SAMSUN L NDE ASIYA BA LI ÖLÜMLER*

Transkript

1 SAMSUN L NDE ASIYA BA LI ÖLÜMLER* Hanging deaths in Samsun Berna AYDIN 1, Ahmet TURLA 1, Halil BOZ 2, Bekir KARAARSLAN 1 Ayd n B, Turla A, Boz H, Karaarslan B. Samsun ilinde as ya ba l ölümler. Adli T p Bülteni, 2006;11(1):23-29 ÖZET As intihar amac yla s kl kla seçilen bir yöntem olup, kaza ve cinayet olgular nadirdir. Tan mlay c tipteki bu çal flmada; as sonucu ölen olgular n demografik özelliklerinin belirlenmesi ve verilerin benzer çal flmalar ile karfl laflt r larak tart fl lmas amaçlanm flt r. Bu amaçla; Samsun da y llar aras nda ölü muayenesi-otopsi ifllemi uygulanan 3261 adli ölüm olgusundan as sonucu öldü ü belirlenen 61 olgu ile ilgili Samsun Adliyesi arflivinde bulunan kay tlar retrospektif olarak incelenmifltir. Olgular n 37 (%60,7) si erkek, 24 (%39,3) ü kad n olup, yafl ortalamas 32,38±14,15 (11-79) y ld r. Tüm olgularda orijin intihar olarak saptanm flt r. Olgular n %77,1 inde as eylemi ev ve eklentilerinde gerçeklefltirilmifltir. Olgular n %91,8 inde olay yeri inceleme tutana ve olay yeri krokisi bulunmakla birlikte, olay yerine veya ölene ait foto raflar %55,7 sinde mevcuttur. Olgular n %77,1 i tam as ve %82,0 si tipik as fleklindedir. Telem tüm olgularda tespit edilirken, as vas tas olarak 32 (%52,5) olguda ip-urgan kullan lm flt r. Otopsi uygulanan 51 (%83,6) olgudan 38 inde boyun yumuflak dokular nda ekimoz, 32 sinde hiyoid kemik ve/veya tiroid k k rdakta k r k ve bir olguda da boyun omurlar nda ayr lma saptanm flt r. Adli inceleme sürecinin uzamamas ve hatas z sonuçlara ulafl labilmesi amac yla, tüm adli ölümlerde oldu u gibi as olgular nda da, ayr nt l olay yeri incelemesi yap larak krokiler çizilmeli, foto raflar ile desteklenmeli, ölüm nedeni ve adli soruflturma-kovuflturma s ras nda ortaya ç kabilecek olas sorunlar n aç kl a kavuflturulmas için konunun uzmanlar taraf ndan eksiksiz ve usulüne uygun otopsi yap lmas gerekmektedir. Anahtar kelimeler: As, intihar, adli otopsi SUMMARY Hanging oneself is a frequently resorted method to commit suicide. Cases of accident and murder are rarely reported. In this descriptive study, we aim to specify the demographic features of those who were killed as a result of hanging and compare the data with the similar studies. For this purpose; records of 61 hanging cases out of 3261 cases of Samsun administration of courthouse archive which a postmortem examination or autopsy was performed in between were studied retrospectively. Thirtyseven of the cases (60.7%) were male, 24 cases (39.3%) were female. The mean age was 32,38±14,15 (11-79) years. The origin was suicide in all the cases. Hanging took place in the house and its adjacent parts in 77.1% cases. There were scene investigation reports and sketch in 91.8% of the cases, however photographs of the scene or victims were available in 55.7% ca- 1 Ondokuz May s Üniversitesi, T p Fakültesi, Adli T p Anabilim Dal, Samsun 2 Adalet Bakanl, Samsun Adli T p fiube Müdürlü ü, Samsun * Bu çal flma May s 2006 tarihinde Konya da düzenlenen VII. Adli Bilimler Kongresinde poster bildiri olarak sunulmufltur. Gelifl tarihi: Düzeltme tarihi: Kabul tarihi:

2 Cilt 11, Say 1, 2006 ses. Of cases 77.1% were complete hanging and 82% cases were typical hanging. The ligature mark was observed in all cases and rope was used in 32 cases (52.5%) as ligature. Thirtyeight ecchymoses of soft neck structure and 32 fracture of hyoid bone and/or thyroid cartilage was detected in autopsy performed 51 cases. Seperation was observed in the cervical vertebrae in one case. As is the case in all forensic deaths, the scene investigation should be made, sketches should be drawn, findings should be supported by the photographs to avoid delaying judicial procedures and to acquire accurate results. A proper autopsy should be performed by an expert team to clarify the possible question marks in the course of the judicial procedure. Key words: hanging, suicide, autopsy G R fi VE AMAÇ ntihar birçok faktörün etkiledi i ve boyutlar giderek büyüyen toplumsal bir sorundur. Türkiye statistik Kurumu (TÜ K) verilerine göre; y llar aras nda Türkiye genelinde kaba intihar oran ortalama yüz binde 3,20 dir. Samsun ilinin y llar aras ndaki ortalama nüfusu olup, bu dönemde Samsun da kaba intihar oran ortalama yüzbinde 2,68 dir. Ülkemizde as en fazla kullan lan intihar yöntemidir (1). As n n intihar yöntemleri aras nda s k görülmesinin nedeni, kolay uygulanabilmesi, fazla özelli i olmayan, herkesin rahatl kla edinebilece i malzemelerin kullan lmas ve sonucun kesin oldu unun bilinmesidir. As lar n %95 inden fazlas nda orijin intihar, nadiren de cinayet ya da kazad r (2). Bu çal flmada; y llar aras nda Samsun il merkezinde as sonucu öldü ü belirlenen olgular n kay tlar n n incelenerek, demografik özellikleri ve as bulgular n n de erlendirilmesi, elde edilen verilerin benzer çal flmalar ile karfl laflt r larak tart fl lmas amaçlanm flt r. GEREÇ VE YÖNTEM Samsun il merkezinde y llar aras nda ölü muayenesi-otopsi ifllemi uygulanan adli ölüm olgular ndan as sonucu öldü ü belirlenen 61 olgu ile ilgili Samsun Adliyesi arflivinde bulunan kay tlar retrospektif olarak incelenmifltir. Tan mlay c tipteki bu çal flmada; olgular n demografik verileri, olay tarihi, olay n gerçeklefltirildi i yer, olay yeri inceleme tutana, olay yeri krokisi ve olay yerine ya da ölene ait foto raflar n varl, as n n flekli, as noktas, as arac, intihar notu ve daha önce giriflim öyküsü varl, orijin, risk faktörleri, otopsi varl, boyun bölgesindeki lezyonlar ve toksikolojik inceleme varl kaydedilerek, veriler paket istatistik program yard m ile de erlendirilmifltir. Ki-kare analizleri kullan larak, veriler aritmetik ortalama±standart sapma, say ve yüzdelikler fleklinde sunulmufltur. BULGULAR Samsun il merkezinde y llar aras ndaki 8 y ll k sürede ölü muayenesi-otopsi ifllemi uygulanan 3261 adli ölüm olgusundan 258 (%7,9) i intihar orijinli olup, tüm olgular n %1,9 (61 olgu) u, intiharlar n ise %23,6 s as sonucu oluflan ölümlerdir. Olgular n 37 (%60,7) si erkek, 24 (%39,3) ü kad n olup, yafl ortalamas 32,38±14,15 (11-79) y ld r. En fazla olgu %32,8 lik oran ile yafl grubundad r (Grafik 1). Yafl gruplar ile cinsiyet aras nda anlaml bir iliflki saptanmam flt r (p>0.05). Tüm olgularda orijin intihar olarak saptanm flt r. Olgular n olay n gerçekleflti i ay ve günlere göre da l m Tablo 1 de, as eyleminin gerçekleflti i yere göre da l m Grafik 2 de gösterilmifltir. Olgular n 15 (%24,7) inin intihar notu b rakt tespit edilmifltir. Daha önce intihar giriflimi öyküsü 9 (%14,7) olguda bildirilmifl olup, bu olgulardan 3 ü önceki giriflimlerinde de as yöntemini denemifllerdir. Olgular n intihar nedeni olabilecek risk faktörlerinin varl na Grafik 1. Olgular n yafl gruplar na göre da l m. n 20 (%32.8) 11 (%18) 14 (%23) 8 (%13.1) 5 (%8.2) 2 (%3.3) 1 (%1.6) yafl grubu 24

3 Tablo 1. Olgular n olay n gerçekleflti i ay ve günlere göre da l m. Aylar n % Aral k 3 4,9 Ocak 7 11,5 fiubat 2 3,3 Mart 2 3,3 Nisan 9 14,7 May s 5 8,2 Haziran 6 9,8 Temmuz 6 9,8 A ustos 7 11,5 Eylül 4 6,6 Ekim 6 9,8 Kas m 4 6,6 Toplam Günler n % Pazartesi 9 14,7 Sal 5 8,2 Çarflamba 12 19,7 Perflembe 9 14,7 Cuma 15 24,7 Cumartesi 8 13,1 Pazar 3 4, Grafik 2. Olgular n as eyleminin gerçekleflti i yere göre da l m. n 47 (%77.1) Grafik 3. Olgular n kulland klar as araçlar na göre da l m. n 32 (%52.5) 19 (%31.1) 5 (%8.2) 3 (%4.9) 3 (%4.9) 2 (%3.3) 1 (%1.6) 7 (%11.5) 2 (%3.3) 1 (%1.6) olay yeri göre da l m Tablo 2 de gösterilmifltir. On bir olguda birden fazla risk faktörü saptanm fl olup, 19 olguda risk faktörü olabilecek bilgiye ulafl lamam flt r. Olgular n %91,8 inde olay yeri incelemesi yap larak kroki düzenlenmifl olup, %53,6 s nda olay yeri incelemesine hekim kat lmam flt r. Olay yerini ya da öleni foto raflama oran ise %55,7 dir. Olgular n %77,1 i tam as, %82,0 si tipik as fleklindedir. Telem tüm olgularda tespit edilirken, as arac olarak 32 (%52,5) olguda ip-urgan kullan lm flt r (Grafik 3). Olgular n 51 (%83,6) ine otopsi ifllemi uygulanm fl- as arac t r. Otopsi yap lmayanlardan birinde sadece boyun bölgesi disseke edilerek cilt alt incelenmifltir. Adli T p uzman nca de erlendirilen olgular n %97,4 üne, pratisyen hekimlerce de erlendirilen olgular n %60,9 una otopsi uyguland ve aralar ndaki fark n istatistiksel olarak ileri derecede anlaml oldu u saptanm flt r (χ 2 : 13,93; p<0.001) (Tablo 3). Otopsi uygulanan 51 olgudan 38 inde boyun yumuflak dokular nda ekimoz saptanm fl olup, bu çal flmadaki olgularda boyun bölgesinde görülen lezyonlar ile di er çal flmalarda saptanan lezyonlar Tablo 4 de gösterilmifl- 25

4 Cilt 11, Say 1, 2006 Tablo 2. Olgular n intihar nedeni olabilecek risk faktörlerinin varl na göre da l m (n:61). Risk faktörleri n % flsizlik ve ekonomik sorun 9 14,7 Alkol kötüye kullan m 6 9,8 Fiziksel hastal k 3 4,9 Bir yak n n n ölümü ya da hastal 2 3,3 Kesin psikiyatrik hastal k 6 9,8 Olas psikiyatrik hastal k* 8 13,1 Aflk-sevgi sorunlar ** 6 9,8 Okul sorunlar 5 8,2 Ailesel sorunlar 7 11,5 Di er*** 2 3,3 * Kesin psikiyatrik tan s bilinmiyor. Ancak içine kapan kt, psikolojik sorunlar vard, çok sinirliydi, etraf k r p dökerdi vb. fleklinde belirtilmifl. ** Sevgilisi ile anlaflamama, evlenmesine izin verilmeme, terkedilme, aldat lma vb. *** Olgulardan biri cezaevinde hükümlü olup müflahade için getirildi i ak l hastanesinde, di eri asker olup yemin töreninden sonra otel odas nda intihar etmifl. Tablo 3. Olgularda postmortem incelemeyi yapan hekimlere göre otopsi uygulanma durumlar n n da l m. tir. Hiyoid kemik ve/veya tiroid k k rdakta k r k tespit edilen 32 olgunun 24 (%75,0) ü tipik as d r. Otopsi uygulanan 51 olgunun 47 (%92,2) sinden alkol, uyutucu-uyuflturucu ve toksikolojik inceleme için örnek al nm fl olup, sadece bir olguda benzodiazepin saptanm flt r. TARTIfiMA Adli T p Pratisyen Uzman Hekim Toplam n % n % n % Otopsi (+) 37 97, , ,6 Otopsi (-) 1 2,6 9 39, ,4 Toplam ntihar amac yla çeflitli yöntemler kullan lmakta olup, kifliler en kolay ulaflabildi i yöntemle intihara kalk flmaktad r. Birçok ülkede oldu u gibi ülkemizde de Sivas, Batman, Konya illeri ile Trakya bölgesinde as yöntemi ile intiharlar ilk s radad r (3-16). Dülger ve arkadafllar n n (17) zmir de yapt çal flmada ise kendini zehirlemenin en s k kullan lan intihar yöntemi oldu u bildirilmektedir. Bununla birlikte ateflli silah elde edilebilmesinin kolay ve dolay s yla kullan m n n yayg n oldu u ülke ve bölgelerde intiharlar daha s k olarak ateflli silahlar ile gerçeklefltirilmektedir (6,18-21). Tüm adli ölümler içerisinde as ya ba l ölümlerin oran Afyon da %2,3, Kuzey K br s Türk Cumhuriyeti nde %2,7, Diyarbak r da %2,8, Kocaeli de %6,1, otopsi çal flmalar nda ise zmir de %4,8, Edirne de %5,6 olarak bulunmufltur (3,22-26). Samsun da ise as sonucu ölümler, tüm adli ölümlerin %1,9 unu, intiharlar n %23,6 s n oluflturmaktad r. Oranlardaki bu de ifliklik kullan lan intihar yöntemlerinde ülkeden ülkeye, hatta ayn ülke içinde yöresel farkl l klar olabilece ini göstermektedir. TÜ K verilerine göre ülkemizde intiharlar yafl grubunda yo unlaflmakta ve genel olarak erkeklerde daha fazla görülmektedir. Yafl gruplar na ve cinsiyete göre intihar da l ma bak ld nda; 15 yafl n alt nda ve yafl grubunda kad nlar, di er yafl gruplar nda ise erkekler daha fazla intihar etmektedir (1). Ülkemiz verileri ile uyumlu olarak bu çal flmadaki olgular n da ço u erkektir ve en fazla olgu yafl grubundad r. Yine benzer çal flmalarda da as ya ba l ölümlerin daha çok erkeklerde ve genç yafl gruplar nda görüldü ü bildirilmifltir (24-32). Ancak Gören ve arkadafllar (23) Diyarbak r da yapt klar çal flmada olgular n n %57,7 sinin kad n ve en s k görüldü ü yafl aral n n ise oldu unu, Alt nda ve arkadafllar da (11) Batman da intiharlar n en s k genç kad nlarda görüldü ünü, kad nlardaki yüksek intihar oran n n bu bölgedeki kad nlar n negatif sosyal durumu ile iliflkili olabilece ini belirtmifllerdir. Çal flmam zda as ya ba l ölümlerin en çok nisan, en az flubat ile mart aylar nda ve en çok Cuma, en az ise Pazar günü gerçekleflti i saptanm flt r. Yap lan di er çal flmalarda intiharlar n de iflik ay ve günlerde meydana geldi i bildirilmifl olup, ilkbahar ve sonbaharda hafif bir art fl olmakla birlikte, hiçbir mevsimde ve günde anlaml bir y lma göstermedi i görülmektedir (25,27,28,30,32). Kiflinin daha önce intihar girifliminde bulunmufl olmas ve olay yerinde kendi yazm fl oldu u intihar notunun bulunmas orijin belirlemede önemlidir (2). Bu çal flmada tüm olgular n orijininin intihar oldu u, %77,1 inde as eyleminin ev ve eklentilerinde gerçeklefltirildi i, 26

5 Tablo 4. As ya ba l ölümlerde boyun bölgesindeki lezyonlar n da l m. Kaynak Olgu Hiyoid Tiroid Hiyoid ve Krikoid Boyun Hiyoid k r say s k r k r tiroid k r k r omurlar nda ve boyun ayr lma omurlar nda ayr lma Ege ve ark (%13.4) (%1.1) (%1.6) (%0,6) nan c ve ark (%30) Samarasekera ve Cooke (%6,9) (%30,5) (%8,2) (%0,4) Ayd n ve ark (%47,1) (%5,9) (%9,8) (%2,0) olgular n %24,7 sinin intihar notu b rakt ve %14,7 sinde daha önce giriflim öyküsü oldu u saptanm flt r. Benzer çal flmalarda da olgular n %91,8-100,0 ünde orijinin intihar oldu u, eylemin ço unlukla ev ve etraf nda gerçeklefltirildi i, olgular n %25 ve %34 ünün intihar notu b rakt, %20 ve %34 oran nda daha önce intihara giriflim öyküsü bulundu u bildirilmifltir (23,25,27,32-34). Olgular m zda daha önceki intihar giriflimi öyküsü oran n n (%14,7) literatür verilerinden düflük oldu u görülmekte olup, bu oran n daha ayr nt l adli soruflturma ile yüksek ç kabilece i kanaatindeyiz. Ekonomik-sosyal sorunlar yo un olarak yaflayan kiflilerde intihar s kl n n fazla olmas sosyal faktörlerin önemini vurgulamaktad r. flsizlik, geçim zorlu u, al fl lagelmifl sosyal deste in kayb, göç, beklenmedik olaylara tepki, aile içi anlaflmazl klar, ailenin herhangi bir nedenle da lmas, alkol ba ml l, ruhsal hastal klar, bir yak n n n ölümü ve fiziksel hastal klar intihar riskini artt - r c faktörlerdendir (35). Cooke ve arkadafllar (27) Bat Avustralya da as ya ba l ölümler ile ilgili çal flmas nda; olgular n n %33 ünde psikiyatrik hastal k öyküsü ve %24 ünde alkol kötüye kullan m bulundu unu, Leo ve arkadafllar da (34) as yöntemi ile intihar eden olgular - n n %31 inin psikiyatrik tedavi görmüfl oldu unu bildirmifllerdir. Tablo 2 de görüldü ü gibi bu çal flmadaki olgular n %14,7 sinde iflsizlik ve ekonomik sorunlar, %11,5 inde de ailesel sorunlar bulundu u tespit edilmifltir. Samsun ilinin ekonomik ve sosyodemografik verileri Türkiye verilerinden çok büyük sapmalar göstermemekte olup, intihar nedenlerinde de Samsun a özel bir durum bulunmad, Türkiye deki genel intihar nedenleri ile benzer oldu u görülmektedir. Benzer çal flmalar ile uyumlu olarak olgular n ço u tam as ve tipik as fleklindedir (23,27,29,32,33). nan c ve arkadafllar n n (32) çal flmas nda olgular n tümünde, Samarasekera ve arkadafl n n (33) çal flmas nda %98,7 sinde telem görülmüfl olup, bu çal flmada da tüm olgularda telem saptanm flt r. Benzer çal flmalarda oldu- u gibi Samsun da da en fazla kullan lan as arac ip-urgand r (23,25,27,32). Bu sonuç, kiflilerin kolay ulafl labilir intihar araçlar ile intihar etme e iliminde olduklar - n göstermektedir. Tablo 4 te görüldü ü gibi, bu çal flmada hiyoid kemik ve tiroid k k rdakta k r k görülme oranlar n n di er çal flmalardan oldukça yüksek oldu u belirlenmifltir. Buna karfl laflt r lan çal flmalardaki olgular n yafl, kullan - lan as arac ve as fleklindeki farkl l klar n neden olabilece i, ancak daha büyük olas l kla de erlendirme yanl fll klar ndan kaynaklanabilece i düflünülmüfltür. As sonucu ölümlerde orijin belirlenmesi çok yönlü bir adli inceleme gerektirir. Bu nedenle olay yeri ayr nt l incelenmeli, krokiler çizilmeli ve foto raflar çekilmelidir. Ölüm nedeninin tespiti ve adli soruflturma-kovuflturma s ras nda ortaya ç kabilecek olas sorunlar n aç kl a kavuflturulmas için her as olgusunda mutlaka otopsi yap lmas na karar verilmelidir. Orijin belirlenmesinde otopsi bulgular, toksikolojik inceleme sonuçlar, olay yeri incelemesi ve tan k ifadelerinin önemi büyüktür (2). As sonucu ölümlerin, genellikle intihar amaçl, nadiren de olsa cinayet ya da kaza sonucu meydana gele- 27

6 Cilt 11, Say 1, 2006 bilece i unutulmamal d r. Bu çal flmada olgular n yaklafl k yar s nda olay yeri incelemesine hekim kat lmad, olgular n %83,6 s na otopsi uyguland, Adli T p uzman nca de erlendirilen olgularda otopsi uygulanma oran - n n anlaml derecede yüksek oldu u saptanm flt r. Eskiflehir de ise as ya ba l ölümlerde olgular n %23,5 ine otopsi uyguland bildirilmifltir (29). Sonuç olarak; tüm adli ölümlerde oldu u gibi, as sonucu ölüm olgular nda da bilirkifli olarak Adli T p uzman n n olay yerinde yap lacak tüm incelemelere kat lmas ve ölü muayenesi ile yetinilmeyip mutlaka otopsi yap lmas gereklidir. Ayr nt l olay yeri krokilerinin, olay yerinde ve otopsi ifllemi s ras nda çekilen foto raflar n incelemenin önemli parçalar oldu u unutulmamal d r. Ayr - ca intihar olaylar sonras yap lan adli incelemelerin daha ayr nt l yap land r lmas n n, intihar önleme çal flmalar - na da fl k tutabilece i kanaatindeyiz. KAYNAKLAR 1. Eriflim Tarihi: Soysal Z, Çakal r C. Adli T p, Cilt I, stanbul Üniversitesi Cerrahpafla T p Fakültesi Yay nlar, stanbul 1999: Çak c M, Polat O, Albayrak M, nan c MA, Tansel E. Kuzey K br s Türk Cumhuriyeti nde Yap lan Adli Ölü Muayenesi ve Otopsilerin Retrospektif ncelenmesi. 8. Ulusal Adli T p Günleri Poster Sunular Kitab, Antalya 1995; Nachman R, Yanai O, Goldin L, Swartz M, Barak Y, Hiss J. Suicide in Israel: J Psychiatry Neurosci 2002; 27(6): Zacharakis CA, Madianos MG, Papadimitriou GN, Stefanis CN. Suicide in Greece :patterns and social factors. Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol 1998; 33(10): Ojima T, Nakamura Y, Detels R. Comparative study about methods of suicide between Japan and the United States. Epidemiol 2004; 14(6): Havasi B, Magori K, Toth A, Kiss L. Fatal suicide cases from 1991 to 2000 in Szeged, Hungary. Forensic Sci Int 2005; 147S: Katk c U, Özkök MS, Özkara E. Sivas linde ntihar Olgular n n De erlendirilmesi. 1. Adli Bilimler Kongresi, Nisan 1994, Adana, Poster sunusu. 9. Demirci fi, Günayd n G, Do an KH, Sunam GS y llar nda Konya da gerçekleflen intihar olgular n n retrospektif de erlendirilmesi. II. Anadolu Adli Bilimler Kongresi, 30 Ekim-2 Kas m 2003, Kayseri, Poster sunusu. 10. Azmak AD. Suicides in Trakya region, Turkey, from 1984 to Med Sci Law 2006; 46(1): Alt nda A, Özkan M, Oto R. Suicide in Batman, southeastern Turkey. Suicide Life Threat Behav 2005; 35(4): Kalediene R, Starkuviene S, Petrauskiene J. Seasonal patterns of suicides over the period of socio-economic transition in Lithuania. BMC Public Health 2006; 6: Pridmore S, Lawler A, Couper D. Hanging and poisoning autopsies in Fiji. Aust N Z J Psychiatry 1996; 30(5): Kelleher MJ, Keohane B, Corcoran P, Keeley HS. Elderly suicides in Ireland. Ir Med J 1997; 90(2): Durak D, Çoltu A, Dama D. ntaharlarda kullan lan yöntemler ve rastlanma s kl. 1.Ulusal Adli T p Kongresi, 1-4 Kas m 1994, stanbul, Poster sunusu. 16. Renberg ES, Jacobsson L. Some aspects of the dynamics in suicide rates and the relevance for prevention:a Northern Swedish study, Nord J Psychiatry 1999; 53: Dülger HE, Yemiflcigil A, Karali H, Ege B, Hanc H. ntihar sonucu ölüm olgular n n retrospektif incelenmesi. Adli T p Dergisi 1991; 7(3-4): Shenassa ED, Rogers ML, Spalding KL, Roberts MB. Safer storage of firearms at home and risk of suicide:a study of protective factors in a nationally representative sample. J Epidemiol Community Health 2004; 58: Cutright P, Fernquist RM. The Culture of Suicide through Societal Integration and Religion: Gender-Specific Suicide Rates in 50 American States. Archives of Suicide Research 2004; 8: Stack S, Wasserman I. Race and Method of Suicide:Culture and Opportunity. Archives of Suicide Research 2005; 8: Knight B. Simpson Adli T p. (Çeviri):Ed. Birgen N. Bilimsel ve Teknik Çeviri Vakf, stanbul 1995: Demir S, Akan O, Tufan G, Gökçe Ç. Afyon Adli T p fiube Müdürlü ünde Ölü Muayene ve Otopsisi Yap lan Olgular ve Travman n Rolü. Y ll k Adli T p Toplant lar Kitab, Antalya 2002;

7 23. Gören S, T raflç Y, Üzün. As ya ba l ölümlerin retrospektif de erlendirilmesi. VI. Adli Bilimler Kongresi, May s 2004, stanbul, Poster sunusu. 24. Gündo mufl ÜN, Kurtafl Ö, Çolak B, Biçer Ü. Kocaeli l Merkezinde Y llar ndaki Medikolegal Ölümlerin Analizi. VI. Adli Bilimler Kongresi, May s 2004, stanbul, Poster sunusu. 25. Ege B, Karadeniz Z, Yemiflçigil A. As olgular n n retrospektif incelenmesi. Adli T p Bülteni 2000; 5(3): Azmak D, Zeren C, Erdönmez Ö, Altun G, Y lmaz A. Trakya Üniversitesi T p Fakültesi Adli T p Anabilim Dal nca Yap lan Adli Otopsi Olgular n n De erlendirilmesi. Y ll k Adli T p Toplant lar Kitab, Antalya 2002; Cooke CT, Cadden GA, Margol us KA. Death by hanging in Western Australia. Pathology 1995; 27: Meel BL. Epidemiology of suicide by hanging in Transkei, South Africa. Am J Forensic Med Pathol 2006; 27(1): Balc YG. Eskiflehir de y llar aras ndaki intiharlar. Adli T p Dergisi 2003; 17(1): Meel BL. A study on the incidence of suicide by hanging in the sub-region of Transkei, South Africa. Journal of Clinical Forensic Medicine 2003; 10: Nikolic S, Micic J, Atanasijevic T, Djokic V, Djonic D. Analysis of neck injuries in hanging. Am J Forensic Med Pathol 2003; 24: nan c MA, Polat O, Aksoy E, Sözen fi, Yurtman T. As ya ba l ölümler (50 olguluk retrospektif bir araflt rma). Adli T p Dergisi 1995; 11(1-4): Samarasekera A, Cooke C. The pathology of hanging deaths in Western Australia. Pathology 1996; 28: Leo DD, Evans R, Neulinger K. Hanging, firearm and non-domestic gas suicides among males:a comparative study. Australian and New Zealand Journal of Psychiatry 2002; 36: Polat O. Adli T p. stanbul, DER Yay nlar, Aral k 2000: letiflim Dr. Berna Ayd n Ondokuz May s Üniversitesi T p Fakültesi Adli T p Anabilim Dal Kurupelit/Samsun e-posta: baydin@omu.edu.tr 29