De erli Okurlar m z, Çocukluk döneminde süt ve süt ürünleri tüketmek ergenlikte sa l kl kemik geliflimine katk da bulunabilir

Transkript

1 Ayl k Pediatri Bülteni Kas m 2008 Say 4 De erli Okurlar m z, Ayl k yay nlanan Pediatrik Yaklafl mlar bültenimizin bu say s nda ülkemizde kifli bafl na düflen günlük süt tüketiminin gere inden çok düflük oldu una dikkatinizi çekmek istedik. Kemik gelifliminin çok h zl oldu u çocuk ve genç ergenlerimizde süt ve süt ürünlerinin yeterli tüketimine özen gösterilmesi gerekmektedir. Yeterli kalsiyum deste i ile her dönem kemik sa l m z korumam z gereklidir. Ateflli havalelere yaklafl mlar ile ilgili yeni bir k lavuzu da dördüncü say m zda sizlerle paylaflmak istedik. Özellikle basit ateflli havalelerde uzun süre ve uygunsuz ilaç kullan m n n zararlar na dikkat çeken bu k lavuz basit ateflli havalelerin kliniklerde uzun süreli takiplerine yönelik yararl bilgiler içeriyor. sitemizden daha önceki say lar m za ulaflarak gerekti inde sorular n z, önerilerinizi ve isteklerinizi bizimle paylaflabillir ve Pediatri Birli i Derne i ne üye olabilirsiniz. Sayg lar m zla... Yan k tedavisinde gümüfl sülfadiazin kullanmak yara iyileflmesini geciktirebilir Basit ateflli havalelere yaklafl m k lavuzu Çocukluk döneminde süt ve süt ürünleri tüketmek ergenlikte sa l kl kemik geliflimine katk da bulunabilir 2 3 6

2 Yan k tedavisinde gümüfl sülfadiazin kullanmak yara iyileflmesini geciktirebilir Bir çok alternatif olmas na ra men, yan k üzerini kapatmada en etkili tedavi yöntemi üzerine bir görüfl birli i bulunmamaktad r. Yan k üzerinde jel/kremlerden yapay deriye kadar farkl tedavi yöntemleri kullan labilmektedir. Doktorlar en s k gümüfl sülfadiazin içeren kremler ve gazl bezlerle tedavi yöntemini tercih etmektedirler. Avustralya Melbourne Alfred Hastanesi Yan k Ünitesi Servisinden Dr. Jason Wasiak yan k yara bak m nda gümüfl sülfadiazin uygulamalar n n gözden geçirilmesini öneriyor. Ekibiyle Cochrane da yer alan 26 küçük ölçekli çal flmay inceleyen ekip afla daki sonuçlara ulaflm fl; Gümüfl sülfadiazin kremleri yara iyileflmesini geciktirmektedir. Yap lan pansuman say s n artt rmaktad r. Orta derece yan klarda poliureten film, hidrokoloid jel ve biyosentetik materyaller, gümüfl sülfadiazin veya standart klorhexidinli gazl bezlerden daha etkindir. Alternatif kapama yöntemleri ile yara iyileflmesi daha h zl olmakta ve yan k a r s daha az görülmektedir. Bu nedenle araflt rmac lar farkl fliddetli yan klarda doktorlara en uygun tedavi yöntemlerini önerebilmek için daha iyi tasarlanm fl büyük ölçekli çal flmalar yap lmas gerekti ini belirtiyorlar. Çal flmalar n ço unda yara derinli i yeterli ölçüde de erlendirilmemifl oldu undan bu verilerden kesin yorumlar ç karman n zor oldu unu belirten Dr. Wasiak yan k tedavisinde doktorlara en iyi ürün ve en uygun tedavi önerisini yapabilmek için yara derinli inin de kesin bir flekilde tahmin edilmesinin gereklili ini vurgulamaktad r. /07/burn.treatment.cream.may.delay.healing 2

3 Basit ateflli havalelere yaklafl m k lavuzu Amerikan Pediatri Akademisi taraf ndan yay nlanan basit ateflli havalesi olan çocuklar n kliniklerde izlemlerine yönelik önerileri içeren bir k lavuza göre (Pediatrics. 2008;121: ) basit ateflli havaleye 6 ay - 60 ay aras çocuklarda çok s k (2% - 5%) rastlan lmaktad r. Bu havalelerin tamam nda prognoz çok iyidir. Havalenin basit ya da kompleks olmas havale süresine (15 dakikadan az ya da fazla), tipine (jeneralize - fokal) ve s kl na (günde 1 kez, günde 1 den fazla) göre de erlendirilmektedir. Basit ateflli havalelerde tekrarlama riski bir yafl ndan önce geçirilmiflse %50, bir yafl sonras geçirilmifl ise %30 olarak rapor edilmektedir (April 1997 Archives of Pediatrics & Adolescent Medicine). kinci ateflli havaleyi geçiren çocuklar n yar s n n üçüncü bir havale daha geçirme riski bulunmaktad r. Teorik olarak ateflli havalede epilepsi riskinin artmas, IQ seviyesinde azalma, ateflli havale tekrarlama riski ve ölüm gibi önemli komplikasyonlar beklenebilir. Biliflsel ve akademik performansta azl k, dikkatsizlik, davran fl sorunlar gibi anormalliklerin tekrarlayan basit ateflli havalelerle iliflkili olmad bilinmektedir. Basit ateflli havaleli çocuklarda epilepsi geliflme riski di er populasyonla benzer olarak %1 dir (Kas m 4, 1976, New England Journal of Medicine). Ateflli havale 12 ay ve öncesinde bafllam flsa ve tekrarl yorsa, ailede epilepsi öyküsü varsa çocukta epilepsi geliflme riski artmaktad r. Bu vakalar 25 yafl na geldiklerinde ateflsiz havaleye % 2,4 oran nda rastlanmaktad r (fiubat 26, 1987 New England Journal of Medicine). Bu yüksek riskli hasta grubunda, ateflli havale tekrarlar n baflar l flekilde tedavi etmekle epilepsinin engelenebilece i gösterilememifltir. Ayr ca ateflli havalelerin beyinde yap sal zarar oluflturdu una dair hiçbir kan t da bulunmamaktad r. Yap lan çal flmalar fenobarbital, primidon, valproik asit ve aral kl diazepam tedavisinin ateflli havale tekrarlama riskini azaltt n göstermifltir. Ateflli havalelerin neden olabilece i minor riskler yukar daki ilaçlardan kaynaklanabilecek potansiyel ciddi yan etkilerle k yaslanamaz ölçüdedir. Yarar zarar analizleri yap ld nda, bir veya daha fazla basit ateflli havale geçiren çocuklarda ne sürekli ne de aral kl ilaç kullan lmas önerilmemektedir. E er ateflli havaleden dolay ebeveynlerde ciddi panik geliflmifl ise ateflli havale dönemlerinde tekrar engellemek için oral diazepam verilebilir. Atefl düflürücüler çocu un rahats zl n azaltsa da ateflli havale tekrar n azaltmamaktad r. Teorik olarak geçirilen nöbetten sonra yaralanma, aspirasyon ya da kardiyak aritmi gibi nedenlerden 3

4 dolay ölüm riski teorik olarak var kabul edilse de henüz ateflli havale sonras rapor edilen böyle bir vaka yoktur. Amerikan Pediatri Akademisi taraf ndan haz rlanan bu k lavuz nörolojik zedelenme öyküsü olan, merkezi sinir sistemi anormalli i olan, kompleks ateflli havalesi olan, ya da ateflsiz nöbet geçiren çocuklara yönelik de ildir. Randomize kontrollü deneyler ve çal flmalara göre basit ateflli havalede aral kl ya da sürekli ilaç tedavisi önerilmemektedir. K lavuzdan Bilgiler Antikonvulsan ilaçlar n olas yan etkileri göz önüne al nd nda yarar-zarar analizi yap l rsa ateflli havalelerde ilaç kullanmak önerilmez. trombositopeni, kiloda azalma, gastrointestinal rahats zl klar ve pankreatitdir. Sürekli karbamazepin ve fenitoin tedavisi basit ateflli havaleleri engellemede etkisizdir. 2- Aral kl verilen antikonvulsan tedavide; > Atefl zaman verilen oral diazepam basit havalelerin tekrar n engellemede tedavisiz izleme göre daha baflar l d r (%11 - %30). E er ebeveynler havale tekrar konusunda afl r ve ciddi bir endifle duyuyorlarsa verilmesi düflünülebilir. > 5 dakikadan az süren basit ateflli havaleleri bitirmek için rektal diazepam, intranasal ya da bukkal midazolam kullan labilmektedir. > Rektal diazepam atefl ya da nöbet s ras nda vermek prognozu etkilemez. 1- Sürekli antikonvulsan tedavide: > Terapötik aral kta fenobarbital alan çocuklarda havale tekrarlama flans her 100 kifli için y ll k 25 ten 5 e kadar düflmektedir. > Fenobarbitalin yan etkileri hiperaktivite, huzursuzluk, uykuya e ilim, uyku bozukluklar ve afl r duyarl l k reaksiyonlar d r. > Fenobarbital alan çocuklar n %20-40 nda davran fl bozuklu u görülmektedir. > Fenobarbital seviyesi terapötik dozlar n alt ndayken mg/kg dan verilen primidon ateflli havalenin tekrar n azaltmaktad r. > Primidonun yan etkileri davran fl bozukluklar, huzursuzluk ve uyku sorunlar d r. > Valproik asit plaseboya göre (%35 e karfl %4) tekrarlamay azaltmaktad r. > Valproik asitin yan etkileri nadiren görülen ölümcül hepatotoksisite (özellikle 2 yafl alt nda), > Nöbet atefl henüz dikkati çekmeden önce bafll yorsa aral kl tedavi yararl olmayabilir. > Diazepam ve midazolam n en s k görülen yan etkileri uyku hali, letarji ve ataksidir. > Asetaminofen, ibuprofen ateflli havalelerde tekrar engellemede etkin de ildir. > Asetaminofenin hepatotoksisite yan etkisi olabilir. > Ibuprofenin solunum yetmezli i, metabolik asidoz ve böbrek yetmezli i gibi yan etkileri bulunabilmektedir. Bu yan etkiler dikkate al nd nda yaln zca korku nedeniyle çocuklara afl r ve kontrolsuz ilaç verilmemelidir. 4

5 Çocukluk döneminde süt ve süt ürünleri tüketmek ergenlikte sa l kl kemik geliflimine katk da bulunabilir Bir çok klinik araflt rma ve çal flmada günlük süt/süt ürünleri tüketiminin kemik mineral yo unlu unu (KMY) ve kemik kitlesini olumlu olarak etkiledi i rapor edilmektedir A ustos ay Journal of Pediatrics dergisinde yay nlanan çal flmada yafl aras ndaki çocuklar n 6 farkl bölgeden (kol, bacak, gövde, pelvis, kaburga ve omurilik kemikleri) kemik mineral yo unlu u (KMY) ve kemik alan (KA) ölçümlerine iliflkin veriler bulunmaktad r. Çal flma y llar aras nda 3-5 yafl aral nda 106 çocukla yap lm flt r. Çocuklar n 3 günlük diyet günlükleri ilk y l içinde 4 kez, di er y llar ise senede 1-2 kez olmak üzere kay t alt na al nm flt r. Bir bardak süt ya da yo urt, 40 gr. peynir ya da 60 gr. ifllenmifl peynir günlük 1 porsiyon efl de eri olarak tan mlanm flt r. Çocuklar yafl na geldi inde kemik mineral yo unlu u ve kemik alan taramalar yap lm fl tam verisi olan 84 vaka çal flmada de erlendirilmifltir. Annenin yafl, e itim düzeyi, çocu un yafl, cinsiyeti, fiziksel aktivite yap p yapmamas, televizyon izleme saati, ald enerji miktar, boydaki de ifliklik, maksimum uzama h z, maksimum uzama olan yafl, boy, a rl k ve z skorlar, vücut kitle indeksi ve z skoru, vücut ya oran, Tanner geliflim s n flamas ve menarj yafl sonuçlara etkide bulunabilecek potansiyel faktörler olarak de erlendirilmektedir. Veriler cinsiyet, fiziksel aktivite, yafl, boy, vücut kitle indeksi ve ya oran göz önüne al narak uyarlanm flt r. 5

6 Günlük en az 2 porsiyon süt/süt ürünleri tüketen grupta, günlük 2 porsiyondan az tüketim yapanlara göre; > Kemik mineral yo unlu u a karfl g (P =.009) > Kemik alan a karfl cm2 (P =.019) > Ortalama kemik mineral yo unlu u 1.19 a karfl 1.15 g/cm2 (P =.022) de erleri daha yüksek olarak rapor edilmifltir. En yüksek kemik mineral yo unlu u de erleri ( g) en az 2 porsiyon süt/süt ürünlerinin yan s ra, 4 ve daha fazla porsiyon protein alan grupta rapor edilmifltir. En düflük kemik mineral yo unlu u de erleri ise ( g) az miktarda süt/süt ürünleri ve protein porsiyonu alan grupta bulunmufltur. 6

7 yüksek oldu u görülmektedir. K s tl say da çocukla çal flma yap lmas na ra men, günlük 2 kez süt/süt ürünü alan çocuklar n ergenlik dönemlerinde kemik mineral yo unlu u ve kemik alan de erleri daha sa l kl düzeyde olmaktad r. Günlük en az 2 porsiyon süt/süt ürünü ile en az 4 porsiyon protein grubu besin alan çocuklar en yüksek kemik mineral yo unlu una sahip olan çocuklard r. Fazla miktarda süt/süt ürünleri alan grupta kollarda, bacaklarda, gövdede, kaburga ve kalçada kemik mineral yo unlu u de erlerinin, gövde ve kaburgalarda ise kemik alan de erlerinin Bu çal flmada az say da çocukla de erlendirme yap ld ndan genelleme yap labilmesi için daha genifl ve fazla say da çocukla yap lan çal flmalara gereksinim duyulmaktad r. Yine de süt/süt ürünlerinin tüketiminin çok düflük oldu u ülkemizde çok gerekli bir uyar olarak al nmal d r. 7

8 Dan flma Kurulu: Doç. Dr. Suna EM R Prof. Dr. Ahmet KOÇ Prof. Dr. Mehtap TATAR Kas m 2008 Say 4 Ayl k Pediatri Bülteni Sahibi ve sorumlu yaz iflleri müdürü: Prof. Dr. A. Murat TUNCER Genel Yay n Yönetmeni ve Editör: Uz. Dr. Cengizhan ELMAS Doç. Semra fiah N Diyetisyen Nihal TUNÇER Çocuk Geliflim Uzman Tu ba KARAASLAN Yaz flma Adresi: K rlang ç Sokak No: 43/ Gaziosmanpafla/Ankara cengizhanelmas@pediatribirligi.org.tr Pediatri Birli i nin izni olmadan ço alt lmas ve da t lmas yasakt r.