ULUSLARARASI KONFERANS TÜRKĐYE VE AB ÜLKELERĐ ARASINDA KĐŞĐLERĐN SERBEST DOLAŞIMI E VĐZE SORUNLARI 16 NĐSAN 2010, ĐSTANBUL

Transkript

1 ULUSLARARASI KONFERANS TÜRKĐYE VE AB ÜLKELERĐ ARASINDA KĐŞĐLERĐN SERBEST DOLAŞIMI E VĐZE SORUNLARI 16 NĐSAN 2010, ĐSTANBUL Prof. Dr. Halûk KABAALĐOĞLU ĐKV Yönetim Kurumu Başkanı Değerli Konuklar; 1980 yılında Federal Almanya nın başlattığı vize uygulaması sırasında ben Đktisadi Kalkınma Vakfı nın Baş Hukuk Müşaviriydim. Bu görevdeyken, vize ile ilgili hukuki bir mütalaa hazırlamam istenmişti. Bu mütalaayı hazırlarken, Türkiye ile Avrupa Ekonomik Topluluğu arasındaki Ortaklık Anlaşması nı, daha sonra ise 1970 yılında akdedilen Katma Protokol ü inceledik. Dört temel serbesti açısından bakıldığında Türkiye ile imzalanan Ortaklık Anlaşması nın diğer Ortaklık Anlaşmalarından farklı olduğu anlaşılıyor. Bu anlaşma, nihai hedefi tam üyelik olduğu için pre-accession anlaşması dedikleri katılma öncesi bir anlaşmadır ve hedef Türkiye nin Avrupa Birliği ne tam üyeliğidir. Bu yüzden, Avrupa Birliği nde öngörülen 4 temel serbesti, Türkiye ile imzalanan Ortaklık Anlaşması nda aynen hükme bağlanmıştır: Malların serbest dolaşımı, işçilerin serbest dolaşımı, sermayenin serbest dolaşımı, hizmetlerin serbest dolaşımı ile yerleşme serbestîsi (iş kurma serbestîsi). Malların serbest dolaşımı konusunda, 12 veya 22 yıllık sürelerle (yani 22 yılın sonunda, Katma Protokol ün yürürlüğe girdiği tarih olan 1973 ten sonra 22 yılı hesap ettiğimizde, 1995 yılı sonu itibariyle), Gümrük Birliği tamamlanmıştır. Böylece, Türkiye gibi ekonomisi Avrupa ülkeleriyle rekabet edebilir mi, edemez mi? diye tereddüt edilen bir ülke tüm sanayi ürünlerinde gümrükleri sıfırlamış ve miktar kısıtlamalarıyla yani kotalarla, eş etkili tüm tedbirleri kaldırmıştır. Bunun sonucunda, 1996 yılından bu yana sanayi ürünlerinde Türkiye, tam rekabete açılmıştır. Şu halde Ortaklık Anlaşması uyarınca, malların serbest dolaşımı da tamamen gerçekleşmiştir. Ancak kişilerin serbest dolaşımı konusunda 12 veya 22 yıl öngörülen süreler, Ortaklık Anlaşması nın yürürlüğe girdiği tarih olan 1963 yılı esas alınarak hesaplanmıştır ve 1986 arasında, işçilerin serbest dolaşımının gerçekleştirilmesi öngörülmüştür. Türkiye 1970 te Gümrük Birliği ne girmeyi kabul ederken, anlaşma mucibince işçilerin serbest dolaşımının bundan on yıl önce, yani 1986 itibariyle gerçekleşmesi gerektiğinin hükme bağlandığını dikkate almıştır. Başka deyişle, 1996 yılında sanayi ürünlerinde tam rekabete girmeyi göze alan Türkiye, bu kararı alırken o tarihten on yıl önce 1986 yılında işçilerin serbest dolaşımının yürürlüğe girmesini beklemekteydi.. Maalesef işçilerin serbest dolaşımı, 1986 yılında yürürlüğe girmemiş, hatta bunu engellemek için 1980 yılında Türk vatandaşlarına yönelik vize uygulaması getirilmiştir. Vize uygulaması yürürlüğe girdiği zaman, Almanya tarafından ortaya sunulan gerekçe ise; Türkiye den siyasi ilticaların arttığıdır. Ancak siyasi ilticaların önlemesinin yolu, vize değildir Cenevre Konvansiyonu na göre (Mülteciler Konvansiyonu) bırakın vizeyi, pasaportu ve kimliği dahi olmayan bir kişinin iltica başvurusunun işleme alınması gerekmektedir. Vizenin uygulanması için sunulan bu gerekçe, samimi olmayan bir gerekçe idi ve 1980 nin Eylül ayında yürürlüğe girdi. Daha sonra, söz konusu Üye Devletin iç mevzuatında yapılan değişikliklerle, ilticaların önlenmesini sağlayan tedbirler alındı. Bu çerçevede, Đktisadi Kalkınma Vakfı tarafından 1980 yılında hazırlanan hukuki mütalaada, hizmetlerin serbest dolaşımı ve iş kurma serbestîsi konusundaki hükümlere değinmiştik. Orada da bundan sonra Türkiye ile Avrupa Topluluğu arasındaki ilişkilerde hizmetlerin serbest

2 dolaşımında ilerlemeler olacağından, fakat bu ilerlemeler gerçekleşene kadar hiçbir şekilde yeni kısıtlama getirilmeyeceğinden bahsediliyordu. Bir başka deyişle, standstill hükmü söz konusu idi yılında yürürlüğe giren Katma Protokol ün 41. maddesine göre; Üye Devletlerin ve Türkiye nin hizmetlerin serbest dolaşımı konusunda ve right of establishment dediğimiz -iş kurma serbestîsi- konusunda hiçbir yeni kısıtlama getirilemeyeceği belirtiliyordu. Maddede bu hüküm açık ve nettir. Ayrıca, uygulanması için başka bir makam veya merciinin karar almasını gerektirmemektedir. O nedenle bu hükmün doğrudan etkisi olduğu vurgulanmıştır- ki buna direct effect denmektedir- ve Üye Devletler açısından bağlayıcıdır. Avrupa Toplulukları Adalet Divanı nın kararı ile Türk vatandaşlarına hizmetlerin serbest dolaşımı konusunda 1973 yılındaki durum ne ise, ondan geriye gidiş olmayacağı/olamayacağı açık ve kesin bir hükme bağlamıştır. Türkiye ye hukukun üstünlüğü, Hukuk Devleti ve anlaşmaların bağlayıcılığı gibi konularda çok güzel nutuklar çeken Avrupa Topluluğu yetkililerinin; rule of law, supremacy of law gibi dersler veren değerli Üye Devlet akademisyenlerinin; bu karardan sonra mahkeme kararına riayet etmelerini beklerdik, bekledik. Fakat onlar ne yaptı? Öncelikle bunun sadece kamyon şoförlerini ilgilendireceğini dile getirdiler! Guardian of the treaties, antlaşmaların bekçisi yani Avrupa Hukukunun doğru uygulamasını sağlamakla mükellef Avrupa Komisyonu; 12 Üye Devlete 1973 yılında yürürlükte olan durumun ne olduğunu sordu. O tarihteki 12 Üye Devletten sadece Almanya ve Danimarka bu soruya cevap verirken, bu tarihte Türk vatandaşlarına vize uygulamadıklarını belirttiler. Şimdi ise, vizesiz gidecek olanlara, vize gerekmediğine dair Konsolosluklardan bir belge alınması (vize muafiyet belgesi) gibi bir koşul getirildi; bu bizlere sadece vizenin adının değiştiğini göstermektedir. Danimarka Dışişleri Bakanlığı, bir süre önce bir açıklama yaptı ve hizmet sunmak isteyen Türk vatandaşları için 3 aydan kısa olmak kaydıyal vizeyi kaldırdığını açıkladı. Ama yine de Danimarkalı firmadan mektup alacaksınız, onu Türkiye deki Danimarka Konsolosluğuna ek evraklar ile götüreceksiniz sonrasında da size vize muafiyeti verecekler. Az önce belirttiğim gibi bu, vizenin isminin değiştirilmiş halinden başka bir şey değil. Şimdi yeni bir hukuki raporu, Hollanda nın önde gelen iki hukuk profesörü (Prof. Dr. Kees Groenendijk ve Prof. Dr. Elspeth Guild) hazırlamaktadır. Bu rapor, şu anda hazır ancak basım aşamasında olduğu için sizlere getiremedik. Basımı tamamlandığı zaman bu raporu da, tüm ilgililerin bilgilerine sunacağız. Avrupa Komisyonu nun hazırlamış olduğu da bir guideline mevcuttur. Avrupa Komisyonu nun Genişlemeden Sorumlu Üyesi Sayın Stefan Fule ye geçen haftalarda, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği nin Yönetim Kurulu Başkanı Sayın Rifat Hisarcıklıoğlu ile beraber bu durumu detaylı bir şekilde anlattık. Kendileri bu konuya ciddi bir şekilde eğileceklerini tarafımıza bildirdiler. Avrupa Parlamentosu nda yaptığımız temaslarda ise Sayın Avrupa Parlamentosu Başkanı, Başkan Yardımcıları ve diğer Üye Devlet Temsilcileri ile Türk vatandaşlarına yönelik vize mecburiyeti ile ilgili hukuki durumunu paylaştık. Bu hususta Avrupa Parlamentosu nun 2004 yılında almış olduğu bir karar söz konusudur. Bu kararda, katılma müzakerelerini yürüten ülke vatandaşlarına vizenin uygulanamayacağı dile getirilmiştir. Đktisadi Kalkınma Vakfı olarak, vize konusunda yaşana gelişmeleri sürecin en başından beri takip ediyor ve sorunun hem AB hem de Türkiye nezdinde gündeme taşınması ve tartışılması yönünde çalışmalarımıza devam ediyoruz. Bu kapsamda şimdiye kadar birçok çalışmaya imza attık. Avrupa Birliği ülkelerinde yaşayan vatandaşlarımızın açtıkları davalarda ilk başvuru noktası genelde o ülkelerin barolarına kayıtlı Türk kökenli avukatlar oluyor. Bu tespitten hareketle, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği nin katkılarıyla sayıları 1000 e ulaşan, anılan hukukçularımıza yönelik Brüksel de ve Amsterdam da eğitim seminerleri düzenledik. Vize

3 konusunda yaşanan gelişmelere ilişkin birçok yayın hazırladık ve bu yayınları ilgili kesimlerin dikkatine sunduk. Dışarıda bulunan ĐKV masasından bu yayınlarımızı temin edebilirsiniz. Geçen yıl ise yine Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği nin katkılarıyla, Brüksel merkezli bir sivil toplum kuruluşu olan European Citizen Action Service (kısa adı ECAS) işbirliğinde Vize Şikayet Hattı olarak adlandırdığımız bir proje gerçekleştirdik. Bu proje ile, Türk vatandaşlarının AB ülkelerine girişte almak zorunda oldukları vize ile ilgili karşılaştıkları sorunlardan kaynaklanan şikayetlerin sistematik ve kategorik biçimde derlenip, raporlanmasını sağladık. Proje dahilinde oluşturduğumuz iki telefon hattı ve e-posta adresi aracılığıyla, iki aylık süre içerisinde 1000 in üzerinde çağrı aldık. Projeye ilgi o kadar yoğun oldu ki, proje sona ermiş olmasına rağmen, e-posta adresimizi kapatmadık ve bu adresten gelen şikayetleri almaya devam ediyoruz (bu vesile ile e-posta adresimizi hatırlatmakta fayda görüyorum; vize@ikv.org.tr). Vize Şikayet Hattı Projesi çerçevesinde gelen 1000 e yakın şikayetin değerlendirildiği raporumuz da ĐKV yayınlarından çıkmıştır ve ilgilenenler bu yayına da dışarıdan ulaşabilirler. Raporumuzda gelen şikayetleri 8 kategori altında inceldik ve gerçek, yaşanmış öykülere yer verdik. Böylece vize konusunun ekonomik, sosyal ve hukuki boyutunun yanında bir de insani boyutu olduğunu göstermeye çalıştık. Proje raporu ve rapora ek olarak hazırladığımız ve konunun hukuki yönleri hakkında detaylı bilgi veren Arka Plan Raporunu 18 Mart 2010 tarihinde, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Başkanı Sayın Rifat Hisarcıklıoğlu nun ev sahipliğinde Ankara da gerçekleştirdik. Bu toplantıya Ankara daki kamu kurum ve kuruluşlarının temsilcilerinin yanında AB ülke konsolosluklarının vize bölümü şeflerinden de önemli sayıda katılımcı oldu. Vize konusunda yaşanan sıkıntıları ve bu konunun insani boyutunu bir kere de onlara anlatma şansımız oldu. Önümüzdeki aylarda ise bu toplantının Brüksel ayağını gerçekleştireceğiz ve Brüksel deki yetkililere ve basın mensuplarına bu raporu sunacağız. Az önce belirttiğim üzere Vize Şikayet Hattı Projesi sona ermesine rağmen, bize gelen şikayetleri 6 aylık düzenli periyotlar halinde, vize konusunda yaşanan gelişmeleri de içine alacak şekilde Takip Raporları ile tüm ilgililere sunacağız. Değerli Konuklar, 1996 yılından bu güne kadar, Avrupa Birliği ile Gümrük Birliği ilişkisi içerisinde olan Türkiye nin, o tarihte Gümrük Birliği çalışmalarına başlarken, rekabet koşullarının eşit olması gerekliliği vurgulanıyordu. Bu yüzden Türkiye, Avrupa Birliği nin tüm rekabet kurallarını benimsemek durumundadır. O tarihte yürürlükte olan 85. ve 86. maddeler, söz konusu anlaşmalar değiştiği için şu anda 81. ve 82. maddeler oldu. Ancak şunu bir kere daha vurgulamakta fayda görüyorum: Türkiye, Avrupa Birliği nin rekabet hukuku kurallarını tam anlamıyla kabul etmiştir. Avrupa Komisyonu nun rekabet konusunda çıkardığı tüm tebliğleri, yönergeleri, talimatları aynen benimsemiştir. Türkiye nin Rekabet Kurumu, bugün Üye Devletlerin rekabet kurullarının birçoğundan çok daha etkili bir şekilde rekabet konusunda çalışmaları sürdürmektedir. Ancak eşit koşullarda bir rekabetten söz etmek mümkün müdür? Avrupalı sanayici ve iş adamı, vizesiz veya sınırda birkaç dakika içerisinde 10 veya 15 Avro ödeyerek vize alıp, ellerini kollarını sallayarak serbestçe Türkiye ye girebilirken, Türk sanayicisi ve işadamı, ki sadece Đstanbul ve Ankara dan değil Anadolu Aslanları dediğimiz Kahramanmaraş, Gaziantep ve Adana gibi diğer uzak mesafede iş yapan iş adamlarından da bahsediyoruz, Avrupa ülkelerine iş amaçlı yapacakları seyahatlerde Đstanbul a veya Ankara ya gelerek 22 farklı belge sunmak durumundadır. Bu belgelere bakıldığında ise, özel hayatın ve ticari belgelerin gizliliğini zedeleyecek şekilde ticari sırlar içeren banka hesapları, kredi kartı hesap özetleri, ev tapuları, araç ruhsatları gibi belgeler Üye Devlet konsoloslukları tarafından talep edilmektedir. Vize başvurusunda bulunan Türk vatandaşlarına, konsolosluk personeli tarafından uygulanan muameleyi de unutmamak gerekir.

4 Değerli Konuklar, Bizi dinlerken özellikle bu noktalara dikkat etmenizde yarar görüyorum. Çünkü bunlar rekabeti tamamen olumsuz etkileyen faktörlerdir. Sayın Başkan ın da ifade ettiği gibi; eğer ticari müzakerede bulunacağınız ülkedeki ortağınızla yapacağınız bir iş toplantısına gitmeniz, o ülkede bulunan iş ortağınızın size göndereceği davet mektubuna bağlı ise, eşit koşullarda rekabet imkânından bahsedilmesi mümkün değildir. Bu koşullarda Gümrük Birliği nin uygulanmasında, Türk sanayicisi ve işadamı, tamamen haksız rekabet koşullarıyla karşı karşıya kalmaktadır. Bu olumsuz koşullarının kaldırılması, rekabetin tam anlamıyla tesis edilmesi gerekmektedir. Gümrük Birliği nin gerektirdiği kurumsal karar verme mekanizmasında Türkiye de yer almalıdır. 27 Üye Devletin Bakanları, bir araya gelerek ortak müzakere pozisyonu belirlemektedirler ve Komisyon bu çerçevede üçüncü ülkelerle müzakereleri sürdürmektedir. Bugün Avrupa Gümrük Alanı, 27 ülke artı Türkiye den oluşmaktadır. Bu, müzakerelere gitmeden önce, Avrupa Komisyonu yetkililerinin mutlaka Türk yetkililere danışması gerekliliğini ortaya çıkartmaktadır. Ortaklık Konseyi, Ortaklık Komitesi, Gümrük Birliği Ortaklık Komitesi gibi forumlardan söz edilmekte. Bunlar, belirtilen ihtiyaçları karşılamaktan uzaktır ve nasıl ki şimdi tam üye olan ülkeler, aday ülke ve müzakereleri yürüten ülke durumunda iken, o ülkenin Bakanları belli bazı Konsey toplantılarına veya Komisyon toplantılarına katılabiliyor idiyse, Türk Bakan ın söz konusu toplantılara fiilen katılması gerekmektedir. Bunun emsalleri vardır. Hukuken mümkün olmaz dedikleri resmi toplantı dışında, belki onun marjında Türk Bakanın da görüşlerinin alınması mutlaka gerekmektedir. Şimdi bize hiç endişe etmememizi söylüyorlar. Biz o yapacağımız anlaşmalara bir hüküm koyacağız ve söz konusu ülkeye, benzer bir anlaşmayı Türkiye ile yapmasını tavsiye edeceğiz diyorlar. Buna da Turkey Clause ismini takıyorlar. Turkey Clause dedikleri, hiçbir bağlayıcılığı olmayan bir hükümdür. Gerçek anlamda bir Gümrük Birliği nin işleyebilmesi için, mutlaka karar mekanizması konusunda yeni bir düzenlemeye gitmek gereklidir. Çünkü Avrupa Birliği tek başına, başka ülkelerle müzakerelerde bulunursa ki Meksika ve Tunus ile anlaşma yapıldığı halde, o ülkeler bizimle anlaşma yapmıyorlar ise bu durum Gümrük Birliği nin gerektirdiği formata uygun değildir. Avrupa Birliği, Türkiye yi hiç dikkate almayan bu uygulaması ile Gümrük Birliği ni zayıflatmakta, gerçek anlamda bir Gümrük Birliği nin oluşması için gereken mekanizmayı yerine getirmemektedir. Türkiye ise 1995 yılında bunu kabul etmiştir. Çünkü Türkiye 5 yıl sonra tam üye olacağı beklentisinde, Gümrük Birliği ni bizatihi bir ticari düzenleme olarak değil, tam üyelik öncesi son dönem olarak kabul etmiştir. Gümrük Birliği tamamlandıktan beş-altı yıl sonra, tam üyeliğin gerçekleşmesi beklendiğinden ayrıca bir karar mekanizması düzenlemesi yapılmamıştır. Esasen gümrük birlikleri de hep bir geçiş dönemini ifade eder ve siyasi bütünleşmeyle sona erer. Almanya da prenslikler, küçük şehir Devletleri arasında önce bir Zollverein yani gümrük birliği kurulmuş ve bunun hemen ardından siyasi bütünleşme gerçekleşmiştir yılında Brüksel e giden Türk heyetinin almış olduğu müzakere talimatında, yapılacak Ortaklık Anlaşması nın mutlaka Gümrük Birliği esasına dayandırılması istenmiştir. Niçin? Çünkü 1957 Roma Antlaşması nın 9. maddesinde Avrupa Topluluğu, bir Gümrük Birliğine dayanır denilmektedir. Türkiye bunu, bizatihi bir ticari anlaşma olarak değil, tam üyelik öncesi ulaşılması gereken bir hedef olarak benimsemiştir. Nihai dönemde Gümrük Birliği tamamlandıktan sonra tam üyeliğe geçiş çok daha kolay olacaktır. Ancak dört-beş yıl sonra, tam üyelik beklenirken 15 yıla yaklaşan bir süredir Gümrük Birliği devam etmektedir.

5 AT nin Andorra ve San Marino ile de gümrük birliği vardır. Türkiye yi nüfusu yirmi beş-otuz bini geçmeyen bu mikro ülkelerle aynı kaba koyamazsınız. Türkiye bugün dünyanın en büyük 16. ekonomisidir. Avrupa nın en büyük altıncı ülkesidir. 300 Milyar Doları aşan dış ticaret hacmi vardır. Gümrük Birliği nin gerektirdiği ortak ticaret politikasına uyum şarttır. Bunun için de mutlaka karar mekanizması içinde yer almasını sağlayacak formül bulunmalıdır. Yoksa AB nin uydusu konumundaki bir küçük devlet muamelesi kabul edilemez. Avrupa Birliği nin yapacağı dış ticaret anlaşmalarında (serbest ticaret anlaşmaları veya preferanslı ticaret anlaşmaları gibi) mutlaka karar mekanizması üzerinde durulmalıdır. Türk Bakanın bu toplantılara ve karar alma sürecine katılımı sağlanmalıdır. Bu durum gerçekleşene kadar ise, diyelim ki Avrupa Birliği Kore ile müzakere ediyor, Türkiye de o ülke ile müzakerelere aynı anda başlamalı, müzakereler işbirliği halinde paralel sürdürülmeli ve müzakereler aynı anda sona erdirilip, aynı anda yürürlüğe girmelidir. Gerçek anlamda bir Gümrük Birliği için bu koşul olmazsa olmaz -sine qua non- koşul olarak yerine getirilmelidir. Avrupa Birliği nin bu sorumsuz davranışı Gümrük Birliği ni sulandırıcı; Gümrük Birliği nden uzaklaşmaya yol açan nihayetinde bir serbest ticaret anlaşması şekline dönüşüne yol açan, son derece yanlış ve Türkiye ile olan ilişkilere ihanet anlamına gelen bir tutumdur. Bu tutumun da acilen değiştirilmesi gerekir. Gümrük Birliği nin haksız rekabet koşullarında sürdürüldüğünü belirtmiştik. Bir başka noktaya da işaret etmek isterim. Đktisatçılar gümrük birliklerinin daha ileri ülkelerin lehine çalıştığı gerçeğini ifade ederler. Eğer bir yatırımcı yatırım yapacaksa, Rotterdam, Hamburg gibi enfrastrüktürü, yani altyapısı güçlü bölgelere yapar. Geri kalmış bölge olarak nitelendirilen ülkeler veya bölgelere yapmaz. Onun için Avrupa da Yapısal Fon (structural fund), Sosyal Fon gibi uyum fonları mevcuttur. Avrupalı sanayiciler, bu fonlardan dolaylı veya dolaysız, yararlanırken Türk sanayicisi bunların hiçbirinden yararlanamamaktadır. Bu da bir başka haksız rekabet unsurudur. Gümrük Birliği nde, üçüncü ülke menşeli mallar bir Üye Devlette gümrük işlemlerini tamamlayıp sınırdan girdikten sonra diğer tüm Üye Devletlerde serbest dolaşımdadır. Genelde ABD veya Japonya kaynaklı mallar, Rotterdam, Anvers veya Hamburg gibi limanlardan AB ye giriş yapmakta ve gümrükler orada tahsil edilmektedir. Şimdi Türkiye ye giren üçüncü ülke mallarının Köstence, Varna, Pire ye gelip, gümrük vergileri bu limanlarda tahsil edilip, ülkemize girdikleri görülmektedir. 27 Üye Devlet sınırlarda tahsil edilen bu gümrük vergilerini belli oranlarda ortak bütçeye aktarıp kendi aralarında paylaşırlar. Ama Türkiye, Gümrük Birliği nin gerektirdiği bu gümrük vergilerinin paylaşılması mekanizmasının da dışındadır. O nedenledir ki, bu koşullarda Türkiye nin tam üyeliğinin süratlendirilmesi gerekmektedir. Bu sağlanana kadar da, şu andaki Gümrük Birliği mekanizmasının işleyebilmesi için her şeyden önce karar mekanizmasında Türkiye de yer almalı, hiç değilse biraz önce izah ettiğim gibi paralel müzakereler yürütülmeli ve bir yandan AB, diğer yandan Türkiye bu müzakereleri aynı anda tamamlamalı ve anlaşmanın aynı anda yürürlüğe girmesi sağlanmalıdır. Bütçeden yararlanma konusunda çözümler geliştirilmelidir. Kişilerin serbest dolaşımına getirilen engeller bu arada vizenin kalkması gerekmektedir. Đstanbul daki bir öğrencim, Hollanda da Erasmus programına kabul edildi. 456 euro vize ücreti ödedi. Avrupa Birliği programına gidecek diye üniversitemize kayıt yaptırmadı. Bir buçuk iki ay süre içerisinde vize alamadığı için oradaki programa da kayıt yaptıramadı. Öğrencim bir dönem kaybetti. Ondan sonra Niye Türkiye de Avrupa Birliği ne olan kamuoyu desteği düşüyor? sorusunun cevabı aranıyor. Az önce belirttiğim üzere, Vize Şikayet Hattı Projesi ile buna benzer 1000 e yakın şikayet aldık. Raporumuzda isimler gizli olmak kaydıyla bu şikayetlere de geniş yer verdik.

6 Vize konusunda yaşanan durum o kadar akıl almaz boyutlara ulaşmış durumdaki, bunu kendi deneyimlediğim bir-iki örnek ile açıklamak isterim. Yeşil pasaport sahibi ve kendi üniversitemde Jean Monnet Kürsüsü Başkanı olmama rağmen, önümüzdeki haftalarda Portekiz de gerçekleştirilecek Rotterdam Erasmus Konsorsuyum toplantısına katılamıyorum. Neden? Çünkü Schengen üyesi AB ülkelerinin birçoğu yeşil pasaport sahiplerine vize talep etmezken, Portekiz istiyor. Vize başvuruları, Portekiz in Đstanbul da Büyükelçiliği olmadığı için Ankara dan yapılmak zorunda ve vize başvuru sonucu 4 gün sonra ancak şahsi olarak verilebiliyor. Türkiye nin 6. Çerçeve ve 7. Çerçeve gibi AB Çerçeve Programlarından sorumlu kuruluşu TÜBĐTAK ın Başkanı Sayın Prof. Dr. Nüket Yetiş in gittiği ülkeden vizesi olmadığı için geri çevrilmesi ise oldukça trajik bir olay. Türkiye 6. Çerçeve Programına 256 Milyon Avro; 7. Çerçeve Programına ise 290 Milyon Avro katkı sağlamış bir ülke. Ancak Avrupa Birliği, bu programdan yararlanacak akademisyenler, araştırmacılar, öğrencileri bırakın, bu programdan Türkiye nin en sorumlu kişisini dahi Avrupa ya almıyor. Sonra neden Türkiye de bu projelere ilgi yok deniliyor. Değerli Misafirler; Şu hususu da önemle belirtmek gerekir: Vize sorunu sadece sunulacak hizmetlerin serbest dolaşımı ile ilgili bir sorun değildir. Avrupa Toplulukları Adalet Divanı, sadece o hizmeti sunanın değil hizmetten yararlananın da serbest dolaşımını öngörmektedir. Türkiye ye vize koşulu getirildiği tarihten bu yana büyük değişiklikler, gelişmeler olmuştur. Gerçekten de Türkiye bugün, 1980 yılındaki Türkiye değildir. Bir AB aday ülkesidir, hatta katılma müzakerelerini sürdürmekte olan bir ülkedir. Kopenhag siyasi kriterlerini yeterince yerine getirdiği kabul edilmiştir. Bu nedenledir ki, siyasi iltica talepleri, birçok Üye Devlette reddedilmektedir. Aday ülkeden / müzakereleri sürdüren ülkeden gelen siyasi iltica talebi kabul edilemez diye Fransız mahkemesi tarafından alınan kararlar mevcuttur. O tarihlerde birkaç bin Doları geçemeyen Türkiye nin kişi başı geliri, şimdi Dolar civarındadır. Bugün vize kalktığı zaman Türkiye den Avrupa ya büyük bir akın olacağı iddiaları geçersizdir. Kriz öncesi ülkemizde çalışan yabancıların sayısı bir milyona yaklaşmıştı. Komşu ülkelerden çok sayıda yabancı, ülkemizde fiilen çalışmaktadır. AB ülkelerinde koşullar eski cazibesini kaybetmiştir yılında bir Alman Profesör, beni Almanya ya Hamburg da Sermaye Piyasası seminerine davet etmişti. Vize uygulamasının uluslararası hukuku ve Avrupa hukukunu ihlal ettiği için bir hukukçu olarak şahsımın böyle hukuk dışı bir uygulamaya konu olmasını istemediğim için seminere gelmiyorum dedim. Bunun üzerine davet sahibi Profesör, durumu Federal Almanya Dışişleri Bakanı Hans Dietrich Genscher e bildirdiğinde, Hans Dietrich Genscher gönderdiği mektupta, bunun geçici bir uygulama olacağını vurgulayarak, bu ayrımcı bir davranış değildir ve sadece geçici bir süre için uygulanmaktadır ve yakın zamanda vize uygulaması kalkacaktır demişti. Mektubu halen saklarım. Geçici dedikleri tedbir 30 yıldır uygulamadadır. Komisyon un Üye Devletlere o tarihteki uygulamalarını sorduğunu belirtmiştim. Aslında bunun için özel bir hukuki araştırmaya da ihtiyaç yoktur yılında, standstill hükmünün yürürlükte olduğu tarihte, Avrupa Konseyi Üye Devletleri arasında 2-3 aya kadar varan turistik gezilerde, herhangi bir vize uygulaması söz konusu değildi. Adalet Divanı kararı çerçevesinde bu bağlayıcılığı olan bir husustur. 1 Ocak 1973 tarihinde fiili durum ne ise korunması gerekir ve geri dönüş olamaz. O bakımdan Türk vatandaşlarına yönelik vize mecburiyetinin tamamen kaldırılması gerekmektedir. Hizmet sunacak da, o hizmetten yararlanacak da vizesiz gidebilmelidir. Alman Mahkemesinin kararlarına göre, bir hasta Almanya daki sağlık hizmetlerinden yararlanacaksa, Almanya ya vizesiz gelebilir denilmektedir. Turizm de hizmet sektörü içindedir. Turist de hizmetten yararlanan olarak kabul edilmektedir te turistler de vizesiz girebildiğine göre bugün de aynı durum söz konusu olmalıdır. Türk vatandaşlarının AB

7 üye ülke konsolosluklarına yaptıkları vize başvurularına bakıldığında, başvuruların yüzde 90 ın üzerinde kabul edildiği görülmektedir. Dolayısıyla bu uygulamaya son verilmesinin zamanı gelmiştir. Son olarak, şunu da önemle vurgulamak isterim: Türkiye-AT Ortaklık Anlaşması ve Katma Protokol yanında, Ortaklık Konseyi kararları da; primary source of law yani en üst düzeyde temel hukuk sistemi kurallarındandır. O bakımdan Schengen mevzuatı şunu gerektiriyor gibi söylemlerden vazgeçiniz. (Yabancı konuklara hitaben) Sizlerin Avrupa Komisyonu nda veya Konseyi nde çıkaracağınız Schengen düzenlemelerinin, Türkiye-AT Ortaklık Anlaşması na da uygun olması gerekir. O bakımdan Schengen düzenlemeleri, eğer Ortaklık Anlaşması nı ihlal ediyorsa, hukukun üstünlüğü ilkesi uyarınca kaldırılması gerekir. Saygılar sunarım.