Küresel Ekonomideki Gelişmeler ve Türkiye Ekonomisi. Ali BABACAN

Transkript

1 Küresel Ekonomideki Gelişmeler ve Türkiye Ekonomisi Ali BABACAN Kızılcahamam 4 Mayıs 2013

2 KÜRESEL EKONOMİDEKİ GELİŞMELER 2

3 110 Ülkelerin Kamu Mali Yapıları Bozuldu Genel Hükümet Brüt Borç Stoku (GSYH ye Oran, %) 250 ABD 100 Japonya (Sağ Eksen) Avro Bölgesi * 2014* 210 (*) Tahmin Kaynak: Uluslararası Para Fonu. 3

4 Kamu Borç Stokunun GSYH ye Oranı (%) Gelişmiş Ülkeler II. Dünya Savaşı Kaynak: Uluslararası Para Fonu. 4

5 Bankacılık Sektörü Bilanço Büyüklüğünün GSYH ye Oranı (2012, %) GKRY İrlanda Fransa İspanya Portekiz Almanya İtalya Yunanistan Kaynak: Bloomberg, Eurostat. 5

6 Kolaycı Çözüm: Para Basmak Kaynak: JP Morgan. 6

7 Bilanço Genişlemesi (Ocak 2007=100) ABD Merkez Bankası Avrupa Merkez Bankası Japonya Merkez Bankası 50 Oca-2007 Mar-2007 May-2007 Tem-2007 Eyl-2007 Kas-2007 Oca-2008 Mar-2008 May-2008 Tem-2008 Eyl-2008 Kas-2008 Oca-2009 Mar-2009 May-2009 Tem-2009 Eyl-2009 Kas-2009 Oca-2010 Mar-2010 May-2010 Tem-2010 Eyl-2010 Kas-2010 Oca-2011 Mar-2011 May-2011 Tem-2011 Eyl-2011 Kas-2011 Oca-2012 Mar-2012 May-2012 Tem-2012 Eyl-2012 Kas-2012 Oca-2013 Mar-2013 Kaynak: Bloomberg. 7

8 Avro Bölgesi nde Güven Eksikliği Sanayi Güveni Tüketici Güveni Oca-2008 Nis-2008 Tem-2008 Eki-2008 Oca-2009 Nis-2009 Tem-2009 Eki-2009 Oca-2010 Nis-2010 Tem-2010 Eki-2010 Oca-2011 Nis-2011 Tem-2011 Eki-2011 Oca-2012 Nis-2012 Tem-2012 Eki-2012 Oca Oca-2008 Nis-2008 Tem-2008 Eki-2008 Oca-2009 Nis-2009 Tem-2009 Eki-2009 Oca-2010 Nis-2010 Tem-2010 Eki-2010 Oca-2011 Nis-2011 Tem-2011 Eki-2011 Oca-2012 Nis-2012 Tem-2012 Eki-2012 Oca-2013 Kaynak: Eurostat. Kaynak: Eurostat. 8

9 İşsizlik Oranları Yüksek Seyretmeye Devam Ediyor (%) İspanya: %26,6 Yunanistan: %25, Portekiz: %16,8 12 İtalya: %12,0 8 4 Almanya: %5, * 2014* (*) Tahmin. Kaynak: Eurostat, Avrupa Komisyonu. 9

10 Genç Nüfusta İşsizlik Oranı (25 yaş altı, %, Mart 2013) Avro Bölgesi (ortalama): %24,0 16, Yunanistan* İspanya Hırvatistan İtalya Portekiz (*) Aralık 2012 (**) Ocak 2013 (***) Şubat 2012 Kaynak: EUROSTAT. Slovak Cum. İrlanda Macaristan* Güney Kıbrıs R.K.* Bulgaristan Polonya Fransa İsveç Letonya* Litvanya Slovenya* Belçika Romanya** Estonya* İngiltere*** Finlandiya Lüksemburg Çek Cum. Türkiye*** Malta Danimarka Hollanda Norveç* Avusturya Almanya 10

11 Ülkelerin Kriz Sonrası Dönemde Aldığı Zor Kararlar Emeklilik yaşının artırılması (Almanya, Fransa, Güney Kore, İspanya, Yunanistan ) Gelir vergisi artışı (ABD, Fransa, İspanya, Portekiz ) KDV artışı (Japonya, Yunanistan, İspanya, Macaristan, Meksika, Polonya ) Altyapı harcamalarının azaltılması (Portekiz, İspanya, İrlanda, Slovenya ) Yerel yönetimlere transferlerin azaltılması (Yunanistan, Macaristan, İtalya, Estonya ) Kamuda istihdamın azaltılması (İngiltere, İspanya, Portekiz, Avusturya, Fransa, İrlanda ) Kamuda çalışanların ücretlerinin düşürülmesi (Çek Cumhuriyeti, Polonya, Yunanistan, Slovakya, Slovenya, Portekiz ) Sağlık harcamalarının azaltılması (Yunanistan, İrlanda, Hollanda, Belçika, Fransa, İspanya ) Kaynak: OECD. 11

12 Gelişmekte Olan Ülkelerde Büyüme Hızı Yavaşlıyor 12 Büyüme (çeyrek dönem: yıllık, %) Latin Amerika Gelişmekte Olan Asya Gelişmekte Olan Avrupa + G.Afrika Mar-2007 Haz-2007 Eyl-2007 Ara-2007 Mar-2008 Haz-2008 Eyl-2008 Ara-2008 Mar-2009 Haz-2009 Eyl-2009 Ara-2009 Mar-2010 Haz-2010 Eyl-2010 Ara-2010 Mar-2011 Haz-2011 Eyl-2011 Ara-2011 Mar-2012 Haz-2012 Kaynak: Bloomberg, TCMB. 12

13 Küresel Ekonomide Roller Değişiyor Küresel GSYH İçindeki Pay* (%) Gelişmekte Olan Ekonomiler Gelişmiş Ekonomiler (*) Satın alma gücü paritesine göre. Kaynak: Uluslararası Para Fonu. 13

14 Uluslararası Kuruluşlarda Temsil Değişiyor (IMF de Oy Gücü, %) ,6 57,9 55, ,4 42,1 44, Gelişmiş Ekonomiler Yükselen Piyasalar ve Gelişmekte Olan Ülkeler Kaynak: Uluslararası Para Fonu. 14

15 TÜRKİYE EKONOMİSİ 15

16 DSP-MHP-ANAP Koalisyonunun Karnesi Mayıs 1999 Ekim 2002 % Değişim Merkezi Yönetim Toplam Borcu (Milyar TL) 28,9 235,8 % 715,6 -İç Borç 16,0 144,2 % 800,9 -Dış Borç 12,9 91,6 % 609,9 Tüketici Enflasyonu - - % 303,9 Dolar Kuru 0,395 1,646 % 316,9 GSYH (Yıllıklandırılmış, Nominal, Milyar Dolar)* 262,2 215,1 -% 17,9 (*) Milli gelir serilerinde ortalama yüzde değişim hesaplanırken üç aylık süre göz önüne alınmıştır. 16

17 Batan Bankalar Türkiye nin Geleceğinden Çaldı krizi nedeniyle ihraç edilen senetler için yapılan ana para ve faiz ödemelerinin toplamı Nominal Net Bugünkü Değer* 146,8 milyar TL 458,6 milyar TL Merkezi yönetim brüt borç stoku (Mart 2013 itibarıyla) 537,2 milyar TL (*) Hazine nin borçlanma maliyeti kullanılarak bugünkü değer hesaplanmıştır. Borçlanma maliyeti olarak iskontolu ihalelerde oluşan yıllık ortalama bileşik faiz kullanılmıştır. 17

18 Türkiye de Neler Yapıldı? Döneminde (Küresel Kriz Öncesinde) n Mali Disiplin n Tek Haneli Enflasyon n Kamu Maliyesi Reformu n Bankacılık Reformu n Sosyal Güvenlik Reformu n Sağlık Reformu 18

19 Türkiye de Neler Yapıldı? 2009 Yılında n Kriz dönemine güçlü kamu maliyesi ve güçlü bankacılık sektörü ile girildi n Siyasi İstikrar n Güçlü Siyasi İrade n Orta Vadeli Program n Mali Disiplin n Etkin Para Politikaları n Makro-ihtiyati Tedbirlerin Etkin Kullanımı 19

20 Türkiye de Neler Yapıldı? 2009 Yılından Sonra n Her yıl güncellenen Orta Vadeli Programlar n Mali disiplinin sürdürülmesi n Yenilikçi para politikası n Kredi büyümesini kontrol altında tutmak için makroihtiyati tedbirler n Yeni Türk Ticaret Kanunu n Yeni Borçlar Kanunu n Yeni Hukuk Muhakemeleri Kanunu n Yeni Sermaye Piyasası Kanunu 20

21 Ekonominin Temeli: Güven ve İstikrar İstikrar - Büyüme - İstihdam Güven 21

22 Güven Nasıl Oluştu? n Tutamayacağımız sözler vermedik. n Verdiğimiz sözün arkasında durduk. n Programlar açıkladık, açıkladığımız programları uyguladık. n Popülizme asla tevessül etmedik. n Zor da olsa doğru olanı savunduk. n Açık sözlü olduk. İlk bir yıl bizden hiçbir şey beklemeyeceksiniz. Ancak 3 yıl geçince 'aradığımız hükümeti bulduk diyeceksiniz' ve rahatlama dönemi başlayacaktır. Recep Tayyip Erdoğan,

23 Pozitif Ayrışma 150 GSYH (Reel, 2007=100) 149 Türkiye ABD İngiltere Japonya 106 AB Kaynak: Uluslararası Para Fonu. 23

24 Güven Göstergeleri Reel Kesim Güven Endeksi (*) Tüketici Güven Endeksi Ocak-2007 Nisan-2007 Temmuz-2007 Ekim-2007 Ocak-2008 Nisan-2008 Temmuz-2008 Ekim-2008 Ocak-2009 Nisan-2009 Temmuz-2009 Ekim-2009 Ocak-2010 Nisan-2010 Temmuz-2010 Ekim-2010 Ocak-2011 Nisan-2011 Temmuz-2011 Ekim-2011 Ocak-2012 Nisan-2012 Temmuz-2012 Ekim-2012 Ocak-2013 Nisan-2013 (*) Mevsimsel etkiden arındırılmış. Kaynak: TCMB, TÜİK. 24

25 2013 Yılı Avrupa da Beklenen Büyüme Oranları (yıllık değişim, %) 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0-1,0-2,0-3,0-4,0-5,0 Letonya Türkiye* Moldova Litvanya Estonya Kosova Norveç Makedonya Sırbistan İzlanda Arnavutluk Romanya Slovak Cum. Polonya Malta İsviçre Bulgaristan İrlanda İsveç Danimarka Almanya Finlandiya Bosna Hersek Çek Cum. Belçika Lüksemburg Macaristan Fransa Hırvatistan Hollanda İtalya İspanya Slovenya Portekiz Yunanistan (*) OVP tahmini. Kaynak: Uluslararası Para Fonu. 25

26 İstihdam Artışı Toplam İstihdam (Mevsimsel Etkilerden Arındırılmış) ,7 Milyon İstihdam Artışı Ocak-2009 Mart-2009 Mayıs-2009 Temmuz-2009 Eylül-2009 Kasım-2009 Ocak-2010 Mart-2010 Mayıs-2010 Temmuz-2010 Eylül-2010 Kasım-2010 Ocak-2011 Mart-2011 Mayıs-2011 Temmuz-2011 Eylül-2011 Kasım-2011 Ocak-2012 Mart-2012 Mayıs-2012 Temmuz-2012 Eylül-2012 Kasım-2012 Ocak-2013 Kaynak: TÜİK. 26

27 İstihdam Artışı Son 1 Yıllık Dönemde Erkek-Kadın İstihdam Artışı (*) Kadın İstihdamı %49,5 Erkek İstihdamı %50,5 Toplam İstihdam Artışı: (*)Aralık 2011-Aralık 2012 Kaynak: TÜİK. 27

28 Ortalama İstihdam Artışı (*) (%, ) Yunanistan İspanya İrlanda** Portekiz Japonya İtalya ABD Çek Cum.*** Fransa İngiltere İsveç** Avusturya Kanada Almanya Kore** Tayvan İsviçre Avustralya İsrail Türkiye (*) Logaritmik Farklar. (**) 2012 istihdam rakamları IMF tahminleridir. (***) 2011 ve 2012 istihdam rakamları IMF tahminleridir. Kaynak: Uluslararası Para Fonu, TÜİK. 28

29 İstihdamdaki Değişim (mevsimsel düzeltilmiş, milyon kişi, *) 6,0 Türkiye 4,6 4,0 2,0 ABD AB 0,0-2,0-4,0-3,4-4,8-6,0 (*) 2012 Aralık ayı ile 2007 Aralık ayı arasındaki değişimi göstermektedir. Kaynak: US Bureau of Labor Statistics, ECB, TÜİK. 29

30 İşsizlik Oranı (Mevsimsel Etkilerden Arındırılmış, %) Oca-2008 Mar-2008 May-2008 Tem-2008 Eyl-2008 Kas-2008 Oca-2009 Mar-2009 May-2009 Tem-2009 Eyl-2009 Kas-2009 Oca-2010 Mar-2010 May-2010 Tem-2010 Eyl-2010 Kas-2010 Oca-2011 Mar-2011 May-2011 Tem-2011 Eyl-2011 Kas-2011 Oca-2012 Mar-2012 May-2012 Tem-2012 Eyl-2012 Kas-2012 Oca-2013 Kaynak: TÜİK. 30

31 Türkiye Şili Estonya İşsizlik Oranında Değişim (2012 yılı üçüncü çeyreği ile 2009 yılı ikinci çeyreği arasındaki değişim) GKRY İspanya Yunanistan Kaynak: Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO). 31

32 Gelir Dağılımı P90/P10 (*) 19 18, ,7 13,7 Trend 13,1 14,4 12,2 11,9 13,0 11,7 12, (*) En yüksek %10 luk gelir dilimindeki hanehalkı ortalama gelirinin en düşük %10 luk gelir dilimindeki hanehalkı ortalama gelirine oranını göstermektedir. Kaynak: TÜİK. 32

33 Gelir Dağılımı (*) (Gini Katsayısındaki Yüzde Puan Değişim) Türkiye Meksika Şili Yunanistan Macaristan İtalya Yeni Zelanda Hollanda Çek Cum. OECD-20 Japonya Norveç İngiltere Fransa ABD Avustralya Lüksemburg Almanya Finlandiya Danimarka İsrail Kanada İsveç (*) En güncel veri ile 1990 ların ortasındaki değer arasındaki fark Kaynak: OECD Divided We Stand: Why Inequality Keeps Rising 33

34 35 Yoksullukla Mücadele Kişi Başı Günlük 4,3 $ ın Altı (*) (Toplam Nüfusa Oran, %) 30 30, ,75 20, , , ,41 6,83 5 4,35 3,66 2, (*) Dolar satın alma gücü paritesine göre ülkeler arası uyumlaştırılmış Kaynak: TÜİK. 34

35 Cari İşlemler Açığı/GSYH (%) , ,0 5,8 5,4 6,2 6,0 4,5 4 3,6 2 2,5 2,0 0, Kaynak: TCMB, TÜİK. 35

36 Enerji İthalatı (*) (milyar Dolar) (*) Mineral yakıtlar, mineral yağlar ve bunların damıtılmasından elde edilen ürünler; bitümenli maddeler; mineral mumlar Kaynak: TÜİK. 36

37 Cari İşlemler Dengesi (Mevsim Etkilerinden Arındırılmış, Üç Aylık Ortalama, Milyon $) Cari İşlemler Açığı (Enerji Hariç) Cari İşlemler Açığı Ara 2003 Mar 2004 Haz 2004 Eyl 2004 Ara 2004 Mar 2005 Haz 2005 Eyl 2005 Ara 2005 Mar 2006 Haz 2006 Eyl 2006 Ara 2006 Mar 2007 Haz 2007 Eyl 2007 Ara 2007 Mar 2008 Haz 2008 Eyl 2008 Ara 2008 Mar 2009 Haz 2009 Eyl 2009 Ara 2009 Mar 2010 Haz 2010 Eyl 2010 Ara 2010 Mar 2011 Haz 2011 Eyl 2011 Ara 2011 Mar 2012 Haz 2012 Eyl 2012 Ara 2012 Kaynak: TCMB, TÜİK. 37

38 Kredi Büyümesi ve Cari Açık (%) Toplam Krediler/GSYH** (Sağ Eksen) Cari İşlemler Açığı/GSYH* (Sol Eksen) Kas Şub May Ağu Kas Şub May Ağu Kas Şub May Ağu Kas Şub May Ağu Kas Şub May Ağu Kas Şub May Ağu Kas Şub (*)12 aylık kümülatif cari işlemler açığı/gsyh (**) Kredi stoku/gsyh oranındaki yıllık değişim Kaynak: BDDK, TCMB. 38

39 Talep Kompozisyonu (2008 Ç1=100, yıllıklandırılmış) 130 İhracat Nihai Yurtiçi Talep Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç4 Kaynak: TÜİK, TCMB. 39

40 İç Talep ve GSYH (Milyon Euro) YUNANİSTAN GSYH İç Talep Kaynak: Eurostat. 40

41 İç Talep ve GSYH (Milyon Euro) ALMANYA GSYH İç Talep Kaynak: Eurostat. 41

42 İç Talep ve GSYH (Milyon Euro) TÜRKİYE GSYH İç Talep Kaynak: Eurostat 42

43 İhracat (milyar dolar) , ,0 134, ,5 107,3 102,1 113, , ,3 63, , Kaynak: TÜİK. 43

44 Pazar Çeşitlendirmesi (toplam ihracata oran, %) Avrupa Birliği Afrika ve Orta Doğu Kaynak: TÜİK. 44

45 Ürün Çeşitlendirmesi (toplam ihracata oran, %) Tarım ve Ormancılık Tekstil Giyim eşyası Kok kömürü, rafine edilmiş petrol ürünleri Kimyasal madde ve ürünler Plastik ve kauçuk ürünleri Metalik olmayan diğer mineral Ana metal sanayi Metal eşya sanayi Makine ve teçhizat Motorlu kara taşıtı ve Römorklar Diğer Kaynak: TÜİK. 45

46 Turizm: Yabancı Ziyaretçi Sayısı (*) (milyon kişi) , , ,6 56,7 46,1 En fazla ziyaretçi çeken 6. ülke ,3 29,2 28,4 24,7 23, Fransa ABD Çin İspanya İtalya Türkiye İngiltere Almanya Malezya Meksika (*) 2011 yılı itibarıyla. Kaynak: Dünya Turizm Organizasyonu. 46

47 Cari Açığın Finansmanı (12 aylık kümülatif, Milyar $) DYY ve Uzun Vadeli PorLöy ve Kısa Vadeli Ocak Nisan Temmuz Ekim Ocak Nisan Temmuz Ekim Ocak Nisan Temmuz Ekim Ocak Nisan Temmuz Ekim Ocak Nisan Temmuz Ekim Ocak Nisan Temmuz Ekim Ocak (*) Kısa vadeli sermaye hareketleri bankacılık ve reel sektör kısa vadeli net kredileri ile bankalardaki mevduatlarının toplamıdır. Kaynak: TCMB. 47

48 140 Merkez Bankası Döviz Rezervleri (*) (altın dahil, milyar dolar) 135,2 milyar dolar Ocak 2002 Mayıs 2002 Eylül 2002 Ocak 2003 Mayıs 2003 Eylül 2003 Ocak 2004 Mayıs 2004 Eylül 2004 Ocak 2005 Mayıs 2005 Eylül 2005 Ocak 2006 Mayıs 2006 Eylül 2006 Ocak 2007 Mayıs 2007 Eylül 2007 Ocak 2008 Mayıs 2008 Eylül 2008 Ocak 2009 Mayıs 2009 Eylül 2009 Ocak 2010 Mayıs 2010 Eylül 2010 Ocak 2011 Mayıs 2011 Eylül 2011 Ocak 2012 Mayıs 2012 Eylül 2012 Ocak 2013 (*) 26 Nisan itibarıyla. Kaynak: TCMB. 48

49 Gelişmekte olan Ülkelerde Kur Oynaklıkları (*) (%, gelecek 12 ay için ima edilen oynaklık) Gelişmekte olan ülkeler Türkiye Şubat-2011 Mart-2011 Nisan-2011 Mayıs-2011 Haziran-2011 Temmuz-2011 Ağustos-2011 Eylül-2011 Ekim-2011 Kasım-2011 Aralık-2011 Ocak-2012 Şubat-2012 Mart-2012 Nisan-2012 Mayıs-2012 Haziran-2012 Temmuz-2012 Ağustos-2012 Eylül-2012 Ekim-2012 Kasım-2012 Aralık-2012 Ocak-2013 Şubat-2013 Mart-2013 Nisan-2013 (*) Cari açık veren gelişmekten olan ülkeler: Brezilya, Şili, Kolombiya, Meksika, Polonya, Çek Cumhuriyeti, Güney Afrika, Endonezya, Romanya ve Türkiye yi içermektedir Kaynak: Bloomberg, TCMB. 49

50 Enflasyon Oranı Tarihi Düşük Seviyelere Geriledi (Yıl Sonu Enflasyon Oranı, %) Son 44 Yılın En Düşük Seviyesi , Kaynak: TÜİK. 50

51 Enflasyon Beklentileri (*) 7,6 7,4 7,2 7,0 6,8 6,6 6,4 6,2 6,0 Ocak-2009 Mart-2009 Mayıs-2009 Temmuz-2009 Eylül-2009 Kasım-2009 Ocak-2010 Mart-2010 Mayıs-2010 Temmuz-2010 Eylül-2010 Kasım-2010 Ocak-2011 Mart-2011 Mayıs-2011 Temmuz-2011 Eylül-2011 Kasım-2011 Ocak-2012 Mart-2012 Mayıs-2012 Temmuz-2012 Eylül-2012 Kasım-2012 Ocak-2013 Mart-2013 (*) 12 ay sonrasının yıllık TÜFE beklentisi. Kaynak: TCMB. 51

52 Enflasyon Oranı (%) (%) 12 Tahmin Aralığı* Belirsizlik Aralığı Yıl Sonu Enflasyon Hedefleri ,5 5,0 5,0 5, Aralık Mart Haziran Eylül Aralık Mart Haziran Eylül Aralık Mart Haziran Eylül Aralık Mart Kaynak: TCMB, TÜİK. 52

53 Bütçe Açığı/GSYH (%, 2012) Maastricht Kriteri: %3 1 0 Yunanistan İspanya İrlanda GKRY Portekiz İngiltere Slovakya Çek Cum. Fransa Danimarka Polonya Slovenya Belçika Finlandiya İtalya Malta Hollanda Avusturya Lüksemburg Macaristan Romanya Türkiye Litvanya Bulgaristan Letonya Estonya Almanya İsveç Kaynak: Eurostat, Kalkınma Bakanlığı. 53

54 AB Tanımlı Kamu Borç Stoku (GSYH ye oran, %) 50 46, , ,1 36, Kaynak: Maliye Bakanlığı, TÜİK, Kalkınma Bakanlığı. 54

55 Genel Hükümet Borç Stoku/GSYH (%, 2012) Maastricht Kriteri: %60 36, Yunanistan İtalya Portekiz İrlanda Belçika Fransa İngiltere GKRY İspanya Almanya Macaristan Avusturya Malta Hollanda Polonya Slovenya Finlandiya Slovakya Çek Cumhuriyeti Danimarka Letonya Litvanya İsveç Romanya Türkiye Lüksemburg Bulgaristan Estonya Kaynak: Eurostat, Kalkınma Bakanlığı. 55

56 Toplam Kamu Kesimi Net Borç Stoku/GSYH (%) ,5 55, , ,7 34,0 29,5 28,2 32,5 28,9 22,4 21, TL Döviz Cinsi Kaynak: Hazine Müsteşarlığı, Kalkınma Bakanlığı, TÜİK. 56

57 3,0 IMF den Borç Alan Değil, Borç Veren Ülke Konumuna Geldik (Katkı/GSYH*, %) 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 Belçika Cezayir Hollanda Danimarka Suudi Arabistan Finlandiya İsveç Norveç Polonya Almanya Fransa İtalya İspanya Singapur Kore Çek Cumhuriyeti Japonya Meksika Türkiye İngiltere Yeni Zelanda Çin Rusya Avustralya Malezya (*) 2012 yılı GSYH verisi için 2013 Nisan ayı Küresel Ekonomik Görünüm raporu verileri kullanılmıştır. Türkiye için 2012 yılı gerçekleşmesi alınmıştır. Kaynak: Uluslararası Para Fonu, Hazine Müsteşarlığı. 57

58 TCMB Ortalama Fonlama Faizi 16 Faiz Koridoru ve Ortalama Fonlama Faizi (%) Faiz Koridoru Ortalama Fonlama Faizi 0 Eyl-2011 Eki-2011 Kas-2011 Ara-2011 Oca-2012 Şub-2012 Mar-2012 Nis-2012 May-2012 Haz-2012 Tem-2012 Ağu-2012 Eyl-2012 Eki-2012 Kas-2012 Ara-2012 Oca-2013 Şub-2013 Mar-2013 Nis-2013 Kaynak: TCMB. 58

59 Merkez Bankası Politika Faizleri 16 Gelişmekte Olan G20 Ülkeleri Arjan[n Rusya Brezilya Hindistan Çin Endonezya Güney Afrika Türkiye Meksika Suudi Arabistan Kaynak: Bloomberg, Trading Economics. 59

60 Gösterge Tahvil Faiz Oranı (%) %5,0 4 Ocak-2012 Şubat-2012 Mart-2012 Nisan-2012 Mayıs-2012 Haziran-2012 Temmuz-2012 Ağustos-2012 Eylül-2012 Ekim-2012 Kasım-2012 Aralık-2012 Ocak-2013 Şubat-2013 Mart-2013 Nisan-2013 Mayıs-2013 Kaynak: Bloomberg. 60

61 Mevduat Faiz Oranları 11 (Akım Veriler, Yıllık Faizler, %) Ocak-2012 Şubat-2012 Mart-2012 Nisan-2012 Mayıs-2012 Haziran-2012 Temmuz-2012 Ağustos-2012 Eylül-2012 Ekim-2012 Kasım-2012 Aralık-2012 Ocak-2013 Şubat-2013 Mart-2013 Nisan-2013 Kaynak: TCMB. 61

62 Kredi Faiz Oranları (Akım Veriler, Yıllık Faizler, %) Taşıt Konut Nakit Ocak-2012 Şubat-2012 Mart-2012 Nisan-2012 Mayıs-2012 Haziran-2012 Temmuz-2012 Ağustos-2012 Eylül-2012 Ekim-2012 Kasım-2012 Aralık-2012 Ocak-2013 Şubat-2013 Mart-2013 Nisan-2013 Kaynak: TCMB. 62

63 Ticari Kredi Faiz Oranları (Akım Veriler, Yıllık Faizler, %) Ocak-2012 Şubat-2012 Mart-2012 Nisan-2012 Mayıs-2012 Haziran-2012 Temmuz-2012 Ağustos-2012 Eylül-2012 Ekim-2012 Kasım-2012 Aralık-2012 Ocak-2013 Şubat-2013 Mart-2013 Nisan-2013 Kaynak: TCMB. 63

64 Eurobond Faizleri ($, %) 7,0 6,5 6,0 5,5 5,0 4,5 30 y 4,0 3,5 3,0 10 y Ocak-2012 Şubat-2012 Mart-2012 Nisan-2012 Mayıs-2012 Haziran-2012 Temmuz-2012 Ağustos-2012 Eylül-2012 Ekim-2012 Kasım-2012 Aralık-2012 Ocak-2013 Şubat-2013 Mart-2013 Nisan-2013 Mayıs-2013 Kaynak: Bloomberg. 64

65 Kredi Temerrüt Takası Primi (5 yıl vadeli, $, baz puan) Ocak-2012 Şubat-2012 Mart-2012 Nisan-2012 Mayıs-2012 Haziran-2012 Temmuz-2012 Ağustos-2012 Eylül-2012 Ekim-2012 Kasım-2012 Aralık-2012 Ocak-2013 Şubat-2013 Mart-2013 Nisan-2013 Mayıs-2013 Kaynak: Bloomberg. 65

66 Borsa İstanbul 100 Endeksi Oca-2012 Şub-2012 Mar-2012 Nis-2012 May-2012 Haz-2012 Tem-2012 Ağu-2012 Eyl-2012 Eki-2012 Kas-2012 Ara-2012 Oca-2013 Şub-2013 Mar-2013 Nis-2013 May-2013 Kaynak: Borsa İstanbul. 66

67 20 Bankacılık Sektörü: Gelişmekte Olan Ülkelerde Sermaye Yeterlilik Oranları (%, 2012 Ç2*) Kolombiya Türkiye** Endonezya Malezya Brezilya Meksika Çek Cmh. Macaristan Tayland Romanya Rusya Kore Polonya Hindistan Şili Çin (*) Meksika, Rusya ve Kore verileri 2012 yılı birinci çeyreği itibariyledir. (**) Türkiye verisi 2013 yılı Şubat ayı itibariyledir. Kaynak: Uluslararası Para Fonu, BDDK. 67

68 Bankacılık Sektörü: Takipteki Alacaklar/Toplam Krediler (%) , , ,0 7,6 5,3 4,7 3,7 3,7 3,7 3,5 2,7 2,9 1,5 0,8 0,6 0,4 0,5 0,8 0,9 0,6 0,6 0, ,0 0, Şubat Brüt Net Kaynak: BDDK. 68

69 Takipteki Kredilerin Toplam Kredilere Oranı (%) Macaristan 10 Polonya Rusya 5 Brezilya Hindistan Türkiye Meksika Kaynak: Uluslararası Para Fonu. 69

70 Hanehalkı Yükümlülükleri (GSYH ye oran, 2012 Ç3, %) Türkiye Litvanya Slovakya Çek Cumh. Macaristan Letonya Polonya İtalya Avusturya Belçika Fransa Almanya Yunanistan Finlandiya İspanya İsveç Portekiz İngiltere İrlanda Hollanda Danimarka 20, Kaynak: Avrupa Merkez Bankası, TCMB 70

71 ,1 28,8 Hanehalkının Döviz Yükümlülükleri (GSYH ye Oran, 2011) , ,8 14,0 12,9 12,3 10,2 8 7,1 5,9 5,4 4 3,0 0 0,5 0,5 0,3 0,1 0,0 Letonya Hırvatistan Litvanya Macaristan Sırbistan Polonya Romanya Bulgaristan Ukrayna Arnavutluk Gürcistan Slovenya Beyaz Rusya Rusya Moldova Türkiye Slovakya Kaynak: Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD). 71

72 12 Takas Odalarına İbraz Edilen ve Karşılıksız Çıkan Çek Tutarının Toplam Takasa İbraz Edilen Çek Tutarına Oranı (%) Hapis cezasının kaldırılması ,0 2 0 Ocak-2008 Nisan-2008 Temmuz-2008 Ekim-2008 Ocak-2009 Nisan-2009 Temmuz-2009 Ekim-2009 Ocak-2010 Nisan-2010 Temmuz-2010 Ekim-2010 Ocak-2011 Nisan-2011 Temmuz-2011 Ekim-2011 Ocak-2012 Nisan-2012 Temmuz-2012 Ekim-2012 Ocak-2013 Kaynak: Bankalararası Takas Odaları Merkezi. 72

73 80 Bankaların Tahsili Gecikmiş Alacakları (TGA), Protestolu Senet ve Karşılıksız Çek Tutarı (yıllık % değişim) Ç1 Ç2 Ç3 Ç Ç1 Ç2 Ç3 Ç Ç1 Ç2 Ç3 Ç Ç1 Ç2 Ç3 Ç Ç1 Ç2 Ç3 Ç Ç1 Ç2 Ç3 Ç Ç1 Ç2 Ç3 Ç Ç1 TGA (reel) Protestolu Senet (reel) Karşılıksız Çek (reel) Kaynak: TÜİK, TCMB, BDDK. 73

74 E-Çek ve E-Risk Raporu: Ticaret Hayatında Yeni Bir Dönem 74

75 Dönemi Orta Vadeli Programın Temel Öncelikleri n Ekonomik büyümeyi potansiyel seviyesine çıkartmak n İstihdamı artırmak n Enflasyonla mücadeleye devam etmek n Cari işlemler açığındaki düşüş eğilimini sürdürmek n Yurt içi tasarrufları artırmak 75

76 GSYH Büyümesi (%) 6 5 5,0 5,0 4 4, Kaynak: Orta Vadeli Program. 76

77 Güçlü Büyüme Görünümü 9 Ortalama Büyüme Beklentisi ( , %) ,4 5 4 Dünya Ortalaması: %4, Çin Hindistan Endonezya Türkiye Şili Brezilya G. Afrika Rusya Estonya Meksika Norveç Avustralya Kore Slovak Polonya İsrail İsveç Çek Cum. Lüksemburg ABD Macaristan Yeni İrlanda İzlanda Kanada Finlandiya İspanya Fransa İsviçre Belçika Avusturya İngiltere Slovenya Hollanda Almanya Danimarka Yunanistan İtalya Japonya Portekiz Kaynak: OECD. 77

78 Kişi Başına Düşen GSYH (ABD Doları) Kaynak: Orta Vadeli Program. 78

79 İşsizlik Oranı (%) 9,0 8,8 8, Kaynak: Orta Vadeli Program. 79

80 Enflasyon Oranı (%) 5,5 5,3 5,0 5,0 5,0 4, Kaynak: Orta Vadeli Program. 80

81 Merkezi Yönetim Bütçe Açığı/GSYH (%) 2,4 2,2 2,2 2,0 2,0 1,8 1,8 1,6 1,4 1,2 1, Kaynak: Orta Vadeli Program. 81

82 AB Tanımlı Borç Stoku/GSYH (%) , , , Kaynak: Orta Vadeli Program. 82

83 Temel Yapısal Konular-I n n n n n n n n n n Yurt içi tasarrufların artırılması Kamu ve özel kesimde israfın azaltılması Bireysel emeklilik ve sigortacılık sektörünün geliştirilmesi Ekonominin rekabet gücünü destekleyecek ve kayıt dışılığı azaltacak basit ve öngörülebilir vergi politikaları Vergiye uyumun artırılması ve vergi tabanının genişletilmesine yönelik çalışmalar Enerjide dışa bağımlılığın azaltılması Enerji verimliliğinin artırılması İhracat artışını sağlayacak ve ithalata bağımlılığın azaltılmasına katkıda bulunacak yatırımların desteklenmesi Yatırım ortamının iyileştirilmesi Finansmanın kalitesinin iyileştirilmesi 83

84 Temel Yapısal Konular-II n n n n n n n AR-GE ve yenilikçiliğin geliştirilmesi, bilgi ve iletişim teknolojilerinin yaygınlaştırılması Sanayi ve hizmetlerde yüksek katma değerli üretim yapısına geçiş sağlanması İhracatta pazar çeşitliliğinin ve finansmana erişimin artırılması İşgücü piyasasındaki katılıkları azaltmak amacıyla sosyal taraflarla istişare içinde yapılacak düzenlemeler Sosyal yardımlar ve istihdam politikaları arasındaki ilişkinin geliştirilmesi Eğitim sisteminin geliştirilmesi ve eğitimin işgücü talebine duyarlılığının artırılması Yargı sisteminin iyileştirilmesi 84

85 Bireysel Emeklilikte Devlet Katkısı Sistemi EMEKLİLİK ŞİRKETİ KATILIMCI BES HESABI Devlet Katkısı Alt Hesabı Katkı Payı KP KP Bilgisi Devlet Katkısı Katılımcı Emeklilik Gözetim Merkezi Kamu Devlet Katkısı Hesaplaması 85

86 Bireysel Emeklilik Sistemi Fon Büyüklüğü (milyar TL) Kaynak: Emeklilik Gözetim Merkezi. 86

87 Güçlü Türkiye İçin Güçlü Bir Sermaye Piyasası 87

88 Girişimciliğin Desteklenmesi Başlangıç Firması Finansman Döngüsü Çekirdek Sermaye Başlangıç Sermayesi Erken Aşama/Geçiş Sermayesi Köprü Sermayesi Finansal Getiri 1-3 yıl 2-3 yıl 2-5 yıl 5 yıl- Hisselerin halka arzı Zaman/evre Devlet ve Üniversiteler Aile ve Yakın Dostlar - TUBİTAK, KOSGEB ve Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı İş Melekleri Bireysel Katılım Sermayesi Kanunu Girişim Sermayesi - GSYO lara Vergi Desteği - DSYO Modeli - Fonların Fonuna Kaynak Aktarma Yetkisi Şirket birleşmeleri, halka arz, bankalar - Borsa İstanbul - KGF 88 / 16

89 30 Sanayi Elektrik Fiyatlarında AB-Türkiye Karşılaştırması (*) 25 Vergisiz Fiyat KDV Hariç vergi ve fonlar KDV Güney Kıbrıs Danimarka İtalya Malta Almanya Slovakya Litvanya Portekiz Macaristan İngiltere Belçika Letonya İspanya Avusturya Çek Cum. İrlanda Yunanistan Slovenya Hollanda Polonya Fransa Norveç Estonya Romanya Türkiye İsveç Finlandiya Lüksemburg Bosna-Hersek Bulgaristan Karadağ (*) Avrocent/kWh, Yıllık Tüketimi 2000MWh Mwh olan Tüketiciler İçin, Yarı Kaynak: Eurostat. 89

90 30 Sanayi Doğalgaz Fiyatlarında AB-Türkiye Karşılaştırması (*) 25 Vergisiz Fiyat KDV Hariç, Vergi ve Fonlar KDV İsveç Danimarka Slovenya Bosna-Hersek Macaristan Makedonya Finlandiya Almanya Litvanya Lüksemburg Hırvatistan Avusturya Portekiz İtalya Slovakya Fransa Letonya Estonya Hollanda Bulgaristan İspanya Belçika İrlanda Polonya Çek İngiltere Romanya Türkiye (*) Avro / GigaJoule, Yıllık Tüketimi GJ GJ Olan Tüketiciler İçin, Yarı Kaynak: Eurostat. 90

91 Orta Öğretimi Tamamlayamayanların Toplam Nüfusa Oranı (%) Yaş Arası Grup Yaş Arası Grup Nüfusa Oran (%) Kore Slovakya Çek Cum. Polonya Slovenya Kanada İsveç Finlandiya İsviçre Avusturya ABD İsrail Estonya Almanya Macaristan İrlanda Danimarka Şili Fransa Lüksemburg Norveç Belçika Avustralya Hollanda İngiltere OECD ortalaması Yeni Zelanda Yunanistan İtalya İzlanda İspanya Portekiz Meksika Türkiye Kaynak: OECD Equity and Quality in Education: Supporting Disadvantaged Students and Schools,

92 Çalışma Çağındaki Nüfusun Ortalama Eğitim Süresi (Yıl) Hindistan Çin Türkiye Güney Afrika Endonezya Portekiz S. Arabistan Brezilya Meksika Arjantin Rusya Slovenya Polonya İspanya Lüksemburg Şili Yunanistan İrlanda İzlanda İtalya Macaristan Fransa Belçika Slovakya Avusturya Hollanda İsrail İsveç Finlandiya Estonya Danimarka Çek Cum. Yeni Zelanda Norveç ABD Kore Japonya Kanada İsviçre Avustralya Almanya İngiltere Kaynak: OECD. 92

93 14 Ortalama Eğitim Süresinin Milli Gelire Etkisi 12 Ortalama Eğitim Süresi (yıl) Türkiye Kişi Başına Düşen Gelir (SAGP ye göre, 2012, $) Kaynak: Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı, 2013 (Türkiye Verisi 2010 yılı). 93

94 Neden En Az 3 Çocuk? Nüfus Projeksiyonu (Temel Senaryo) 93,4 milyon ,1 milyon Kaynak: TÜİK. 94

95 Toplam Doğurganlık Hızı Geriliyor (*) 4,5 4,33 Türkiye Nüfus Sağlık Araştırması 4,0 4,05 Genel Nüfus Sayımı Sonuçları Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü 3,5 3,41 3,0 3,04 Senaryo 3: Ortalama çocuk sayısı 2050 de 3 ve sabit 2,5 2,59 2,65 2,61 2,53 2,37 Senaryo 2: Ortalama çocuk sayısı 2050 de 2,5 ve sabit 2,0 2,23 2,15 2,09 2,08 1,85 Temel Senaryo: Ortalama çocuk sayısı 2050 de 1,65 ve 2075 de 1,85 1,85 1,65 1, (*) Toplam doğurganlık hızı, bir kadının doğurgan olduğu dönem (15-49 yaş grubu) boyunca doğurabileceği ortalama çocuk sayısını ifade etmektedir. Kaynak: TÜİK. 95

96 Neden En Az 3 Çocuk? Nüfus Projeksiyonu Senaryo Senaryo ,4 milyon 89,1 milyon Temel Senaryo Kaynak: TÜİK. 96

97 Küresel Ekonomideki Gelişmeler ve Türkiye Ekonomisi Ali BABACAN Kızılcahamam 4 Mayıs 2013