Türkiye Kalkınma Bankası Yayını İÇİNDEKİLER. EKİM ARALIK 2012 Sayı : 66 TÜRKİYE KALKINMA BANKASI A.Ş. MAKALE BANKAMIZCA İŞTİRAK EDİLEN TOPLANTILAR

Transkript

1 Türkiye Kalkınma Bankası Yayını EKİM ARALIK 2012 Sayı : 66 TÜRKİYE KALKINMA BANKASI A.Ş. Adına Sahibi Metin PEHLİVAN Genel Müdür Vekili Yazı İşleri Sorumlusu Salih DEMİREL Kurumsal İletişim ve Eğitim Daire Başkanı İÇİNDEKİLER MAKALE YENİLENEBİLİR ENERJİ VE ENERJİ VERİMLİLİĞİ PROJELERİNİN DEĞERLENDİRME SÜRECİ VE ÇEVRE KORUMA ÖNLEMLERİ. 2 TÜRKİYE NİN ENERJİ STRATEJİSİ. 12 SANAYİDE ENERJİ VERİMLİLİĞİNİN CO 2 EMİSYONU AZALTIMINA ETKİSİ. 20 KURUMSAL EĞİTİMDE İNOVASYON. 25 Yayına Hazırlık Mehmet Ali TOPRAKOĞLU Düzeltmen Özlem MUMCU Yazışma Adresi dergi@kalkinma.com.tr Dergide yayınlanan bütün yazılar kaynak gösterilerek iktibas edilebilir. Bu dergi ücretsizdir. Dergimizde yayınlanan yazılardaki bilgi ve görüşlerin sorumluluğu yazarlara aittir. e-dergi OLARAK YAYINLANMAKTADIR. BANKAMIZCA İŞTİRAK EDİLEN TOPLANTILAR YÖNETİCİ TOPLANTISI BANKAMIZ FAALİYETLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE EMPATİK İLETİŞİM EKİM ABANT/BOLU 29 KALKINMA KONYA DA DÜZENLENEN KOBİ LERE SAĞLANAN DESTEKLER VE ALTERNATİF FİNANS OLANAKLARI PANELİNDE. 30 KALKINMA İZMİR DE DÜZENLENEN KOBİ LERE SAĞLANAN DESTEKLER VE ALTERNATİF FİNANS OLANAKLARI PANELİNDE 31 TEKNİK İŞBİRLİĞİ VE DANIŞMANLIK HİZMETLERİ ADFIAP VE KALKINMA BANKASI TEKNİK İŞBİRLİĞİ. 32 ETYOPYA KALKINMA BANKASI VE BANKAMIZ ARASINDA TEKNİK İŞBİRLİĞİ. 33 KALKINMA BANKASI VE KALKINMA AJANSLARI TEKNİK İŞBİRLİĞİ PROGRAMI. 34 BASINDA KALKINMA TKB, JAPAN BANK FOR INTERNATIANOL COOPERATION İLE MÜTABAKAT İMZALADI. 41 TKB, JBIC İLE MÜTABAKAT İMZALADI TÜRKİYE KALKINMA BANKASI, JAPAN BANK FOR INTERNATIANOL COOPERATION İLE MÜTABAKAT İMZALADI. KURUMSAL İLETİŞİM VE EĞİTİM DAİRE BAŞKANLIĞI FAALİYETLERİ KURUM DIŞI EĞİTİMLER. 42 ANAOKULUMUZ EĞİTİCİLERİNİN EĞİTİMİ. 43 FİNANS PİYASALARI VE FİNANSAL ARAÇLAR. 44 PERFORMANS DEĞERLEMESİ VE YÖNETİMİ SEMİNERİ. 45 MAKROEKONOMİK GELİŞMELER IŞIĞINDA T.C.M.B. ANALİTİK BİLANÇOSUNUN ANALİZİ SEMİNERİ 46 YENİ TÜRK TİCARET KANUNU. 47 KARAPARA AKLAMA İLE MÜCADELE SEMİNERİ. 48 ULUSLARARASI AVRASYA MARATONUNA BANKAMIZDA KATILDI. 49 BANKAMIZDA FUTBOL HEYECANI SONA ERDİ. 50 SANAT GALARİMİZDE AÇILAN RESİM SERGİSİNDE BANKAMIZA SANATCILAR TARAFINDAN ARMAĞAN EDİLEN RESİMLER

2 YENİLENEBİLİR ENERJİ VE ENERJİ VERİMLİLİĞİ PROJELERİNİN DEĞERLENDİRME SÜRECİ VE ÇEVRE KORUMA ÖNLEMLERİ * Satı BALCI Kredi Değerlendirme I Daire Başkanı ÖZET: Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş. (Banka), istihdam, gelir ve refah düzeyinin artmasını hedefleyen misyonuyla enerji, sanayi, turizm, eğitim ve sağlık sektörlerinin sabit ve işletme sermayesi yatırımlarının finansmanına destek vermektedir. Global gelişim sürecinde özellikle 2007 yılından itibaren yenilenebilir enerji ve enerji verimliliği projelerinin finansmanı kredi portföyünde ağırlığını artırmıştır. Proje Değerlendirme süreci, teknik ekonomik ve mali yönlerden değerlendirmenin yanında çevre koruma önlemlerini de içermektedir. Kredi koşulları bu çerçevede belirlenmektedir. Kredi başvurusunda bulunan yatırımcı şirketlerin projeleri, ön değerlendirme ve istihbarat çalışmasının olumlu olması durumunda teknik, ekonomik ve mali yönden değerlendirilir. Nihai inceleme ve değerlendirme çalışmaları, şirket ve tesis mahalline giderek yerinde incelemelerde bulunan, gerekli bilgi ve belgeleri temin eden teknik, ekonomik ve mali uzmandan oluşan ekip tarafından başlıca üç bölümde yapılır. Bu çalışmada, proje değerlendirme süreçleri ve çevre koruma önlemleri hakkında yapılan çalışmalar özetlenmeye çalışılmıştır. GİRİŞ: Türkiye Kalkınma Bankası (Banka) 1975 yılında yurt dışında çalışan Türk işçilerin tasarruflarını yatırımlara kanalize etmek amacıyla Devlet Sanayi ve İşçi Yatırım Bankası adıyla kurulmuştur yılına kadar bu isimle imalat sanayi yatırımlarına kredi ve iştirak desteği vermiştir yılında adı Türkiye kalkınma Bankası A.Ş. olarak değiştirilen Banka 1989 yılında Turizm Bankası nın aktif ve pasifiyle bünyesine devir edilmesinden sonra turizm sektörüne de finansman desteği vermeye başlamıştır. İstihdam, gelir ve refah düzeyinin artmasını hedefleyen misyonuyla enerji, sanayi, turizm, eğitim ve sağlık sektörlerinin sabit ve işletme sermayesi yatırımlarının finansmanına destek vermektedir. 2

3 Global gelişim sürecinde özellikle 2007 yılından itibaren yenilenebilir enerji ve enerji verimliliği projelerinin finansmanı kredi portföyünde ağırlığını artırmıştır. Banka, çevreye ve sürdürülebilir kalkınmaya duyarlılık anlayışıyla yenilenebilir enerji ve enerji verimliliği projelerini başta Dünya Bankası, Avrupa Yatırım Bankası ve İslam Kalkınma Bankası olmak üzere uluslararası finans kuruluşlarından temin ettiği kaynaklardan kredilendirmektedir. Kredilendirme sürecinde yatırımlar, uluslararası kriter ve standartlarda teknik, ekonomik ve mali boyutlarıyla incelenerek proje değerlendirme raporu hazırlanmaktadır. Yerinde incelemeler ile yatırımın gerçekleşme süreci yakından izlenmektedir. 1.TÜRKİYE KALKINMA BANKASI YENİLEBİLİR ENERJİ VE ENERJİ VERİMLİLİĞİ PROJELERİNİN KREDİLENDİRME FAALİYETLERİ Kamu sermayeli bir kalkınma bankası olarak sürdürülebilir kalkınma için enerjiye olan ihtiyacın önemi görülmüş ve 2007 yılından itibaren yenilenebilir enerji ve enerji verimliliği projelerinin finansmanı kredi portföyünde ağırlığını artırmıştır. Bu alanda faaliyetlerin artırılması ile bir yandan sürdürülebilir kalkınma için gerekli olan enerjinin üretilmesine destek sağlanırken, diğer taraftan cari açığın ana nedenlerinden biri olan ithal enerjiye bağımlılığın azaltılmasını sağlanmaktadır. Aynı zamanda fosil yakıtlar yerine yenilebilir kaynakların kullanılması sonucunda karbon salınımının azaltılması sağlanarak sürdürülebilir temiz çevre oluşmasına katkıda bulunulmaktadır. Banka enerji yatırımları ile ilgili olarak 30 Kasım 2012 tarihi itibariyle toplam 140 adet proje değerlendirilmiş olup 92 adet projeye kredi tahsisi yapılmıştır. Kurulu kapasitesi yaklaşık MW olan 92 projeye yaklaşık USD kredi tahsisi yapılmıştır. Tablo MW lık kurulu gücün projeler bazında dağılımı; TESİS TÜRÜ PROJE ADEDİ KURULU GÜÇ (MW) ELEKTRİK ÜRETİMİ (Kwh) TOPLAM GENEL YATIRIM TUTARI (USD) TAHSİS EDİLEN KREDİ TUTARI (USD) CO2 Emisyon Azaltımı (Ton/Yıl) I. Yenilenebilir En HES LANDFILL RES JEOTERMAL II. Enerji Verimliliği ENVER (İ. Sanayi) ENVER (Enerji) TOPLAM

4 Banka tarafından kredi tahsisi yapılan projelerden kurulu gücü 787 MW olan 54 adet enerji yatırım projesine finansman desteği sağlanmıştır. Söz konusu projelere sağlanan finansman desteği tutarı yaklaşık TL dir. 2. YENİLENEBİLİR ENERJİ ve ENERJİ VERİMLİLİĞİ PROJELERİ- NİN DEĞERLENDİRME SÜRECİ Yenilenebilir enerji ve enerji verimliliği projelerinin değerlendirilmesine, kredi başvurusunda bulunan firmanın hazırlamış olduğu fizibilite çalışmasının ve diğer dokümanların incelenmesi ile başlanmaktadır. Bu incelemenin ardından, yatırımın projelendirilmesi ve uygulanmasından sorumlu firma temsilcisinin de katılımıyla saha ziyareti yapılmaktadır. Projeler teknik, ekonomik ve mali değerlendirme olmak üzere üç ana bölümde değerlendirilmektedir. 1.1 Teknik İnceleme ve Değerlendirme Teknik inceleme ve değerlendirme mühendis kökenli teknik uzmanlar tarafından yapılmaktadır. Bu bölümde öncelikle projenin tanımı, kuruluş yeri, yatırımın tanıtılması yapılmakta olup, süreç aşağıda özetlenmiştir * Projenin Tanımı, Kuruluş Yeri ve Tanıtılması Değerlendirilen projenin tanımı yapılarak değerlendirmenin ana çerçevesi belirlenmektedir. Bununla beraber yatırım yeri, yatırım yerinin coğrafi ve jeolojik özellikleri ortaya konulmaktadır. Yatırımın yapılacağı konum, bağlantı yolları, coğrafi dokusu (arazinin özellikleri, orman, kültür arazisi, çayır, mera vb.) hakkında bilgiler verilmektedir. Proje tanımı ve kuruluş yeri hakkında bilgiler verildikten sonra projenin teknik özellikleri tanıtılmaktadır. Rüzgar projesi ise projenin kaç MW gücünde toplam kaç rüzgar türbinden oluşacağı, hidroelektrik santrali (HES) ise projenin bileşenleri ve kurulacak türbin ve santral/santraller hakkında bilgi verilmektedir. Enerji verimliliği projelerinin değerlendirilmesinde de aynı şekilde projenin tanımı ve tanıtımının yapılmasının yanında projenin enerji verimliliği projesi olarak kabul edilmesinin gerekçelerini ortaya koyan teknik hesaplamalar yapılmaktadır. Bir projenin Enerji Verimliliği Projesi olarak kabul edilebilmesi için değişik hesaplama yöntemleri olmakla birlikte genel kabul görmüş kural; yapılacak yatırım ile %20 oranında enerji tasarrufu sağlanması ya da yatırım sonrası elde edilecek ilave gelirin/faydanın %50 sinin enerji tasarrufundan sağlanmasıdır. Bunun yanında bazı uluslararası finansman kuruluşları bu kriterleri sağlamasa da kojenerasyon yatırımları ve yüksek verimlilik yatırımları enerji verimliliği yatırımı olarak kabul edilmektedir. 4

5 1.1.2.Kurulu Güç Hesabı Proje Değerlendirmenin sağlıklı yapılabilmesi ve sağlıklı sonuçlara ulaşılabilmesi için kurulu gücün ve teknik kapasitenin doğru olarak hesaplanması ve hesaplamaya esas teşkil edecek verilerin sağlıklı olup, olmadığının kontrol edilmesi büyük önem arz etmektedir. Hidroelektrik enerji suyun potansiyel enerjisinin kinetik enerjiye dönüştürülmesi ile sağlanan enerji olup, enerji miktarı, düşü ve debi değişkenlerine bağlıdır. Bu nedenle HES projeleri için temel parametre akarsu gözlem (AGİ) ölçüm değerleri ve düşünün doğru hesaplanması, aynı şekilde RES projelerinde rüzgar hız ve yön parametrelerinin doğru alınmasına imkan tanıyan ölçümlerin yapılmış olması gerekmektedir. Güneş enerjisi üretim tesislerinde de aynı şekilde teknik hesaplamalara baz teşkil edecek ölçümlerin doğru olması gerekmektedir. Biyokütleden elektrik üretilmesi halinde potansiyel gaz miktarının doğru tespit edilmesi önem arz etmektedir. Özellikle bu bölümde değerlendirilen projelere ilişkin fizibilite çalışmaları esnasında yeterli veri üzerinden ve doğru değerlendirme yapılıp yapılmadığı kontrol edilmektedir. Yeterli veri üzerinden değerlendirme yapılmamış ise yeni veriler temin edilerek hesaplamalar yeniden yapılmaktadır. Yukarıda belirtilen hususlara dikkate edilerek kurulu ve teknik kapasite belirlenmektedir Yatırım Uygulama Planı Yatırım uygulama planın belirlenmesi teknik değerlendirmenin önemli bir parçasıdır. Bu bölümde yatırımcı firmanın planlarının yanında yatırım gerekleri dikkate alınarak uygulama planı yapılmaktadır Toplam Yatırım Tutarı ve Yıllara Dağılımı Uygulama planı belirlenen yatırımın bileşenleri ve parasal değerleri belirlenmektedir. Yatırım bileşenleri aşağıda belirtilen unsurlardan oluşmaktadır Arsa-Kamulaştırma Enerji verimliliği projeleri genellikle mevcut tesisler üzerinde yapılan yatırımlar olması nedeni ile arsa ve kamulaştırma harcamaları çok önem arz etmemektedir. Yenilenebilir enerji yatırımlarının yeni yatırımları olması geniş alanlara kurulmak zorunda olması nedeni ile arsa temini satın alınarak ya da kamulaştırma yoluyla temin edilmektedir Etüd, Proje, Teknik Yardım ve Lisans Bir proje için gerekli olan her türlü haritalama, projelendirme, ölçüm ve analiz giderleri, zemin etüdleri, teknik yardım ve lisans giderleri tespit edilmektedir İnşaat İşleri İnşaat işleri projeden, projeye değişmekle birlikte HES projelerinin en büyük yatırım kalemini oluşturmaktadır. Bu nedenle özellikle HES projelerinde İnşaat maliyetlerinin doğru belirlenmesi 5

6 aynı zamanda toplam yatırım tutarının doğru belirlenmesi anlamına gelmektedir. Diğer yenilebilir enerji yatırımları ile enerji verimliliği projelerinde inşaat yatırımlarının toplam yatırımlar içindeki HES yatırımlarına oranla oldukça düşüktür. Makine-Teçhizat Makine-Teçhizata ilişkin yatırım tutarının belirlenebilmesi için bu konuda yatırımcı firma tarafından alınan teklifler fiyat ve teknik özellikleri bakımından irdelenmekte ve yatırımcı firma ile mutabakat sağlanarak tespit edilmektedir. HES lerin aksine RES, Güneş ve Enerji Verimliliği projelerinde makina teçhizat yatırımlarının toplam yatırım içindeki payı oldukça yüksek olmaktadır Taşıtlar, Demirbaşlar, işletmeye Alma Giderleri, Genel Giderler Yatırımın üretime geçebilmesi için gerekli diğer giderler hesaplanmak suretiyle toplam yatırım tutarı belirlenmektedir Beklenebilecek Farklar Yatırım termin sürecinde yatırım tutarında meydana gelecek artışlar olması ihtimali dikkate alınarak beklenebilecek farklar hesaplanmaktadır İşletme Gider, Gelir ve İşletme Sermayesi İhtiyacı İşletme Giderleri Bu bölümde yatırımın üretim faaliyetini sürdürebilmesi için gerekli işçilik, malzeme, üretim girdisi dahil tüm giderler hesaplanmaktadır. Bu giderlerin yanında elektrik üretimi gerçekleştiren tesislerin ödemek zorunda oldukları sistem kullanım bedelleri, kullandıkları doğal kaynaklar için ilgili kurumlara ödemek zorunda oldukları bedeller hesaplanır. Böylelikle bir tesisin üretimine devam edebilmesi için yıllık yapması gereken işletme gideri tespit edilir. Bakım ve onarım giderleri de bu bölümde dikkate alınmaktadır İşletme Gelirleri Teknik kapasite belirlenmiş olduğundan teknik olarak belirlenmiş olan üretim miktarı ile projeyi ekonomik yönden değerlendiren ekonomist tarafından verilen satış fiyatı esas alınarak işletme gelirleri hesaplanır. Bu şekilde gelir hesabı yapılırken elektrik üretim tesislerinin kendi tüketimleri mahsup edilmektedir İşletme Sermayesi ihtiyacı Bu bölümde ise yatırım kesintisiz olarak üretim faaliyetine devam etmesi için gerekli işletme sermayesi ihtiyacı tespit edilir. Hesaplamalarda harcamaların hangi periyotlarda yapılacağı ve gelirlerin hangi periyotlarla tahsil edileceği dikkate alınmasının yanında giderlerin üretim kapasitesine bağlı olarak değişken olan ve üretim kapasitesine bağlı olmayan sabit olan kısmı dikkate alınarak hesaplanmaktadır. 1.2.Ekonomik İnceleme ve Değerlendirme Ekonomik inceleme değerlendirme bölümünde sektörün ve ürünün tanımı yapılarak teknik olarak üretilme imkanı olan ürünün piyasa koşulları ve rakip firmalar vs. koşullar dikkate alınarak satış imkanı ve satış fiyatları belirlenmektedir. Yenilenebilir enerji projelerinin ekonomik inceleme ve değerlendirilmesi aşağıda özetlenmiştir 6

7 1.2.1.Yenilebilir Enerji Projelerinde Ekonomik inceleme ve Değerlendirme Yenilenebilir Enerji Kaynakları Ülkemizin yenilenebilir enerji üretim potansiyeli ve bu konuda yapılan mevzuat düzenlemeleri incelenmektedir. Ülkemiz çok çeşitli birincil enerji kaynaklarına sahip bir ülkedir. Türkiye de taşkömürü, linyit, asfaltit, ham petrol, doğalgaz, uranyum ve toryum gibi fosil kaynak rezervleri ile hidroelektrik enerji, jeotermal enerji, güneş enerjisi, rüzgar enerjisi, deniz dalga enerjisi, biokütle enerji gibi tükenmez kaynak potansiyelleri (yenilenebilir enerji kaynakları) bulunmaktadır. Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim yapmak isteyen firmalar sektörde faaliyet gösterebilmek için lisans almak durumundadır. EPDK tarafından lisans verilmesi aşamasında da bu potansiyel dikkate alınmaktadır yılları arasında Türkiye nin birincil enerji tüketimindeki artış hızı üretim miktarlarına aynı oranda yansımamış, ülkenin bu dönemdeki dışa bağımlılığı giderek artmıştır yılında üretimin tüketimi karşılama oranı %42 iken, 2010 yılında bu oran %29 a gerilemiştir. Bu nedenle mevcut yenilebilir kaynakların ekonomiye kazandırılması gereği ortaya çıkmaktadır *2+. Yenilenebilir enerji kaynakları araştırılarak potansiyel rakamlar bu bölümde verilmekte ve EPDK dan alınan lisanslar ve bu lisanların aşaması (üretime geçenler, yatırım aşamasında olanlar vs.) hakkında ayrıntılı bilgi verilmektedir Türkiye Elektrik Sektörü Türkiye elektrik sektörünün gelişimi ve bu konuda yapılan hukuki düzenlemelerde alınmaktadır. 20 Şubat 2001 tarihinde kabul edilerek, 3 Mart 2001 tarih ve sayılı Resmi Gazete ile yürürlüğe giren 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ile Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) kurulmuş ve elektrik sektöründe yapılacak düzenlemelerden sorumlu yetkili kuruluş olarak görevlendirildiği, yasa ile iletim hattının kamu tekelinde kalması, üretim ve dağıtım tesislerinin özelleştirme yoluyla tedrici olarak özel sektöre devredilmesinin öngörüldüğü, iletim ve dağıtım piyasaları regülasyona tabi olurken; üretim, toptan satış ve perakende satış piyasaları rekabete açılacaktır. Kanun kapsamında elektrik piyasası; üretim, iletim, dağıtım, toptan satış, perakende satış, ithalat ve ihracat faaliyetlerinden oluşturduğu hususlarına yer verilmektedir Elektrik Sektörü Arz Talep Dengesi Bir yatırımın kredilendirilebilmesi için sektörün arz ve talep dengesinin incelenmesi gerekmektedir. Arz ve talebin bileşenleri tek tek irdelenmektedir Kurulu Güç Bu bölümde elektrik enerjisi kurulu gücünün üretici kuruluşlar bazında yıllar itibariyle dağılımı verilmektedir. Türkiye nin 2011 yılı sonu itibariyle toplam kurulu gücü MW olup bunun MW ı termik santrallere, 114 MW ı jeotermale, MW ı rüzgara, MW ı hidrolik santrallere aittir. Türkiye deki termik santrallerin %48 i doğalgazı yakıt olarak kullanmakta olup toplam kurulu gücümüzde doğalgaz ile çalışan santrallerin payı %30 dur *3+. 7

8 Bu tespitler ışığında yenilebilir enerji yatırımları ve enerji verimliliği yatırımlarının desteklenmesinin zorunluluğu ortaya konulmaktadır Üretim Bu bölümde elektrik üretimi ve üretimin hangi kaynaklara dayandırıldığı anlatılmaktadır. Yapılan tespitler göstermektedir ki, ülkemizde elektrik enerjisi ağırlıklı olarak termik santrallerde üretilmektedir. İkinci sırada hidroelektrik santraller gelmekte, en düşük üretim katkısı ise jeotermal ve rüzgar santrallerinden sağlanmaktadır yılı itibariyle elektrik enerjisi üretimimiz Gwh olarak gerçekleşmiştir. Bu rakamının % 45 i ( Gwh) doğalgazdan, %28 i ( Gwh) kömürden, %23 ü ( Gwh) hidroelektrik santrallerden, geri kalan %2 (5.425 Gwh) ise diğer kaynaklardan (rüzgar, jeotermal) elde edilmiştir. Toplam elektrik üretimi içinde en büyük pay%45 ile doğalgaz santrallerine aittir. Doğalgazdan sonra ikinci sırada %28 lik payla kömür (linyit dahil), üçüncü sırada ise %23 lük payla hidroelektrik santraller gelmektedir * Elektrik Sektörü Talep Gelişimi Ekonomik değerlendirmenin en önemli bölümlerinden olan sektörün talep gelişimi bölümünde, talebin eğilimi ortaya konulmakta ve ileriye dönük talep tahmini yapılmaktadır. Elektrik talebinin büyük çoğunluğu üretimden karşılanmaktadır. Elektrik ithalat miktarlarımız, nispeten fazla olduğu yıllarda bile brüt talebin %4 ünü geçmemektedir. Ülkemiz son yıllarda Gürcistan, Türkmenistan (İran) ve Azerbaycan dan elektrik ithal etmektedir. Elektrik ihracatımız ise son üç yılda artmıştır. Ancak yıllar itibariyle bakıldığında ortalama yaklaşık % 60 oranında ithal girdi kullanılarak elektrik üretilmektedir * Elektrik Tüketimi Yıllar itibariyle elektrik tüketimi incelenmekte ve tüketim eğilimi bulunmaktadır yılından itibaren Türkiye brüt elektrik üretim ve net tüketiminin 2001 ve 2009 yılları dışında artış gösterdiği, 2001 yılında yaşanan ekonomik kriz, brüt talep ve net tüketimde bir önceki yıla göre yaklaşık %1 oranında azalmaya neden olduğu, yılları arasında ise brüt talep yıllık ortalama %6,2 oranında, net tüketim ise %6,4 oranında artış gösterdiği hususları yapılan tespitler arasındadır * Elektrik Talep Tahmini Ülkemizde elektrik piyasasına yönelik tahmin çalışmasının nasıl yapıldığı incelenmekte ve talep tahminleri konusunda ayrıntılı bilgi verilmektedir. Hesaplanmış kapasitenin enerji talebini aşan kısmının % si olarak tanımlanan enerji yedeği, enerji talebi, kapasitenin üzerinde olduğunda söz konusu kapasite ile talep karşılanamadığından eksik kalan kısım enerji yedeğinde negatif olarak görülmektedir. Enerji yedeği negatif olarak hesaplandığından yenilenebilir enerji yatırımlarının desteklenmesi gerektiği sonucuna varılmaktadır Enerji Verimliliği Projelerinde Ekonomik İnceleme ve Değerlendirme Enerji Verimliliği projelerinin ekonomik inceleme ve değerlendirilmesinde yenilenebilir enerji projelerinin yukarıda özetlenen ekonomik inceleme ve değerlendirmesine ek olarak enerji verimliliği yatırımı yapılacak sektör de incelenmektedir Proje Konusu Firmaya İlişkin Bilgiler ve Ekonomik Kapasite Kullanım Oranları Bu bölümde Proje konusu firmanın durumu, üretim satış olanakları ve sonuç olarak ekonomik 8

9 kapasite kullanım oranları ve üretim ve satışa esas fiyatlar verilmektedir. Burada fiyatı belirleyen temel unsur firmanın ikili anlaşmalarla, serbest piyasada ya da Teşvik Mevzuatı çerçevesinde garanti edilen fiyatlardan satacağı konusunda mutabakat sağlanmasıdır. Enerji verimliliği projelerinden sağlanacak tasarrufun firmaya sağlayacağı katkının hesaplanmasına esas fiyatlar belirlenmektedir Mali Değerlendirme Teknik uzman ve ekonomistin yaptığı tespitler çerçevesinde mali değerlendirme yapılarak projenin finansman ihtiyacı ve bu ihtiyacın karşılanma şekli belirlenmektedir. Projeksiyonlar yapılarak öngörülen kredilerin borç ödeme gücü hesaplanmaktadır. 2. ÇEVRE KORUMA ÖNLEMLERİ Çevresel Değerlendirme Süreci (ÇDS) projelerin pozitif ve negatif etkilerini belirlemek, çevreye zarar veren negatif etkileri önlemek veya sınırlamak için alınması gereken önlemleri değerlendirmek için yürütülen bir süreçtir. ÇDS ile projenin yürütülmesi için planlanan denetim kapsamının belirlenmesinin yanı sıra işletme döneminde alınması gereken tedbirler ve yapılması gereken işlemler belirlenir. Banka yenilenebilir enerji ve enerji verimliliği projelerini çoğunlukla uluslararası finans kuruluşlarından temin ettiği kaynaklarla finanse ettiğinden projeler ulusal çevre mevzuatının yanında söz konusu kuruluşların çevre koruma önlemlerine ilişkin mevzuatları çerçevesinde de değerlendirilmektedir. Banka bu konudaki sorumluluklarını bilinçli bir şekilde yerine getirebilmek amacıyla proje değerlendirme raporunu hazırlayan ekibe ilave olarak her bir projenin çevre boyutunu değerlendiren, eksiklikleri tespit eden ve giderilmesi için gerekli yönlendirmeyi yapan ve öngörülen tedbirlerin her aşamasını izleyen ve raporlayan çevre grubu oluşturmuştur. Ayrıca uluslararası genel kabul görmüş kurallar çerçevesinde şeffaflığa dikkat edilmektedir. 9

10 Çevre etki değerlendirme (ÇED) prosedürleri Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından, 17 Temmuz 2008 tarih, sayılı Resmi Gazete de yayımlanan ve 30 Haziran 2011 tarihinde değiştirilen Çevre Etki Değerlendirme (ÇED) Yönetmeliği çerçevesinde yürütülmektedir. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından Yönetmelikte belirlenen kıstaslar çerçevesinde bazı projeler hakkında ÇED Gerekli Değildir kararı verilmekte, bazı projelere ise çevreye olan etkilerinin boyutu dikkate alınarak Çevre Etki Değerlendirme Raporu hazırlatılması talep edilmektedir. Bu yönetmelik Banka tarafından yapılan çevresel değerlendirmeye temel teşkil etmektedir. Uluslararası finans kuruluşları tarafından talep edilen çevre koruma önlemleri de ilgili kuruluşların mevzuatlarına göre ayrıca izlenilmektedir. Banka tarafından yürütülen Çevre Koruma Önlemleri şu şekilde özetlenebilir, Ülkemiz ÇED Mevzuatına göre ÇED Gerekli Değildir belgesi alınmış olsa dahi projenin çevreye etkileri bakımından yeniden değerlendirilmesi ve gerek duyulması halinde yeniden Çevre Etki Değerlendirme Raporu hazırlatılması, Her proje için sosyal sorumluluk olarak yöre halkının katılımının sağlandığı halkın katılımı toplantısı yapılması, Özellikle HES yatırımları için regülatör yüksekliği ve rezervuar alanı belli bir ölçünün üzerinde olması halinde uluslararası standartlara uygun olarak inşaat aşamasında belirlenmiş bir panel tarafından Baraj Güvenliği çalışması yapılması, HES projelerinde yatırımın yapıldığı akarsuda yaşayan balık türlerinin yaşaması ve üremesini aksatmayacak şekilde Balık Geçitlerinin inşa edilmesi, Rüzgar projelerinde kuşların olumsuz etkilenmelerini bertaraf edecek tedbirlerin alınması, Projenin çevreye etkilerini ve bu etkilerin bertaraf edilebilmesi için alınacak tedbirleri ve zamanlamasını gösteren Çevre Yönetim Planı hazırlanması, ÇED Olumlu belgesi alan projelerin çevreye olan etkilerini ve bu etkilerin azaltılması için alınması gereken tedbirler ortaya koymak üzere hazırlanan ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından onaylanmış olan Çevre Etki Değerlendirme Raporu incelenerek uluslararası finans kuruluşlarının çevre mevzuatlarının gerekliliklerini karşılayıp, karşılamadığı incelenmekte ve eksikliklerin tamamlanması sağlanmaktadır. Bu tedbilerin yanında işletme döneminde de gerekli önlemlerin alınması da (yeterli can suyu bırakılması vs. ) sözleşmelerle garanti altına alınmaktadır. 3. SONUÇ Kalkınma sürecinin devam ettiği, bu sürece paralel olarak kişi başı enerji tüketiminin artmasının kaçınılmaz olduğu gerçeğinden hareketle, öncelikle yerli ve yenilenebilir kaynaklarımızdan enerji üretmek birinci misyonumuz olmalıdır. Bunun beraberinde enerji yoğunluğunun çok yüksek olduğunu ortaya koyan ulusal ve uluslararası istatistiklerin ışığında bir birim ürün elde etmek için harcanacak enerjiyi minimuma indirmeyi hedefleyen enerji verimliliği projelerinin hayata geçirilmesi de misyon edinilmelidir. Bütün bunlar yapılırken kullanılan her türlü kaynağın mutlak surette çevreye etkisi olduğu bilinciyle bu etkileri en aza indirmek için gerekli tedbirlerin alınması sürdürülebilir bir kalkınma için sosyal sorumluluktur. Banka bu sosyal sorumluluğu çerçevesinde bir yandan yenilebilir enerji ve enerji verimliliği yatırımlarını desteklerken, diğer taraftan bu çalışmada özetlenen faaliyetleri yaparak sorumluluğunu yerine getirmektedir. 10

11 Ülke çapında bu konuda duyarlılığın artması sonucunda bir yandan yerli ve yenilebilir kaynaklar çevreye en az zarar verilerek kullanılabilir hale gelirken, alternatifi olan ve çevreye etkileri yenilebilir kaynaklarla mukayese edilemeyecek düzeyde olan fosil yakıtlara bağımlılığın azaltılması sağlanacaktır. Bununla birlikte temel sebeplerinden biri enerji ithalatı olan ekonomimizin en önemli sorunlarından cari açık sorununun çözülmesine olumlu katkıda bulunulacaktır. KAYNAKLAR 12 Türkiye Enerji Kongresinde Bildiri Olarak Sunulmuştur. *1+ Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş. Proje Değerlendirme Raporları. *2+ Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, TEİAŞ *3+ bilgiler *4+ Dünya Bankası Koruma Önlemleri El Kitapları (The Policies on Environmental Assessment Operation Manual) *5+ Turkey Tapping the Potential for Energy Savings, Report No TR, November 2010 Sustainable Development Department (ECSSD), Document of the World Bank. *6+ Saatçioğlu, Cem, Küçükaksay, İsmail Türkiye Ekonomisinin Enerji Yoğunluğu ve Önemli Enerji Taşıma Projelerinin Ekonomiye Etkisi, Uluslararası Enerji Ajansı. *7+ Dünyada ve Türkiye de Enerji Verimliliği Oda Raporu, TMMOB Makine Mühendisleri Odası, Nisan

12 Türkiye nin Enerji Stratejisi Ece Ateş-Şef İş Ürün ve Planlama Daire Başkanlığı Günümüzde, ulusal ekonomilerin temel girdisini oluşturan enerji kaynakları, gerek gündelik yaşamımızın idamesi, gerek toplumsal refah seviyesinin arttırılması bakımından hayati öneme sahiptir. Dünya genelinde enerji kaynaklarının kıtlığı ve enerji talebinin fazlalığı, enerji ihtiyacının karşılanmasını stratejik bir konu haline getirmektedir. Nitekim son yıllarda enerji arz güvenliği, dış politika, güvenlik, küresel istikrar, sürdürülebilir kalkınma, çevre ve iklim değişikliği ile birlikte anılan bir kavram haline dönüşmüştür. I. Türkiye nin Enerji Profili ve Stratejisi Enerji kaynaklarının %74 ünü ithal etmekte olan ve bu nedenle öncelikle kendi enerji güvenliğini sağlamayı hedefleyen Türkiye; - Enerji ihtiyacının imkanlar ölçüsünde yerel kaynaklardan ve en düşük maliyetle karşılanmasına, çevresel etkilerin gözetilmesine, enerji arzında kaynak ülke, güzergah ve teknoloji çeşitlendirmesine gidilmesine, - Yenilenebilir enerji kaynaklarının payının artırılmasının yanısıra nükleer enerjinin de yeni bir kaynak olarak eklenmesiyle enerji sepetinin çeşitlendirilmesine, ayrıca ülke içinde ve dışında hidrokarbon kaynakları arama-geliştirme faaliyetlerine önem vermektedir. Türkiye, 2001 yılından bu yana enerji alanında uygulamaya koyduğu mevzuat ile artan enerji ihtiyacının, serbest piyasa kuralları çerçevesinde etkin bir biçimde karşılanmasını hedeflemekte; ayrıca, enerji verimliliğinin artırılması ve enerji teknolojilerinin yaygınlaştırılması yolunda da yoğun çalışmalar sürdürmektedir. Son 10 yıl içerisinde, dünyada doğal gaz ve elektrik talebinin Çin den sonra en fazla arttığı ikinci ülke konumunda bulunan Türkiye nin önümüzdeki dönemde de ekonomik ve sosyal gelişme hedefleri ile tutarlı olarak, enerji talebi artışı bakımından dünyanın en dinamik enerji ekonomilerinden biri olmaya devam etmesi beklenmektedir. Türkiye, ispatlanmış petrol ve doğal gaz rezervlerinin dörtte üçüne sahip bölge ülkeleriyle, Avrupa'daki tüketici pazarları arasında jeostratejik bir konuma sahiptir. Bu ayrıcalıklı doğal köprü konumu Türkiye ye enerji güvenliği bağlamında fırsatlar sağlamakta, aynı zamanda sorumluluklar da yüklemektedir. Rusya, Norveç ve Cezayir den sonra doğal gazda Avrupa nın dördüncü ana arteri olma hedefini güden Türkiye, Doğu-Batı ve Kuzey-Güney eksenlerinde, üretici ve tüketici ülkeler arasında güvenilir bir transit ülke rolünü üstlenme ve dinamik bir enerji terminali konumu edinme yönünde de girişimlerde bulunmaktadır. II. Projeler: Hem Türkiye nin hem de bölge ülkelerinin enerji güvenliğinin sağlanması bağlamında hayata geçirilen ve üzerinde çalışılmakta olan projeler aşağıda yer almaktadır. 12

13 Irak - Türkiye (Kerkük-Ceyhan/Yumurtalık) Ham Petrol Boru Hattı Projesi I. Hat 986 km (Irak 345 km, Türkiye 641 km), II. Hat 890 km (Irak 234 km, Türkiye 656 km) uzunluğundadır yılında işletmeye alınmış ve ilk tanker yüklemesi 25 Mayıs 1977'de gerçekleştirilmiştir. Irak'a uygulanan BM ambargosu nedeniyle Ağustos 1990'da işletmeye kapatılan hat, 14 Nisan 1995 tarih ve 986 sayılı BM kararına istinaden, 16 Aralık 1996 tarihinde, sınırlı petrol sevkiyatı için tekrar işletmeye alınmıştır. Yıllık taşıma kapasitesi toplam 70,9 milyon tondur. Anılan hattan petrol taşımacılığına yönelik süresi 2010 yılında son bulan anlaşmanın süresinin 15 yıl uzatılmasına ilişkin anlaşma Türkiye ve Irak tarafından 19 Eylül 2010 günü Bağdat ta imzalanmıştır. Bakü-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı Projesi Doğu-Batı Enerji Koridorunun en Harita 1: Türkiye den geçen Uluslararası Doğal Gaz Boru Hattı Projeleri önemli bileşenini oluşturan ve 1760 km ile dünyanın en uzun ikinci boru hattı olan Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) Ham Petrol Boru Hattı, Azeri-Çırak-Güneşli (AÇG) sahasından başlayarak, Azerbaycan ve Gürcistan üzerinden, çevresel açıdan hassas Karadeniz ve Türk Boğazlarını by-pass ederek, Türkiye nin Akdeniz kıyısındaki Ceyhan daki terminale ulaşmaktadır. Hattın kapasitesi 1 milyon varil/gün den 1.2 milyon varil/ gün e çıkarılmıştır. Kasım 2008 itibariyle, Kazak petrolü de BTC üzerinden dünya pazarlarına ulaşmaya başlamıştır. 24 Nisan 2011 tarihi itibariyle petrol yüklemesi yapılan tanker sayısı 1507 ye, sözkonusu hat üzerinden yapılan petrol ihracatı da 1 milyon 174 bin varile ulaşmıştır. Mavi Akım Doğal Gaz Boru Hattı Projesi Rus Doğal Gazının Karadeniz Altından Türkiye Cumhuriyeti ne Sevkiyatına İlişkin Hükümetlerarası Anlaşma 15 Aralık 1997 de imzalanmıştır. Aynı tarihte yılda 16 milyar m3 doğal gaz alımına yönelik 25 yıl süreli üçüncü Doğal Gaz Alım Satım Anlaşması imzalanmıştır. Türkiye toplam 30 milyar m3/yıl üç kontrat ile Rusya Federasyonu nun AB den sonra 2. büyük doğal gaz pazarı haline gelmiştir. Hattın resmi açılış töreni Türk-Rus-İtalyan Başbakanların katılımlarıyla 17 Kasım 2005 tarihinde Samsun da gerçekleştirilmiştir km (Samsun-Ankara kesimi: 501 km) uzunluktaki hat üzerinden doğal gaz alımını 2003 yılında başlanmıştır. İran-Türkiye Doğal Gaz Boru Hattı Projesi 1131 km uzunluğunda olan bu boru hattından, İran dan Türkiye ye yılda 10 milyar m3 doğal gaz sevkiyatına ilişkin 25 yıl süreli Doğal Gaz Alım-Satım Anlaşması, 8 Ağustos 1996 tarihinde imzalanmıştır. Bu hat üzerinden doğal gaz nakline 2001 yılında başlanmıştır. Bakü-Tiflis-Erzurum Doğal Gaz Boru Hattı Projesi Doğu-Batı Enerji Koridoru nun ikinci bileşeni olan Bakü-Tiflis-Erzurum (BTE) Doğal Gaz Boru Hattı, 3 Temmuz 2007 itibariyle faaliyete geçmiştir. Hazar Denizi nin Azerbaycan a ait kesiminde yer alan Şahdeniz sahasının geliştirilen bölümünden (Faz I) çıkarılan doğal gazı Türkiye bu hat üzerinden tedarik etmektedir. Faz I e yönelik olarak ülkemizin Azerbaycan ile yılda 6.6 milyar m3 doğalgaz alımını öngören bir anlaşması mevcuttur. Şahdeniz Faz II bağlamında ise, 7 13

14 Haziran 2010 tarihinde İstanbul da imzalanan belgelerle, gerek Faz II den ülkemiz piyasasına yönlendirilecek, gerek Türkiye üzerinden Avrupa ya ihraç edilecek Azeri doğal gaz miktarlarına, gerekse fiyat ve transit tarifeye ilişkin olarak taraflar arasında ortak bir anlayış sağlanmıştır. Hazar Geçişli Türkmenistan-Türkiye-Avrupa Doğal Gaz Boru Hattı Projesi Türkmenistan-Türkiye-Avrupa Doğal Gaz Boru Hattı Projesi ile Türkmenistan ın güneyindeki sahalarda üretilen doğal gazın Hazar geçişli bir boru hattı ile Türkiye ye ve Türkiye üzerinden Avrupa ya taşınması amaçlanmaktadır. Bu kapsamda, 1998 yılında Türkiye ve Türkmenistan Devlet Başkanları tarafından bu projenin gerçekleştirilmesine yönelik bir Çerçeve Anlaşması imzalanmıştır. Anlaşmaya göre; 30 milyar m³ Türkmen gazının 16 milyar m³ ü Türkiye ye, 14 milyar m³ ü Avrupa ya taşınacaktır yılında, BOTAŞ ve Türkmenistan Hidrokarbon Kaynaklarının Kullanımı İçin Türkmenistan Devlet Başkanı Nezdinde Yetkilendirilmiş Mercii arasında, 16 milyar m³ doğal gaz alımı için 30 yıl süreli Doğal Gaz Alım-Satım Anlaşması imzalanmıştır. Harita 2: Hazar Geçişli Türkmenistan- Türkiye- Avrupa Doğal Gaz Boru Hattı Trans Adriyatik Doğal Gaz Boru Hattı Projesi (TAP): Türkiye-Yunanistan-İtalya Doğal Gaz Ulaştırma Koridorunun Geliştirilmesine İlişkin Hükümetlerarası Anlaşma 26 Temmuz 2007 tarihinde Roma da imzalanmıştır. Güney Gaz Koridorunun hayata geçirilen ilk parçası olan TYİE, aynı zamanda Azeri gazının Güneydoğu Avrupa ya ulaştırılması açısından da büyük önem taşımaktadır. Proje ile Türkiye üzerinden Yunanistan a 3 milyar metreküp, İtalya ya ise 8 milyar metreküp doğal gazın ulaştırılması beklenmektedir. Avrupa ya gaz iletimi amacıyla İsviçre nin EGL Şirketi tarafından geliştirilen bu projenin başlangıç noktası Yunanistan ın Selanik şehridir. Bu noktaya kadar Türkiye ve Yunanistan ın mevcut altyapısının kullanılması öngörülmekte, Arnavutluk ve Adriyatik Denizini geçerek İtalya ya ulaşması planlanmaktadır. Projenin Temel Mühendislik çalışması Mart 2007 de tamamlanmış olup, detay mühendislik ve izinlere yönelik çalışmalar sürmektedir. Türkiye-Yunanistan Doğal Gaz Boru Hattı, 18 Kasım 2007 tarihinde İpsala da iki ülke Başbakanlarının katılımıyla düzenlenen açılış töreniyle hizmete girmiş; projenin Yunanistan-İtalya ayağının ise 2015 itibariyle tamamlanması öngörülmektedir. Öte yandan, 17 Haziran 2010 tarihinde BOTAŞ, Depa (Yunanistan) ve Edison (İtalya) arasında bir Mutabakat Zaptı imzalanarak, sözkonusu şirketler arasındaki işbirliği alanları genişletilmiştir. 14

15 EGL şirketi TAP ın yanında IAP (Ionian - Adriatic Pipeline) ile Batı Balkan Koridoruna açılımı da önermekte, TAP Projesinin Türkiye - Yunanistan - İtalya Doğal Gaz Boru Hattı Projesi (ITGI) ile rekabet eden değil birbirini tamamlayan özellikte olduğunu vurgulanmaktadır. TAP/IAP Projelerini, Batı Balkan/Adriyatik ülkelerine ve özellikle Arnavutluk, Kosova, Makedonya ve Bosna- Hersek Cumhuriyetlerine de gaz temini için değerlendirmektedir. Proje, Şah Deniz Konsorsiyumu tarafından doğal gazın Güney Avrupa ya ulaştırılmasında potansiyel güzergah olarak duyurulmuştur. Harita 3: TAP Projesi Güzergahı Arap Doğal Gaz Boru Hattı Projesi Doğal gaz arz kaynaklarının çeşitlendirilmesi ve doğal gaz arzının bir kısmının da Mısır dan sağlanması amacıyla Mısır-Türkiye Doğal Gaz Boru Hattı Projesi geliştirilmiştir. Ancak, sonraki gelişmeler neticesinde Mısır gazının Arap Doğal Gaz Boru Hattı ile Türkiye ye sevkiyatı gündeme gelmiştir. Mısır doğal gazını Ürdün ve Suriye üzerinden Türkiye ye ulaştırması öngörülen hattın yılda 10 milyar metreküp taşıma kapasitesine sahip olması planlanmaktadır. Mısır-Suriye arasında faal olan hattın, Suriye ile ülkemiz arasındaki parçasının (Halep-Kilis Hattı) tamamlanması yolundaki çalışmalar sürmektedir. Arap Doğal Gaz Boru Hattı nın bir bölümü tamamlanmış olup, hâlihazırda Ürdün, Suriye ve Lübnan a Mısır gazı sağlanmaktadır. Mısır ın Arap Doğal Gaz Boru Hattı na tahsis edebileceği doğal gaz miktarı halen belirsizliğini korumaktadır. Kısa dönemde, artan arz açığının kapatılması için Suriye ye doğal gaz temin edilmesi gündeme gelmiş olup; söz konusu hattın Türkiye nin doğal gaz iletim sistemine bağlantısını sağlayacak Türkoğlu-Kilis Boru Hattının inşaatı devam ederken Suriye de çıkan olaylar nedeniyle proje askıya alınmıştır. Suriyedeki mevcut istikrarsızlık, güvenlik sorunları ve Türkiye ile yaşanan kriz nedeniyle birlikte projeyle ilgili belirsizlik sürmektedir. Harita 4: Arap Doğal Gaz Boru Hattı Projesi Güzergahı 15

16 Irak-Türkiye Doğal Gaz Koridoru Projesi Irak ın kuzeyinde yer alan doğal gaz sahaları için saha geliştirme, üretim, gaz işleme ve boru hattı yapımını içeren entegre bir proje 1996 yılında Irak ile imzalanan anlaşmalar ile gündeme gelmiştir yılında Irak ta meydana gelen yeni siyasi gelişmeler neticesinde BOTAŞ, TPAO ve Shell ile görüşmelere başlamıştır. Söz konusu üç şirket arasında 2008 yılında Irak tan Türkiye ye doğal gaz ihracatı konusunda bir Mutabakat Zaptı imzalanarak, çalışma Irak-Türkiye Gaz İhraç Projesi (ITGEP) adını almıştır. Mutabakat Zaptı nın ilgili taraflar için potansiyel doğal gaz arama ve üretim fırsatları ile komşu ülkelerle olası bağlantıları da içerecek şekilde Türkiye deki doğal gaz altyapısının değerlendirilmesi bakımından bir çerçeve oluşturacağı ve anlaşmanın Irak gibi ülkelerin kendi iç talepleri karşılandıktan sonra artan doğal gazı Türkiye ye ve Avrupa ya ihraç etmelerine imkân tanıyacağı belirtilmiştir. 15 Ekim 2009 tarihinde Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ile Irak Petrol Bakanlığı arasında Türkiye ile Irak arasında bir doğal gaz koridoru geliştirilmesine dair Mutabakat Zaptı imzalanmıştır. Söz konusu Mutabakat Zaptı Irak doğal gazının Türkiye ye ve Türkiye üzerinden Avrupa ya transit taşınması ile iki ülke arasında bir doğal gaz koridoru geliştirilmesini amaçlamaktadır. Irak ta mevcut siyasi durum, ihale süreci ve saha durumlarının Türkiye için pozitif gelişmesi halinde, ITGEP kapsamında orta vadede milyar m³/yıl gaz Türkiye ye ve transit projelerle Avrupa ya ulaştırılacaktır. Samsun-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı Projesi Yapımı planlanan boru hattı, Samsun un doğusunda Ünye den başlamakta, Sivas a ulaşmakta, devamında Bakü-Tiflis-Ceyhan ham petrol boru hattına paralel gitmektedir. Hattın % 45 i BTC ye paraleldir ve bu nedenle geçiş hakkından yararlanabilecektir. Sözkonusu projenin inşaatı Çalık Enerji-ENI ortaklığı TAPCO (The Trans Anatolian Pipeline Company) şirketi tarafından üstlenilmektedir. Projenin temel atma töreni 24 Nisan 2007 tarihinde Ceyhan da gerçekleştirilmiştir. 550 km uzunluğunda olması planlanan hattın Ceyhan Limanı na yılda 60 milyon ton petrol taşıması öngörülmektedir. Projeyle, Geniş Hazar petrolünün bir kısmının doğrudan Ceyhan Terminaline ve buradan dünya pazarlarına ulaşmasını kolaylaştırması, böylelikle Türk Boğazları üzerindeki yükü hafifletmesi amaçlanmaktadır. Samsun-Ceyhan projesine yönelik bir Hükümetlerarası Anlaşma nın (IGA) imzalanması için Rus tarafıyla 24 Eylül 2010 tarihinde Moskova da müzakerelere başlanmış olup, görüşmeler sürdürülmektedir. Anadolu Geçişli Doğal Gaz Boru Hattı Projesi (TANAP): Azerbaycan ın SOCAR şirketi ile BOTAŞ arasında sürdürülmekte olan müzakereler neticesinde Şah Deniz Konsorsiyumu nun üreteceği Faz II gazından yıllık 10 milyar m³ hacmin BOTAŞ doğal gaz iletim sistemi kullanılarak Yunanistan veya Bulgaristan sınırından Avrupa tüketim noktalarına transit iletimine yönelik çalışmalar yapılmıştır. Sonrasında, geniş kapsamlı bir Şirketlerarası Mutabakat Zaptı 7 Haziran 2010 tarihinde BOTAŞ ve Şah Deniz Konsorsiyumu (SDC) adına SO- CAR tarafından İstanbul da imzalanmıştır. IGA ve Transit Anlaşmalar Paketi ise 25 Ekim 2011 tarihinde İzmir de imzalanmıştır. IGA da alternatif olarak kayıt altına alınan ve gerekirse BOTAŞ doğal gaz iletim sistemi yerine müstakil boru hattı projesi olarak tasarlanan ve daha sonra Anadolu Geçişli Doğal Gaz Boru Hattı (TANAP) olarak adlandırılan projeye yönelik olarak 24 Aralık 2011 tarihinde iki ülkenin Enerjiden Sorumlu Bakanları arasında Ankara da Hükümetlerarası Mutabakat Zaptı imzalanmıştır. 16

17 Hükümetlerarası Mutabakat Zaptı nın hükümleri kapsamında yapılan çalışmaların sonucunda 26 Haziran 2012 tarihinde İstanbul da iki ülkenin Enerjiden Sorumlu Bakanları arasında Hükümetlerarası Anlaşma, Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı Şirketi arasında Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı sistemine ilişkin Ev Sahibi Ülke Anlaşması, BOTAŞ ile SOCAR arasında ise Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattına ilişkin Mutabakat Zaptı imzalanmıştır. Harita 5: TANAP Projesi Güzergahı Nabucco Doğal Gaz Boru Hattı Projesi Nabucco boru hattı, Ankara da 13 Temmuz 2009 Pazartesi günü hükümetler arasında imzalanan anlaşmayla başlamış olan, Türkiye den Avrupa Birliği ülkelerine doğal gaz taşımak amacıyla yapılması düşünülen uzun geçişli bir boru hattı taşımacılığı projesidir. Avrupa nın en büyük doğal gaz tedarikçisi konumundaki Rusya dan yapılan sevkiyata alternatif olması amacıyla daha çok ABD ve AB tarafından desteklenmektedir. Nabucco Doğalgaz Boru Hattı projesi, Hazar ile Kafkaslardaki doğalgazın Türkiye üzerinden Avrupa ya taşınmasını amaçlamaktadır. Başlangıç noktası Hazar daki Şah Denizi dir. Türkmenistan, Kazakistan ve diğer Trans-Hazar kaynakları ile İran gazının taşınması öngörülmektedir. Uzun vadede Irak ve Suriye üzerinden Mısır gaz kaynağı başta olmak üzere diğer çevre ülke kaynaklarından da gaz taşınması planlanmaktadır. Bu kaynaklar Türkiye ye ulaştığında ikinci bağlantı devreye girecektir. İleride Rusya gazı da Türkiye deki hatla birleşip, Bulgaristan, Romanya, Macaristan ve Avusturya yolunu izleyecektir. Hattın geçtiği yerlerde çevresel etkileri karşılamak için sosyal projeler yürütülebileceği de öngörülmektedir. Bu faaliyetlerin güzergâhtaki yerleşim yerlerinde ekonomiyi canlandırması beklenmektedir. Nabucco projesi, Rus Gazprom un tekelini kırarak Avrupa yı bağımlılıktan kurtaracak bir AB projesidir. Proje 2002 yılında BOTAŞ (Türkiye) tarafından başlatılmıştır. Projenin tamamlanması için Nabucco Gas Pipeline International GmbH adlı firma 2004 yılında Viyana da kurulmuştur. Bu proje son yıllarda Rusya ile Ukrayna arasındaki anlaşmazlık yüzünden soğukta kalan Avrupa için büyük önem taşımaktadır. Avrupa, Nabucco ile Orta Asya enerji kaynaklarına üyelik müzakerelerini yürüttüğü Türkiye üzerinden ulaşabilecek ve Rusya ya bağımlılığı bir nebze azalacaktır. Bu projeye Türkiye den BOTAŞ, Bulgaristan dan Bulgargaz, Romanya dan Transgaz, Macaristan dan MOL, Avusturya dan OMV olmak üzere beş ülke firması imza atmıştır. İlerleyen zaman içerisinde daha güçlü bir yapıya kavuşmak ve projenin finansmanını desteklemek üzere yeni ortak arayışına girilmiştir. Bu ortaklık için Fransa dan iki ve Almanya dan iki olmak üzere toplam dört firmanın adı ön plana çıkmıştır. Önceleri Fransa ön planda olmasına karşın 2006 yılında Fransa Ulusal Meclislerinde onaylanan sözde Ermeni Soykırımına ilişkin tasarının kabul edilmesinin ardından 17

18 Türkiye açısından durum değişmiştir. Diğer ortaklar Fransa nın ortaklığı için onay verirken Botaş şirketi tavrını ortaya koymuştur ve Fransa nın GDF firmasının ortaklık görüşmeleri beklemeye alınmıştır. Ayrıca Fransa nın Türkiye nin AB üyeliğine karşı tutumunun da bunda etkisi vardır. Bu nedenlerden dolayı Alman RWE firmasının projeye katılımı konusunda görüşmeler hızlanmış ve beş ortak ülkenin onayıyla RWE firmasının altıncı ortak olarak 5 Şubat 2008 de Nabucco konsorsiyumuna dâhil edilmesi kararlaştırılmıştır. Boru hattının uzunluğu ortalama km olup; Türkiye den 2730 km, Bulgaristan dan 400 km, Romanya dan 460 km, Macaristan dan 390 km ve Avusturya dan 46 km si geçecektir. Toplam maliyet 7,9 milyar Euro olarak hesaplanmıştır. Bunun 4,8 milyar Euro lük kısmı Türkiye de yapılacaktır. Mali strateji % 30 öz kaynak ve % 70 borçlanmadan meydana gelecektir. Boru hattının nihai ve azami kapasitesinin 31 milyar metreküp/yıl doğal gaz olması öngörülmektedir. Nabucco şu anda projenin zaman çizelgesine uygun bir şekilde Avrupa Yatırım Bankası (EIB), Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD), İhracat Kredi Ajansları (ECAs), Uluslararası Finans Kurumu (IFC) ve ticaret bankaları gibi büyük bankalarla görüşmelerini sürdürmektedir. Nabucco çeşitli uzman ekipmanlarının yanı sıra 250 bin boru ve iki milyon tonun üzerinde çeliğe ihtiyaç duyacaktır. Projeye 2012 yılında başlanması durumunda 2015 yılında tamamlanacaktır. Proje tamamlandıktan sonra ilk etapta 4,5-10 milyar m3 lük gazın Batı ya pompalanması öngörülmekte ve 2020 gibi yani ikinci etapta milyar m3doğalgaz taşıyacağı öngörülmektedir. Hazırlanan verilere göre, inşaat çalışmaları tüm güzergâh üzerinde 7 bin kişiye istihdam sağlayacak. Boru hattının % 60 ı Türkiye de inşa edilecek. Bu doğrultuda istihdamın yaklaşık 4 bini Türkiye de sağlanacak. Hattın % 60 ı Türkiye den geçeceği için toplanan verginin % 60 ı da Türkiye ye kalacaktır. Harita 6 : Nabucco Hattının Güzergahı ve Diğer Hatlarla Bağlantısı III. Enerji bağlamında Türkiye-AB ilişkileri: Karşılıklı dayanışma, bağımlılık ve eşitlik ilkelerine dayalı, Türkiye nin ve Avrupa nın enerji güvenliğine katkıda bulunacak Nabucco doğal gaz boru hattı projesi, Türkiye ile AB arasındaki ilişkilerin geliştirilmesine de yol açacaktır. Öte yandan, Enerji Topluluğu Antlaşmasına (ETA) katılım müzakerelerine de 9 Eylül 2009 tarihinde başlanmış bulunulmaktadır. Türkiye, ETA konusunda diğer ülkelerden farklı durumunun Avrupa Komisyonu tarafından dikkate alınmasını beklemektedir. AB ile Enerji Faslının açılmasına yönelik tarama süreci tamamlanmıştır. Diğer yandan Türkiye nin ENTSO-E elektrik (Avrupa Elektrik İletimi Koordinasyon Birliği-eski adıyla UCTE) ağıyla senkronize bağlantısının tesisine yönelik çalışmalar da devam etmekte olup, Eylül 2010 da EN-TSO ile senkron deneme işletmesi başarı ile başlatılmış bulunmaktadır. 18

19 IV. Ulusal Enerji Arz Portföyünün Zenginleştirilmesi Türkiye, enerjide dışa bağımlılığın azaltılması, yerel kaynakların kullanımının azami seviyeye yükseltilmesi ve iklim değişikliğiyle mücadele hedeflerinden yola çıkarak, ulusal enerji arz portföyünde yenilenebilir enerji kaynaklarının payını yükseltme ve enerji sepetine nükleer enerjiyi de ekleme yolunda çalışmalarını sürdürmektedir. Yenilenebilir enerji bakımından önemli bir potansiyele sahip olan Türkiye, jeotermal potansiyeli ile dünyada 7., Avrupa da ise 1. sırada yer almaktadır. Sözkonusu enerji kaynağının yanısıra, hidroelektrik kaynakları, rüzgar ve güneş enerjisinin geliştirilmesine de öncelik verilmektedir. Bu çerçevede, 18 Mayıs 2009 tarihinde kabul edilen Elektrik Enerjisi Piyasası ve Arz Güvenliği Strateji Belgesi uyarınca, 2023 itibariyle rüzgar enerjisi kurulu kapasitesinin MW; jeotermal enerji kapasitesinin ise 600 MW a çıkartılması, elektrik enerjisinin asgari %30 luk bölümünün yenilenebilir enerjiden karşılanması hedeflenmektedir. Öte yandan Türkiye, yenilenebilir enerji kaynaklarının geliştirilmesine verdiği önemin bir ifadesi olarak, 26 Ocak 2009 tarihinde Bonn da düzenlenen konferans sonunda imzalanan anlaşmayla, Uluslararası Yenilenebilir Enerji Ajansı nın (IRENA) kurucu üyeleri arasında yer almıştır. V. Nükleer Enerji Enerji alanında mümkün mertebe bağımsızlığın giderek önem kazandığı günümüzde nükleer enerjiye duyulan ilgi de artmış, nükleer rönesans kavramı ortaya çıkmıştır. Bu gelişmelere paralel bir şekilde Türkiye, ulusal enerji bileşenine nükleer enerjinin eklenmesi için hazırlıklarını sürdürmektedir. Bu çerçevede, 2030 yılına kadar Türkiye nin nükleer enerjide 10 bin MW lık kurulu güce ulaşması öngörülmektedir. Bu kapsamda, ilk nükleer santralin Mersin-Akkuyu, ikincisinin ise Sinop ta inşaası planlanmakta olup, 12 Mayıs 2010 tarihinde RF ile Akkuyu da bir nükleer güç santrali tesisine yönelik bir Hükümetlerarası Anlaşma imzalanmıştır. SONUÇ Türkiye enerji üreticisi bir ülke değildir. Ancak Türkiye, petrol ve doğalgaz rezervlerinin dörtte üçüne sahip bölge ülkeleriyle, Avrupa daki tüketici pazarları arasında jeostratejik bir konuma sahiptir. Bu ayrıcalıklı doğal köprü konumu Türkiye ye enerji güvenliği bağlamında fırsatlar sağlamakta, aynı zamanda sorumluluklar da yüklemektedir. Dolayısıyla enerji konuları Türk dış politikasının ana dinamiğini oluşturmaya başlamıştır. KAYNAKÇA: indirilme tarihi: ) indirilme tarihi ) indirilme tarihi: ) 19

20 SANAYİDE ENERJİ VERİMLİLİĞİNİN CO2 EMİSYONU AZALTIMINA ETKİSİ Caner Emre AKÇAY-Makine Yük.Müh. Uzman Teknoloji İzleme ve Araştırma Müdürlüğü ÖZET Küresel enerji kullanımının üçte biri, CO 2 emisyonlarının ise %40 ı sanayiye bağlıdır. Enerjinin emniyetli, güvenilir ve ekonomik olmasının yanında çevreye zararsız olması da istenen bir durumdur. Uluslararası Enerji Ajansı na (IEA) göre son kullanım enerji verimliliği gelişimleri maliyeti en düşük ve en kolay hayata geçirilebilecek tedbirler olup toplam emisyon tasarrufu potansiyelinin yaklaşık %35 ini oluşturmaktadır. Son kullanım enerji verimliliği binalarda, elektrik üretim ve dağıtımda, ulaşımda ve sanayide enerji verimliliğini içermektedir. Bu makalede sanayi içerisinde en fazla enerji harcayan ve CO 2 emisyonuna neden olan; demir ve çelik, çimento, kimya ve petrokimya, selüloz ve kağıt, alüminyum sektörleri ele alınarak enerji verimliliği potansiyelleri ve sera gazı azaltımına etkileri hakkında özet bilgi verilmiştir. Konu hakkında daha ayrıntılı bilgiye Sanayide Enerji Verimliliği Yatırımları ve Finansmanı isimli uzmanlık tezimden ulaşılabilecektir. GİRİŞ Stratejik bir öneme sahip olan enerji kaynaklarının emniyetli, güvenilir ve ekonomik olması ülkelerin gelişimleri için en önemli temeli oluşturmaktadır. Bunun haricinde kullanılan enerji kaynaklarının çevreye verdiği zararın azaltılması da dünyanın geleceği açısından son derece önemli hale gelmiştir. Sera gazı emisyonları içerisinde en önemli paya sahip olan CO 2 emisyonlarının %69 u enerji ile ilişkili olup, tüm sera gazlarının %60 ı da enerji kullanımı ile ilişkilidir *IEA, ETP Birleşmiş Milletler Hükümetler Arası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) sonuç bildirgesine göre küresel CO 2 emisyonlarının 2050 yılında günümüz değerlerinden %50 ila %80 oranında azaltılması durumunda uzun dönem küresel ortalama sıcaklık artışı 2 C ila 2,4 C civarında olacaktır (Tablo 1). Tablo 1. IPCC 2007'de belirtilen emisyon ve iklim değişikliği ilişkisi 20

21 İklim değişikliği üzerine bugüne kadar yapılan tüm çalışmalara rağmen sera gazı emisyonlarının azaltılabilmesi için yeterli çaba henüz ülkeler tarafından yerine getirilmemiştir. Bunun en büyük göstergesi ise yılları arasında %1,1 olan sera gazı emisyon artış oranı yılları arasında %2,9 oranında artmış olmasıdır. Küresel ekonomik büyümenin 2050 yılına kadar 4 kat artacağı hesaplanmaktadır. Dolayısıyla daha sıkı tedbirler alınmadığı takdirde 2050 yılındaki CO 2 emisyonları 2005 yılındaki değerinden %130 oranında daha fazla olacaktır *IEA, ETP Sera gazı emisyonlarının daha sıkı tedbirlerle azaltılabilmesi için IEA üç farklı senaryo geliştirmiştir. Bunlar; Temel senaryo, Eylem senaryosu ve Mavi senaryodur. Temel senaryo, bugüne kadar gerçekleştirilen enerji ve iklim politikalarının yerine getirilmesi sonucu elde edilen gelişmeleri içermektedir. Eylem senaryosu, 2050 yılındaki emisyonların 2005 yılındaki değerlere getirilmesini öngörmektedir. Mavi senaryo ise 2050 yılındaki emisyonların 2005 yılındaki değerin %50 sine indirilmesini öngörmektedir. Mavi senaryo IPCC 2007 de hedeflenen uzun dönem küresel sıcaklık artışının 2 C ila 2,4 C civarında tutulabilmesini sağlayabilecek tedbirleri içermektedir. Eylem senaryosu ve Mavi senaryoda yılları arasında enerji ekonomisi neredeyse tamamen dekarbonize olacaktır (Şekil 1.). Şekil 1. Enerji ilişkili CO 2 emisyonlarının Temel, Eylem ve Mavi senaryolardaki projeksiyonu (ppm) Şekil 2. Sektör bazında yılları arasında enerji bağımlı CO 2 emisyon azaltımı Şekil ila 2050 yılları arasındaki küresel emisyon azaltımlarını sektörler bazında göstermektedir. Grafikten görüldüğü üzere sanayi 2050 yılında %19 oranında CO 2 azaltım potansiyeline sahiptir. 21

22 Şekil 3. Teknoloji alanlarına göre CO 2 azaltımları Şekil 3 de görüldüğü üzere Eylem senaryosunda, son kullanım enerji verimliliği daha fazla emisyon azaltımı sağlamaktadır (%44), elektrik üretiminde gerçekleştirilecek gelişimlerle ise %43 lük biz azaltım sağlanabilmektedir. Mavi senaryoda ise son kullanım verimliliği %36, elektrik üretimi teknolojisi ise %38 lik azaltım sağlayabilmektedir. ENERJİ VERİMLİLİĞİ GELİŞİMLERİ Enerji Verimliliği; belirli bir hizmet (ısıtma, soğutma gibi) veya üretim için harcanan enerji miktarının, teknolojik uygulamalar veya teknik olmayan (daha iyi organizasyon ve yönetim, davranış değişiklikleri gibi) önlemlerle azaltılmasıdır, Enerji Verimliliği, harcanan her birim enerjinin daha çok hizmet ve ürüne dönüşmesidir. Enerji tasarrufu, ihtiyaç olduğu halde, enerjinin kullanılmaması veya az kullanılması iken enerji verimliliği, enerji içeriği olan atıkların değerlendirilmesi, teknik ve teknolojik önlemlerle enerji eldesinin artırılması mevcut enerji kayıplarının önlenmesi yoluyla tüketilen enerji miktarının ekonomik kalkınmayı ve sosyal refahı engellemeden, en aza indirilmesidir *Türkyılmaz, Enerji verimliliği gelişimleri hem Eylem senaryosunda hem de Mavi senaryoda CO 2 emisyonlarının azaltılmasında tek başına en büyük katkıyı sağlayan faktördür. Mavi senaryoda enerji talebindeki düşüşün %18 i sanayi, %37 si binalar ve %40 ı da ulaşımda son kullanım verimlilikleri ile elde edilmektedir lerdeki petrol krizinden sonra enerji verimliliği gelişimleri yıllık ortalama %2,5 oranında artmış, 1990 sonrası ise bu değer %1 e düşmüştür. OECD ülkelerindeki enerji verimliliği gelişimlerinin etkileri enerji tüketimi değerlerindeki büyümeyi önemli ölçüde kısıtlamıştır yılından beri elde edilen enerji verimliliği gelişimlerinin gerçekleşmemiş olması durumunda OECD-11 ülkelerinin 2004 yılı enerji kullanımı %56 daha fazla olacaktı (Şekil 4). Şekil 4. OECD-11'de enerji verimliliği gelişimleri ile elde edilen uzun dönem enerji tasarrufları 22

23 SANAYİYE GENEL BAKIŞ Sanayi küresel enerjinin üçte birini kullanmakta olup küresel CO 2 emisyonlarının %40 ını yaymaktadır. Dünya genelinde 2006 yılında sanayide toplam enerji tüketimi 120 EJ (~2,8x10 9 TEP) olarak gerçekleşmiştir. Direkt CO 2 emisyonları (yakıt yakılması ve prosese bağlı emisyonlar) 7,2 Gt olarak, dolaylı CO 2 emisyonları ise (sanayide kullanılan elektriğe bağlı emisyonlar) ise 3,4 Gt olarak gerçekleşmiştir. Sanayiden kaynaklanan CO 2 emisyonlarının azaltılması küresel iklim değişikliğinin engellenebilmesi için küresel aksiyonunun temel parçasıdır *IEA, Industry Endüstriyel küresel emisyonların sektörler bazında dağılımı Şekil 5 de gösterilmektedir. Buna göre en fazla emisyon yayıcı sektörler demir ve çelik, çimento ve kimya sanayileridir. Temel senaryoda düşük talep durumuna göre, dünya genelinde 120 EJ olan 2006 yılındaki sanayide enerji kullanımı 2050 yılı itibariyle 225 EJ ye yüksek talep durumunda ise 260 EJ ye Şekil yılında küresel direkt CO 2 emisyonlarının sektör bazında dağılımı çıkmaktadır. Yani ek tedbirler alınmadığı takdirde 2050 yılı itibariyle sanayide enerji kullanımı 2006 yılı değerinin iki katına çıkmaktadır. Mavi senaryoda bahsedilen ek tedbirlerle elde edilebilecek olan daha yüksek enerji verimliliği değerleri ile 2050 yılındaki enerji talebi Temel senaryodaki değerlerden düşük talepte %25, yüksek talepte ise %30 daha az olacaktır. Mavi senaryoda CO 2 emisyon azaltımların ek tedbirler açısından katkı oranları Şekil 6 da gösterilmektedir. Dolaylı CO 2 emisyon azaltım katkısı elektrik arz tarafı tedbirleri ile elde edilmekte iken direkt CO 2 emisyon azaltımı büyük oranda enerji verimliliği tedbirleri ile sağlanabilmektedir. Şekil 6. Sanayide direkt emisyonların 2050 yılına kadar azaltılması için tedbirler MEVCUT EN UYGUN TEKNOLOJİLERİN KULLANIMI İLE ENERJİ VE CO 2 TASARRUF POTANSİYELİ Günümüzdeki en uygun teknolojilerin sanayide etkin bir şekilde kullanımı büyük miktarda enerji ve CO 2 tasarrufu sağlayacaktır. Tablo 2 enerji yoğunluğu yüksek olan beş sektördeki sonuçları göstermektedir. Özetle, en uygun teknolojilerin sanayide kullanımı ile sektörlerin enerji 23

24 tüketiminde %13 ila %29 oranında azalma sağlanabilmektedir. Bu beş sektördeki toplam hesaplanan tasarruf potansiyeli 14,2 EJ olup, 2006 yılındaki sanayide kullanılan küresel enerjinin % 12 sini ve aynı yılda kullanılan küresel toplam enerjinin %4 ünü oluşturmaktadır. CO 2 tasarrufu açısından, sektörlerin potansiyeli %12 ila %25 arasında değişmekte olup, toplamda 13 Gt CO 2 ye tekabül etmektedir. Sanayide elde edilebilecek %12 lik emisyon azaltımı küresel emisyonların da %4 oranında azaltılması anlamına gelmektedir. Bu tasarrufların kısa zamanda elde edilmesi mümkün değildir. En uygun teknolojilerin uygulamaya girme hızı mevcut tesislerin ömürleri, enerji maliyetleri, hammaddeye ulaşım, yatırım geri dönüş hızları ve yasal düzenlemeler gibi birçok faktöre bağlıdır. SONUÇ Tablo 2. Sanayide en uygun teknolojilerin küresel kullanımı ile elde edilebilecek tasarruflar Günümüzdeki mevcut en uygun teknolojilerin sanayide etkin bir şekilde kullanımı ve yeni teknolojilerin yakın gelecekte devreye alınması büyük miktarda enerji ve CO 2 tasarrufu sağlayacaktır. Özellikle demir ve çelik, çimento, kimya ve petrokimya, selüloz ve kağıt, alüminyum sektörleri enerji yoğunlukları ve proseslerine bağlı sera gazı salımları nedeniyle ön plana çıkmaktadır. Bu beş sektördeki mevcut en uygun teknolojilerin kullanımı ile sektörlerin enerji tüketiminde %13 ila %29 oranında azalma sağlanabilmektedir. CO 2 tasarrufu açısından, sektörlerin potansiyeli % 12 ila %25 arasında değişmektedir. KAYNAKLAR 1. Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), Cambridge University Press, UK and New York (2007) 2.International Energy Agency, Energy Technology Persfectives 2008, France, (2008) (IEA, ETP 2008) 3.International Energy Agency, Energy Technology Transitions For Industry, France (2009) (IEA, Industry 2009) 4.International Energy Agency, Tracking Industrial Efficiency and CO2 Emissions, France (2007) (IEA, Tracking) 5.International Energy Agency, World Energy Outlook 2007, France (2007) (IEA, WEO 2007) 6.Türkyılmaz, Oğuz, Sanayide Enerji Verimliliği ve MMO, EİE Enerji Verimliliği Haftası Sunumu, İstanbul (2010) 24

25 KURUMSAL EĞİTİMDE İNOVASYON İsmail SAĞIRKAYA - Memur Kurumsal İletişim ve Eğitim Daire Başkanlığı ÖZET Bilgi teknolojilerinin yaygın bir şekilde kullanılması ile her alanda olduğu gibi, eğitim süreçlerinde de gelişmeler yaşanmaktadır. Bu çalışma Kurumsal Eğitim de ki yenilikleri araştırmak, inovasyon kullanılan Öğrenim Yönetim Sistemlerini (ÖYS) incelemek ve genel özelliklerini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Anahtar Kelimeler: Kurumsal Eğitim; İnovasyon; İş Yerinde Öğrenme ve Gelişim; Anket; Eğitim Değerlendirme Formu; Mailing; Performans Değerlendirme Formu; Sosyal Ağ Çalışması; e- öğrenme; mobil Uygulamalar, Mobil veya Web Anketler; Eğitim Fotoğrafları; Resmi Elektronik Sertifika. 1. GİRİŞ Küreselleşme süreci ile insanlık yeni bir döneme girmiştir. Bu yeni dönemle birlikte kamu ve özel sektörde hızlı rekabet ve hızlı değişim ortamı insanlığı etkilemiştir. Kurumsal Eğitimin şekillenmesine katkı sağlayacak ve toplumun büyük bir kesimini etkileyen bir konu ve bu konuda Conlon un da vurguladığı gibi, öğretmen, öğrenci ve ilgili kamuoyu, kendi eğitsel değişim görüşlerini rahatça dile getirmedikçe, ileride, teknoloji onları kendi seçimlerinden farklı noktalara götürecektir. 1 Bu çalışmada Eğitim teknolojilerinde gerçekleşen inovasyon süreçlerini Kurumsal açıdan değerlendirme imkanını bulabileceksiniz. 2. KURUMSAL EĞİTİMDE İHTİYAÇ ANALİZİ Kurumun hangi alanlarda eğitime ihtiyacı olduğunu tespit edebilmek için mevcut durumu doğru analiz etmek gerekmektedir. Eğitim ihtiyaç analizi, kurumun genel RUH SAĞLIĞI açısından ciddi bilgiler vermesinin yanında eğitim ihtiyaç alanlarının önceden tespit edilmesini sağladığı için doğru eğitimlerin seçimi ve planlanması konusunda oldukça faydalı olur. 1 Visions of Change İnformation Technology, Education And Postmodernism, Edinburgh University, April 2000; 25

26 Çağın gerisinde kalmak istemeyen kurumlar, çalışanlarını süregelen gelişmelere hazırlamak durumundadırlar. Bilgi ve birikimlerin hızlı bir şekilde elde edilmesi, çalışanların hızlı değişimlere uyum sağlayabilmesi için inovasyona açık olmaları gerekir. Zira çağın yeniliklerine kapalı hareket eden kurum veya kuruluşlar artan rekabet ve hızlı değişim ortamında geride kalacaklardır. Marcus Buckingham ve Curt Coffman ın yazarlığını yaptığı ve çok satanlar arasında yer alan First, Break All the Rules adlı kitapta yazarlar, en üretken çalışanları çeken ve kendi bünyelerinde barındıran güçlü kurumları ölçecek bir yol bulmak için Gallup Organization ile birlikte önemli çalışmalar yaptı. 400 şirketin toplam çalışanı ile yapılan çalışmalar neticesinde bir kurumun aynı zamanda genel ruh sağlığı hakkında da önemli bilgiler verecek 12 soruyu elde ettiler. 2 Bu çalışmada özellikle daha üretken ve daha mutlu çalışma ortamları oluşturmak ve daha yüksek müşteri memnuniyeti elde etmek isteyen yöneticiler için oldukça faydalı ve yönlendirici bilgiler sunulmaktadır. Uygulanan kurumun genel ruh sağlığı hakkında genel bilgi veren sorular, işyerlerini ve iş ortamını değerlendirebilecek önemli kriterler sağlamaktadır. Kurumsal Eğitimde inovasyonu tanımlamak, özel kesimde olduğu kadar çalışılmış bir konu olmadığından ve kamu sektörünün kendine özgü özellikleri nedeniyle kolay olmayabilir. Bir yaklaşıma göre inovasyon, sürdürülebilir olduğu durumda başarılı uygulama olur. Başarılı uygulama ile inovasyon arasındaki farkı açıklayan önemli bir ölçüt yenilik (novelty) tir. İnovasyonun, bir problemi/sorunu çözmek için farklı ne yapılabilir? sorusunun sorulduğu bir politika siyaset problem çözme süreci dir, biçimindeki tanımı, kamu için, kamu siyasası politikası, siyaset sorunlarına odaklanan, yeni siyasa tasarımları ve yeni standart işletme prosedürlerinin geliştirilmesi olarak değiştirilebilir. Bu bağlamda kamu için inovasyon siyasası aynı zamanda bir öğrenme siyasası olmalıdır. Kamuda inovasyon göre başarılı bir inovasyon için (problem çözmeye yönelik): - öğrenme ilişkisi modeline İlgili yeteneklerin ve teknoloji sağlayıcılarının ağ yapılarına (resmi olmayan kişisel ağ yapılar ile konsorsiyum, ortaklıklar ve kurumların kurumsal düzeyde yer aldıkları ağ yapıları kapsayacak biçimde); İlgili kurum içi yeteneklere; Şekil 1. Kamuda inovasyon - öğrenme ilişkisi İnovasyon yönelimli kültür ve yapılanmaya (öğrenme ve inovasyonu özendiren/izin veren kurum içi bir kültüre ve öğrenme ve inovasyon sürecini destekleyen kurumsal bir yapıya) gerek vardır. İnovasyon da ki insan öğesinin ve öğrenmenin önemi nedeniyle çalışanları ve kurumları yenilikçi olmaya hazırlama, uygulamaların başarısı ve gerçekleştirilen yenilikleri yayınımının sağlanabilmesi için yapılması gerekenler: 2 First, Break All the Rules, What the World's Greatest Managers Do Differently by Marcus Buckingham & Curt Coffman, Simon & Schuster, 1999) 26

27 Öğrenme stratejileri geliştirme Kamu sistemi bileşenleri arasında yatay ve düşey iletişim eksiklikleri kurumlar arası bilgi akışının/geçişinin en önemli engelidir. Kamu kurumları bir başka noktada geliştirilmiş yeteneklerden yararlanabilmek için kendileri için iç/kurumsal öğrenme stratejileri geliştirmelidirler. Öğrenmeyi geliştirici olası mekanizmalar: Kıdemli çalışanlarca iç/kurumsal eğitim verilmesi, Konu ile ilgili uzmanlığın işlendirilmesi (istihdamı), Öneri kutuları, Kurumlar arası konuk uzman değişimi, Ömür boyu öğrenme, 3. KURUMSAL EĞİTİMDE İNOVASYON ÇÖZÜMLERİ İnovasyonun sürdürülebilirliğinin sağlanması ise kurumlaştırılmasına, paydaşlarca sahiplenilmesine, uygulama için gerekli kapasitenin oluşturulmasına, ekonomik kaynakların sürekliliğine, iletişim ağyapılarının oluşturulmasına, uygulamanın sürekli iyileştirilmesine ve hizmetten yararlananlara (sosyo-ekonomik sınıflar, kadınlar, coğrafi alanlar, etnik gruplar v.b.) dengeli bir yararın sağlanmasına bağlıdır. Son yıllarda özellikle kamu bürokrasisini azaltmayı amaçlayan internet ve ICT uygulamalarının artığı görülmektedir. Bu uygulamalarla hizmetin yaygınlaştırılması ve kolaylaştırılması, kalitesinin artırılması, şeffaflığın sağlanması, bilgiye erişimin kolaylaştırılması ve vatandaşla etkileşimin artırılması gibi amaçlar güdülmektedir. Ancak genel olarak e-uygulamalar olarak tanımlayabileceğimiz ICT den yararlanılarak tasarımlanan hizmetlerin kullanımında altyapının her noktaya taşınamamasından, teknolojiyi kullanım eğitimlerindeki yetersizliklerden kaynaklanan sorunlar olabilmektedir. Kurumsal eğitimin inovasyon çözümleri büyük bir çeşitlilik gösterir. 27

28 Yukarıda ki iletişim teorisinin standart gösterimidir. Geleneksel sınıf ortamında öğretici kişi bilgi kaynağı katılımcılar ise bilginin alıcısı konumundadırlar. Yukarıdaki figür e-öğrenme kavramının kurumsal eğitim ortamına nasıl eklenebileceğini göstermektedir. Yeni teknolojileri kullanmaya yönelmemize rağmen öğretimin tarzı ve yapısı çok fazla değişmemektedir. Kurumsal eğitimlerde eğitim faaliyetleri ve katılımcılar için güncel yeni uygulamalardan bazıları; sosyal ağ çalışması (Networking), e-öğrenme (e-learning), mobil uygulamalar, mobil veya web anketler (mobile or e-polls), e-kayıt (e-registration), eğitim fotoğrafları (education photos), resmi elektronik sertifika (formal e-certificate) şeklindedir. Sosyal Ağ Çalışması (Networking) : Bu uygulamada kurumsal eğitim faaliyetlerinde katılımcılar, testler, egzersizler, grup tartışmaları, vaka çalışmaları ve bireysel çalışmalar ile bolca pratik yapma şansına ulaşır. e-öğrenme (e-learning) : Elektronik öğrenmede kurumsal eğitim faaliyetlerinde katılımcılar klasik eğitim anlayışından ziyade bilgi ve becerilerin elektronik ortamda hazırlanan platformlarda erişme imkanına ulaşır. Mobil Uygulamalar, Mobil veya Web Anketler (Mobile or e-polls) : Kurumsal eğitimlerde mobil uygulamalar sayesinde katılımcılar el terminalleri yada bilgisayarlar aracılığıyla hazırlanan değerlendirme formu, anket v.b. uygulamaları gerçekleştirir. e-kayıt (e-registration) : Elektronik kayıt yönetimi katılımcıların elektronik ortam resmi yazışmaları aracılığıyla hazırlanan e-formu doldurmaları sonucu eğitime katılma isteklerinin yerine gelmesidir. Eğitim Fotoğrafları : Kurumsal eğitim faaliyetleri sırasında eğitimin gerçekleştiği ortamın resimlerinin elektronik yada fiziksel ortamlarda paylaşılmasıdır. Resmi Elektronik Sertifika (Formal e-certificate) : Kurumsal eğitim faaliyetlerine katılan katılımcılar içerisinden başarılı olanların katılım belge ve sertifikalarının elektronik ortamda teslim edilmesidir. 4. SONUÇ Rekabetin yoğun yaşandığı günümüz dünyasında vazgeçilmez bir unsur olan ve ekonomik değer halini alan bilgiye hızlı ve kolay ulaşabilmek için, inovasyon yolculuğunda büyük adımlar atmak gerekmektedir. Böylece, bilgili insanı oluşturmanın kapıları ardına kadar açılacaktır. Kurumsal eğitimde inovasyon Öğrenim Yönetim Sistemleri ile mümkün olmaktadır. ÖYS ye geçiş ise, kurumsal ve bireysel gelişmeyi sağlar. Köklü bir değişimi de beraberinde getirdiği ve fazla maliyetli olduğu için çalışmalar büyük bir titizlikle yapılmalıdır. Fakat, ÖYS sistemlerinin değerlendirilmesi günümüzde hala tartışılan bir konudur. Doğru çözümü bulabilmek için, e-öğrenme stratejisi belirlenmeli ve ihtiyaçlar en detaylı şekilde analiz edilmelidir. 28

29 BANKANIZCA İŞTİRAK EDİLEN TOPLANTILAR YÖNETİCİ TOPLANTISI BANKAMIZ FAALİYETLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE EMPATİK İLETİŞİM Ekim Abant/BOLU Bankamız 2012 yılı kurum içi eğitimleri kapsamında programlanan BANKAMIZ FAALİYETLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE EMPATİK İLETİŞİM konulu toplantı Genel Müdür Vekili Sayın Metin PEHLİ- VAN ve Bankamız yöneticilerinin katılımıyla Bolu Taksim International Abant Palace Otel de 73 katılımcı ile gerçekleştirilmiştir. Bankamızın 2012 yılı mali performansının değerlendirildiği ve 2013 yılı beklentilerinin görüşüldüğü toplantıda, Bankamız Hazine Daire Başkanlığı, Mali İşler Daire Başkanlığı ve İş Ürün ve Planlama Daire Başkanlığı, yöneticileri faaliyetleri ile ilgili sunum yapmışlardır. Genel Müdür Vekili Sayın Metin PEHLİVAN, 2012 yılında Bankanın dikkate değer bir gelişme gösterdiğini ve 2013 yılında da yatırım kredilerinde büyümeye devam edileceğini belirtmişlerdir. Toplantıda eğitimci olarak sunum yapan Prof. Dr. Üstün DÖKMEN; katılımcıların, günlük yaşamla ve çalışma ortamıyla ilgili, bilindik ve yeni, kaliteli yaşam Sitilleri konusunda bilgilenmeleri, kültürel ve kişisel boyuttaki mevcut iletişim sorunlarını fark etmeleri ve bu sorunları giderme yollarını öğrenmeleri; empatik iletişim konusunda beceri kazanmaları; bu becerileri, iş yerinde ve özel yaşamlarında kullanma konusunda motive olmaları; ailede ve iş yerinde sağlıklı iletişimin, uzlaşmanın ve yaşama sevici taşımanın önemini, kavramalarını amaçlayan empatik iletişim konusunu yaşamdan örneklerle uygulamalı olarak aktarmıştır. 29

30 BANKANIZCA İŞTİRAK EDİLEN TOPLANTILAR KALKINMA KONYA DA DÜZENLENEN KOBİ LERE SAĞLANAN DESTEKLER VE ALTERNATİF FİNANS OLANAKLARI PANELİNDE Bankamız, Konya Ticaret Odası ve TOSYÖV tarafından organize edilen KOBİ lere Sağlanan Destekler ve Alternatif Finans Olanakları Paneline katıldı. 1 Kasım 2012 tarihinde, Konya Dedeman Motel de gerçekleşen panele Bankamız Kredi Pazarlama Daire Başkanlığından Müdür Seyhan AYANLAR ve Amir Nurcan TUNCA katıldı. Mevlana Kalkınma Ajansı panelist olarak yer aldı. Konya Ticaret Odası, Sanayi Odası, Ticaret Borsası ile TOSYÖV ve KOSGEB Başkanlarının açılış konuşmalarıyla başlayan panelde; Bankamız, Ekonomi Bakanlığı Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü, Türk Eximbank, Türk Patent Enstitüsü, Kredi Garanti Fonu A.Ş., KOSGEB Konya Hizmet Merkezi ve Katılımın yoğun olduğu panelde, enerji ve enerji verimliliği konularının ağırlıklı olarak işlendiği bir sunum yapan ve ülkemizde enerji arz güvenliğinin sağlanması, dışa bağımlılıktan kaynaklanan risklerin azaltılması ve iklim değişikliği ile mücadelenin etkinliği hedefleri doğrultusunda yenilenebilir enerji ve enerjinin üretiminden kullanımına kadar olan süreçte verimliliğin artırılmasını sağlayacak olan enerji verimliliği yatırımlarının önemini vurgulayan Seyhan AYANLAR, Bankamızın bu alanda yaptığı proje-finansman desteği uygulama örneklerini anlattı. Konya ilinde gerçekleştirilecek olan Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi nedeniyle, özellikle yenilenebilir enerji yatırımları ile ilgili olarak gelen sorular panel sonunda cevaplandırıldı. 30

31 BANKANIZCA İŞTİRAK EDİLEN TOPLANTILAR KALKINMA İZMİR DE DÜZENLENEN KOBİ LERE SAĞLANAN DESTEKLER VE ALTERNATİF FİNANS OLANAKLARI PANELİNDE Bankamız, Ege Bölgesi Sanayi Odası (EBSO) ve TOSYÖV tarafından organize edilen KOBİ'lere Sağlanan Destekler ve Alternatif Finans Olanakları paneline katıldı. 4 Aralık 2012 tarihinde, Ege Bölgesi Sanayi Odası nda gerçekleşen panele Bankamız Kredi Pazarlama Daire Başkanlığın Daire Başkanı Hasan ÜSKÜP- LÜ, Müdür Hüseyin YÖNEY ve Kıdemli Uzman Esin EREN katıldı. EBSO, Factoring Derneği ve TOSYÖV Başkanlarının açılış konuşmalarıyla başlayan panelde; Bankamız, Türk Eximbank, Kredi Garanti Fonu A.Ş., KOSGEB Kuzey Hizmet Merkezi, İzmir Kalkınma Ajansı ve Factoring Derneği panelist olarak yer aldı. Katılımın yoğun olduğu panelde, enerji verimliliği konusunun işlendiği bir sunum yapan Esin EREN, enerji verimliliğinin gerekliliğini, bu konuya yapılacak yatırımların önemini vurguladı. Enerji Verimliliği Yönetmeliği ve Enerji Verimliliği Strateji Belgesi de yer alan önemli noktalara da değinen EREN, ilgi ile izlenen sunumunun sonunda, Bankamızın enerji verimliliği konusunda yaptığı proje-finansman desteği uygulamalarını aktardı. Panelin sonunda katılımcıların soruları cevaplandırıldı. 31

32 TEKNİK İŞBİRLİĞİ ve DANIŞMANLIK HİZMETLERİ ADFIAP ve Kalkınma Bankası Teknik İşbirliği Türkiye Kalkınma Bankası (Kalkınma) ile ADFIAP (Asya Pasifik Kalkınma Finans Kuruluşları Birliği) arasında imzalanan protokol çerçevesinde, planlanan ortak seminerlerin ilki Temmuz tarihlerinde Manila/ Filipinler de gerçekleştirilmiştir. KOBİ lerde Stratejik Finansal Yönetim konulu seminere; Filipinler, Malezya, Palau, Samoa ve Mikronezya kalkınma bankalarından 17 kredi yöneticisi/uzman katılmıştır. Başarıyla uygulanan seminer programı; KOBİ lerde finansal yönetimin temellerini oluşturan; finansal modellemede hizmet ve imalat sektörünün farklılaştırılması, piyasa koşullarının önemi, teknoloji ve ölçek ekonomileri, işletme sermayesi yönetimi, iflas maliyeti yaklaşımı, işletmelerde finansal analiz, bütçeleme, büyüme politikaları ve finansal tablolara etkisi konularını kapsamıştır. Seminer tüm katılımcılarla birlikte ülkemiz proje ve şirket örnekleri ile birlikte uygulamalı olarak gerçekleştirilmiştir. Ayrıca, ADFIAP uzmanlar grubu tarafından kalkınma bankacılığında çevresel risk değerlendirmesi ve kurumsal sürdürülebilirlik raporlamaları konularında destekleyici bilgilendirmeler de yapılmıştır. Program kapsamında Filipinler de KOBİ finansmanı konusunda faaliyet gösteren Small Business Corporation (SB Corp) ( kuruluşu ziyaret edilmiş, kuruluş yetkilileri, katılımcıları KOBİ lerin risk bazlı değerlendirmesi için kullandıkları kredi skorlama sistemi (BRR) konusunda bilgilendirilmiştir. Eğitim Bankamız İş Ürün ve Planlama Daire Başkanı Mehmet Serdar Kabukçuoğlu ve Müdürü Dr. Faruk Cengiz Tekindağ tarafından gerçekleştirilmiştir. Ayrıca ADFIAP ekibinden Cora Conde, Arlene Orencia, Alberto Reyno, Cecille Ibara, Cristina T. Aquinos, Enrique Florencio program süresince çeşitli konularda katılımcıları bilgilendirmişlerdir. ADFIAP Genel Sekreteri Octavio B. Peralta, açılış ve kapanış konuşmalarında ADFIAP ın hedefleri, ADFIAP-Kalkınma Bankası nın iş birliğinin önemi ve uygulanan programlar konusunda bilgiler vermiştir. ADFIAP ve Kalkınma Manila programının ardından benzer ortak seminerlere ADFIAP ın üyesi bulunduğu diğer ülkelerde de devam edeceklerdir. Seminerlerle ilgili daha fazla bilgi ADFIAP internet sayfasından ( alınabilir. 32

33 TEKNİK İŞBİRLİĞİ ve DANIŞMANLIK HİZMETLERİ ETYOPYA KALKINMA BANKASI VE BANKAMIZ ARASINDA TEKNİK İŞBİRLİĞİ Etyopya Kalkınma Bankası ile kurumsal kapasite geliştirme ve teknik işbirliği konulu çalışma başlatılmıştır. TİKA (Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı) aracılığı ile gelişen süreçte Etyopya Kalkınma Bankası (DBE) Genel Müdürü Mr. Esayas Bahre ile Ankara da görüşülmüştür. 5-9 Kasım 2012 tarihleri arasında Genel Müdür Vekilimiz Metin Pehlivan ve Genel Müdür Yardımcımız İrfan Yaşar ın da bulunduğu heyet Addis Ababa da DBE ile üst düzey görüşmeler yaparak çalışmalarını sürdürmüştür. Çalışma ziyareti kapsamında Addis Ababa Büyük Elçisi Kenan İpek, Ekonomi Müşaviri Zülfikar Kılıç ve TİKA Koordinatörü Serhat Küçükkurt ziyaret edilmiştir. Çalışmaların sonraki aşamasında DBE ve TIKA ile program çalışmaları tamamlanmış bir mutabakat zaptı imzalanarak, bu çerçevede teknik işbirliği kapsamı ile Addis Ababa ve Ankara da yürütülecek faaliyetler hakkında değerlendirme yapılacaktır. 33

34 TEKNİK İŞBİRLİĞİ ve DANIŞMANLIK HİZMETLERİ KALKINMA BANKASI VE KALKINMA AJANSLARI TEKNİK İŞBİRLİĞİ PROGRAMI Dr. Faruk Cengiz Tekindağ İş, Ürün ve Planlama Daire Başkanlığı Müdür M. Serdar KABUKÇUOĞLU İş Ürün ve Planlama Daire Başkanı Kalkınma Ajansları Nedir? Kalkınma Ajansları, kamu kesimi, özel kesim ve sivil toplum kuruluşları arasındaki işbirliğini geliştirmek, kaynakların yerinde ve etkin kullanımını sağlamak ve yerel potansiyeli harekete geçirmek suretiyle, bölgesel gelişmeyi hızlandırmak, sürdürülebilirliğini sağlamak, bölgeler arası ve bölge içi gelişmişlik farklarını azaltmak üzere Kalkınma Bakanlığı koordinasyonunda kurulmuş ve faaliyete geçmiştir. Kalkınma ajansları; Bölgesel ekonomik kalkınma ve sosyal gelişme alanında yaşanan yapısal dönüşümün ve sürdürülebilir kalkınmanın en önemli kurumları arasında yer alacak olan Ajanslar Bölgesel gelişme uygulamalarımız ile bölge planlarımızın etkinliğinin ve başarısının yükseltilmesini; bölgelerin ülkemizin genel büyümesine, gelişmesine, refahına ve istikrarına katkısının artırılmasını; sosyal uyum ve adaletin güçlendirilmesini ve değişen küresel rekabet şartlarına adaptasyonun hızlandırılmasını sağlayacak, Yüksek nitelikli personeli, esnek kaynak ve istihdam yapısı ile kurum, kuruluş ve şahıslara sağladığı idari, mali, teknik desteklerle başta girişimciler olmak üzere bütün yerel aktörlerin kalkınma çabalarına katılımını teşvik edecek, Sağlayacağı proje ve faaliyet desteklerinde kişi, kurum ve kuruluşların eş finansmana dayalı ortak proje üretme ve yönetme kültürü ve yeteneğini geliştirecek; sahiplenme ve işbirliği duygusunu güçlendirecek; bölgenin girişimcilik potansiyelini harekete geçirecek ve sürekli olarak yükseltecek, Yerel potansiyeli, dinamikleri, özgünlükleri, kaynak ve imkanları ortaya çıkararak harekete geçirecek ve ulusal, uluslararası pazarlarda ekonomik, sosyal, kültürel birer değer haline dönüştürecek, Sonuç olarak, hem ulusal, hem de bölgesel-yerel düzeyde başta istihdam ve gelir olmak üzere ekonomik ve sosyal göstergelerin iyileştirilmesine, bölgeler arası ve bölge içi gelişmişlik farklarının azaltılmasına ve dolayısıyla ülkenin genel refahının artırılması ve istikrarının pekiştirilmesine olumlu katkılar sağlayacak kurumladır. Kalkınma Ajanslarının bu tanıma paralel ön plana çıkan temel karakteristik özelliklerine baktığımızda Ajansların: Yerel inisiyatifleri kamu ve özel sektör anlamında harekete geçiren Teknik kapasitesi yüksek Uygulamacı olmayan, Destekleyici, koordinatör ve katalizör olarak faaliyet gösteren kalkınma birimleri olduğu görülebilir. 34

35 TEKNİK İŞBİRLİĞİ ve DANIŞMANLIK HİZMETLERİ Bankamız yeniden yapılanma ve dönüşüm stratejileri paralelinde kalkınma kurumsal yaklaşımıyla, kalıcı etkiler ve katma değer yaratmayı hedefleyen Kalkınma Danışmanlık danışmanlık hizmetleri ve teknik yardım programları ile hizmet çeşitliliğini artırarak çalışmalarına devam etmektedir. Kalkınma danışmanlık açısından danışmanlık hizmetleri kapsamında belirlenmiş öncelikli hizmet alanı ve hedef grubu içerisinde yer alan en önemli kurum Kalkınma Ajanslarıdır yılında yasal düzenlemesi yapılan, 2007 yılı başında faaliyete geçen Çukurova ve İzmir Kalkınma Ajansları ile faaliyetlerine başlayan Bölgesel Kalkınma Ajanslarının Türkiye düzey 2 bölgelerinde 26 Kalkınma Ajansının kuruluşu yasal olarak tamamlanmıştır. Kalkınma Ajanslarının Kuruluş Sürecinde Neler Yaşandı? 5449 sayılı Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanun, 25/01/2006 tarihinde TBMM Genel Kurulunda görüşülerek kabul edilmiş, 08/02/2006 tarihli ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. 6 Temmuz 2006 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Bazı Düzey 2 Bölgelerinde Kalkınma Ajansları Kurulmasına Dair Bakanlar Kurulu Kararı ile Adana ve Mersin illerini kapsayan Çukurova ve İzmir ilini kapsayan İzmir bölgelerinde Kalkınma Ajansları kurulmuştur. İkincil mevzuat kapsamında; tarih ve sayılı RG de KA Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik tarih ve sayılı RG de KA Personel Yönetmeliği tarih ve sayılı RG de KA Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği yayımlanmıştır. Kurumsal yapı oluşturulup işlevsellik kazandırıldıktan sonra, Çukurova Kalkınma Ajansı tarihinde, İzmir Kalkınma Ajansı da tarihinde resmen faaliyete açılmıştır. İzmir ve Çukurova bölgeleri için hazırlanan, bütün bölge aktörlerinin Bölgesel Kalkınma faaliyetlerinin kısa vadedeki ana çerçevesini belirleyecek Ön Bölgesel Gelişme Planları (ÖBGP), Mart 2007 tarihinde DPT tarafından onaylanmıştır. 22 Kasım 2008 tarihli Resmi Gazete de yayımlanan 10 Kasım 2008 tarih ve 2008/14306 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile İstanbul, Samsun, Diyarbakır, Konya, Erzurum, Gaziantep, Mardin ve Van illerinin merkez olduğu, 23 ile hizmet edecek sekiz kalkınma ajansı daha kurulmuştur. 25 Temmuz 2009 tarihli Resmi Gazete de yayımlanan 2009/15236 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Tekirdağ, Balıkesir, Denizli, Kütahya, Bursa, Kocaeli, Ankara, Isparta, Hatay, Nevşehir, Kayseri, Zonguldak, Kastamonu, Trabzon, Kars ve Malatya illerinin merkez olduğu 55 ilde hizmet edecek 16 kalkınma ajansı daha kurulmuştur. 35

36 TEKNİK İŞBİRLİĞİ ve DANIŞMANLIK HİZMETLERİ Kalkınma Ajansları, Ulusal Kalkınma Planları ve bölge gelişme planları/stratejileri çerçevesinde, bölgelerinde öne çıkan sektörlerdeki ve alanlardaki proje ve faaliyetlere teknik ve mali destek sağlayacaktır. Buna ilişkin temel mevzuat olan, Kalkınma Ajansları Proje ve Faaliyet Destekleme Yönetmeliği DPT Müsteşarlığı tarafından tamamlanmış ve 8 Kasım 2008 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiş ve gerekli altyapı tesis edilmiştir. Kalkınma Ajansı Bölgeleri Kalkınma Ajansları 26 Düzey 2 bölgesinde faaliyet göstermektedir. Aşağıdaki haritada her renk grubu bir düzey 2 bölgesini ifade etmektedir. Her düzey 2 bölgesinin kapsadığı iller aşağıdaki tabloda verilmiştir: Kalkınma Ajansları Düzey-2 Bölgeleri 36

37 TEKNİK İŞBİRLİĞİ ve DANIŞMANLIK HİZMETLERİ Bankamızın Kalkınma Ajansları ile Teknik İşbirliği Programı Kalkınma Bankası asli fonksiyonu olan girişimcilere orta ve uzun vadeli finansman sağlama hedefinin yanı sıra sektörel, bölgesel, ulusal ve uluslararası alandaki teknik bilgi birikimi ve deneyimini kurumlar, girişimciler ve talep eden kuruluşlarla paylaşarak Kalkınma alanın da doğrudan ve dolaylı etkiler oluşturmaya çalışmaktadır. Bu kapsamda Bankamız ve Kalkınma Ajansları arasında 2010 da başlayan işbirliği çalışmalarının başlangıç noktası; ortak paydaları aynı noktada kesişen kurumların, ulusal düzeydeki kalkınma çabalarına güçlerini birleştirerek katkı sağlama yaklaşımıdır. Bir yanda yaklaşık 40 yıllık ülke, bölge ve sektör deneyimiyle kalkınma finansmanında önemli aktörlerden birisi olan Kalkınma Bankası, diğer tarafta yerel düzeyde kalkınma hareketini destekleme hedefiyle ortaya çıkmış dinamik, paylaşımcı ve yerel dinamikleri harekete geçirmeyi hedefleyen kurumsal yapılar bulunmaktadır. Genel çerçevesi yukarıda çizilen şekliyle; Kalkınma Bankası, Kalkınma Ajanslarının 2010 yılında işbirliği ihtiyaçlarını belirleyerek, öncelikli olarak Kalkınma Bankası nın mevcut deneyimini ve bilgi akımını birimini ihtiyaç bazlı aktararak Kalkınma Ajanslarının kurumsal kapasite gelişimini desteklemek üzere çalışmalara başlamıştır. Ajanslarla yapılan ihtiyaç analiz çalışmasına bağlı olarak öncelikli işbirliği alanları aşağıdaki şekilde belirlenmiştir: Kurumsal kapasite artırma eğitim hizmetleri Fizibilite çalışmaları Sektörel çalışmalar ve uygun yatırım alanları çalışmalarıdır. Kalkınma Bankası belirlenen çerçeve içerisinde; bölgesel rekabet gücünün geliştirilmesi (girişimcilik, yenilik yaratma), bölgesel ekonomilerin kapasitelerinin artırılması ve içsel büyüme dinamiklerinin desteklenmesi amaçlarının tüm bölgeler düzeyinde yerel aktörleri olan Kalkınma Ajanslarını kurumsal kapasite eğitimleri, sektörel araştırmalar ve strateji raporları, fizibilite çalışmalarında işbirliği faaliyetleri ile desteklemektedir. Bankamız Teknik İş Birliği Programı kapsamında 26 Düzey 2 bölgesinde faaliyette bulunan Kalkınma Ajanslarının tümüyle ortak faaliyetler yürütülmektedir. Kurumsal Kapasite Artırma Eğitim Hizmetleri: Bu kapsamda yukarıda belirtilen ihtiyaç analizi sonuçlarına göre aşağıda sıralanan 10 farklı eğitim programını uygulanmasın kararlaştırılmıştır: 37

38 TEKNİK İŞBİRLİĞİ ve DANIŞMANLIK HİZMETLERİ Kalkınma Ajansları Kurumsal Kapasite Artırma Eğitim Programları Fizibilite Hazırlama Eğitimi Temel Makroekonomik Göstergelerin Yorumlanması Sektörel Performans Değerlendirmesi ve Rekabet Gücü Sektörler arası Etkileşim ve Sektörel Yapı Analizi Işığında Bölgesel Potansiyel Yatırım Alanlarının Belirlenmesi Proje Döngüsü Eğitimi Uygulamalı Finansal Tablolar Analizi Bölgesel Rekabet Edebilirlik Analizi Girişimcilik ve Girişim Finansmanı Kalkınma Bankası ve Kalkınma Ajansları Teknik İşbirliği Programı Kurumsal Kapasite Artırma Eğitimleri KOBİ lerde Finansal Yönetimin Temel Stratejileri Sektörel Performans Değerlendirmesi, Bölgesel Rekabet Edebilirlik Analizi ve Bölgesel Potansiyel Yatırım Alanlarının Belirlenmesi Belirlenmiş olan bu eğitimler Ocak 2011-Aralık 2012 döneminde Ajanslarla işbirliği içerisinde gerçekleştirilen 34 kurumsal kapasite artırma eğitimiyle 770 Ajans uzmanına ulaşılmıştır. Eğitimler Kalkınma Bankası nın uzman personeli vasıtasıyla gerçekleştirilmiştir. Uygulanan eğitimler, çalışmaya katılan Ajanslar, katılımcı sayıları, eğitmenler aşağıdaki tabloda özetlenmiştir. Kalkınma Bankası ve Kalkınma Ajansları Teknik İşbirliği Programı Kurumsal Kapasite Artırma Eğitimleri Ocak 2011-Aralık

39 TEKNİK İŞBİRLİĞİ ve DANIŞMANLIK HİZMETLERİ Kurumsal Fizibilite Çalışmaları, Sektörel Çalışmalar ve Uygun Yatırım Alanları Çalışmaları: Yine aynı dönem içerisinde Ajanslarla yapılan işbirliği kapsamında farklı bölge ve alanlarda sektörel raporlar, fizibilite raporları, uygun yatırım alanları çalışmaları, strateji gelişim raporları niteliğinde 13 farklı çalışma gerçekleştirilmiştir. Uygun yatırım alanı çalışmaları, ilin sahip olduğu ekonomik, sosyal, coğrafik ve demografik yapı ile alt yapı imkânları mevcut durumu ve ilin gelişme eksenleri dikkate alınarak sahip olduğu kaynakların kullanımı başta olmak üzere yörede ekonomik açıdan potansiyel taşıyan üretim konularının ve son aşamada ise il için öngörülen yatırım konularının kuruluş yeri faktörleri açısından analize tabi tutularak göreli üstünlüklerinin ortaya konulmasına yönelik çalışmalardır. Bu çalışmanın yanı sıra, bölge planlarına girdi sağlayacak ve/veya özel amaçlı ve öncelikli sektörler için özel amaçlı sektörel analizi içeren çalışmalarda yapılmaktadır. Fizibilite çalışmaları doğrudan girişimcilerin yatırım kararlarına etki edebilecek Kalkınma Ajanslarının yatırımcının bölgeye yatırım yapmasında yönlendirici görevini yerine getirirken kullanabileceği bir araç olarak kullanmasına yönelik yapılan çalışmalardır. Fizibilite raporları, tüm ulusal ve uluslararası yasal düzenlemeler, finansman imkânları dikkate alınarak, yatırım değerlendirme standartları ve kriterlerini kapsayan bir şekilde Kalkınma tarafından oluşturulan ekonomist, mali ve teknik bir ekip tarafından hazırlanmaktadır. Kalkınma Bankası ile Kalkınma Ajansları Teknik İşbirliği Programı çerçevesinde bugüne kadar yukarıda sayılan nitelikte 13 farklı çalışma gerçekleştirilmiştir. SONUÇ Bölgesel ve ulusal düzeyde ajansların yürüttüğü çalışmaların önemine inanan ve bu konuda ülkemizin her bölge, sektör ve alanında önemli deneyimleri olan bir kurum olarak ajansların yaptığı çalışmalara diğer tüm kurumlar gibi destek vermek en önemli önceliklerimizden birisidir. Bu nedenle yapılan işbirliğinde belirlenen kısa, orta ve uzun vadeli stratejilerin bir yansıması olarak: Kısa ve orta vade: Kurumsal kapasitenin en önemli unsuru olan insan kaynağının belirlenen uzmanlık alanlarında eğitimler yoluyla desteklenmesi Orta ve uzun vade: Kalkınma Bankasının uzmanlık alanına giren eğitim dışı hizmet alanlarında ajans faaliyetlerine destek verilmesi, Uzun vade: Ajanslarla bölgesel yatırım projelerinin hayata geçirilmesine yönelik finansman olanakları oluşturulmasına öncülük edilmesi hedeflenmektedir. Yapılan değerlendirmelerde görüldüğü gibi kısa ve orta vadede planlanan hedeflere ulaşmak konusunda ciddi yol alınmış durumdadır. Kalkınma Bankası ve Kalkınma Ajansları arasında işbirliğinin ilk fazı olarak nitelenebilecek dönemi çalışmaları, yukarıda belirtilen orta ve uzun vadede yapılabilecek ortak çalışmalar konusunda bütün taraflar açısından neler yapılabileceğini, potansiyelleri ve ortak işbirliği fırsatlarını bütün açıklığıyla ortaya koymaktadır. 39

40 TEKNİK İŞBİRLİĞİ ve DANIŞMANLIK HİZMETLERİ dönemi teknik destek hizmetleri açısından yapılan değerlendirme sonuçlarına göre: Eğitimlerde beklentilerin çok büyük oranda karşılanarak kurumsal kapasite artırma hedeflerine belirlenen alanlarda önemli katkılarda bulunduğu konusunda Kalkınma Bankası uzmanları ve Kalkınma Ajanslarının ortak görüşe sahip olduğu, Eğitim dışı hizmet alanında sağlanan teknik destek hizmetleri ile ajanslar açısından stratejik alanlarda uzmanlık gerektiren önemli ve nitelikli destekler verildiği konusunda ortak görüş oluştuğu görülmektedir. Hizmet çalışmasının yukarıda verilen takvime uygun olarak kalkınma ajansları yetkilileri ile değerlendirilmesinden sonra, gelecek 2 yıllık dönem için hazırlanacak planlamayla eğitimler, eğitim dışı hizmetler şeklinde uygulamaya devam edilmesi planlanmaktadır dönemine içerisinde ise Kalkınma Bankası-Kalkınma Ajansları Teknik İşbirliği Programı kapsamında 25 eğitim programının gerçekleştirilmesi ve ek olarak 500 Ajans uzmanına ulaşılması (Toplamda 1200 uzman), yine aynı dönemde fizibilite, sektör ve uygun yatırım alanı çalışması çalışmalarının Ajanslarla işbirliği içerisinde devam ettirilmesi planlanmaktadır. Devam eden sayımızda Bankamızın bakış açısıyla yatırım fizibilitelerinin hazırlanma gerekliliği üzerine bir değerlendirme ve Ajanslarda uygulanan eğitim modüllerine ilişkin teknik değerlendirmelerimiz okuyucularla paylaşılacaktır. İLETİŞİM İş Ürün ve Planlama Daire Başkanlığı Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş. İzmir Cad. No: Kızılay ANKARA Tel :

41 BASINDA Kalkınma TKB, JAPAN BANK FOR INTERNATIANOL COOPERATION İLE MÜTABAKAT İMZALADI. ANADOLU AJANSI 12 EKİM 2012 ANKARA (AA) Türkiye Kalkınma Bankası (TKB) ile Japan Bank for International Cooperation (JBIC) arasında enerji yatırımlarına kaynak sağlamayı hedefleyen bir Çerçeve Mutabakat Belgesi (Memorandum of Understanding) imzalandı. TKB'den yapılan yazılı açıklamaya göre, Banka, JBIC ile Türkiye'de yenilenebilir enerji ve enerji verimliliği yatırımlarına kaynak sağlamayı hedefleyen bir Çerçeve Mutabakat Belgesi imzaladı. İmza törenine, TKB adına Genel Müdür Vekili Metin Pehlivan ve Yönetim Kurulu Üyesi İrfan Tokgöz, JBIC adına Nükleer ve Yenilenebilir Enerji Genel Müdürü Yutaka Funada ve diğer banka yetkilileri katıldı. Tokyo'da gerçekleşen imza töreni ile ilgili açıklama yapan TKB Genel Müdür Vekili Metin Pehlivan, yenilenebilir enerji ve enerji verimliliği projelerine bankanın verdiği önemin sürdüğünü, enerjide dışa bağımlılığı azaltacak her adımın değerli olduğunu, bu tür finansman işlemlerinin kalkınma bankacılığının faaliyet alanları arasında yer bulduğunu ifade etti. TKB, JBIC İLE MÜTABAKAT İMZALADI TÜRKİYE KALKINMA BANKASI, JAPAN BANK FOR INTERNATIANOL COOPERRATION İLE MÜTABAKAT İMZALADI. Türkiye Kalkınma Bankası (TKB) ile Japan Bank for International Cooperation (JBIC) arasında enerji yatırımlarına kaynak sağlamayı hedefleyen bir Çerçeve Mutabakat Belgesi (Memorandum of Understanding) imzalandı. TKB'den yapılan yazılı açıklamaya göre, banka, JBIC ile Türkiye'de yenilenebilir enerji ve enerji verimliliği yatırımlarına kaynak sağlamayı Hedefleyen Bir Çerçeve Mutabakat Belgesi imzaladı. İmza törenine, TKB adına Genel Müdür Vekili Metin Pehlivan ve Yönetim Kurulu Üyesi İrfan Tokgöz, JBIC adına Nükleer ve Yenilenebilir Enerji Genel Müdürü Yutaka Funada ve diğer banka yetkilileri katıldı. Tokyo'da gerçekleşen imza töreni ile ilgili açıklama yapan TKB Genel Müdür Vekili Metin Pehlivan, yenilenebilir enerji ve enerji verimliliği projelerine bankanın verdiği önemin sürdüğünü, enerjide dışa bağımlılığı azaltacak her adımın değerli olduğunu, bu tür finansman işlemlerinin kalkınma bankacılığının faaliyet alanları arasında yer bulduğunu ifade etti. 41 BLOOMBERG HT 12 EKİM 2012

42 KURUMSAL İLETİŞİM VE EĞİTİM DAİRE BAŞKANLIĞI FAALİYETLERİ KURUM DIŞI EĞİTİMLER ( EKİM/ ARALIK 2012 ) EĞİTİM VEREN KURUM KONU TARİH/YER KİŞİ - EIF'12 Uluslararsı Enerji Kongresi ve Fuarı 4-5 Ekim 2012 Ankara 6 Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi Türkiye 12. Enerji Kongresi ve Sergisi Kasım 2012 ODTÜ-ANKARA 5 Türk Standartları Enstitüsü 1.inci Bilişim Teknolojileri Standartları Konferansı 05 Aralık2012- RIXOS Otel ANKARA 7 Sermaye Piyasası Lisanslama, Sicil ve Eğitim Kuruluşu (SPL) e-genel Kurul Eğitimi (Elektronik Ortamda Kişiye Özel) Ekim 2012 Ankara 3 T. İç Denetim Enstitüsü Dönüşüm, İç Denetimin Süreçteki Liderlik Rolü Konferansı 12 Kasım 2012 Ankara 1 Sermaye Piyasası Lisanslama, Sicil Ve Eğitim Kuruluşu (SPL) Temel Düzey Lisans Yenileme 19 Kasım 2012 Ankara 1 Sermaye Piyasası Lisanslama, Sicil Ve Eğitim Kuruluşu (SPL) Temel Düzey Lisans Yenileme 24 Aralık 2012 Ankara 1 1 Bankamızca Karapara Aklama ile Mücadele Aralık

43 KURUMSAL İLETİŞİM VE EĞİTİM DAİRE BAŞKANLIĞI FAALİYETLERİ ANAOKULUMUZ EĞİTİCİLERİNİN EĞİTİMİ ( TEMMUZ / EYLÜL 2012 ) Bankamız 2012 yılı Eğitim Programı kapsamında yapılması planlanan Anaokulu personeline yönelik iş başı eğitimleri, Ekim Aralık 2012 tarihlerinde Anaokulumuzda gerçekleştirilmiştir. Eğitimlerde; LEYLA ÖZEL-ORTADOĞU TEKNİK ÜNİVERSİTESİ AB PROJE UZMANI-EĞİTMEN DANIŞMAN PROF.DR. NİLÜFER DARICA-HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ ÇOCUK SAĞLIĞI VE EĞİTİMİ BL. PROF.DR. BELMA TUĞRUL -HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ OKULÖNCESİ ÖĞRETMENLİĞİ DOÇ.DR. ÖMER ADIGÜZEL-ANKARA ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ FAKÜLTESİ PROF.DR. EMİNE GÜL KAPÇI-ANKARA ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ FAKÜLTESİ tarafından; İNSAN TANIMA SANATI VE ETKİLİ İLETİŞİM 21. YÜZYILDA OKULÖNCESİ EĞİTİMİNDE YENİ UYGULAMALAR ÇOCUĞUM ÜZÜLMESİN VELİ SEMİNERİ OKUL ÖNCESİ EĞİTİMDE, EĞİTİM PROGRAMLARI, SINIF YÖNETİMİ, OYUN OKULÖNCESİ DÖNEMDE DRAMA-OYUN VE METİNDEN DOĞAÇLAMAYA DAVRANIŞ VE DUYGUSAL SORUN YAŞAYAN ÇOCUKLARI DESTEKLEMEYE YÖNELİK YAPICI ÖNERİLER konuları uygulamalı olarak örneklerle ele alınmıştır. 43

44 KURUMSAL İLETİŞİM VE EĞİTİM DAİRE BAŞKANLIĞI FAALİYETLERİ Finans Piyasaları ve Finansal Araçlar ( Bankamız Hazine Daire Başkanlığı ndan Müdür Erdinç KUTLU tarafından Finans Piyasaları ve Finansal Araçlar konulu sunum; I. Finansal Sistem ve Sistemi Oluşturan Unsurlar, II. Finansal Piyasaların Fonksiyonları, III. Finansal Piyasaların Sınıflandırılması, IV. Finansal Aracılar (Kurumlar), V. Finansal Araçlar, a. Para Piyasası Finansal Araçları b. Sermaye Piyasası Finansal Araçları c. Türev Finansal Araçlar VI. Finansal Piyasaların Küreselleşmesi; Başlıkları altında Bankamız Seminer Salonunda 28 Kasım 2012 Çarşamba günü, saat 14:00 de katılımcılara aktarılmıştır. 44

45 KURUMSAL İLETİŞİM VE EĞİTİM DAİRE BAŞKANLIĞI FAALİYETLERİ PERFORMANS DEĞERLEMESİ VE YÖNETİMİ SEMİNERİ ( 2012 Yılı Eğitim Programı kapsamında; Kasım 2012 tarihlerinde, Performans Değerlemesi ve Yönetimi konulu seminer Hacettepe Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Doğan Nadi LEBLEBİCİ tarafından Bankamız Seminer Salonunda gerçekleştirilmiştir. Personel Yönetmeliği, Personelin Performansının Değerlendirilmesi konusunun ağırlıklı olarak ele alındığı söz konusu seminere 14 Yöneticimiz katılmıştır. Seminerde; Performansın Anlamı Performans-Kalite İlişkisi Performans Analizi Performans Göstergeleri Performans Değerlendirme Aracının Geliştirilmesi Performans Değerlendirme Araçlarının Kullanımı Performans Değerlendirme Sonuçlarının Kullanımı Performans Ölçümlemesi konuları uygulamalı örneklerle ele alınmıştır. 45

46 KURUMSAL İLETİŞİM VE EĞİTİM DAİRE BAŞKANLIĞI FAALİYETLERİ Makroekonomik Gelişmeler Işığında T.C.M.B. Analitik Bilançosunun Analizi Semineri ( TEMMUZ / EYLÜL 2012 ) Seminer 2012 Hizmetiçi Eğitim Programı kapsamında Bankamızın 12 Biriminden 28 kişinin katılımıyla Kasım 2012 tarihlerinde eğitim salonumuzda gerçekleştirilmiştir. T.C.M.B Analitik Bilançosunun Makroekonomik gelişmeler ışığında Analizi amaçlanan iki günlük seminerde; Merkez Bankacılığı ve Temel İşlevleri, İktisadi istikrarın sağlanmasında Merkez Bankasının Rolü ve Para Politikası Araçları, Türkiye de merkez bankacılığı ve TCMB, Para Politikası ve TCMB Analitik Bilançosunun Analizi, TCMB Bilançosunun Uygulanan İktisat Politikaları Çerçevesindeki Seyri, Temel Parasal Göstergelerin Öngörülmesinde Analitik Bilançonun Önemi: Faiz, Döviz Fiyat Değişimlerine İlişkin Bekleyişler konuları Hazine Daire Başkanlığı yöneticilerinden Dr. Semra PEKKAYA tarafından aktarılmıştır. 46

47 KURUMSAL İLETİŞİM VE EĞİTİM DAİRE BAŞKANLIĞI FAALİYETLERİ YENİ TÜRK TİCARET KANUNU ( TEMMUZ / EYLÜL 2012 ) Başkanlığımız tarafından 2. kez organize edilen, Yeni Türk Ticaret Kanunu konusundaki eğitim; Ankara Üniversitesi Öğretim Görevlilerinden Prof. Dr. İsmail KIRCA, Yrd. Doç. Dr. Burçak YILDIZ, Yrd. Doç. Dr. Başak ŞİT tarafından sunulmuştur. Bankamız 7.Kat Eğitim Salonunda Kasım 2012 tarihleri arasında gerçekleştirilmiş olan eğitime Bankamız personelinden 50 Kişi katılmıştır. SEMİNERDE İŞLENEN KONULAR Yeni Türk Ticaret Kanununun; Başlangıç Hükümleri, Ticari İşletme, Şirketler Hukuku Genel Hükümler 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu'nun Bankacılık Kanunu'na Etkileri Anonim ve Limited Şirketler Hukuku 47

48 KURUMSAL İLETİŞİM VE EĞİTİM DAİRE BAŞKANLIĞI FAALİYETLERİ Karapara Aklama İle Mücadele SEMİNERİ ( TEMMUZ / EYLÜL 2012 ) Aklama ve Terörün Finansmanı Suçu ile Mücadelede önleyici Tedbirler olarak nitelendirilen yükümlülükler konusunda bankamız çalışanlarının bilincini artırmak için Karapara Aklama İle Mücadele kapsamında yürütülen Hizmetiçi eğitimlerde eğitici olarak görev alan personelin bilgilerinin güncellenmesi ile mevcut eğiticilerin sayısının artırılması amacıyla planlanan Eğiticilerin Eğitimi konulu program 11 Aralık 2012 tarihinde Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığı (MASAK) Uzmanı Sn. Şerife AVCI nın sunumuyla gerçekleştirilmiş ve eğitime 23 personel katılmıştır. Bankalarca her yıl uygulanması zorunlu olan Karapara Aklama ile Mücadele eğitim programı kapsamında eğitici olarak görev alan katılımcılara; 5549 sayılı Kanunun kapsamında yükümlülükler, Denetim ve yaptırımlar, Suç gelirlerinin aklanması, Aklama ile mücadele ve mevzuat, Aklama suçu ve cezası, Terörün finansmanı, MASAK ın fonksiyonları ve iş akış süreçleri, Denetimler, Yükümlüler, Yükümlülükler, Müşterinin tanınmasına ilişkin esaslar, Gerçek ve Tüzel kişilerde kimlik tespiti, Şüpheli işlem bildirimi, Uyum görevlisi ataması, Devamlı bilgi ve belge verme, Muhafaza ve ibraz ile Yükümlülük denetimi ve ihlalinde uygulanacak cezalar, konu başlıkları ayrıntılı bir şekilde katılımcılara aktarılmıştır. 48

49 KURUMSAL İLETİŞİM VE EĞİTİM DAİRE BAŞKANLIĞI FAALİYETLERİ ULUSLARARASI AVRASYA MARATONUNA BANKAMIZ DA KATILDI. ( TEMMUZ / EYLÜL 2012 ) 11 Kasım 2012 tarihine koşulan 34. Vodafone İstanbul Uluslararası Avrasya Maratonuna Bankamız Ekonomik ve Sosyal Araştırmalarda görevli Müdür Yardımcısı Ömür GENÇ ile birlikte Hazine Daire Başkanlığında görevli Şef Aydın ÇEKEN ve İnsan Kaynakları Daire Başkanlığında görevli Şef Mete TOPRAK katılmışlardır. 34 yıldır geleneksel olarak 8 km, 15 km, metre dallarında düzenlenen kıtalararası Avrasya maratonu ve halk koşusuna toplam kişi katılmıştır. Koşu; Boğaziçi Köprüsü'nden başlayıp Sultanahmet Meydanı'nda sona ermiştir. 15 Km olan koşuya toplam 4400 yabancı ve yerli sporcu katılmış bu kategoride Ömür GENÇ Genel Sıralamada 568, Türk atletler arasında 448 inci olmuştur. 42 Km 195 metre olan koşuya ise toplam 4000 yabancı ve yerli sporcu katılmış ve 2300 kişi maratonu bitirme başarısı göstermiştir kişi maratonun atletizm branşı alanında en zor mesafe olmasından dolayı çeşitli nedenlerden dolayı bitirememişlerdir. Bu koşuda; Aydın ÇEKEN Genel Sıralamada 24, Türk atletler arasında12 nci sırayı almıştır. Mete TOPRAK ise Genel Sıralamada 1335, Türk atletler arasında 408 inci olmuştur. 49

50 KURUMSAL İLETİŞİM VE EĞİTİM DAİRE BAŞKANLIĞI FAALİYETLERİ BANKAMIZDA FUTBOL HEYECANI SONA ERDİ. ( Bankamız tarafından bu yıl beşincisi düzenlenen Halı Saha Futbol Turnuvası 16 Aralık 2012 Pazar günü yapılan final maçları ile sona erdi. 30 Eylül 2012 tarihinde başlayan ve Banka çalışanları arasında büyük ilgi gören V. Halı Saha Futbol Turnuvası 7 Asil 5 yedek olmak üzere 12 kişiden oluşan 7 takım arasında tek Grup sistemiyle gerçekleşti. 09 Aralık 2012 günü yapılan yarı final maçlarında Sonpromosyon - Dinamik Spor üçüncülük, LODOS Spor - ALBATROS şampiyonluk için oynadı. 16 Aralık 2012 Pazar günü gerçekleştirilen final maçları sonrasında şampiyonluğu ALBATROS kazanırken, LODOS Spor ikinci, Sonpromosyon ise üçüncü oldu. Bankamız Genel Müdür Yardımcımız Bahattin SEKKİN, Daire Başkanımız Salih DE- MİREL, Müdürler, Müdür yardımcılarımız ve personelimizin katılımlarıyla düzenlenen Kupa Töreninde, ALBATROS a Şampiyonluk Kupası ve madalyaları Genel Müdür Yardımcısınız Bahattin SEKKİN tarafından verilirken LODOS Spor a İkincilik ödülü ve madalyaları Daire Başkanımız Salih DEMİREL tarafından verildi. Sonpromosyon da üçüncülük ödülü ve madalyalarını Mehmet Ali TOPRAKOĞLU n dan aldı. En Centilmen sporcu olarak BÜRO MEMUR SEN den Mehmet DEMİR seçilirken, Gol Kralı ödülünü LODOS SPOR dan Atalay İPEK, En İyi Kaleci ödülünü de ALBATROS takımından Mehmet YILMAZ aldı. 50

51 KURUMSAL İLETİŞİM VE EĞİTİM DAİRE BAŞKANLIĞI FAALİYETLERİ TURNUVADAN RESİMLER 51

52 KURUMSAL İLETİŞİM VE EĞİTİM DAİRE BAŞKANLIĞI FAALİYETLERİ TURNUVADAN RESİMLER 52

53 KURUMSAL İLETİŞİM VE EĞİTİM DAİRE BAŞKANLIĞI FAALİYETLERİ SANAT GALARİMİZDE AÇILAN RESİM SERGİSİNDE BANKAMIZA SANATCILAR TARAFINDAN ARMAĞAN EDİLEN RESİMLER 2012 EKİM-ARALIK DÖNEMİ Kasım 2012 tarihleri arasında Bankamız Sanat Galerisi nde açılan Nurgül Eren Resim Sergisi nden Bankamız koleksiyonuna alınan Muhabbet isimli karışık teknik tablo Kasım 2012 tarihleri arasında Bankamız Sanat Galerisi nde açılan Gülten Başmısırlı Resim Sergisi nden Bankamız koleksiyonuna alınan Gesi Bağları isimli Yağlıboya tablo Aralık 2012 tarihleri arasında Bankamız Sanat Galerisi nde Uğur Sezlev Resim Sergisi nden Bankamız koleksiyonuna alınan Çiçek Demeti isimli yağlı boya tablo Aralık 2012 tarihleri arasında Bankamız Sanat Galerisi nde açılan Serhan Çiftçigüzeli Resim Sergisi nden Bankamız koleksiyonuna alınan Takunya Ustası isimli Minyatür tablo. 53 ( TE