Makro İh)ya) Poli)ka. Bilgin Bari

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Makro İh)ya) Poli)ka. Bilgin Bari"

Tülay Bardakçı
7 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Makro İh)ya) Poli)ka Bilgin Bari

2 Finansal İs,krar Son dönemde küresel ekonomide yaşanan gelişmeler ışığında, finansal is,krarın makroekonomik is,krar için bir ön koşul olduğu ve merkez bankalarının finansal sistemde biriken riskleri gözardı etmemesi gerek,ği görüşü küresel plabormlarda yaygınlık kazanmışcr. Finansal is,krar, para poli,kasının etkinliğini önemli ölçüde arcrmakta, finansal is,krarın sağlanamaması ise ülke ekonomisinde ve toplumsal refahta olumsuzluklar yaratmaktadır. Bu nedenle merkez bankaları finansal sistemin is,krarını çok yakından takip etmektedir. Bu gelişmelere paralel olarak Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası finansal is,krarı, dolayısıyla güçlü ve etkin işleyen bir finansal sistemin varlığını, temel amacı olan fiyat is,krarının sağlanmasına yönelik vazgeçilmez bir unsur olarak değerlendirmektedir.

3 Finansal İs,krar Bu kapsamda Merkez Bankası, - Finansal is,krara yönelik sistemik risk unsuru olabilecek yapısal ve makroekonomik gelişmelerin tespi,ne, takibine ve gerek,ğinde diğer kurumlarla işbirliği içinde bunlara yönelik tedbirler alınmasına, - Finansal is,krar açısından finansal sektörün ve gerek,ğinde kuruluşların etkinliğini ve sağlamlığını izlemeye, - Uluslararası alanda finansal is,krara ilişkin gelişmelerin takibi ve ülkemiz açısından değerlendirilmesine büyük önem vermektedir.

4 Finansal İs,krar Merkez Bankası, göze,m ve dene,mden sorumlu diğer kurumlarla koordinasyon içindedir. Ancak bu kurumlardan farklı olarak finansal is,krarı makro açıdan değerlendirmektedir. Bu kapsamda Banka, para poli,kası uygulayıcılığının yanında, merkez bankacılığının temel işlevlerinden olan ödeme sistemlerinin işleyişini sağlamak, son kredi mercii olmak gibi roller de üstlenmektedir. Ayrıca Banka, Türk lirası ve döviz piyasalarındaki aşırı dalgalanmaların finansal piyasalarda neden olacağı olumsuz etkilere karşı etkin bir risk yöne,mi kültürünün piyasalarda yerleş,rilmesi için çaba göstermekte ve bu amaçla yapılan çalışmalara destek vermektedir.

5 Finansal İs,krar Olağanüstü hallerde ise, finansal is,krarın korunması amacıyla Merkez Bankası, Tasarruf MevduaC Sigorta Fonunun kaynaklarının ih,yacı karşılamaması durumunda, bu Fona avans verebilmekte, nihai kredi mercii olarak bankalara kredi açabilmekte, mali piyasaları izlemek amacıyla bankalar ve diğer mali kurumlardan ve ilgili diğer otoritelerden gerekli bilgileri isteyebilmektedir. Makro finansal riskler: - dış denge - sermaye akımları Finansal is,krar için gösterge: - kredi büyümesi - döviz kuru

6 Finansal İs,krar MB Kayıp Fonksiyonu: L t = 1 ( 2 π π T ) t 2 λ ( y y t y ) 2 n + λ ( K K t K ) 2 n K t = K t 1 + βσ ( ) y t 1 y n Makro ih,ya, poli,ka değişkeni 0 < σ 1 - azalıyorsa MB finansal sektörde frene basar

7 Poli,ka Çerçevesi Merkez Bankası, makro finansal riskleri sınırlamak amacıyla, uygulamakta olduğu enflasyon hedeflemesi rejimini, birbirini tamamlayıcı nitelikte farklı poli,ka araçlarını bir arada kullanmaya imkân verecek biçimde yeniden tasarlamışcr.

8 Poli,ka Çerçevesi gecelik borç verme ve borçlanma faizi arasındaki fark (faiz koridoru) genişle,lerek, para piyasasında kısa vadeli faizlerdeki oynaklığın konjonktüre göre ayarlanmasına imkân tanıyan bir operasyonel çerçeve oluşturulmuştur. Böylece, kısa vadeli faizlerin ortalama ge,risinin düşürülüp oynaklığının arcrılması yoluyla kısa vadeli sermaye girişlerinin caydırılması amaçlanmışcr. Faiz koridorunun yanı sıra, piyasadaki Türk lirası likiditesini ve kredi arzını kontrol etmek amacıyla zorunlu karşılıklar bir makro ih,ya, tedbir olarak kullanılmışcr. Bu amaca yönelik olarak zorunlu karşılıklara faiz ödenmesi uygulamasına son verilmiş, karşılık oranlarının ağırlıklı ortalaması arcrılmaya başlanmış ve zorunlu karşılığa tabi yükümlülüklerin kapsamı genişle,lmiş,r.

9 Poli,ka Çerçevesi Bankacılık sisteminin yükümlülük vadesinin uzaclarak finansal is,krarın güçlendirilmesi amacıyla, zorunlu karşılık oranlarının kısa vade için daha yüksek olacak şekilde vadelere göre farklılaşcrılması yoluna gidilmiş,r. Bankacılık sisteminin maliyet ve likidite kanallarının olumlu etkilenmesi ve bankalara likidite yöne,mlerinde daha fazla esneklik sağlanması amaçlarıyla rezerv opsiyonu mekanizması geliş,rilmiş,r. Bu çerçevede bankalara Türk lirası yükümlülükler için tesis edilmesi gereken zorunlu karşılıkların belirli bir oranının yabancı para cinsinden tutulması, Türk lirası ve yabancı para yükümlülükler için tesis edilmesi gereken karşılıkların belirli bir oranının alcn cinsinden tutulması imkânı sağlanmışcr.

11 Finansal Sistem

12 Bankacılık Sektörü Bilançosu

13 Bilanço Bozuklukları Varlıklar kısmında hızlı değer düşmeleri - konut fiyatlarında düşüş - konut kredileri geri ödenmeme - tahvil fiyatlarında düşüş Özkaynaklar = Varlıklar - Yükümlülükler Açık döviz pozisyonu - döviz cinsinden borçlanıp yerli paradan kredi kullandırma - döviz cinsinden borçlanan şirketlerin kur arcşı sonucu bankalara olan borcunu ödeyememesi

14 Bilanço Bozuklukları Vade Uyuşmazlığı - varlıkların vadesinin yükümlülüklerin vadesinden uzun olması Sorunlu Krediler - kredilerin geri ödenmemesi - hızlı kredi genişlemesi Yüksek kaldıraç oranı - düşük özkaynak ile yüksek varlık

15 Poli,ka Uygulaması 1990'lı yıllar yüksek enflasyon ve dalgalı büyümenin hüküm sürdüğü ve finansal krizlerin yaşandığı bir dönem olmuştur. Bu dönemde Merkez Bankası ağırlıklı olarak döviz kurundaki dalgalanmaları sınırlayıcı ve finansal piyasalarda is,krarı sağlamaya yönelik poli,kalar izlemiş,r. Yapısal sorunların bir türlü giderilememesi ve güven ortamının tesis edilememesi nedeniyle Türkiye, 2001 yılı Şubat ayında tarihindeki en derin krizi yaşamışcr. Türk lirası büyük oranda değer kaybetmiş, faizler tarihi seviyelere yükselmiş, bankaların yükümlülüklerini yerine ge,rememeleri nedeniyle ödemeler sistemi, menkul kıymet ve para piyasaları durma noktasına gelmiş ve reel sektörde iflaslar gerçekleşmiş,r. Finansal is,krarın büyük hasar gördüğü bu dönemde finansal sistem ancak devle,n büyük çaplı sermaye destekleri sağlaması ile tekrar çalışır hale ge,rilebilmiş,r.

16 Poli,ka Uygulaması 2001 yılı Mayıs ayında uygulamaya konulan Güçlü Ekonomiye Geçiş programı ile bankacılık sektöründe yapısal reformların hayata geçirilmesi ve kararlılıkla uygulanması ve bu süre zaranda Türkiye ekonomisinin genel anlamda is,krar kazanması ne,cesinde, finansal sistem 2001 yılında yaşanan krizden sonra oldukça güçlü bir yapıya kavuşmuş, kârlılığı artmış ve ekonominin gösterdiği güçlü büyüme performansına önemli katkıda bulunmuştur küresel kriz sonrası Türkiye, sahip olduğu güçlü finansal yapısı nedeniyle küresel krizden sınırlı biçimde etkilenmiş ve kriz sonrası dönemde yüklü miktarda kısa vadeli sermaye girişlerine maruz kalmışcr. Bu durum bir yandan krediye erişimi kolaylaşcrarak tüke,mi hızlandırırken diğer yandan Türk lirasının değerlenmesine ve nihaye,nde cari dengenin hızla bozulmasına yol açmışcr. Ne,cede, tüm bu unsurlar finansal is,krara dair kaygıları arcrmış ve alterna,f bir poli,ka yaklaşımını gerekli kılmışcr. Bu dönemde Merkez Bankası da, finansal is,krar odaklı söylemlerini arcrarak poli,ka değişikliğinin ilk sinyallerini vermiş,r.

17 Türk Lirası Yükümlülükler Zorunlu Karşılık Oranları (%) Vadesiz, ihbarlı mevduatlar ve özel cari hesaplar ile 1 aya kadar vadeli mevduatlar/kaclma hesapları ve 3 aya kadar (1 ay ve 3 ay dâhil) vadeli mevduatlar/kaclma hesapları (*) 11,5 6 aya kadar vadeli mevduatlar/kaclma hesapları (6 ay dâhil) (*) 8,5 1 yıla kadar vadeli mevduatlar/kaclma hesapları (*) 6,5 1 yıl ve daha uzun vadeli mevduatlar/kaclma hesapları ile birikimli mevduatlar/kaclma hesapları 5 1 yıla kadar (1 yıl dâhil) vadeli Türk lirası diğer yükümlülükler (*) 11,5 3 yıla kadar (3 yıl dâhil) vadeli Türk lirası diğer yükümlülükler 8 3 yıldan uzun vadeli Türk lirası diğer yükümlülükler 5 Yabancı Para Yükümlülükler Vadesiz ve ihbarlı döviz tevdiat, yabancı para özel cari ve vadesiz kıymetli maden depo hesapları ile 1 aya kadar, 3 aya kadar, 6 aya kadar ve 1 yıla kadar vadeli döviz tevdiat, yabancı para kaclma ve kıymetli maden depo hesapları (**) 13 1 yıl ve 1 yıldan uzun vadeli döviz tevdiat, yabancı para kaclma ve kıymetli maden depo hesapları ve birikimli döviz tevdiat ile yabancı para kaclma hesapları 9 1 yıla kadar vadeli (1 yıl dâhil) yabancı para diğer yükümlülükler (**) 13 3 yıla kadar vadeli (3 yıl dâhil) yabancı para diğer yükümlülükler (**) 11 3 yıldan uzun vadeli yabancı para diğer yükümlülükler 6

Benzer belgeler

Zorunlu Karşılıklar ve Diğer Makro-İhtiyati Tedbirler: Gelişmekte olan Ülkeler Deneyimleri Konferansı Açılış Konuşması

Zorunlu Karşılıklar ve Diğer Makro-İhtiyati Tedbirler: Gelişmekte olan Ülkeler Deneyimleri Konferansı Açılış Konuşması Erdem BAŞÇI 8 Ekim 2012, İstanbul Değerli Konuklar ve Basın Mensupları, Türkiye Cumhuriyet