ENERJİ SORUNUNUN ÇÖZÜMÜNDE JEOTERMAL ENERJİ ALTERNATİFİ

Transkript

1 ENERJİ SORUNUNUN ÇÖZÜMÜNDE JEOTERMAL ENERJİ ALTERNATİFİ Arş. Gör. Nevzat ŞlMŞEK Dokuz Eylül. nitesi, İküsadi ve İdari Bilimler Fakültesi İktisat Bölümü, Bıu a-izmir. ÖZET Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin ekonomilerini ilgilendiren en önemli sorunlardan birisi de enerjidir. Dünya ülkelerinin hemen hepsinin enerji portföyleri kömür, petrol, gaz gibi fosil kökenli yakıtlardan oluşmaktadır. Fakat bunların ileriki tarihlerde tükenecek olması, alternatif enerji Lıuıaklarıı:: gündeme getirmektedir. Bu çalışmada bu alternatifler içinde maliyeti düşük ve potansiyel açıdan zengin olduğumuz jeotermal enerji üzerinde durularak, bu seçeneğe dikkat çekilmeye çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Jeotermal enerji, enerji sorunu, fosil yakıtlar, alternatif enerji kaynaklan, yenilenebilir enerji kay nakları GEOTHERMAL SOURCES ENERGY AS AN ALTERNATIVE ENERGY SOURCES ABSTRACT One ofthe most important problems of developed and developing countries is the energy. Almost, ali countries generally use coal, natural gas, petrolcüm which are deri 1 ' fossil sources. Nowadays, geothennaj energy is become proper alfcrnative due to the probability of nınrıing out these fosil fuels, in thjs article, we want to cali attention to geothermal energy whose cost is low. Keywords: Geothermal energy, energy, problem of fossil fuels, alternatife energy sources, geothermal sources GİRİŞ Yakın geçmişte ve günümüzde petrol fiyatlarının artması karşısında ülkemizin dış ticaret açığının büyümesinin yanı sıra petrol ihraç eden ülkelerle alış-veriş yapan gelişmiş ülkeler ürünlerini hemen hemen aynı oranda zam yapmaları sonucu büyük petrol faturalarına batıdan ithal edilen malların fiyat artışları da eklenmesi ile dış ticaret açığımız giderek büyümüştür. Bu tür bir bağımlılığı azaltmak için yerli kaynaklara yönelmek ve enerji kaynaklan arasında ikame olanaklarını artırmak gerekmektedir. Yerli enerji kaynaklarına yönelmeyi gerekli kılan bu neden dışında fosil kaynakların tükenme olasılığı da enerji sektöründe dikkate alınması ve üzerinde düşünülüp çözüme kavuşturulması gereken bir sorundur. Kapital enerjilerde denilen tükenir enerji kaynakları grubunda yer alan ve günümüzün başlıca konvansiyon e i kaynağı olan fosil yakıtlar, bilinen sınırlı rezervleri ile gelecek için tükenme tehlikesi taşımaktadır. Dünya Enerji Konseyi'nin International înstitute Applied Systems Analysİs (HASA) adlı kuruluşa hazırlattığı 1995 tarihli "Global Enerji Perspektifleri" adlı raporunda, dünya nüfusunun 2050 yılında 10,1 milyar ve 2100 yılında 11,7 milyar düzeyine çıkacağı vurgulanarak, hazırlanan üç değişik senaryoya göre dünyanın yıllık genel enerji talebinin 2050 yılında GTEP* ve 2100 yılında GTEP arasında olacağı açıklanmaktadır.(l) Kabaca 2050 yılında 850 EJ ve 2100 yılında 1450 EJ düzeylerine ulaşabilecek dünya enerji tüketimleri beklenmelidir. Belli dönem başlarında ya da sonlarında yıllık olası enerji tüketimlerinden çok, bir periyodun kümülatif (birikimli) toplamı önemlidir döneminde dünyanın birikimli enerji tüketiminin EJ olabileceği hesaplanmıştır. Günümüz verileri ile dünyanın petrol ve doğal gaz rezervi toplamı EJ arasında tahmin edilmektedir. Kömür rezervi ise EJ kadardır. Görülebileceği gibi, bilinen ve hesaplanabilen fosil yakıt rezervlerinin toplamı 2100 yılma tek uzanacak kümülatif tüketimi karşılamaya yeterli değildir. Dünya petrol yataklarına 40 yıldan, doğal gaz yataklarına 60 yıldan ve kömür yataklarına 250 yıldan daha çok ömür biçilememektedir(2). Kısacası fosil yakıta dayalı alışılagelmiş enerji tüketiminin sınırları görülmüştür. Tam tükenmese bile, fosil yakıt hammaddeleri kimya endüstrisi için bir girdi olma özelliğinden dolayı gelecek kuşaklara da bırakılması gereken bir kaynak olma özelliğini göstermektedir. Yukarıda sayılan etkenler sonucunda oluşan bir enerji sorunu vardır. Fakat enerji sorunu her ülkede değişik nedenlerin bir bileşimi olmuştur ve sunulacak çözüm önerileri de o ülkenin özel koşullarını içermelidir. Enerji sorununun çözümünde alternatif olarak sunulacak jeotermal enerji kaynağı da bu açıdan düşünülmelidir. Bu çalışmada alternatif enerjiler içinde maliyeti düşük fakat potansiyel açıdan zengin olduğumuz jeotermal enerji üzerinde durarak, ülke ekonomisine yapabileceği katkılar incelenecektir. Bu konu bizim için önemlidir. Çünkü Türkiye fosil kökenli enerji kaynaklan açısından pek varlıklı değildir. İthalat da dışa bağımlılığımızı artıracağından yerli ve yenilenebilir bir enerji türü olan jeotermal enerji, birçok alanda ikame enerji olarak düşünülebilir. JEOTERMAL ENERJİ NEDİR? Jeotermal enerji, yer kabuğu içinde magmada, plui Ekim-Kasım-Aralık 1998, Sayı : 29 \S

2 Tablo 1: Jeotermal Akışkanın Sıcaklığa Göre Kullanım Yerleri ton ve radyoaktif elementlerin doğal parçalanmasından doğan yüksek sıcaklıkların etkisiyle oluşan ve yer kabuğu derinliklerinden yeryüzüne doğru çıkan ısı akımıdır. Jeotermi)! akışkan da, yer kabuğundan çıkan ya da çıkarılan kuru buhar, yaş buhar, ya da sudur. Jeotermal enerjinin temel elemanı bu akışkan olnıaktadır(3). Bu akışkan, çevresindeki normal yeraltı ve yerüstü sularına oranla daha fazla erimiş mineral, çeşitli tuzlar ve gazlar içermektedir ve akışkan sıcaklığının sürekli 20 C den fazla olması gerekmektedir. Yerkabuğunun merkezindeki ateş küresü yerkabuğunun çatlak ve kırıklarından sızarak aşağıya inen yağmur ve kar sulannj ısıtır. Merkezdeki büyük basıncın etkisiyle tekrar yukarıya yönelen kuru buhar, yüksek ısılı su veya her ikisi birden, değişik çatlak ve kırıklardan yeryüzüne çıkarlar. Bu olay sürekli tekrarlandığından Jeotermal enerji "tükenmeyen bir doğal güç" olarak enerji çeşitleri arasında yerini alır (4). Sıcaklığına göre Jeotermal enerji kabaca üç gruba aynlır: 1. Düşük entalpili sahalar (20-70 C sıcaklıkta), 2. Orta entalpili sahalar ( C sıcaklıkta), 3. Yüksek entalpili sahalar (180 C yüksek sıcaklıkta). JEOTERMAL ENERJlNlN KULLANIM ALANLARI Jeotermal akışkanın sıcaklık derecesine göre kullanım alanlarını gösteren Tablo I 'den de izlenebileceği gibi yüksek entalpili sahalar elektrik enerjisi üretiminde kullanılmaktadır. Son zamanlarda orta entalpili sahalarda da elektrik enerjisi üretimi teknikleri kullanılmaktadır. Fakat orta entalpili sahalardan daha çok başta sera ve binalarda ısıtmacılık olmak üzere endüstride kereste, balık vb. kurutulması, temiz tuz eldesi, çimento kurutulması, borik asit, amonyum bikarbonat, ağır su, akışkandaki karbondioksitten kuru buz eldesinde faydalanılmaktadır. Düşük entalpili alanlardan da balık çiftliklerinde, mantar yetiştirmede, balneolojik banyolarda, yüzme havuzlarında yararlanılmaktadır. Jeotermal enerjinin kullanım alanları, akışkan sıcaklığına ve bölge şartlarına bağlı olarak büyük farklılıklar göstermektedir. Jeotermal enerjinin bulunduğu yerde değerlendirilmesi ekonomikliği artıracağından, akışkan, kaynağa en yakın bölgede kullanılmalıdır. Elektrik Üretimi Alp kuşağında yer alan İtalya, Yunanistan, Tibet ve Çin Halk Cumhuriyeti ile beraber Türkiye de Jeotermal kaynaklarından elektrik üretim potansiyeline sahiptir. Bu amaca uygun olarak Türkiye'de belirlenin Jeotermal sahalar arasında en önemli olarak Denizli-KiZlIdere sahası (198 C C), Aydın-Germencik ( C). Çanakkale-Tuzla (173 C), Aydın-SaJavatb (17I C), Kütahya-Simav (162 C). ve İzm ir-seferihisar (150 C) sahalarım gösterebiliriz(5). (Tablo 2). I* Ekim-Kasım-Arahk 1998, Sayı : 29

3 ENERJİ SORUNU Hazne sıcaklığı genelde [50 C den fazla olanjeotermal akışkandan elektrik üretimi gerçekleştirilmektedir. Fakat son zamanlarda buharlaşma noktalan düşük gazlar (freon, izobütaıı vb.) kullanılarak 60- : C sıcaklıktaki sulardan da elektrik üretiminde yararlanıl abilmektedir (6). Jeotermal enerjiden elektrik üretim maliyeti nükleer enerji ve fosil yakıtlara göre ortalama olarak % 80 oranında daha ucuzdur. Isıtma Sıcaklığı y&'c ve daha üstünde bulunan jeotermal akışkandan ısıtma amaçlı olarak yararlanı i abi I inektedir. Isıtma amaçlı jeotermal potansiyelimize bakıldığında dünyada ilk 7 ülke arasına girmekteyiz. Isıtma amaçlı olarak jeotermal akışkan; -Binaları ve kentleri merkezi sistemle ısıtmada ve sıcak kullanma suyu olarak, -Turfanda sebzecilik, meyvecilik ve çiçekçilik yapılabilmesi için seraların ısıtılmasında, -Toprak ve caddelerin ısıtılmasında, -Havaalanıpistlerininısıtılmasmda, -Tropikal bitki ve balık yetiştirmede, hayvan çiftliklerinin ısıtılmasında kullanılmaktadır. Jeotermal ısıtma potansiyeli ile ülkemizde 5 milyon konut ısıtılabilir. Yerleşim bölgelerinin yaklaşık % 30-35'ine karşılık gelecek bu rakam, şu andaki ısıtma amacıyla kullanılan ve çevre kirliliğine neden ohr kaynaklara ikame olabilir. Şu anda ev eşdeğeri ısıtma yaptığımız dikkate alınırsa potansiyelimizin ancak l/100ö'ini kullandığımızı anlaşılır. Jeotermal ısıtmanın maliyeti kömürle ısıtmanın ancak I 5 ine denk gelmektedir. Ayrıca jeotermal ısıtma-değerlendirme sistemleri kendisini en geç 4-5 yılda geri ödeyen yatırımlar olarak görülmektedir. Enerjisi ısıtmada kullanıldıktan sonrajeotermal akışkanlar, rezervuar kayaçlara tekrar geri gönderilirler. Dolayısıyla herhangi bir çevre kirliliği yaratmadığı gibi kendilerini de tekrar geri beslemiş olurlar. Türkiye'de ilk jeotermal ısıtma uygulaması 1964 yılında Gönen Park Oteü'nin ısıtılması ile olmuştur. Ayrıca İzmir'de Balçova Termal Tesisleri ve DEÜ kampus ısıtması, Simav, Kırşehir, Dikili ve Bolvadinde de bu amaçla çalışmalar yapılmaktadır. Akışkanın fiziksel ve kimyasal özellikleri ne olursa olsun ısıtmacılıkta yararlanmak teknik olarak olanaklıdır. Isıtma sistemi; ısının kaynağı, ısının taşınması ve ısının kullanılması olmak üzere üç ana grupta toplanır. Kaynağın bulunduğu alandan, her iklim bölgesinde yararlanma faktörü farklıdır. Çeşitli alternatifler göz önüne alınarak en uygun çözüm için mutlaka fizibilite etütleri yapılmalıdır. Tablo 2'de gösterilen alanlardan hem elektrik üretiminde hem de ısıtma amaçlı olarak yararlanılabilir. Tablo 2: Bazı Önemli Jeotermal Alanlanmızdaki Rezervuar Sıcaklıkları (80 ve daha yüksek sıcaklığa sahip alanlar). Jeotermal Alan Germencik-Ömerbeyli (Aydın) Kızüdere (Denizli) Acıgöl (Nevşehir) (tahmin) Tuzla (Çanakkale) Salavatlı (Aydın) Eynal-Simav (Kütahya) Seferihisar (İzmir) Balçova (İzmir) Hisaralan (Balıkesir) Tekkehamamı, Kabaağaç Uyuz İnaluUyuz, Demirtaş Kurşunlu-Salihli (Manisa) Dikili Kaynarca (İzmir) Ömer-Gecek (Afyon) 1 Çitgöl (Kütahya) 1 Kozaklı (Nevşehir) Hasanabdai-Zilan (Van) Çamköy, Bozköy (Aydın) Sındırgı Erciş Hisarköy (Balıkesir) Yenice Şehiriçi Ilıcabaşı (Aydın) Kızılcahamam (Ankara) Kuzuluk (Sakarya) Karamustafa, Kaynarca (Bursa) Vrganlı (Manisa) Gönen (Balıkesir) tfldırlar(çanakkale) Bigadiç Gediz (Kütahya) Kaynak: ÖRME, s (5) Sıcaklık fc) Jeotermal akışkanın ısıtma sistemlerinde kullanımı akışkanın korozyon ve kabuklaşma eğilimine bağlı olarak iki ayn yöntemle yapılagelmektedir: a) Korozyon ve kabuklaşmanın oluşmadığı durumlarda jeotermal akışkan doğrudan kullanılmaktadır. b) Sorunlu akışkanlarda ise ısı eşanjörleri kullanılarak ikincil bir akışkan ısıtılmaktadır. Gelişenjeotermal teknolojisi kendisinin problemlerini artık çözmüştür. Atık içindeki bazı kimyasal maddeler üretilerek, akışkan bu yolla zararsız hale getirilebilmektedir. Ayrıca dinlendirme havuzlarında bekletilerek bazı bileşenler havuzlarda çöktürülmekte ve su arındırılmaktadır. Denize yakın bazı jeotermal alanlarda, akışkan kimyasal yönden deniz suyu karakterinde d ir ve atık suyun denize gönderilmesi bir somn yaratmayacaktır. Atık suların yeraltına tekrar gönderilmesi hem çevre sorununa yol açmaması hem de rezervuann korunması açısından en benimsenen yoldur. Ekim-Kasım-Aralık 1998, Sayı: 29 17

4 N. ŞİMŞEK Sağlık Alanında Kullanım Kaplıca tedavisi ya da tıp diliyle "'Balneoterapi", tennalizm ve klimatizmi bütünleştiren, maden suyu ile kaynağın bulunduğu yöreye özgü iklim koşullarının ve bunlan tamamlayan biyolojik ortamın kür şeklinde uygulanmasıyla, önemli tedavi etkinlikleri bulunan bi terapi sistemidir(7). Kaplıca tedavisinde etken enerjetik unsur olan yeraltı sıcak maden sulan, yerkürenin yüzeysel ve derin katmanlanndan geçerek, belirli oranda tuz ve gaz yüklenirler. Bu suyun gerek doğal elamanları, gerekse biyolojik ortamı tedavi amacıyla kullanılır. Bu kapsam içerisinde çamur tedavisi, iklim tedavisi, mağara tedavisi gibi uygulamalar görülmektedir. Bu uygulamalar romatizma, kırık, çıkık, cinsel rahatsızlıklar, cilt ve deri hastalıkları, mide ülseri, böbrek taşlarının dökülmesi, ekzama ruhen ve bedenen görülen yorgunluklar gibi hastalıkların tedavisinde olumlu sonuçlar vermektedir. Çeşitli Kndüstrilerdekî Uygulamalar JeotermaL enerji ist kaynağı ya da endüstrinin gereksinimi olan buharı sağlaması yanı sıra içinde bulunan ham madde dolayısıyla da endüstride kullanılmaktadır. Başlıca kullanım alanlarım şöye sıralayabiliriz: - Pastörize süt, ilaç, şeker fabrikalarında, - Soğutma tesislerinde, - Kerestecilik ve ağaç kaplama sanayiinde, - Kâğıt ve dokuma endüstrisinde, - Yiyeceklerin kurutulmasında ve sterilize edilmesinde, konservecilikte, - Bira, vb. endüstrisinde mayalama ve damıtmada, - Derilerin kurutulmasında ve işlenmesinde kullanılmaktadır. Kimyasal Uygulamalar - Jeotermal akışkandaki CO : 'den kuru buz elde edilmesinde, - Jeotermal akışkandan borikasit, amonyum bikarbonat, ağır su, amonyum sülfat vb. kimyasal maddelerin elde edilmesinde kullanılmaktadır(6). JEOTERMAL ENERJİ POTANSİYELİ Yapılan bir envanter çalışmasına göre, özellikle düşük entalpili alanlardaki ısı boşalımının dolaysız ısı enerjisi kullanımında (kent ısıtması, tarımsal ya da endüstriyel uygulamada) MW['lıkbir enerji olanağı sağlayacağı tahmin edilmektedir. Ayrıca ülkemizdeki yüksek entalpili alanlarda da eldeki verilere göre toplam 4500 MW e kapasiteli santraller ile elektrik üretebilmesi olanaklı görülmektedir. Bu değer ülkemizin elektrik kurulu gücüne yakındır. Diğer taraftan, sıcak kuru kaya projeleri olumlu sonuç verdiğinde, yurdumuzun jeotermal enerji potansiyeli iki katma kadar.in.ıhıkreklir. Bu potansiyele rağmen belirlenen potansiyelimizin ne kadar düşük olduğu Tablo 3 *ien görülmektedir. Tablo 3: Türkiyedeki Jeotermal Enerji Potansiyeli Teorik Potansiyel Belirlenen Potansiyel Elektrik Enerjisi (MW b ) Isı Enerjisî~(MW t "} Kaynak: WEC, Enerji İstatistikleri, s.99 ÎÖÖÖ Ülkemizde 4Ö C'ın üstünde akışkan içeren 140 adet Jeotermal saha bulunmaktadır. Yüksek sicaklıklı Jeotermal akışkan içeren sahalar genelde genç tektonik etkinlikler sonucu oluşan grabenlerden dolayı Şekil 1 'den izlenebileceği gibi Türkiye'nin batısında yer almaktadır. Düşük ve orta sicaklıklı sahalar ise volkanizmanm ve fay oluşurnlarmm etkisiyle <k(;ı ve Doğu Anadolu'da ve Kuzey Anadolu fayı boyunca kuzeyde yer almaktadır. Öte yandan maliyet açısından ele alındığında Jeotermal enerjinin oldukça düşük maliyete sahip olduğu görülmektedir. (Tablo 4). Bunda en büyük etken Jeotermal enerjide işletme giderlerinin çok düşük ve bu enerjinin yenilenebilir olmasıdır. Cent bazında ele alman maliyet rakamlarından da görülebileceği gibi en ucuz enerji olarak Jeotermal enerji görülmektedir. Ayrıca 1996 temmuz fiyatlarına göre milyon kca! ısı maliyetleri kömür için TL, fuel oil için TL, doğal gaz için TL, Simav Jeotermal İçin TL, Kırşehir Jeotermal için TL, BalçovaJeotermal için TL, Gönen Jeotermal için TL'dır(9). SONUÇ VE DEĞERLENDİRME Jeotermal Enerji; 1. Yenilenebilir bir enerji olduğundan, bir başka deyişle, dünya varolduğu sürece, bulutlardan dünyamıza dökülen yağmur, kar gibi atmosferik olaylar da devam ettikçe, bu enerji türünün tükenmeyecek olması, fosil enerji kaynaklarının tükenme olasılığının tartışıldığı günümüzde daha güvenilir bir kaynaktır. 2. Enerji tüketiminin artması eğilimi ve enerji darboğazı birlikte düşünüldüğünde, enerji açığının karşılanması, petrole olan bağımlılığın azalması ve döviz kaybının önlenmesi açısından büyük önemi vardır. 3. Enerji ithalatına ayırdığımız dövizin daha da artacağı düşünüldüğünde, ithalatı yapılan enerji kaynaklarının kullanım alanında başka enerji kaynaklan ile ikamesinin geliştirilmesi gerekmektedir. İkamede bu amaç doğmltusunda yerli kaynaklara yer verilmelidir ve yerli kaynaklar içerisinde aynı zamanda ucuz ve temiz olan je «termal enerji ilk seçeneği oluşturmalıdır. 4. Jeotermal enerjinin maliyeti, gerek elektrik üretiminde, gerekse ısıtma yönünden diğer enerjilerin maliyetine oranla %50-%80 kadar daha ucuzdur. IS Ekim-Kasım-Aralık, Sayı: 29

5 ENERJİ SORUNU 5. Daha az ve genellikle kabul edilebilir sınırlar içerisinde kalan ölçüde çevre sorunlarına neden olur. Yeni kuşak binary jeotermal elektrik santralleri ile jeotermal merkezi ısıtma sistemlerinde hiçbir atım yoktur. Yani tüm istenmeyenler sıfır olup bu enerji çevre dostudur. 6. Nükleer enerjinin belirsizliği, çok masraflı olması, kuruluş giderlerinin büyük sermayeyi gerektirmesi, radyoaktif maddelerin yok edilememesi gibi canlılar için te hlike li engellerinden dolayı halen tartışma gündeminde olması, güneş enerjisinin yoğun ve ucuz olmayışı, iç ısıtmada kullanılabilmesi için evlerin yeniden planlanmasının gerekliliği karşısında jeotermal enerji bol, ucuz ve temizdir. yeterlidir. 7. Uygulamaların büyük bölümünde yerli teknoloji 8. Diğer enerji türlerine göre kendini kısa sürede amorti etmektedir. 9. Jeotermal santrallerin devreye girmesi 2-3 yıl gibi kısa sürede olmaktadır. 10. Bu ve bunun gibi yenilenebilir enerjiler yaygın olduklarından, birçoktüketiciyararlanabilir. Dolayısıyla tekel leştirilmeleri zordur. 11. Ucuz elektrik üretiminin sağlanması, elektrik fiyatlarında istikrar sağlanması, fosil yakıtların fiyatlarındaki dalgalanmaların önlenmesi, bol ve ucuz elektrik temini sayesinde endüstrinin gelişmesi, dolayısıyla ihracatı artırıcı etkisinin olması gibi avantajlar sağlayacaktır. Türkiye'de arasında değişen jeotermal kaynak vardır. Jeotermal enerji kullanımı hem Türkiye'de hem de dünyada artmalıdır. Bunun nedenleri; -Jeotermal enerjinin teknik ve ekonomik açıdan geçerli bir enerji kaynağı olduğu yolunda dünyada genelleşen bir görüş oluşmuştur. -Uluslararası işbirliğine giren ve jeotermal projelerin finansmanını sağlayan yoğun örgütlenme etkinlikleri görülmüştür '1İ yılların iki önemli petrol krizi, jeotermal olanakları olan ülkeleri enerji kaynaklarının çeşitle ndirilmesini yoğunlaştırmaya isteklendirmiştir. -Uygun arama yöntemlerinin ve etkin iletim sistemlerinin endüstriyel ölçüde geliştirilmesi sağlanmıştır. Avrupa Topluluğu'nda yenilenebilir enerjilerin geliştirilmesindeki varolan durumu değerlendirmek için 26 Kasım 1986'daki Enerji Konseyi taahhüdünü izleyerek, Komisyon Mart 1987'deyenilenebilir enerji sahasındaki ulusal bilimsel ve teknik müşavirlertoplantısmı düzenlenmiştir. Bu toplantı da Komisyon'a üye ülkelerdeki öncelikler, teknik durum ve prospektler, potansiyel, engellerve var olan programlar hakkında bilgi verilmiştir yılma ait yeni amaçlarla ilgili olarak Konsey'e sunulan raporda Komisyon, yenilenebilir enerjinin katkısının üç kata çıkarılması hedefini öngörmüştür. Yenilenebilir kaynaklar arasında en önem verilen kaynaklardan bir tanesi de jeotermal enerjidir. Topluluk jeotermal enerji kullanımına ve yeni sahaların bulunup işletmeye açılmasına önem vermektedir. Bu amaçla veri bankaları kurulması düşünülmektedir. Kullanılabilecek jeotermal bölgelerin sayısını geliştirmek ve bütünleştirmek için, yüzeye yakın düşük sıcaklıkta ve korozyona uğratmayan sıvıların olduğu jeotermal sahaların kullanımına öncelik verilmesi düşünülmektedir(lo). Türkiye'de Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı'nda enerji sektöründe amacın, artan nüfusun ve gelişen ekonominin enerji gereksinmelerinin sürekli ve kesintisiz bir şekilde ve olabilen en düşük maliyetlerle karşılanabilmesi olduğu belirtilmektedir. Şekil 1: Türkiye'nin Neuiekioniği-volkanik ve jeotermal alanları. Ekim-Kasım-Aralık 1998, Sayı : 29 i o

6 Bu amaca uygun olarakjeotermal enerjinin ucuz, yenilenebilir ve tükenmez bir enerji kaynağı olduğunu bir kez daha vurgula- Tafolo 4: Yakıt Türlerine Göıe Tahminî kwh Maliyeti (cent) Petrol Kömür Nükleer İKüçükHidro Jeotermal Rüzgar Güneş Enerjisi 4,8 5,8 5, N. ŞİMŞEK arası kuruluşların yatırım yapması, bu kaynağın bulunduğu yörelerimize ve ülkemize önemli ölçüde ekonomik ve sosyal katkı sağlayacağı vurgulanmaktadır. Sonuç olarak; döviz harcamalarında tasarruf sağlamak, enerjide dışa bağımlılığı azaltmak, elektrik kesintileri ile üretimin aksamasını önlemek, yurt içi istihdam ve geliri artırmak istiyorsak hem sosyal maliyeti hem de ekonomik maliyeti düşük olan jeotermal enerji potansiyelimizden olabilecek en yüksek düzeyde yararlanmamız gerekmektedir. yalım. Aynca Planda jeotermal kaynaklardan en yüksek yararı sağlamak amacıyla bu alandaki yasal boşluğu gidermeye yönelik çalışmaların tamamlanması, yeni sahaların keşfedilmesi ve var olan sahaların geliştirlmesi amacıyla MTA, üniversiteler, TEK, özel kuruluşlar, özel idare ve belediyelerin jeotermal değerlendirme yatırım ve projelerin destek sağlanması, uluslar *) TEP = Ton eşdeğer petrol 1 TEP = 44GJ(gigajou1e) 1 GJ=lxl0 1) J 1 EJ=lxlO l8 J=lxl0 9 GJ 1 G TEP (giga TEP) = 44 EJ KAYNAKLAR 1) WEC, Türkiye 6. Enerji Kongresi Enerji İstatistikleri, World Energy Council Türk Milli Komitesi, İzmir, ) Özcan, M.. Dünya Fosil Enerji Tüketiminde Sınır ve Aşılması, Enerji Dünyası Dergisi, Sayı 6-7, Ocak 1996, 3) Yücel, F. B.. Enerji Ekonomisi, Febcl Şti.. Ankara, ) Başol, Doğal Kaynaklar Ekonomisi, Anadolu İzmir, ) ÖRME Jeotermal, Jeotermal Enerji, Ankara, Eylül ) MTA, Jeotermal Enerji, MTA MaL, Ankara, ) Arasıl,T., Termal Suların Sağlık Alanında Kullanımı, Anatolia Dergisi, Yıl 2, Sayı:17-18, İzmir, ) DPT, Jeotermal Enerji, Alımcı BYKP ÖİK Raporu, Ankara, ) Örme Jeotermal, Ağustos )Ercömert. T.. Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Geliştirilmesi Açısından Avrupa Topluluğunun 19'lardaki Enerji Politikası, Enerji Dünyası Dergisi, Sayı 4, şö Ekim-Kasım-Aralık 1998 Sayı : 29