NELER ÖĞRENECEĞİZ? 3 TANIM Taylan DÖRTYOL Akdeniz Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Fakültesi Pazarlama Bölümü

Transkript

1 SOSYAL PSİKOLOJİ 3. HAFTA DUYUM & Taylan DÖRTYOL Akdeniz Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Fakültesi Pazarlama Bölümü NELER ÖĞRENECEĞİZ? 6 önemli insan duyusu.. Algı eşikleri.. Duyular ile algılar arasındaki farklar.. Duyular ve algılar.. Kültürel deneyimler vs. algılar.. Duyum ötesi algı TANIM İletim.. Duyu organlarının fiziksel enerjiyi, işlenmek üzere beyne göndermek için sinir akımına dönüşen elektrik sinyallerine çevirmesi.. Uyum Sağlama.. Duyu organlarının sürekli bir uyarım seviyesine karşı tepkisinin azalması.. Duyular Algılara Karşı.. Duyu.. Duyu organlarından gelen elektrik sinyallerinin beyin tarafından işlenmesinden sonra meydana gelen nispeten anlamsız bilgi parçacıkları.. Algı.. Beynin yüzlerce duyuyu birleştirmesinden sonra meydana gelen anlamlı duyusal deneyimler.. 3 1

2 Marie ve 7 yaşındaki kızı Gabrielle.. Çok sıradan gibi görünen bir haftada yaşanan 3 olay.. 4 Salı günü.. Patronu Maria yı haksız yere eleştirdi.. Maria nınkendine güveni sarsıldı.. Maria yemek molasında bir kitapçıya giderek özgüvenini artıracak bir şeyler almak istedi.. Üzerinde Özgüveninizi artırın yazan bir kaset.. Dinleyici sadece dinlendirici müzik duyar ancak biliçdışının duyduğu özgüveni artıran mesajlardır.. 5 Perşembe günü.. Maria kızı Gabrielle i parka götürdü.. Gabrielle kaydırağa doğru giderken çok güzel kahverengi bir köpek gördü.. Gabrielleköpekleri çok sevdiği için ona doğru koşmaya başladı.. Köpeğin sahibi sohbete dalmıştı ve küçük kızın Doberman a doğru koştuğunu fark etmedi.. Gabrielle yaklaştı ve köpeğin burnuna doğru uzattığı elini köpek refleks bir hareketle ısırdı.. Maria Gabrielle ikucağına alıp sakinleştirmeye çalıştı.. Gabriellekanayan parmaklarına baktı ve ağlamaklı bir sesle konuştu: Bu köpekten nefret ediyorum. Kötü köpek.. Kızının tepkisini gören Maria, Gabrielle e doğum gününde yavru bir köpek hediye etme fikrinin artık iyi bir fikir olmadığını düşündü.. 6 2

3 Cuma günü.. Maria mamografinin de yapılacağı yıllık fiziksel kontrolüne gitmek için işinden izin aldı.. Geçmişte sadece mamografi sonuçlarının negatif çıktığını söyleyen doktoru bu sefer mamografiyi de beraberinde getirdi.. Küçük beyaz bir noktayı göstererek endişeli bir sesle Korkarım bu küçük beyaz nokta bir kanser tümörü olabilir dedi.. Doktorun sözleriyle nefesi kesilen Maria Bu noktanın kanser olduğundan kesinlikle emin misiniz? diye sordu.. Doktor Biyopsi yapana kadar bu noktanın kanserli olduğundan emin olamam. Sadece bu ihtimalin çok yüksek olduğunu söyleyebilirim dedi. Maria biyopsi için gün alırken mamografide gördüğü o beyaz noktayı asla unutamayacağını düşündü.. 7 Üç soru.. 1. Algıladığımız ancak farkına varmadığımız şeyler var mı ve bunlar davranışlarımızı etkileyebilir mi? 2. Algıladığımız şeyler; kültürel, öğrenmeye bağlı, duygusal ve kişisel deneyimlerimiz tarafından ne kadar etkileniyor veya çarpıtılıyor? 3. Duyularımızın fark edebilmesi için nesnelerin ne kadar büyük veya ne kadar sıra dışı olması gerekiyor? 8 EŞİKLERİ Bir uyaranın farkına varmak.. Duyular bir şey olduğunu; algılar o şeyin ne olduğunu ifade eder.. Bazı ses ve nesneleri neden göremiyor, duyamıyoruz? Uyarım seviyesi, eşik..» Bir uyaranın algılanabilmesi ile ilgili sınır.. Maria.. Kasete kaydedilmiş bilinçdışı mesajlar.. Mutlak eşik.. Gustav Fechner, Gözlemlenebilen veya duyumsanabilen en düşük uyarıcı enerjisi miktarı.. 9 3

4 EŞİKLERİ Weber Kanunu.. İnsanlar müzik dinliyor, siz de onlardan müziğin sesini kısmasını istiyorsunuz.. Ancak.. Sesi kısmalarına rağmen müzik size önceki kadar yüksek gelebilir.. E. H. Weber, » Ancak far edilebilir fark, just noticable difference JND.. Kişinin tespit edebildiği uyarıcının şiddetindeki en küçük azalma veya artma.. 10 EŞİKLERİ Weber Kanunu.. Farklı şiddetteki uyarıcıları karşılaştırma ve bir fark tespit edildiğinde haber verme.. Düşük şiddetli uyarıcılarda fark kolaylıkla tespit ediliyor.. 60 gr-90 gr.. Yüksek şiddetli uyarıcılarda fark artık tespit edilemiyor.. 20 kg-21 kg.. 11 DUYULAR YA KARŞI Duyu.. Dışsal bir uyarıcı ile ilgili ilk farkındalık.. Dışsal uyarıcılar duyu reseptörlerini harekete geçirir ve bunlar beyin tarafından anlamsız bilgi parçacıklarına dönüştürülen elektrik sinyallerini üretir.. Anlamsız çizgi, boşluk ve lekeler.. Sadece duyulara güvenmek zorunda kalsaydık? Tepki vermek, uyum sağlamak, hayatta kalmak imkânsız.. Duyuların algılara dönüştürülmesinin önemi

5 DUYULAR YA KARŞI Algı.. Beynin binlerce ayrı ve anlamsız duyuyu birleştirip anlamlı bir desen veya görüntüye dönüştürdükten sonra elde edilen deneyim.. Bireyin kendine özgü deneyimleri tarafından değiştirilir, çarpıtılır, renklendirilir, bozulur.. Gerçek dünyanın kişisel yorumları.. Rock müzik deneyi.. 13 DUYULAR YA KARŞI Duyuların algıya dönüştürülmesi.. Gabrielle.. Cici köpek nasıl kötü köpek oldu? LAMA SÜRECİ Uyarıcı Uyarlama Beyin: Birincil alanlar Beyin: Çağrışım alanları Kişiselleştirilmiş algılar 14 Yapısalcılar vs. Gestalt Psikologları lerin başı.. Algıların nasıl oluştuğuna ilişkin ateşli bir tartışma.. Yapısalcılar.. Algılar oluşumunda binlerce duyu toplanmakta.. Gestalt Psikologları.. Duyular toplanmamakta.. Duyular doğuştan gelen bazı kurallara göre organize edilerek algıları oluşturmakta

6 Kaç tane kural var? 6 adet.. Şekil-zemin.. Benzerlik.. Tamamlama.. Yakınlık.. Basitlik.. Süreklilik.. 16 Şekil-zemin.. Nesneleri zeminden ayırmak.. Daha ayrıntılı olan şekil daha az ayrıntılı olan zemin üstünde öne çıkar.. 17 Benzerlik.. Uyarıcılar organize edildiğinde, benzerlik gösteren uyarıcıların aynı grupta toplanması

7 Tamamlama.. Uyarıcılar organize edildiğinde, şeklin eksik olan parçalarının tamamlanıp, şeklin bir bütün olarak görülmesi yönünde eğilim gösterilmesi.. 19 Yakınlık.. Uyarıcılar organize edildiğinde, fiziksel olarak birbirine yakın olan nesnelerin bir gruba dahil edilmesi.. 20 Basitlik.. Uyarıcıların mümkün olan en basit şekilde organize edilmesi

8 Süreklilik.. Uyarıcılar organize edildiğinde, dizi halindeki nokta veya çizgileri yorumlarken pürüzsüz veya sorunsuz yolların tercih edilmesi.. 22 DA DEĞİŞMEZLİK Hızla uzaklaşan arabalar neden küçülmez? Algıda değişmezlik.. Fiziksel özellikleri sürekli olarak değişmesine rağmen boyut, şekil, parlaklık ve renkleri değişmemiş olarak algılama eğilimi.. Boyut değişmezliği.. Şekil değişmezliği.. Parlaklık ve renk değişmezliği.. Sürekli olarak değişen ve karmakarışık bir dünyayı, sabit ve rahatlatıcı bir dünyaya dönüştürmekte.. 23 DA DEĞİŞMEZLİK Boyut değişmezliği.. Nesnelerin retina üzerindeki görüntüleri sürekli olarak büyüyüp küçülmesine rağmen, nesneleri sürekli olarak aynı boyutta algılama eğilimi.. Doğuştan kör olan bir kişi ameliyatla görme yetisini kazanması

9 DA DEĞİŞMEZLİK Şekil değişmezliği.. Bir nesneye farklı açılardan bakıldığında, retina üzerine yansıyan görüntüsü değişmesine rağmen, nesnenin aynı şekilde algılanma eğilimi.. 25 DA DEĞİŞMEZLİK Parlaklık ve Renk değişmezliği.. Parlaklık değişmezliği.. Değişen ışıklandırmada parlaklığı aynı olarak algılama eğilimi.. Renk değişmezliği.. Değişen ışıklandırmada renkleri aynı olarak algılama eğilimi.. 26 DERİNLİK SI Nasıl üç boyutlu görebiliyoruz? Retinaya yansıyan her şey iki boyutlu yükseklik ve genişlik.. Üçüncü boyut derinlik, beyin tarafından çeşitli ipuçları ile eklenir.. Derinlik algısı.. İki göze bağlı (binoküler)..» Kavuşma.. Gözleri hareket ettiren kasların gönderdiği sinyaller.. Yakındaki veya yaklaşmakta olan nesneler.. Gözlerin burna doğru dönmesi..» Retinal ayrıklık.. Gözler arasındaki mesafe.. Konumlarının farklı olması nedeniyle her bir gözün hafifçe farklı görüntüler alması.. Tek göze bağlı (monoküler)..» Tek bir gözün ürettiği sinyaller..» Nesnelerin çevremizde ne şekilde düzenlendiği

10 İLLÜZYON: GARİP LAR İllüzyon.. Bir imgenin gerçekte olmadığı ve olamayacağı kadar çarpıtılmış şekilde algılanması.. Beynin boyut, uzam ve derinlik gibi algısal ipuçlarını doğru olarak yorumlayacak şekilde yanlış yönlendirilmesi.. İmkansız şekil.. Bir çizimin temel geometri kurallarına karşı geldiği algısal bir tecrübe.. 28 Ames odası.. İLLÜZYON: GARİP LAR 29 Ponzo illüzyonu.. İLLÜZYON: GARİP LAR 30 10

11 Müller-Lyer illüzyonu.. İLLÜZYON: GARİP LAR 31 ARAŞTIRMA ÖRNEĞİ BİLİNÇDIŞI Duyumsanmayan Mesajlar davranışlarımızı etkiler mi? 1950 ler, sinema izleyicileri.. Patlamış mısır yiyin, Coca-Cola için.. Bilinçdışına yönelik mesajlar, 1/3000 saniye.. %50 daha fazla mısır, %18 daha fazla Coca-Cola tüketimi.. 32 ARAŞTIRMA ÖRNEĞİ BİLİNÇDIŞI Aslı.. Bilinçdışı mesajlar.. Mutlak eşiğin altında, algılanma şansı %50 nin altında olan işitsel veya görsel mesajlar.. Duyumsanmayan Mesajlar davranışlarımızı etkiler mi? Çift körlemesine prosedürü.. Kendini doğrulayan kehanet..» Bazı davranışların değişeceğine çok inanmak ve ardından farkında olmadan bu davranışı değiştirecek şekilde hareket etmek

12 ARAŞTIRMA ÖRNEĞİ BİLİNÇDIŞI Mutlu olduğunuz zaman, farkında olmadan ya da bilinçdışınızın etkisiyle, gülen insanlar daha mı çok dikkatinizi çeker? 34 KÜLTÜREL FARKLILIK LAR ÜZERİNDEKİ ETKİ Kültürel etkiler neler yapıyor? Kültürel etkiler.. Belli bir topluluğun veya etnik grubun üyelerini ortak davranış, değer ve inanışları paylaşmaya yönlendiren ikna edici baskılar.. Yemek yeme, giyinme ve sosyalleşme.. Algılayış şekli?» Afrika, yerliler, siyah-beyaz ve renkli foto.. 35 DUYUM ÖTESİ ESP-Extrasensory Perception.. Normal duyu süreçleri veya kanalları dışında bilgi gönderip alma ile ilgili bir grup psişik deneyim.. Dört genel beceri.. Telepati.. Kendi düşüncelerini bir başkasına gönderebilme veya başkalarının düşüncelerini okuyabilme becerisi.. Önsezi.. Olacak olayları önceden sezebilme becerisi.. Dolaylı net görüş.. Görüş alanının dışında bulunan olayları veya nesneleri algılama yeteneği.. Telekinezi.. Zihnin maddeyi algılama gücü.. Psi fenomeni.. Bilinen fiziki ya da biyolojik bir mekanizması olmayan ve fizik kanunlarına karşı gelen yöntemler vasıtasıyla bilgilerin işlenmesi ya da enerjinin aktarılması.. Şaşırtıcı Randi