NONĐYONĐZAN RADYASYONUN BĐYOLOJĐK ETKĐLERĐ VE KORUNMA ĐLKELERĐ

Transkript

1 434 ĐÇĐNDEKĐLER Elektromanyetik Spektrum tanımı ve ilgili frekans aralığı Elektromanyetik alanların genel özellikleri Cep telefonları ve baz istasyonlarının çalışma şekilleri Elektromanyetik alanların sağlık üzerindeki etkileri Elektromanyetik alanlardan korunma yöntemleri Kaynaklar NONĐYONĐZAN RADYASYONUN BĐYOLOJĐK ETKĐLERĐ VE KORUNMA ĐLKELERĐ Doç. Dr.

2 436 NONĐYONĐZAN RADYASYONUN BĐYOLOJĐK ETKĐLERĐ VE KORUNMA ĐLKELERĐ Şekil 2: Elektromanyetik alanların şematik yapıları. Doç. Dr. Şekil 1. ELEKTROMANYETĐK ALAN (EMA) Elektrik yüklerin hareketinden doğan, elektrik ve manyetik alan bileşenleri,. Elektromanyetik enerji içeren kuvvet alanı *Elektrosmog: elektromanyetik alan kirliliği Şekil 3. Spektrum Ghz 0 Hz : Trenler, manyetik rezonans Çok Düsük Frekanslı Elektromanyetik Alan (0-300 Hz) Elektrik üretimi, dağıtımı Elektrikle çalışan aletler Orta Frekanslı Alan Hırsızlığa karşı ve güvenlik için kullanılan araçlar Ekranlar Radyofrekans Dalgaları Mobil telefon, Radar Bilgisayar ekranı

3 NONĐYONĐZAN RADYASYONUN BĐYOLOJĐK ETKĐLERĐ VE KORUNMA ĐLKELERĐ Şekil 4. Doğal Olmayan EMA Kaynakları Elektrikli aletler Televizyon ve radyo antenleri Uydu antenleri Bilgisayar ekranı Elektrikli battaniye Cep telefonu En önemli kaynak: Yüksek voltajlı enerji iletim hatları Şekil 6. Baz istasyonları, cep telefonlarıyla iletişimi sağlayan düşük güçlü radyo antenleridir. EMA GENEL ÖZELLĐKLERĐ Kimyasal bağları koparacak enerjileri yok Biyolojik etkileşim Duyu organları ile algılanamaz Ölçülebilir (Gaussmetre) Uzaklaştıkça şiddeti azalır Korunulabilir. Şekil 5. Cep Telefonları ve Baz Đstasyonları Cep telefonu ile konuştuğumuzda sesimiz, yazdığımız kısa mesaj veya gönderdiğimiz resimler telsiz sinyaline dönüştürülür. Şekil 7. Cep telefonları ile baz istasyonlarının ışın yayma şekilleri farklıdır: Cep telefonları konuşma süresince ve açık durumda belirli aralıklarla radyasyon yayarlar. Baz istasyonları ise sürekli radyasyon yayarlar. Baz istasyonundan uzaklaşıldıkça RF alan şiddeti önce artar ve belirli bir uzaklık aşıldıktan sonra ise düşer.

4 NONĐYONĐZAN RADYASYONUN BĐYOLOJĐK ETKĐLERĐ VE KORUNMA ĐLKELERĐ Şekil 8: Baz istasyonu ışınlaması Şekil 10. Şekil 9: Kapsama alanı Baz istasyonu antenleri, *düşey doğrultuda çok dar buna karşın yatay doğrultuda geniş alanı kapsayan RF dalgaları yayarlar. *kapsama alanının büyüklüğüne göre güç düzeyi birkaç watt dan 100 hatta 100 watt ın üzerinde olan RF dalgaları yayarlar. Kapsama alanı, bal peteğine benzer, hücre adı verilen, küçük bölgelerin bir araya gelmesi ile oluşan dev bir ağdır. Birbirine yapışık çok sayıda hücre, bütün bir şehri, ülkeyi hatta kıtayı kaplar. Her küçük hücrenin içerisinde bir "baz istasyonu" bulunur. artar. Şekil 11: Vücut sıcaklığında artış Cep telefonu sayısı ve kullanımı arttıkça hücre ve baz istasyonu sayısı da Baz istasyonlarının artmasıyla birlikte, her istasyonun üstlendiği iş hacmi azalır. Böylece aygıtlar hiçbir zaman tam kapasite ile çalışmak zorunda kalmaz. Bu da daha az radyasyonun açığa çıkması anlamına gelir.

5 NONĐYONĐZAN RADYASYONUN BĐYOLOJĐK ETKĐLERĐ VE KORUNMA ĐLKELERĐ Walkie talkie benzeri diğer taşınabilir telefonlar 10 watt ve üzerinde güce sahip RF sinyalleri üretirler. Bir cep telefonu kullanıcısının RF lar ile etkileşimi, baz istasyonu yakınında yaşayan birine göre, çok daha yüksektir. Cep telefonlarından kaynaklanan RF alanlar frekansa bağlı olarak doku derinliklerine ulaşabilirler. Ulaşılan bu derinlik cep telefonlarında 1 cm ye kadar ulaşabilir. RF enerjisi vücut tarafından soğrulur ve ısı oluşturur. Bu ısı termoregülatör sistem tarafından yok edilir. Beyin, göz, kas, kan, deri ve sinir dokusu gibi su içeriği fazla olan dokulardaki sıcaklık artışı yağ veya kemik gibi su içeriği az olan dokulara göre daha fazladır. Cep telefonu tarafından yayılan radyasyonun yaklaşık % 50'si kullanıcının kafası ve telefonu tutan eli tarafından soğrulur. telefonu tutan el, kafa derisi, telefonla konuşulan kulak bölgesi beynin yüzeyi SAĞLIK ETKĐLERĐ: Vücut fonksiyonları mikro volt gerilimli elektriksel sinyaller ile sağlanır. Sinir Sistemi km elektriksel donanıma sahip Hatlardaki yükler insan vücudu içinde serbest yükleri çeker/iter Elektrik yükler hareket eder Hücre zarı elektromanyetik alana çok duyarlı EMA nın Olası Etkilerine Hassas Yapı Ve Olaylar Hücrelerarası aktivite Hormon salgısı immun sistem Embriyo EMA Maruziyeti Đle Oluşan Problemler Depresyon Uyku bozukluğu Konsantrasyon ve dikkat bozulması Kulak çınlaması Baş ağrısı Yorgunluk Sırt ağrısı Parkinson Alzheimer Hafızada zayıflama Embriyo gelişimi bozuklukları Kan hücrelerinde bozulma Đmmun yetmezlik Beyin tümörleri Çocukluk çağı lösemileri Artmış düşük riski Yüksek intihar sıklığı Davranış değişiklikleri *ULUSLARARASI KANSER ARASTIRMA KURUMU (IARC) Haziran 2001 çok düşük frekanslı manyetik alanları, insanlar için olası karsinojen olarak sınıflandırdı. Melatonin 23:00-05:00, Biyolojik saati korumak, Kanserli hücrelere karsı koruma insan-hayvan deneyleri: Salgı azalıyor! Fıtzgerald K., Morgan MG., Nair I., Elektromagnetic Fields: The Jury s Still out. IEEE Spectrum 22-35, Aug.1990.

6 NONĐYONĐZAN RADYASYONUN BĐYOLOJĐK ETKĐLERĐ VE KORUNMA ĐLKELERĐ Çocukluk Çağı Lösemileri Evdeki manyetik alan maruziyeti (doza bağlı) ile çocukluk çağı lösemileri arasında ilişki olduğu kanıtlanmıştır. Schüz J., Residential Magnetic Fields as a Risk Factor for Chilhood Acute Leukaemia Results from a German Population-based case-control Study, Int J. Cancer 91: , Gebelikte Maruziyet Kanada, 491 olgu / 491 kontrol, Lösemi Gebeliklerinde yüksek miktarda çok düsük frekanslı manyetik alana maruz kalanların çocuklarında artmış çocukluk çağı lösemisi bildirildi. Rivard C. Et al, Maternal occupational exposure to extremely low frequency magnetic fields during pregnancy and childhood leukemia, J.E. Epidemiology 14(4): , Beyin Tümörleri Norveç, 16 ve üzeri yas, Yüksek enerji hattı yakınında (0,05-0,19µT) 454 ve 908 kontrol, 3 kat meningioma, Tüm beyin Tm. son 5 yıl maruziyet 1,6 kat Kaynak : Klaeboe L. Et al, Residential and occupational exposure to 50 Hz magnetic fields and brain tumors in Norway:a population-based study, Int J. Cancer 115; , Kanada, 543/543 yetiskin erkek, Kanada Kanser Kayıtları, Đş yaşamında maruziyet Manyetik alan maruziyeti beyin tümörleri özellikle glioblastoma multiforme gelisiminde rol oynar. Kaynak : Villeneuve PJ et al, Brain Cancer and Occupational Exposure to Magnetic Fields Among Men: Result From Canadian Population-based casecontrol Study, Int J. Epidem 31: , Depresyon-Đntihar Đngiltere de kanser ve kanser olmayan diğer hastalıklar yüksek enerji hatlarına yakın yerlerde yasamak ile iliskilidir. Kaynak: D. L. Henshaw, Does our electricity distribution system pose a serious risk to public health?, Medical Hypotheses 59(1) 39-51, Alzheimer 1995 Sobel, yas, 386 olgu/475 kontrol 3,0 Kaynak : Anders A., at al. Review of the Epidemiologic Literature on EMF and Health, Environmental Health Perspectives 109(6) Dec Kan Kanserleri Norveç, 16 ve üzeri yas, YGH yakınında 106, 0,05-0,19microT, 10 yıl boyunca maruziyet: 4,2 kat Kaynak: Tynes T. At al, Residential and Occupational Exposure to 50 Hz Magnetic Fields and Hematological Cancers in Norway, Cancer Causes Control Oct: 14(8): CEP TELEFONUNUN ETKĐLERĐNDEN KORUNMA Cep telefonu görüşmelerini mümkün olduğunca kısa tutmak Çocuklara cep telefonu kullandırmamak, telefonları çocukların yakınında bulundurmamak Cep telefonları çaldığında ve bağlanma zamanlarında baş bölgesinden uzakta tutulmalıdır SAR değeri düşük cep telefonlarını tercih etmek gerekir. (maksimum 2 W/kg) Cep telefonlarında yüksek SAR değeri olanların satışa sunulması yasaklanmalıdır Cep telefonunuzun SAR değerini de adresinden öğrenebilirsiniz Cep telefonunu bir kulaklık aracılığıyla kullanmalı Hamilelikte acil durumlar dışında kullanmamalı Dar ve kapalı alanlarda görüşme yapmamalı Cep telefonunu gün içinde vücudunuzdan olabildiğince uzakta taşınmalı

7 NONĐYONĐZAN RADYASYONUN BĐYOLOJĐK ETKĐLERĐ VE KORUNMA ĐLKELERĐ BAZ ĐSTASYONLARI ĐLE ĐLGĐLĐ ÖNLEMLER Güvenlik sınırı olan 6,1 m den daha yakın mesafeye kurulmamalı. Okul bahçeleri, hastaneler, kreşler, parklar gibi toplu yaşama alanlarına kurulması kesinlikle önlenmeli. Binaların çatılarına ve dış cephelerine de baz istasyonlarının kurulması önlenmelidir. Baz istasyonlarının maruziyet şartlarının uluslararası güvenlik sınırlarını aşıp aşmadığını denetleyen kurum olmalıdır. BĐLGĐSAYARIN ETKĐLERĐNDEN KORUNMA YOLLARI Cihazın güvenlik standartlarını taşıyıp taşımadığını kontrol edin. (yani CE işaretini olup olmadığını) Bilgisayar ekranınız 17 inç üzeri ise 70 cm,14-15 inç ise en az 60 cm uzağında olun Ekranların yanlarında ve arkalarında oluşan manyetik alanlara 1m uzaklıkta kimse bulunmamalıdır Diz üstü bilgisayarlar şarjlı kullanıldığında düşük elektromanyetik alana sahiptir, uzakta şarj edilmelidir Bilgisayar Yerleşimi Kullanılmadığı zamanlar bilgisayarınızın hard disk ve monitörünü tümüyle kapalı tutun. Birkaç bilgisayarın birlikte çalıştığı mekânlarda yan yana yerleştirmek yerine aralıklı yerleştirmek uygun olur Yan yana yerleştirilmiş bilgisayarların arasında da en az 1metre aralık bırakılması önerilmektedir Đşyerlerinde monitörlerin arkasının müşteriye dönük tutulmamalıdır Hard diski monitörün altına yerleştirmek yerine uzak bir yere konulması tercih edilmelidir Monitörler arka arkaya yerine aralıklı yerleştirilmelidir EV VE ĐŞYERLERĐNDE EMA ÜRETEN ELEKTRĐKLĐ CĐHAZLAR Fotokopi makineleri, dikiş makinesi, elektrikli tıraş makinesi, televizyonlar, transformatörler, elektrikli süpürge, çamaşır makinesi, bulaşık makinesi, mikrodalga fırınlar, vb. *Ev ve işyerlerinde kullanılan tüm elektriksel Cihazların bir güç kaynağına bağlı olmaları Nedeni ile çevrelerine hem elektrik alan hem de manyetik alan yayarlar! Alınabilecek Önlemler: Bebek alarmları, alarmlı saat ve radyolar başucunuzdan en az 1m uzakta olmalı Bilgisayar oyun setleri kullanılmadıklarında fişleri prizden çekilmeli Elektrikli fırınlardan çalışırken 1m uzakta durulmalı Mikrodalga fırınları çalıştırdıktan sonra mutfaktan çıkmalı Elektrikli battaniyelerin yatmadan önce fişleri prizden çekilmeli Halojen, floransan lambaları mümkünse kullanmayın

8 NONĐYONĐZAN RADYASYONUN BĐYOLOJĐK ETKĐLERĐ VE KORUNMA ĐLKELERĐ Fotokopi makinelerinin arkasına 50 cm den daha fazla yaklaşılmamalı Elektrikli tıraş makineleri 7,5 dakikadan fazla kullanılmamalı Transformatörler çocukların odasında olmamalı Elektrik süpürgeleri 30cm uzakta kullanılmalı Çamaşır ve bulaşık makinelerinin çalışırken yakınında bulunulmamalı Saç kurutma makineleri yatmadan önce kullanılmamalı Televizyona en az 3m mesafede oturulmalı MĐKRODALGA FIRINLARINDAN KORUNMA YOLLARI Çalışırken mutlaka 1m uzakta durmalı Yemek piştikten sonra fırından çıkarılıp 2 3 dakika bekletmeli Her yıl mikrodalga fırınların sızıntı seviyesini kontrol ettirmeli Mikrodalga fırının kapağı iyice kapanmadan fırını çalıştırmamak gerekli Dünya Sağlık Örgütünün (WHO) bu konuda başlattığı proje ve katılan ülkeler: Electromagnetic Energy Assc.: Federal Communications Commission: FEB - The Swedish Association for the ElectroSensitive: ICNIRP Guidelines: IEEE (America): IEEE Committee on Man & Radiation: International Microwave Power Inst.: Microwave News: J.Moulder, Med.Coll.of Wisc.: FAQ/toc.html National Council on Radiation Protection & Measurements: NJ Dept Radiation Protection: Richard Tell Associates: US OSHA: World Health Organization EMF Project: Electromagnetic Fields and Public Health: Consumer Update on Mobile Phones: Cellular phones and Brain Tumors: KAYNAKLAR: Bioelectromagnetics Society: COST 244 (Europe): DOD: European Bioelectromagnetics Assc.: