AŞI UYGULAMALARINDA KONTRAENDİKASYONLAR UZM. DR. GÜLFİDE ÇELİKTAŞ

Transkript

1 AŞI UYGULAMALARINDA KONTRAENDİKASYONLAR UZM. DR. GÜLFİDE ÇELİKTAŞ

2 GENEL AŞI KONTRAENDİKASYONLARI: Bir aşıya karşı gelişen anaflaktik reaksiyon, o aşının sonraki dozları için kesin kontraendikasyon oluşturur. Bir aşı bileşenine karşı gelişen anaflaktik reaksiyon,bu maddeyi içeren tüm aşılar için kesin kontraendikasyon oluşturur. Ateşli veya ateşsiz ciddi hastalık durumunda, izleyen hekime danışılmadan aşı uygulanmaz.

3 AŞILARA ÖZEL KONTRAENDİKASYONLAR

4 DaBT aşısı : Kesin kontraendikasyon: DaBT ye bağlı ensafalopati (Boğmaca bileşeni çıkarılarak takvime devam edilir.) Önlem alınarak aşı yapılacak durumlar: Aşılamadan sonra 48 saat içinde ortaya çıkan 40,5 C ve üzerinde ateş Hipotonik hiporesponsif atak Konvulsiyon Aşılamadan 48 saat sonra ortaya çıkan ve en az 3 saat süren durdurulamayan ağlama

5 İPA(İnaktif Polio): Kesin kontraendikasyonlar: Neomisin,streptomisin veya polimiksin B ye karşı anaflaktik reaksiyon Önlem alınarak aşı yapılacak durumlar: Gebelik

6 Hib aşısı: Kesin kontraendikasyon: Genel kontraendikasyonlar dışında kontraendikasyonu yoktur. DaBT-İPA-Hib aşısı: Her bir aşı için belirtilen tüm kontraendikasyonlar birlikte dikkate alınmalıdır.

7 OPA: Kesin kontraendikasyonları: HIV enfeksiyonu /evde HIV la enfekte kişi olması Jeneralize malign hastalık,lenfoma,lösemi,konjenital immun yetmezlik yada HIV enfeksiyonu nedeniyle immün cevabın bozulduğu durumlar. Kortikosteroidler,alkilleyici ajanlar,antimetabolitler veya radyasyon nedeniyle immun cevabın baskılandığı durumlar. Ev temaslılarda bilinen immmün yetmezlik durumu. Önlem alınarak aşı yapılacak durumlar: Gebelik

8 KKK /Kızamık aşıları: Kesin Kontraendikasyon: Neomisine veya jelatine karşı anaflaktik reaksiyon. Yumurtaya karşı anaflaktik reaksiyon(anaflaksi dışındaki yumurta allerji engel değildir) Jeneralize malign hastalık,lenfoma,lösemi,konjenital immun yetmezlik yada HIV enfeksiyonu nedeniyle immün cevabın bozulduğu durumlar Kortikosteroidler,alkilleyici ajanlar,antimetabolitler veya radyasyon nedeniyle immun cevabın baskılandığı durumlar.

9 KKK /Kızamık aşıları: Önlem alınarak aşı yapılacak durumlar: Yakın zamanda (ürün veya doza göre 3-11ay arasında değişebilir ) kan ürünü veya immunglobulin preperatı verilmiş olması, Trombositopeni, Trombositopenik purpura öyküsü.

10 Kızamıkçık aşısı: Kesin kontraendikasyon: Neomisine veya jelatine karşı anaflaktik reaksiyon. Gebelik Jeneralize malign hastalık,lenfoma,lösemi,konjenital immun yetmezlik yada HIV enfeksiyonu nedeniyle immün cevabın bozulduğu durumlar. Kortikosteroidler,alkilleyici ajanlar,antimetabolitler veya radyasyon nedeniyle immun cevabın baskılandığı durumlar. Önlem alınarak aşı yapılacak durumlar: Yakın zamanda (ürün veya doza göre 3-11ay arasında değişebilir ) kan ürünü veya immunglobulin preperatı verilmiş olması.

11 Hepatit B aşısı: Kesin kontraendikasyon: Ekmek hamuru mayasına (Saccharomyces serevisiae) anaflaktik reaksiyon. Önlem alınarak yapılacak durumlar: Yoktur.

12 BCG aşısı: Kesin kontraendikasyon: Jeneralize malign hastalık,lenfoma,lösemi,konjenital immun yetmezlik yada HIV enfeksiyonu nedeniyle immün cevabın bozulduğu durumlar Kortikosteroidler,alkilleyici ajanlar,antimetabolitler veya radyasyon nedeniyle immun cevabın baskılandığı durumlar Gebelik Önlem alınarak aşı yapılacak durumlar: HIV enfeksiyonu riski altındaki kişiler

13 DT/Td aşısı: Genel kontraendikasyonlar dışında kontraendikasyonu yoktur.

14 KPA (Konjuge Pnömokok): Kesin kontraendikasyonları: Yoktur. Önlem alınarak aşı yapılacak durumlar: Yoktur.

15 Hepatit A aşısı Kesin kontraendikasyon: Gebelikte yapılmasının güvenli olduğuna dair kesin kayıt yoktur. Gebelerde yüksek enfeksiyon riski olmadıkça aşı yapılmamalıdır. Önlem alınarak yapılacak durumlar: Yoktur.

16 Suçiçeği aşısı: Kesin kontraendikasyonlar: Gebelik (aşıyı takiben 1 ay gebelikten kaçınılmalıdır) 12 aydan küçük çocuklar Neomisin ve jelatine karşı anaflaktik reaksiyon Salisilat kullanımı Jeneralize malign hastalık,lenfoma,lösemi,konjenital immun yetmezlik yada HIV enfeksiyonu nedeniyle immün cevabın bozulduğu durumlar Kortikosteroidler,alkilleyici ajanlar,antimetabolitler veya radyasyon nedeniyle immun cevabın baskılandığı durumlar

17 Suçiçeği aşısı: Önlem alınarak aşı yapılacak durumlar: Orta derecede yada ciddi akut hastalık Yakın zamanda kan ve kan ürün almış olma. Aşı sonrası dikkat edilmesi gereken durumlar: Aşı uygulaması sonrası 6 hafta boyunca duyarlı,yüksek risk taşıyan kişilerle yakın temastan kaçınılmalı Aşı uygulaması sonrası 6 hafta süresince salisilat kullanımından kaçınılmalıdır.

18 AŞILAMAYA ENGEL OLUŞTURMAYAN DURUMLAR-1 Allerji veya astım 38.5 C nin altında ateşle seyreden solunum yolu enfeksiyonu veya ishal gibi hafif hastalıklar. Ailede aşıyı takiben yan etki görülme öyküsü Ailede konvulsiyon, felç veya epilepsi bulunma öyküsü Antibiyotik kullanımı Anne sütü alma

19 AŞILAMAYA ENGEL OLUŞTURMAYAN DURUMLAR-2 Malnütrisyon Kronik kalp, akciğer, böbrek veya karaciğer hastalıkları gibi kronik hastalıklar Serebral palsi, Down sendromu gibi kalıcı nörolojik durumlar, Prematürite Ameliyat öncesi ve sonrası, Yenidoğan sarılığı öyküsü

20 AŞILAMAYA ENGEL OLUŞTURMAYAN DURUMLAR-3 Topikal (cilt üzerine) Aerosol şeklinde veya lokalize (intraartiküler, intrabursal veya tendon içi vb.)steroid kullanımı ya da ağız yolu ile düşük doz steroid kullanımı (2 mg/kg veya 20 mg/gün dozundan az) Konvülsiyon öyküsü: aşılama sonrası ateş görülebileceğinden,f ebril konvülsiyon öyküsü olan çocuklarda ateş çıkması beklenen dönemde ateş düşürücü verilmesi uygundur. Çocuk antikonvülzan tedavi alıyorsa tedavisine aksatılmadan devam edilmelidir.

21 AŞI SONRASI İSTENMEYEN ETKİ (ASİE) Aşı sonrası ortaya çıkan, bilinen aşı yan etkisi ya da aşıya bağlı olduğu düşünülen herhangi bir istenmeyen tıbbi olay

22 ASİE İzleme Sisteminin Amaçları: Araştırılması ve çözümü için harekete geçilmesi gereken acil durumların tespiti ve tanımlanması Program uygulama hatalarının ve seri problemlerin tanımlanması Ciddi ASİE lerin görülme sıklıklarının tahmin edilmesi Olası risk hakkında sağlık personelinin bilgilendirilmesi

23 ASİE Gruplaması Aşı yan etkisi (aşının içerdiği bileşenlere bağlı) Program uygulama hatası (Aşının üretim,dağıtım ve uygulaması sırasında ortaya çıkabilecek hatalar) Enjeksiyon reaksiyonu (anksiyete veya ağrı) Rastlantısal (aşıdan sonra ortaya çıkan ama aşıya bağlı olmayan) Bilinmeyen

24 İzleme sistemine dahil olan ASİE ler: 1. LOKAL REAKSİYONLAR Aşıdan sonra 48 saat içinde ortaya çıkan Ciddi Lokal Reaksiyon Aşıdan sonra 2-7 gün içinde ortaya çıkan Enjeksiyon yerinde abse ( Bakteriyel /steril) Aşıdan sonra 2 hafta-6 ay içinde ortaya çıkan Lenfadenit

25 Sinir Sistemi ile ilgili istenmeyen etkiler: OPA dan sonra 4-30 gün içinde ortaya çıkan Paralitik poliomiyelit Kızamık bileşenli aşıları takiben 5-12 gün,dabt-ipa- Hib aşısını takiben 72 saat içinde Konvulsiyon Kızamık bileşenli aşıları takiben 5-15 gün içinde ortaya çıkan DaBT-İPA-Hib aşısını takiben 7 gün içinde ortaya çıkan Tetanoz bileşenli aşılardan sonra 2-28 gün içinde ortaya çıkan Aşıdan sonra 0-6 hafta içinde ortaya çıkan Kabakulak bileşenli aşıları takiben gün içinde ortaya çıkan Ensefalopati/Ensefalit Ensefalopati Brakial nevrit Diğer paraliziler Aseptik menengit

26 Diğer İstenmeyen etkiler: Aşıdan sonra 1 saat içinde ortaya çıkan Anaflaksi Aşıdan sonra birkaç saat içinde ortaya çıkan Toksik şok sendromu Aşıdan sonra 4 saat içinde ortaya çıkan(deri bulguları daha geç olabilir) Akut allerjik reaksiyonlar DaBT-İPA-Hib aşısından sonra 24 saat içinde ortaya çıkan Hipotonik-hiporesponsif atak Aşıdan 1 hafta içinde ortaya çıkan Sepsis

27 Diğer İstenmeyen etkiler: Kızamıkçık bileşenli aşılardan sonra 1-3 hafta içinde ortaya çıkan Kızamık bileşenli aşılardan sonra 1-6 hafta içinde ortaya çıkan DaBT-İPA-Hib aşısından sonra 24 saat içinde ortaya çıkan BCG aşısından sonra 1-12 ay içinde ortaya çıkan BCG aşısından sonra 1-12 ay içinde ortaya çıkan Zaman sınırı olmaksızın Artrit Trombositopeni Apne-Bradikardi Yaygın BCG enfeksiyonu BCG Osteiti Ciddi olgular,kümelenme, toplumda ciddi kaygı ya da olumsuz propoganda nedeni olan durumlar

28 ASİE Sistemi Kapsamında bildirimi gerekmeyen istenmeyen etkiler Hafif etkiler ; sağlık personeli döküntü, hafif ateş,enjeksiyon yerine hafif kızarıklık, ağrı, parotit gibi ASİE lerle karşılaştığında aileyi bilgilendirir semptomatik tedavi (enjeksiyon yerine soğuk uygulama, hafif ateş ve/veya ağrı varlığında parasetamol türevi ateş düşürücü-ağrı kesici vb.) önerilerinde bulunur Enjeksiyon reaksiyonu; anksiyete, konversiyon, bulantı vb.

29 ASİE lerin Saptanması Aile veya hekim dışı sağlık personelinin ASİE lerden şüphelendiği durumlarda değerlendirme hekim tarafından yapılır. Hekim dışı personel bu tip vaka ile karşılaştığında hekime haber verir ve vaka birlikte değerlendirilir.

30 Bildirimi Gereken ASİE lerle Karşılaşıldığında Yapılacaklar: Hasta yada ailesi bilgilendirilir Hastanın tedavisi başlatılır Gerekli ise sevk edilir ASİE İnceleme ve Bildirim formu doldurulur İl ASİE İzlem sorumlusuna 24 saat içinde haber verilerek form gönderilir

31

32

33 İL ASİE DANIŞMA KURULU: İl ASİE İzlem Sorumlusu(Bulaşıcı Hastalıklar Şube Müdürü ) Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları uzmanı Enfeksiyon Hastalıkları ve klinik mikrobiyoloji uzmanı Halk sağlığı uzmanı

34 İL ASİE DANIŞMA KURULU: Hekimler tarafından bildirilen vakalar incelenir. ASİE vakalarında araştırma başlatılır. Vakanın sınıflaması yapılır, rapor hazırlanır. Ciddi, kümelenme ya da toplumda kaygı olan durumlarda uygun tedbirler alınır. Aile ve toplum bilgilendirilir. Sağlık personeli ne eğitim yapar.

35 MERKEZ ASİE DANIŞMA KURULU İmmünolog Virologlar Mikrobiyoloji uzmanları Çocuk ve erişkin nöroloji uzmanları Sosyal pediatri uzmanları Allerji uzmanları Patoloji uzmanları Adli tıp uzmanları Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü nden konuyla ilgili personel Çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanları Epidemiyolog/Halk sağlığı uzmanları Erişkin ve çocuk enfeksiyon uzmanları

36 MERKEZ ASİE DANIŞMA KURULU Vaka inceleme formları Araştırma Raporları Hastane kayıtları Epikriz, mevcut laboratuvar verilerini değerlendirerek son sınıflamayı yapar Kurulun gerekli gördüğü durumlarda ilden ileri araştırma ve yardımcı testlerin yapılması istenebilir.

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

59

60

61

62

63

64

65 Aşı Sulandırmada Genel İlkeler: Her aşı kendi sulandırıcısıyla sulandırılmalıdır. Daima aşıyı üreten firmanın sağladığı sulandırıcı kullanılmalıdır. Steril su ya da fizyolojik serum aşı sulandırmakta kullanılmaz. Sulandırıcılar da buzdolabında tutulmalıdır.

66 Aşı Sulandırmada Genel İlkeler: Aşılar aşılama hazırlıkları tamamlandıktan sonra sulandırılmalıdır. Aşı sulandırmadan önce el hijyeni sağlanmalıdır. Sulandırmadan önce flakondaki toz aşının dibe çökmesi sağlanmalıdır. Sulandırma işleminde sulandırıcının tamamı kullanılmalıdır.

67 Çok Dozlu Aşıların Sulandırılması: Her uygulama için yeni sulandırma enjektörü ve iğne ucu kullanılmalı Tüm çözücü enjektöre dolmalı, daha sonra tamamı aşı flakonuna boşaltılmalıdır. Sulandırıcı ve aşıyı karıştırmak için birkaç kez yavaşça enjektöre çekilip, tekrar yavaşça boşaltılır. Her uygulama için yeni bir aşı enjektörü kullanılmalıdır. İşlem sonrası enjektör ve iğnesi ayrılmadan güvenli atık kutusuna atılmalıdır.

68 Tek Dozlu Aşıların Sulandırılması Her uygulama için yeni sulandırma enjektörü ve iğne ucu kullanılmalı Tüm çözücü enjektöre dolmalı daha sonra tamamı aşı flakonuna boşaltılmalıdır. Sulandırıcı ve aşıyı karıştırmak için birkaç kez yavaşça enjektöre çekilip,tekrar yavaşça boşaltılır. Enjektör flakondan hiç çıkarılmadan aşının tamamı enjektöre çekilmelidir. İşlem sonrası enjektör ve iğnesi ayrılmadan güvenli atık kutusuna atılmalıdır.

69 Tek Dozlu DaBT-İPA-Hib Beşli Aşının Sulandırılması Beşli aşı,dabt-ipa içeren sıvı halde kullanıma hazır enjektör ve flakon içerisinde liyofilize halde Hib olarak aynı paket içerisindedir. Liyofilize halde flakon içerisinde bulununan Hib,sıvı halde enjektör içinde bulunan DaBT-İPA ile sulandırılır. Tüm sıvının flakona dolması sağlanmalıdır. Daha sonra enjektör flakondan ayrılmadan flakon çalkalanarak Hib eritilmeli ve aynı enjektöre çekilerek uygulanmalıdır.

70 AÇILAN AŞI ŞİŞESİ KULLANIM SÜRELERİ Kural olarak çok dozlu ambalajlarda açılan her aşı şişesinin üzerine açılış tarihi ve saati mutlaka yazılmalıdır.

71 ÇOK DOZLU LİYOFİLİZE OLMAYAN AŞILAR Son kullanma tarihi geçmemiş olmalı, Soğuk zincir şartlarında saklanmış olmalı, Aşı flakonları kontaminasyona maruz kalmamış olmalı, Aşılama için steril teknikler kullanılmış olmalı OPA, DT, Td ve Hep B aşıları yukarıdaki şartlara uymak kaydı ile toplam süre 4 haftayı geçmemek üzere birbirini izleyen 3 aşı seansında kullanılabilir.

72 ÇOK DOZLU LİYOFİLİZE (SULANDIRILAN) AŞILAR: BCG aşısı sulandırıldıktan sonra (+2)-(+8) C de ve karanlıkta korunmak şartıyla 6 saat içinde, Çok dozlu Kızamık ve Kızamıkçık aşısı sulandırıldıktan sonra (+2)-(+8) C de karanlıkta korunmak şartıyla 4 saat içinde kullanılmalıdır.

73 TEK DOZLU LİYOFİLİZE AŞILAR: Tek dozlu Hib ve KKK aşısı sulandırıldıktan sonra hemen kullanılmalıdır.

74 TEK DOZLU KOMBİNE AŞILAR: Beşli karma aşıda,aynı pakette enjektör içerisinde sıvı formda DaBT ve İPA,ayrı flakon içinde liyofilize Hib aşısı sıvı formda olan DaBT-İPA ile sulandırıldıktan sonra hemen uygulanmalıdır.

75