek ölüm hızı ise 30 misli azalmıştır. Eskiden ölüm nedenlerinin başında gelen sıtma, verem, ishal gibi enfeksiyon hastalıkları büyük ölçüde kontrol

24 9 altına alınmış, günümüzde bunların yerini kalp damar hastalıkları, kanserler ve KOAH almıştır.(tablo ) Tablo 'de görüldüğü gibi 2. Dünya Savaşından sonra Türkiye nin sağlık düzeyinde hızlı bir iyileşme vardır. Tablo Yıllara Göre Ölüm Hızları ve Yaşam Beklentisi (1) Yıllar Kaba Ölüm Hızı(Binde) Bebek Ölüm Doğuşta Beklenen Yaşam Hızı(Binde) Süresi(yıl) Anne ölüm hızı(yüzbin canlı doğumda) Erkek Kadın , , , ,7 39, , ,9 57, , ,1 60, ,6 34,0 70,6 75, ,3 7,4 74,7 79,2 15,4 Bulaşıcı Hastalıkların Kontrolü Bir ülkenin sağlık düzeyi göstergelerinden biri de o ülkede bulaşıcı hastalıkların hangi ölçüde kontrol edilebildiğidir. Cumhuriyetin ilk yıllarında sıtma, frengi, trahom gibi salgın boyutunda hastalıklar için dikey örgütlenme modeliyle sıtma savaş, cüzzam savaş, frengi savaş, trahom savaş gibi tek amaçlı savaş örgütleri kurulmuştur. Laboratuar hizmetleri için Merkez Hıfzısıhha Enstitüsü kurulmuştur. Umumi Hıfzısıhha Kanunu da bu dönemde kabul edilmiştir.(1) Sıtma Savaşı: 1920 li yıllarda çok büyük nüfus kitlelerini etkileyen sıtma, başarılı çalışmalarla 2. Dünya Savaşına kadar giderek azalmıştır. 2. Dünya Savaşı sırasında diğer salgın hastalıklar gibi sıtma da artmıştır yılında sıtma salgınını durdurabilmek için olağanüstü önlemler alınmıştır. Yeni bir Sıtma Savaş Kanunu çıkarılmıştır. Bu önlemlerle sıtma zamanla yeniden kontrol altına alınmıştır yılında , 1985 yılında olan vaka sayısı 2012 yılında 363 dür. (1)

25 10 Trahom Savaşı:1930 lu yıllarda yapılan taramalarda güney doğu illerinde trahom prevalansı % 74 olarak saptanmıştır. Trahom savaşının belkemiğini teşkil eden sağlık memurları ve ilaçlayıcıların çabaları ile hastalık prevalansı azalmağa başlamıştır. Sulfamitlerin ve teramisinin keşfi de trahom savaşının başarısını kolaylaştırmıştır. Güneydoğuda sosyo-ekonomik düzeyin düşük olmasından dolayı hastalığın kökü kazınamamıştır yılında hasta sayısı iken, 1980 yılında , 2012 yılında ise hemen hiç kalmamıştır. (1,17) Frengi Savaşı:Bu dönemde deri hastalıkları uzmanlarından oluşturulan gezici ekipler kurulmuş, tarama ve tedavinin izlenmesi için yurt çapında serolojik test olanağı sağlanmıştır. Bu başarılı savaş sonunda 2. dünya savaşı öncesi çok fazla olan yeni vaka sayısı düşürülmüştür lu yıllarda vaka sayısı iken,1980 li yıllarda 1022 dir.2012 yılında ise yaklaşık 3000 civarındadır. (1,17) Verem ile Savaş: Cumhuriyetin ilk yıllarında bir dispanser ve Heybeliada da 50 yataklı bir hastane açmaktan öte bir şey yapılamayan verem hastalığı için 2. Dünya Savaşı ndan sonra gereken önem verilmeye başlanmıştır. Bu mücadelede veremle savaş derneklerinin büyük katkısı olmuştur. Verem ölüm hızı 1945 yılında yüz binde 262 iken, 1979 da yüz binde 9 a düşmüştür lerin başlarında ölümlerin birinci nedeni olan verem günümüzde ilk on ölüm nedeni arasında yer almamaktadır. (1,17) 2.2-SİVAS TA SAĞLIK HİZMETLERİNİN KISA TARİHÇESİ Sivas ta cumhuriyetin kurulduğu yıllardan itibaren hükümet tabipliği sistemiyle yürütülen sağlık hizmeti 1973 yılından itibaren Sosyalizasyon (Sağlık hizmetlerinin sosyalleştirilmesi hakkında kanun) kapsamında 88 sağlık ocağı, 165 mahalle sağlık evi, 158 tanesi binalı olmak üzere 295 köy sağlık evi ile yürütülmeye başlanmıştır. Sağlık Bakanlığına bağlı Numune Hastanesi, Doğumevi, Çocuk Hastanesi, Göğüs Hastanesi ve 11 ilçe devlet hastanesinin yanı sıra SSK Hastanesi, Demiryolları Hastanesi ve Asker Hastanesi de kendi mensuplarına tedavi edici hizmetler sunmuştur. Bir Eğitim-Araştırma hastanesi olan Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi ise 1973 yılında kurulmuştur.

26 yılında aile hekimliği sistemine geçildikten sonra ise sağlık ocakları ve sağlık evleri kapatılmıştır. Yerlerine merkezde 26 adet aile sağlığı merkezi ve ilçelerde 16 adet aile sağlığı merkezi kurulmuştur. 1 tane merkezde olmak üzere 17 adet toplum sağlığı merkezi kurulmuştur. Demiryolları Hastanesi ve Asker Hastanesi kapatılmış, SSK Hastanesi Devlet Hastanesi olmuştur. (18) Sivas İlindeki sağlık kuruluşlarının türleri ve sayıları Tablo 2.2.1'de görülmektedir. Tablo Sivas İlinde bulunan sağlık kuruluşlarının tür ve sayıları (19) KURULUŞLAR Merkez İlçeler TSM 1 16 İlçe Hastanesi - 8 ASM AHB Sağlık Evi AÇSAP Merkezi 1 0 Verem Savaş Dispanseri 1 0 Halk Sağlığı Labaratuarı 1 0 Numune Hastanesi 1 0 Devlet Hastanesi 1 -- Üniversite Hastanesi 1 0 Özel Hastane 1 0 Özel Tıp Merkezi 2 0 Hastane Yatak Sayısı 2402 Nitelikli Yatak Sayısı İstasyonu Sayısı Ambulans Sayısı 59 Tablo Sivas İli 2012 Yılı Sağlık Personeli Sayısı(19-22) Ünvanı Sağlık Cumhuriyet Özel Toplam Bakanlığı Üniversitesi Uzman Tabip Pratisyen Tabip Diş Tabibi Eczacı Acil Tıp Teknisyeni Çevre Sağlığı Teknisyeni Röntgen Teknisyeni Tıbbi Sekreter Ebe Hemşire Sağlık Memuru Diş Teknisyeni Anestezi Teknisyeni Laboratuar Teknisyeni Diğer Sağlık Personeli Toplam

27 12 3 -GEREÇ VE YÖNTEM 3.1.Etik kurul izni: Bu tez Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı nda Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar Etik Kurulu nun /03 karar nolu izniyle yapılmıştır. 3.2.Çalışma grupları ve katılımcıların seçimi: tarihleri arasında yaptığımız bu çalışma iki kısımdan oluşmaktadır; Retrospektif nitelikteki ilk bölümde, ilimizdeki sağlık kuruluşlarının Sağlık Bakanlığına gönderdikleri 2012 yılı faaliyet raporlarının birer örneği her bir sağlık kuruluşundan alınmış ve Sağlık Bakanlığı nın yayınladığı ülke genelini yansıtan istatistiklerle karşılaştırılmıştır. Kesitsel nitelikte olan ikinci bölümde ise, halkın aile hekimliği tercihlerini etkileyen etmenleri belirlemeyi amaçlayan 15 sorudan oluşan, kendi hazırladığımız anket (Ek 1), toplam 430 haneye yüz yüze görüşme yöntemiyle uygulanmıştır. Sağlık Bakanlığı 2012 yılı sağlık istatistikleri yıllığına göre (17) tüm Türkiye de bir yılda aile hekimine başvuru oranı %40 tır. Buradan yola çıkarak %95 güven aralığında Evren Oranını Tahmin Etmek İçin Örnek Büyüklüğü Tablosundan (23) d (Tahmini sapma) 0,1 alınarak P (incelenecek olayın görüş sıklığı) 0,40 alınarak Şeyh Şamil Mahallesi'nden (şehir merkezine orta uzaklık) 100 hane, Çarşıbaşı Mahallesi'nden (Şehir merkezine yakın) 100 hane, Karşiyaka Mahallesi'nden (Şehir merkezine uzak) 100 hane seçilmiştir. Köylerde ise Banaz Köyü'nden (İlçeye yakın) 20 hane, Altınoluk Köyü'nden (İlçeye uzak) 20 hane, Hıdırnalı Köyü'nden (merkeze yakın) 20 hane, Gaziköy Köyü'nden (merkeze uzak) 20 hane alınmıştır. Yıldızeli İlçesi'nden 50 hane örnekleme alınmıştır. Anket uygulanan haneler sistematik örneklem yöntemiyle seçilmiştir. Haneler şehir merkezindeki mahallelerde aile sağlığı merkezlerine yakınlık durumlarına göre, aile sağlığı merkezlerine en yakın hanelerden 30,orta uzaklıktaki hanelerden 40,en uzak hanelerden 30 haneye uygulanmıştır. İlçe merkezinde ise aile sağlığı merkezine en yakın 15, orta yakınlıkta 20, en uzak 15 haneye uygulanmıştır. Köylerde ise mevcut aile sağlığı merkezi olmadığı için bu yöntem uygulanmamıştır. Mesafeleri belirlenmiş sokaklarda haneler 1. hane seçilip 3 er hane atlanarak, şehir merkezi ve ilçe merkezinde ise aynı apartmandan sadece

28 13 tek hane seçilerek uygulanmıştır (24). Anket formlarında hane halkının sosyodemografik özellikleri, evde yaşlı, hasta, çocuk, gebe olup olmadığı, aile hekimliği tarafından yapılması gereken izlemlerin yapılıp yapılmadığı, hastalıklarında hane halkı bireylerinin hangi sağlık kuruluşlarına gitmeyi tercih ettikleri sorgulanmıştır. Ayrıca, aile hekimliği sisteminin bir bileşeni olan toplum sağlığı merkezlerinin de 2012 çalışma raporlarının birer örneği temin edilmiş ve değerlendirilmiştir. 3.3.İstatistiksel analiz: Uyguladığımız anketlerden sonra veriler SPSS 14.0 yazılım programına girilmiş, analizler bu program ile yapılmıştır. Şartları sağladığı taktirde ki kare testi, yoksa Fisher testi kullanılmıştır. Tablolarda 5'ten küçük değer varlığında 4 gözlü tablolarda Fisher testi yapılmıştır. 4 gözlüden fazla tablolarda Monte Carlo testi uygulanmış ve 5'ten küçük değer %30 dan fazla olduğunda Exact test sonucu değerlendirilmeye alınmıştır.

29 14 4- BULGULAR 4.1-Genel Demografik Göstergeler Türkiye geneline ve Sivas a ait bazı demografik göstergeler Tablo de görülmektedir. Sivas ta kırsal nüfus oranının ve 65+ yaş nüfus oranının Türkiye geneline göre yüksek olduğu dikkati çekmektedir. (17,19) Tablo Türkiye geneli ve Sivas ta bazı demografik göstergeler (17,19,25) Demografik Göstergeler Türkiye Geneli Sivas Kırsal nüfus oranı %22,7 %31,3 Kentsel nüfus oranı %77,3 %68, yaş nüfus oranı %24,9 %23,9 65+ nüfus oranı % 7,5 %10,3 4.2-Sağlık tesis ve insan gücü 2012 yılı itibariyle Türkiye geneli ve Sivas ta kişi başına düşen sağlık tesisi ve personeli sayıları Tablo de görülmektedir. Sivas'ta nüfus başına düşen ebehemşire ve hasta yatağı sayılarının Türkiye ortalamasından oldukça fazla olduğu dikkati çekmektedir. (17,19) Tablo Türkiye geneli ve Sivas ta nüfus başına sağlık tesisi ve personel sayıları (17,19) Türkiye Sivas kişiye düşen Toplam hekim sayısı Pratisyen hekim sayısı Uzman hekim sayısı Diş hekimi sayısı 28 27,7 Eczacı sayısı 34 20,5 Hemşire ve ebe sayısı ,2 ( kişiye düşen) Hastane Yatağı Sayısı 26,5 38,5 Nitelikli Hastane Yatağı Sayısı* 11,1 14,1 Yoğun Bakım Yatağı Sayısı 1,4 3,1 Diş Üniti Sayısı 1,1 0,7 Hemodiyaliz Cihazı Sayısı 2,1 2,9 Aktif çalışan aile hekimi başına düşen nüfus acil yardım istasyonu başına düşen nüfus *Nitelikli yatak,1,2,3 kişilik içinde wc ve banyosu olan odalardaki yataklardır

30 Sağlık hizmetlerinden yararlanma 2012 yılında Sivas ve Türkiye genelinde sağlık kuruluşlarına başvuru sayıları Tablo de görülmektedir. Gerek ülke genelinde gerekse Sivas ta halkın 2. ve 3. basamak sağlık kuruluşlarına birinci basamaktan daha çok başvurduğu dikkati çekmektedir. Birinci basamağa başvuru kişi başına yılda 3 civarında iken, 2.ve3. basamaklara başvuru sayısının kişi başına 5 i geçtiği görülmektedir. Sivas ilçelerinde birinci basamağa başvuru ortalaması ise 3,6 dır. Birinci basamak sevk oranlarının da oldukça düşük olduğu görülmektedir. Diş hekimine başvuru oranlarının düşüklüğü özellikle dikkat çekicidir. (17,19-22) Tablo Türkiye geneli ve Sivas ta sağlık hizmetlerinden yararlanma(17,19-22) Türkiye Sivas Merkez Birinci basamak başvuru* Aile Hekimliği Verem Savaş Dispanseri Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Merkezi Özel Poliklinikler ** Özel tıp ve dal merkezleri ve 3. basamak başvuru Kişi başı hekime başvuru 8,2 8,4 Diş hekimine başvuru Kişi başı diş hekimine başvuru 0,47 0,6 Birinci basamak toplam kişi 3,1 2,8 başı hekime müracaat sayısı** Birinci basamak sevk oranı %2, İkinci ve üçüncü basamak kişi 5,1 5,5 başı hekime müracaat sayısı 112 acil toplam vaka sayısı acil yardım istasyonu başına düşen vaka sayısı *Birinci basamak başvurular verem savaş dispanseri,aile hekimliği, ana çocuk sağlığı ve aile planlaması merkezi, özel poliklinikler ve özel tıp ve dal merkezleri olarak alt gruplarla gösterilmiştir. ** Diş poliklinikleri ve güzellik merkezleri hariç Sivas merkez ve ilçelerinde halkın 1. ve 2. basamak sağlık kuruluşlarına başvuru sayıları Tablo de görülmektedir. 1. basamak sağlık hizmetlerine

31 16 başvuru hızının Yıldızeli nde en düşük, Akıncılar da en yüksek olduğu görülmektedir. Merkezde 1. basamak başvuru sayısının 2. ve 3. basamak başvuruların oldukça altında kaldığı görülmektedir. İlçelerde de genel olarak 1. basamak başvuru sayısı 2. ve 3. basamağa göre azdır.(tablo 4.3.2) Tablo yılı Sivas merkez ve ilçelerinde sağlık kuruluşlarından yararlanma sayıları (19) 1.Basamak poliklinik sayısı Kişi Başı Başvuru Sayısı 2.Basamak poliklinik sayısı AKINCILAR ,8 - - ALTINYAYLA ,0 - - DİVRİĞİ , ,6 DOĞANŞAR ,8 - - GEMEREK , ,7 GÖLOVA ,5 - - GÜRÜN , ,0 HAFİK ,5 - - İMRANLI ,8 - - KANGAL , ,3 KOYULHİSAR MERKEZ , * 10 SUŞEHRİ , ,2 ŞARKIŞLA , ,9 ULAŞ ,0 - - YILDIZELİ , ,3 ZARA , ,7 Kişi Başı Başvuru Sayısı * 2.ve 3. basamak poliklinik sayıları toplamıdır yılında Türkiye genelinde ve Sivas ta hastaneye yatış ve ameliyat oranları ile Acil Servis sevk oranları Tablo ve de görülmektedir. Hastaneye muayene için başvuranların yaklaşık %3 ü yatırılarak tedavi edilmiş, %1 i de ameliyat edilmiştir. Sivas'ta hastanede yatış günü ortalaması 5 olup Türkiye genelinden yüksektir. Tablo yılı Türkiye geneli ve Sivas'ta hastaneye yatış ve ameliyat sayıları (26) Türkiye Sivas 2.3. basamak muayene sayıları Yatan hasta sayısı Ameliyat sayısı Hastaneye yatış oranı(%) 3,1 3,4 Ameliyat /müracaat oranı(%) 1,2 1,1 Yatak doluluk oranı(%) 65,1 68,9 Ortalama kalış günü 4 5,1

32 17 Acil servise başvuranların, ilçelerde %4 ü,il merkezinde ise %1 i bir üst kuruluşa sevk edilmiştir. Tablo yılı Sivas kamu hastaneleri birliğine bağlı hastanelerin acil servisinden başka hastaneye sevk edilen hasta sayısı (26) Hastane Sevk Sayısı Sevk Yüzdesi(%) İlçe Hastanelerinden ,2 Sevk Numune Acilden Sevk ,2 Devlet Hastanesi Acilden Sevk ,7 Sivas ta 2012 yılında 1878 hastaya evde bakım hizmetleri verilmiştir. Türkiye geneliyle kıyaslandığında (nüfus bazında) Sivas ta bu hizmetten yararlanma oranının oldukça düşük olduğu görülmektedir. (Tablo 4.3.5) Tablo Türkiye genelinde ve Sivas İli nde evde sağlık hizmetleri (17,19) Türkiye Sivas Birim Sayısı Ağız Diş Sağlığı 72 1 Birimi Görevli Sayısı Ulaşılan Hasta Sayısı Araç Sayısı

33 Morbidite Bulaşıcı Hastalıklar Türkiye geneli ve Sivas ta bazı bulaşıcı hastalıkların görülme sıklıkları Tablo de görülmektedir. (17,19) Tablo yılında Türkiye geneli ve Sivas'ta görülen bazı enfeksiyon hastalıkları (17,19-22) Hastalık TÜRKİYE(Sayı) SİVAS(Sayı) AİDS 89 9 Kızamık Tbc Sıtma KKKA * 117** Tularemi * 67 BatıNil Vir * 2*** Hep.A - 25 Hep.B - 39 Hep.C - 9 Brucella Kuduz - 366(Şüpheli temas) Kabakulak - 7 Şarbon - 16 Gastroent Sfiliz - 6 Su Çiçeği - 48 *Sağlık Bakanlığı nın raporunda Sivas ta bulunan bulguların yer almadığı görülmektedir. Bakanlık belirli sayıda hastalıklar ilgili veri yayınlamaktadır. Daha çok sayıda hastalık hakkında veri yayınlanması gereklidir. ** Sivas ilinde ortaya çıkan ve dış merkezlerden gelip takip edilenler ***2 vaka da dış kaynaklıdır.

34 19 Tablo de Sivas İli ndeki 2012 yılı verem savaş verileri görülmektedir. Muayenelerin çoğunu rapor için çekilen mikrofilmler oluşturmaktadır yılında tedavi gören 124 hastaya karşılık 373 temaslı muayenesi yapıldığı görülmektedir. Bölge laboratuarına gönderilen balgam sayısına göre direkt mikroskopi muayenesinin düşüklüğü dikkat çekmektedir. (27,28) Tablo yılı verem savaş verileri(27,28) Türkiye Sivas Muayene sayısı Radyolojik tetkik sayısı Direkt mikroskopi sayısı Bölge tb.lab.gönderilen numune sayısı Temaslı muayene sayısı * 373 İlaçlı korumaya alınanların sayısı * 129 *2012 verileri SB nın raporunda yer almamaktadır yılında ülke genelinde de Sivas ta da bağışıklama oranlarının oldukça yüksek olduğu görülmektedir. Sivas ta gebe tetanoz aşılama oranı Türkiye genelinden yüksektir. (Tablo ) (19,20) Tablo Sivas İli 2012 yılı aşılama oranları (19,20) Aşılar DaBT- İPA- Hib-1 DaBT- İPA-Hib-3 KKK BCG Hepatit B-1 Hepatit B-3 Td2 Türkiye geneli Sivas geneli Merkez İlçeler Bulaşıcı olmayan hastalıklar 2012 yılında Sivas ta 1., 2. ve 3. basamak sağlık kuruluşlarının branşlarına göre polikliniğe başvuru sayıları Tablo de verilmiştir. En çok başvurunun Sivas Devlet ve Numune Hastaneleri'ne, başvuruların üçte birinin de acil servise yapıldığı dikkati çekmektedir. İlçe hastanelerinde de başvuruların yarısından çoğu acil servise

35 20 yapılmıştır. Üniversite hastanesinde göz, endokrin ve kadın doğum, Sivas Numune ve Devlet Hastanelerinde dahiliye, kbb, kadın doğum, ilçe hastanelerinde dahiliye, çocuk ve genel cerrahi, özel hastane ve özel tıp merkezlerinde dahiliye, çocuk ve kadın doğum polikliniklerine en çok başvuru yapılmıştır. (29-30) Tablo yılı Sivas İli sağlık kuruluşları poliklinik sayıları (29-30) Branş Üniv. Hast. Sivas Devlet+Numune Özel Hast. İlçe Hast. Toplam* ÖZEL TIP MERKEZİ *İlçe hastanelerinin branşlara göre poliklinik sayıları Ek-2 de verilmiştir TOPLAM ACİL ADLİ TIP ALGOLOJİ BEYİN CER CİLDİYE ÇOCUK HAST ÇOCUK HEMATOLOJİ ÇOCUK KARDİYOLOJİ ÇOCUK NÖROLOJİ ÇOCUK CER DAHİLİYE ENDOKRİN ENF FTR GASTROENT GENEL CER GÖĞÜS HAST GÖĞÜS CER GÖZ HEMATOLOJİ İMMUNOLOJİ KBB KADIN HAST KALP VE DAMAR CER. KARDİYOLOJİ NEFROLOJİ NÖROLOJİ ORTOPEDİ ONKOLOJİ PLASTİK CER PSİK/PSİKO RADYOLOJİ ÜROLOJİ EVDE BAKIM TOPLAM

36 Mortalite Sivas ve Türkiye genelinde bazı mortalite hızları Tablo de, ölümlerin ICD 10 sınıflamasına göre nedenleri Tablo de görülmektedir. Sivas ta bebek ölüm hızının Türkiye genelinden yüksek olduğu dikkati çekmektedir. Gerek ülke genelinde gerekse Sivas'ta en çok ölüme yok açan 3 nedenin dolaşım sistemi hastalıkları, neoplazmlar ve solunum sistemi hastalıkları olduğu görülmektedir. (17,19-22) Tablo Türkiye geneli ve Sivas ta 2012 yılı mortaliteyle ilgili veriler (17,19-22) TÜRKİYE SİVAS Bebek ölüm hızı(binde) 7,4 10,3 Perinatal ölüm hızı(binde) 8,3 --- Neonatal ölüm hızı(binde) 4,3 3,1 Postneonatal ölüm hızı(binde) 3,1 7,2 5 yaş altı ölüm hızı(binde) 11 13,1 Anne ölüm oranı(yüz bin canlı doğumda) 15,4 10,4 Kaba Ölüm Hızı(binde) 5 6,1 Tablo yılı Türkiye genelinde ve Sivas'ta ICD-10 ana tanı gruplarına göre ölüm nedenlerinin dağılımı (%)(17,19) ICD-10 Ana Tanı Grupları Türkiye Geneli Sivas Bazı Enfeksiyöz ve Paraziter 1,7 -- Hastalıklar Neoplazmlar 21,6 19,7 Kan ve Kan Yapıcı Organların Hastalıkları 0,4 -- Endokrin Hastalıkları 6,0 7,3 Mental ve Davranışsal Bozukluklar 0,2 -- Sinir Sistemi Hastalıkları 4,3 3,9 Dolaşım Sistemi Hastalıkları 37,9 37,9 Solunum Sistemi Hastalıkları 9,7 11,1 Sindirim Sistemi Hastalıkları 2,6 -- Deri ve Derialtı Dokunun Hastalıkları 0,1 -- Kas, İskelet Sistemi ve Bağ Dokusu Hastalıkları 0,4 -- Genitoüriner Sistem Hastalıkları 3,3 -- Gebelik, Doğum ve Lohusalık 0,02 -- Perinatal Dönemden Kaynaklanan 1,8 -- Bazı Durumlar Konjental Malformasyonlar, 1,2 -- Semptomlar, Belirtiler ve Anormal Klinik Bulguları Başka Yerde Sınfılanmamış 4,8 -- Yaralanma, Zehirlenme ve Dış 4,1 4,6 Nedenlerin Diğer Bazı Sonuçları Diğer -- 15,5

37 22 Sivas'ta 2012 yılında ölenlerin her yaş grubunda çoğunluğunu erkekler, tüm ölümlerin %72,9 unu 65 yaştan sonraki ölümler oluşturmaktadır. (19-21) Tablo yılında Sivas'ta ölümlerin yaş ve cinsiyete göre dağılımı (19-21) Yaş E K Toplam Toplam Ana çocuk sağlığı ve aile planlaması 2012 yılında Türkiye geneli ve Sivas ta doğumların % oranında hastanelerde yapıldığı, bunların önemli bir kısmının da sezaryenle olduğu görülmüştür. Sivas ilinde de sezaryen oranları yüksek olmakla birlikte ülke geneline göre daha düşük olduğu dikkat çekmektedir. (%35,2) Sezaryen oranları özel hastane ve üniversitede daha yüksektir. (%65,5-%58,5). (17,19-21) Tablo yılı doğumla ilgili veriler(17,19-21) Türkiye Geneli Sivas Sayı % Sayı % Sağlık kuruluşlarında gerçekleşen doğum Antenatal bakım oranı(en az bir ziyaret) Sezaryen le yapılan doğumlar , ,2 Primer sezaryenın tüm doğumlara oranı , ,4

38 23 Sivas İli nde çocuk izlem sayısı, gebe tespit oranı, gebe dvit profilaksi oranı Türkiye genelinden iyi durumda iken, gebe demir profilaksi ve bebek dvit profilaksi oranları daha geri durumdadır. (Tablo 4.6.2) Tablo yılında Türkiye geneli ve Sivas ta anne çocuk sağlığına yönelik çeşitli izlem ve tarama faaliyetleri (17,19) 1. basamak verileri Türkiye Sivas İLÇELER Gebe izlem sayısı* 4, Loğusa izlem sayısı* 2, Bebek izlem sayısı* 8, Çocuk izlem sayısı* 2, Hastanede yapılan doğum oranı(%) Gebe Tespit Oranı(%) 92 99, ** Bebek Tespit Oranı(%) Gebe demir profilaksi oranı(%) ** Gebe Dvit profilaksi oranı(%) 44, ** Bebek Dvit Profilaksi oranı(%) , ** Bebek Demir profilaksi oranı(%) 80,7 97, ** İşitme Tarama Oranı(%) 84,8 89, Topuk kanı alma oranı(%) Smear Sayısı Mamografi Sayısı Kolposkopi Sayısı Toplam Obez İzlem Sayısı *Gebe, bebek ve loğusanın ortalama kaç kez izlendiğini gösterir sayılardır. İzlemlerdeki ilçeler sütunundaki küçük sayı en az izlem yapılan ilçeyi büyük sayı en fazla izlem yapılan ilçeyi göstermektedir. Bu izlem sayıları Halk Sağlığı Müdürlüğünden alınmıştır, tamamı eklerdeki ilçe verilerinde mevcuttur. **%100 ü geçme sebebi, Bakanlığın her yılın başında aile hekimlerine bir önceki yılları değerlendirerek hedef nüfus ve sayı belirlemesindendir. İl Halk Sağlığı Müdürlüğü o yıl ilden elde ettiği verileri, Bakanlığın belirlediği hedeflere oranlayarak belirli yüzdeler elde edip yayınlamaktadır. AP hizmeti için başvuruların %90 dan fazlası aile hekimlerine yapılmıştır.(tablo 4.6.3) Tablo Sivas'ta 2012 yılında sunulan AP hizmetlerinin tür ve dağılımı (19) kuruluşlara KURUMLAR BAŞVURAN KİŞİ SAYISI HAP KONDOM ENJ. RİA DERİ ALTI İMPLANTI TÜP LİG. AÇSAP Merkezleri Aile Hekimlikleri Devlet Hast. ve Doğum Evleri Özel TOPLAM