Enerji Verimliliği Çalışmalarında Aydınlatmanın Yeri

Transkript

1 Enerji Verimliliği Çalışmalarında Aydınlatmanın Yeri Prof. Dr. Sermin Onaygil ATMK Yönetim Kurulu Başkanı İTÜ Enerji Enstitüsü Enerji Planlaması ve Yönetimi A.B.D. Başkanı 23 Haziran 2011 İstanbul Sanayi Odası, Odakule

2 Enerji Verimliliği Enerji kaynaklarının üretimden tüketime kadar tüm aşamalarda en yüksek etkinlikte değerlendirilmesi, Yeni teknolojilerin kullanımı ile üretimi, kaliteyi ve performansı düşürmeden, sosyal refahı engellemeden enerji tüketiminin azaltılmasıdır. Üretim İletim - Dağıtım Tüketim

3 Tasarruf & Verimlilik Enerji tasarrufu enerji ve enerji kaynaklarının verimli olarak değerlendirilmesi amacıyla, kullanıcılar tarafından alınan önlemler sonucunda harcanan enerji miktarında sağlanan azalmadır. Enerji verimliliği ise yeni teknoloji kullanma yoluyla üretimi, kaliteyi ve performansı düşürmeden, sosyal refahı engellemeden enerji tasarrufu sağlanmasıdır. İki lambadan birini söndürmek tasarruf, aynı aydınlatmayı sağlayan, daha az enerji tüketen teknolojik lambaların kullanılması verimliliktir!

4 Tasarruf Potansiyellerimiz 2020 yılında 222 milyon TEP olması beklenilen enerji tüketimi en az %15 azaltılabilir.

5 Tasarruf Potansiyelinin Gerçekleşmesi için... Yasal düzenlemeler Kurumsal altyapı Yetki paylaşımı Yeni sektörler EVD Şirketleri Yatırım Kanun ve yönetmelikler Finans mekanizmaları (Destekler/teşvikler/krediler) Teknoloji Üretim teknolojileri Enerji tüketen cihazların/proseslerin... teknolojileri Bilinçlendirme faaliyetleri

6 Yasal Düzenlemeler 2011! Nisan 2010 Revize!

7 Türkiye Enerji Verimliliği Kanunu 2 Mayıs 2007 tarih sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Amacı, enerjinin etkin kullanılması, israfının önlenmesi, enerji maliyetlerinin ekonomi üzerindeki yükünün hafifletilmesi ve çevrenin korunması için enerji kaynaklarının ve enerjinin kullanımında verimliliğin artırılmasıdır.

8 Aydınlatma Uygulamaları Aydınlatma açısından bakıldığında, olası uygulamalar nihai tüketim noktalarındadır. Kanunda nihai tüketim noktaları endüstriyel işletmeler, binalar ve ulaşım olarak ifade edilmektedir.

9 Türkiye Elektrik Tüketiminin Sektörel Dağılımı %44,9 Binalar % 45,5 % 25 % 15,9 % 4,5 TEDAŞ, 2009

10 Toplam elektrik enerjisi tüketimi içinde aydınlatmanın payı : ~ % 20 Endüstri Tesisleri %10 Alışveriş Merkezleri %30 Ofisler % 40

11 Endüstriyel İşletmelerde Aydınlatma Uygulamaları Enerji Verimliliği Uygulama Projeleri (VAP): EV Koordinasyon Kurulu tarafından onaylanmış geri ödeme süresi en fazla 5 yıl ve proje bedelleri en fazla Türk Lirası olan enerji verimliliği projeleri %20 oranında desteklenmektedir. Aydınlatma tesislerinde iyileştirme çalışmalarının yapılabilme olasılıkları yüksektir. Otomasyon hariç aydınlatma tesislerinin iyileştirilmesi amaçlı projeler, bedelleri genelde Kanunda sözü edilen üst limit değerlerin altında kalan, geri ödeme süreleri kısa olan uygulamalardır. Aydınlatma, söz konusu destekler içinde en fazla ve kolay uygulanabilir projeler olabilmektedir.

12 10 Endüstriyel Tesiste Enerji Tüketim Verileri ve Tasarruf Potansiyelleri İşletme Tekstil 1 Tekstil 2 Tekstil 3 Tekstil 4 Makine 1 Makine 2 Cam Gıda Çimento Rafineri Toplam Enerji Elektrik / Toplam Aydınlatma / Tüketimi Enerji (%) Elektrik Enerjisi (TEP) (%) ,5 94, ,2 47,4 39,9 17,7 22,5 40,0 13,9 13,3 4,7 2,5 5,2 9,2 8,2 4,0 1,7 0,9 0,4 Tasarruf Potansiyeli (%) 39, ,8 67,8 6, Geri Ödeme Süresi (yıl) 1,7 1,9 1,4 2,5 0, Aydınlatma amaçlı tüketilen elektrik enerjisindeki tasarruf potansiyeli: ortalama %35. (Makine 2 kodlu tesiste gözlemlenen uzun geri ödeme süresi ve düşük enerji tasarruf potansiyeli, aydınlatma tesisatının bir yıl önce üretim şekline uygun olmayan hatalı bir şekilde yenilenmesi ve tesiste yapılan iş için gerekli aydınlatma kriterlerinin sağlanamamasından kaynaklanmaktadır)

13 Aydınlatma ve Verimlilik Görsel performans 100 Parametreler Yaş Yapılan iş Görsel performansın bağıl artışı (%) Zor iş 40 Kolay iş Aydınlık düzeyi (lux)

14 Aydınlatma ve Konfor Görsel konfor 100 Daha az yorgunluk Fiziksel iyilik Uyanıklık Yorgun çalışan sayısı (%) Aydınlık düzeyi (lux)

15 Aydınlatma ve Kalite Hataların önlenmesi Kolay iş 0 Hatanın önlenmesi Müşteri memnuniyeti Kaliteli ürün Hataların bağıl azalması (%) 60 Zor iş Aydınlık düzeyi (lux)

16 Aydınlatma ve güvenlik Kazalarda azalma 0 Emniyet gerekleri İş kazalarında azalma Hastalıkların önlenmesi Kazaların bağıl azalması (%) Aydınlık düzeyi (lux)

17 İş Performansı ve Verimlilik Örnek: METAL ENDÜSTRİSİ Aydınlık Düzeyinde İyileştirme 300 lx İş Kazaları %52 azalma Hatalı ürün %29 azalma 2000 lx Aydınlık düzeyinin 300 lx ten 500 lx e yükselmesi ile iş veriminde ortalama %8 artış..!

18

19 Enerji Verimliliği Kanunu İkincil Mevzuat Çalışmaları Kapsamında Yürürlüğe Konulan Yönetmelikler: Bayındırlık ve İskan Bakanlığı: Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği (05/12/2008 tarihli ve sayılı Resmî Gazete) Enerji Kimlik Belgesi; enerji performansı açısından mimari proje tasarımı; ısı yalıtımı esasları, asgari hava sirkülasyonu ve sızdırmazlık; ısıtma ve soğutma sistemleri, havalandırma ve iklimlendirme sistemleri, aydınlatma sistemleri tasarım ve uygulama esasları; sıhhi sıcak su sistemleri; otomatik kontrol; YEK kullanımı ve kojenerasyon sistemleri gibi uygulamalar yer almaktadır.

20 Kapsam

21 Enerji Kimlik Belgesi

22 15193 için Referans Standartlar

23 TS Standardı TS EN Işık ve Aydınlatma - İş yerlerinin aydınlatılması Bölüm 1: Kapalı alanlardaki iş mahalleri Ocak 2004 Bölüm 2: Bina dışı iş yerleri Nisan 2008

24 Aydınlatma Kriterleri Aydınlık Düzeyi, Kamaşma, Renksel Geriverim

25 Binalarda Aydınlatma Uygulamaları İzlenecek yol, çözümlerin çalışma koşulları açısından gerekli minimum aydınlık düzeyi, düzgünlük gibi kriterler sağlandıktan sonra, enerji verimlilikleri açısından karşılaştırılmalarıdır. Gerekli kriterleri sağlamadığı halde, sadece enerji tüketimleri düşük olduğu için sistemlerin tercih edilmesi, performans, güvenlik ve emniyet açısından son derece hatalı olacaktır. Son yıllarda enerji tasarrufu açısından çok öne çıkan LED (ışık yayan diyot) ışık kaynaklarının genel aydınlatma amaçlı kullanımlarında, aydınlatma kalite kriterlerinin sağlanması konusunda özen gösterilmelidir.

26 Ofis Örneği Banka Binası Çalışma Alanı: Kat Sayısı: Ortalama Ayd. Seviyesi: m lux

27 Ofis Örneği Banka Binası Aydınlık Düzeyi: 200 lux ten, 550 lux e, Armatür Sayısı: 168 ten to 151 e Elektrik Enerjisi Tasarrufu: % 48.9 Alternatif: Basit gün ışığı kontrol sistemi Tasarruf Potansiyeli : % 62.2 yenileme Geri Ödeme Süresi: Armatür Değişimi: 3.98 yıl Armatür Değişimi+ Gün ışığı kontrolü: 4.39 yıl

28 Veri Toplama Günde hacim Kurulu güç (Pn) belirlemek için armatür verileri Armatür sayısı Lamba sayısı ve güçleri Balast / yardımcı elektriksel ekipman güçleri Fotoğraflama Hacim Armatür detayları Veri girişi için kolaylık

29 Aydınlatma Enerji Etüdü Kadıköy Belediye Binası 18 yaşında m2 293 hacim Veri toplama süresi 4 gün (~24 saat)

30 Aydınlatmada Verimlilik

31 Enerji Kaynaklarının ve Enerjinin Kullanımında Verimliliğin Arttırılması Yönetmeliği ( tarih ve RG 27035) Dış Aydınlatma 1. Yol aydınlatmalarında: a) Şehir içi yol, cadde, sokak ve meydan aydınlatmalarının tamamında şeffaf cam tüplü yüksek basınçlı sodyum buharlı lambalar kullanılır. b) Işık kirliliğinin önlenmesinin birinci derecede önem taşıdığı doğal hayatın korunması gereken alanlardaki ve astronomi gözlemevleri etrafındaki yol, sokak, meydan, alan aydınlatmalarında sadece alçak basınçlı sodyum buharlı lambalar kullanılır. c) Park ve bahçe aydınlatması amaçlı aydınlatma sistemlerinde yüksek basınçlı civa buharlı ve/veya kompakt flüoresan lambalar kullanılır. d) Tüp flüoresan lambalar reklam ve seyir amaçlı aydınlatmalarda kullanılır. Bu tip lambalar yol, cadde, sokak ve meydan aydınlatması amaçlı kullanılmaz. e) Armatürler, dış ortam koşullarına uygun tiplerden seçilir.

32 EV Kanunu Uygulamalar Elektrik motorlarının, klimaların, elektrikli ev aletlerinin ve lambaların sınıflandırılmasına ve asgari verimlerinin belirlenmesine ilişkin usul ve esaslar EİE ile müştereken hazırlanarak Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından yürürlüğe konulacak yönetmelikle düzenlenir ve asgari sınırları sağlamayanların satışına izin verilmez. Kanunun yayımı tarihinden itibaren üç yıl süre ile asgari sınırları sağlama şartı aranmaz. Üç yıl sonra kanuna aykırı satış yapanlara STB tarafından TL idari para cezası verilir.

33 Eko Tasarım Enerji ile İlgili Ürünlerin Çevreye Duyarlı Tasarımına İlişkin Yönetmelik 07 Ekim 2010 tarihli ve sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yönetmelik, taşıt araçları dışında enerji ile çalışan ürünlerin tasarımında; Çevrenin korunması Enerji verimliliği şartları sağlandıktan sonra ürüne CE işareti iliştirilerek malların serbest dolaşımını sağlamaya yönelik hedefler içermektedir. Yönetmelik altında yayımlanan uygulama tedbirlerinin, 2011 yılı içinde tebliğ olarak yayımlanarak AB ile eşgüdüm halinde uygulamaya alınması planmaktadır. Uygulama tebliğlerinin yürürlüğe giriş tarihlerinde ilgili Regülasyonlarda öngörülen geçiş süreleri ile sektörlerin uyum durumu göz önünde bulundurulacaktır.

34 Eko Tasarım 2005/32/EC ve sonrasında yayımlanan 2009/125/EC Direktifinin ürün grupları bazında uygulanmasına yönelik olarak AB de yayımlanan Uygulama Tedbirleri : 18 Mart 2009 tarih ve 244/2009 sayılı Komisyon Regülasyonu: Doğrusal olmayan ev tipi lambalar (Tadil: 18 Eylül 2009 tarih ve sayılı Komisyon Regülasyonu) 18 Mart 2009 tarih ve 245/2009 sayılı Komisyon Regülasyonu: Entegre balastsız flüoresan lambalar, yüksek yoğunluklu boşalmalı lambalar ve bu lambaları çalıştırabilen balastlar ve aydınlatma armatürleri

35 Taslak Enerji Verimliliği Strateji Belgesi ( ) Stratejik amaçlar ve hedefler

36

37 Değerlendirme Enerji Verimliliği (EV) uygulamaları Aydınlatma Sektörü için önemli bir açılımdır. EV çalışmaları etüt, planlama, uygulama, ölçme ve izleme aşamalarından oluşmaktadır. Bu çalışmalarda kullanılacak aydınlatma elemanlarının (lamba, balast, armatür, kontrol ünitesi, vs.) hesap ve ölçümler için gerekli fotometrik, elektriksel ve mekanik verilerinin gerekli formatlarda verilmesi zorunludur. Doğru aydınlatma uygulamalarının enerji tasarrufunun yanısıra, görsel performansı iyileştirerek iş verimini yükselttiği, üretim kalite ve sayısını da arttırdığı önemle vurgulanmalıdır. Aydınlatma tesisatlarında gerçekleştirilecek EV uygulamalarında, görüş emniyeti ve görsel konfor açısından gerekli aydınlatma kalite kriterlerinin sağlanması esas alınmalıdır.

38 Değerlendirme Aydınlatma tesisatlarında gerçekleştirilecek EV uygulamaları sadece lamba değişiminden ibaret değildir. Aydınlatmada verimlilik lamba ve yardımcı elemanları, armatür, tasarım ve kontrolü ile bir sistem çalışmasıdır. AB uyum çalışmaları kapsamında gerçekleştirilen Eko-Tasarım uygulamaları ile lamba ve yardımcı elemanlarının performanslarını iyileştiren önemli kısıtlama ve kontroller gelmektedir. Örneğin flüoresan lamba balastlarında B2 az kayıplı manyetik balastın altındaki tiplerin (C) satışı hemen yasaklanırken; 2017 yılında sadece elektronik balast satışına izin verilmektedir. Aydınlatmada EV çalışmalarında, tek çözüm LED uygulamalar değildir. Mevcut teknolojide, elimizde LED ışık kaynaklarından daha verimli, yüksek ışık akılı lambalar bulunmaktadır. Standart ve yönetmeliklerdeki bilgilerin LED li uygulamaları kapsamaması çok önemli bir sorundur.

39 Davet Bölümler: 1. Görme ve Renk 2. Işık ve Radyasyonun Fiziksel Ölçümü 3. İç Aydınlatma 4. Ulaşım için Aydınlatma ve Sinyalizasyon 5. Diğer Dış Aydınlatma Uygulamaları 6. Fotobiyoloji ve Fotokimya 7. Görüntü Teknolojileri LED uygulamalar ile ilgili Teknik Komiteler: TC LED aydınlatma sistemleri ile iç aydınlatma için aydınlatma kalitesi ölçümleri TC Ulaşım aydınlatma ve sinyalizasyonunda LED uygulamaları

40 İlginiz için teşekkürler İstanbul Teknik Üniversitesi, Enerji Enstitüsü Ayazağa Kampüsü, 34469, Maslak, İstanbul Tel: / Faks: E-posta: atmk@itu.edu.tr / Web: