KAN LEKELERİNDE DAMLAMA YÜKSEKLİĞİ VE ÇARPMA AÇISININ SAÇILMA ÜZERİNE ETKİSİ

Transkript

1 KAN LEKELERİNDE DAMLAMA YÜKSEKLİĞİ VE ÇARPMA AÇISININ SAÇILMA ÜZERİNE ETKİSİ Burak Tahmazoğlu, Kutay Bahadır, AyĢe Uğurum Yücemen, Yağmur Öztoprak, Bahar Gökçe Sezgin, Canan A. Yazıcı, Didem Bacanlı DanıĢman: Doç. Dr. Erhan Büken ÖZET Olay yerinde bulunan kan lekeleri, olayın geliģimi hakkında bilgi verir. Kan lekelerinin saçılımı, kanın damlama yüksekliği, açısı ve damladığı yüzeyin özellikleriyle iliģkilidir. ÇalıĢmamızda, 25, 50 ve 100 cm. yükseklikten, 30, 50, 70, 90 derecelik çarpma açılarıyla düzgün beton yüzey üzerine damlatılan kanın saçılma özellikleri incelenmiģtir. OluĢan lekelerin boyutları ölçülmüģtür. Ana lekenin yanında oluģan uydu lekelerin boyutları, sayıları, ana lekeden uzaklıkları ve ana lekeyle yaptıkları açı kaydedilmiģtir. Kaydedilen veriler, istatistiksel olarak karģılaģtırılmıģtır. Kan lekelerinin özelliklerinin, damlama yüksekliği ve çarpma açısıyla iliģkisi değerlendirilmiģtir. Hem farklı damlama yüksekliklerinden hem de farklı çarpma açılarıyla damlatılan kan damlalarının saçılmaları, uydu damlaların saçılma açıları hariç tüm ölçümlerde ortalama değerler gözetildiğinde istatistiki olarak anlamlı düzeyde farklı bulunmuģtur. Olay yerinde elde edilen en sık rastlanılan delillerden olan kan damlalarının sayılan parametrelerle değerlendirilmesi, damlanın hangi yükseklikten ve hangi açıyla damlatıldığının belirlenmesinde yol gösterebilir. Bulgular ek araģtırmalarla zenginleģtirilerek matematiksel formüllere ulaģılmalıdır. Anahtar Sözcükler: Kan lekeleri, saçılma, olay yeri incelemesi GİRİŞ Olay yeri incelemesi; olayın sanal olarak yeniden canlandırılması, olay sırasında kurban ve diğer kiģilerin birbirlerine göre pozisyonu, olay sırası ve sonrasında bu pozisyonların değiģiminin belirlenmesi amacıyla yapılır. ġüpheli, kurban veya tanık ifadelerinin yorumlanması, ifadelerindeki çeliģkilerin giderilmesi için, olay yeri, otopsi, ölü muayenesi, laboratuar bulgularının birlikte yorumlanması gerekir (1). Kan en önemli ve sık kullanılan fiziksel delillerden biridir. Olay yerinde bulunan kan lekeleri, geometrik özellikleri, dağılımları ve diğer özellikleriyle olayın yeniden canlandırılmasında, orijininin açıklanmasında iģlev üstlenebilirler (2).

2 Kan lekelerinin değerlendirilmesi, lekelerin orjini (kaza sonucu mu, intihar giriģimi mi, kiģinin kendi eylemiyle mi, baģkasının eylemiyle mi meydana geldiği), kanamanın vücudun neresinden olduğu hakkında bilgi verebilir. Kan lekelerinin aralarındaki uzaklık ve birbirleri ile iliģkileri, lekelerin tipi ve yönelimi, kan lekesini oluģturan cismin özellikleri konusunda bilgiler sağlar. Ne olmuģtur, ne zaman, nerede olmuģtur, olay sırasında kimler vardır, kim yoktur sorularının yanıtlarının belirlenmesinde, olayın çözümlenmesinde yol gösterebilir (1-3). Kan lekelerinin delil olarak kullanılması, olay yerinin adli tıp uzmanları tarafından bizzat incelenmesi sırasında elde edilen verilere dayanabileceği gibi, olay yerinde çekilen fotoğrafların değerlendirilmesi de bu konuda bilgi verici olabilir. Tek bir kan lekesinin bu anlamda yorumlanması zordur ve kısıtlı bilgi verir, ancak olay yerinde bulunan bir seri kandamlasının incelenmesi olayın açıklanmasında yol gösterici olabilir (2,3). Kan lekeleri, vücuttan çıkan kanın çevredeki maddelerle iliģkisi sonucu oluģur. Kanın fiziksel özellikleri ve sıvıların fiziksel özellikleri; kan lekesinin Ģekli, büyüklüğü gibi özelliklerini belirler (2,3). Kan vücuttan çıktığında, fizik kanunlarına uygun olarak davranır. Kanın viskozitesi, özgül ağırlığı ve yüzey gerilimi, kanın kaynağı, leke oluģumu sırasında kanın kaynağının ve kan damlasının hareket halinde olup olmadığı, damlanın çarpma hızı kan lekesinin oluģum ve özelliklerini belirleyen etkenlerdir (2,3). Kanın fiziksel özellikleri, özgül ağırlığı, viskozitesi ve yüzey gerilimi kandamlasının kandan ayrılmasında zorlanmasına neden olur. Bu zorlanma, çeģitli Ģekillerde kandamlalarının oluģumunun nedenidir (2,3). Ġki çeģit damlama tarzı vardır. Kanın herhangi bir objeden, yer çekimi etkisiyle, damlamasına serbest damlama, ivme kazandırılarak damlamasına serbest olmayan damlama denir. Serbest damlamada, damla primer kaynaktan yer çekimi ve kendi ağırlığı etkisiyle ayrılır. Ayrılmada yüzey geriliminin etkisi vardır. Yüzey geriliminin yarattığı çekim kuvvetleri aģılınca damla uzar, sferik halden, elips haline döner bu arada iki çekim arasında osilasyon gösterir ve sonuçta kopar. Osilasyon düzeyi damlanın büyüklüğü ile iliģkilidir. Damlanın düģme zamanı ise sıvının viskozitesi ile iliģkilidir (2,3).

3 Serbest düģen bir kan damlasının oluģturduğu lekenin çapı, damlanın hacmi, düģtüğü yükseklik ve etki ettiği yüzeyin özelliklerine göre değiģir. 0,05 ml hacminde bir kan damlası pürüzsüz yüzeye serbest düģtüğünde, düģtüğü yükseklik arttırıldıkça çapı da geniģler. Daha büyük kan damlaları daha kısa mesafeden düģtüklerinde daha büyük çaplar oluģtururlar. Pürüzlü yüzeylerde, yüzey gerilimi bozulur, leke düzensiz kenarlı ve çıkıntılar gösteren bir görünüm alır. Çıkıntılar merkezden dıģarı ıģınsal bir yayılım gösterir (2,3). Saçılım, düģtüğü yükseklikten çok yüzey özellikleriyle ilgilidir. Beton, cilalanmamıģ tahta ve kumaģ pürüzlü yüzeyler olarak kabul edilir ve saçılım en fazla pürüzlü yüzeylerde gözlenir. En fazla saçılmanın beton yüzeylerde olduğu bilinmektedir (2,3). Kan lekesinin yüzeyde oluģturduğu Ģekil çarpma açısı ile de iliģkilidir. Çarpma açısı büyüdükçe leke daha sferik olurken, açı küçüldükçe çarptığı alan uzar ve leke eliptik bir hal alır (2,3). Sferik bir kandamlası, serbest düģüģle yatay olmayan bir yüzeye çarptığında, oluģacak leke eliptik olacaktır. Lekede görülecek uzama, çarpma sonrası kandamlasının yüzey üzerinde kayması sebebiyle oluģur. Açı azaldıkça, lekenin uzunluğu artıp, geniģliği azalır. Lekenin en geniģ noktası, kan damlasının çapına tekabül eder. Lekenin uzamıģ uçları ise kandamlasının hareket yönüne iģaret eder. Yüzey özelliklerine göre, kandamlasının ucunda iğnemsi veya yuvarlak uzantılar veya kuyruk benzeri bağlantılar olabilir. Ana lekenin uzantıları hareket yönünü belirtirken, ikincil lekenin uzantısı hareket yönünün tam tersinedir (2,3). AraĢtırmamızda olay yerinde tespit edilen beton zemin üzerinde saçılmıģ kan lekelerinin saçılma açıları ve saçılma sayısı leke boyutları değerlendirilerek damlama açısı ve yüksekliğinin tespit edilmesi amaçlanmaktadır (2,3). Hipotezlerimiz Damlama yüksekliği arttıkça ana damlanın eni ve boyu büyür. Damlama yüksekliği arttıkça saçılma sayıları artar. Damlama yüksekliği arttıkça saçılma açıları artar.

4 Çarpma açısı daraldıkça saçılma sayıları artar. Çarpma açısı daraldıkça ana damlanın en boy oranı azalır. Çarpma açısı daraldıkça saçılma açıları artar. GEREÇ ve YÖNTEM ÇalıĢmamızda, damlama yüksekliği ve çarpma açısındaki değiģikliklerin, beton zemin üzerinde meydana getirdiği kan lekesinin saçılma özellikleri üzerine etkisi araģtırıldı. Deneysel AraĢtırmalar Etik Kurulu izni ile Hayvan AraĢtırma Laboratuarlarında yetiģtirilmiģ 3 yaģında diģi 65kg ağırlığında merinos-karaman mix cinsi koyundan, hayvan deneyleri sertifikası bulunan araģtırmacı tarafından bir seferde 300cc kan alındı. Alınan kan, pıhtılaģmayı önleyici boncuklarla takviye edilip 500cc lik, temiz ĢiĢeye koyulduktan sonra 20dk çalkalanarak, pıhtılaģması önlendi. Kan ĢiĢesi mümkün olan en kısa zamanda soğuk zincirle korunarak laboratuara ulaģtırıldı, +4 C de deney zamanına kadar saklandı. Kan örneğinden bir numune, Adana AraĢtırma ve Uygulama Merkezine gönderilerek, hematoloji laboratuarında viskozite ölçümü yapılması ve bulunan değerin araģtırıcılara bildirilmesi istendi. Viskozite değeri 3,69 cp olarak belirlendi. Deneye baģlamadan önce soğuk zincirle laboratuara ulaģtırılan kan, etüvde normal vücut ısısı olarak kabul edilen 36,5-37 C kadar ısıtıldı. Deney süresince bu ısıda muhafaza edildi. ġiģe içinde muhafaza edilen kan örneğinden otomatik pipetle alınan kan, 0,2 ml damlalar oluģturacak Ģekilde damlatıldı. Bu sırada damlamayı sağlamak amacıyla pipetin çıkartıcı mekanizmasına uygulanan basınç standart kabul edilip, her bir basma sırasında uygulanan güç farkından kaynaklanan hız değiģimi ihmal edildi ve damlamanın serbest düģüģe uygun düģtüğü kabul edildi. Otomatik pipetle sağlanan standart hacim, standart viskozite ve standart hızda olduğu kabul edilen kan damlaları, araģtırıcılar tarafından BaĢkent Üniversitesi ĠnĢaat Ġmalat Daire

5 BaĢkanlığı olanaklarından yararlanılarak hazırlattırılan, 1m 2 yüzey alanı bulunan, düzgün yüzeyli, çelik hasır üzerine dökülmüģ, kenarları dağılma ve kırılmayı önleyecek Ģekilde 3cm lik demir L profil ile güçlendirilmiģ, Ģekilde görülen beton blok üzerine damlatıldı. Damlama yüksekliği, araģtırıcılar tarafından imal edilen, 2m boy, 3cm çapta, üzerine, yüksekliği ayarlanabilir kelepçeyle tutturulmuģ otomatik pipet bulunan, sabit ayaklı, demir dikme kullanılarak ayarlandı. Birinci deneme, beton blok horizontal düzlemde tutularak gerçekleģtirdi. Diğer denemeler, beton bloğun demir ayaklar üzerinde ölçüm yapılacak açıya kadar yükseltilerek bloğa, vertikal düzleme göre, sırasıyla 30, 50, 70, 90 açı verilerek gerçekleģtirildi. Her açı grubunda, damlalar 25, 50, 100 cm yükseklikten bırakılarak damlatıldı. Deney her açı ve her düzeyde 30 defa tekrar edildi. Her deneme sonrasında leke, yağ çözücü deterjanla temizlendi ve tazyikli hava ile kurutuldu. Her açı ve yükseklikte kan damlalarının beton blok üzerinde oluģturduğu lekelerde; ana damlanın eni ve boyu ve damla çevresinde uydu damla oluģup oluģmadığı değerlendirildi. Uydu damla oluģtuğu takdirde, oluģan uydu damlaların sayısı, ana damlanın merkezine uzaklığı ve ana damlayla olan açısı ölçüldü. Ana lekenin çevresinde oluģmuģ dikensi çıkıntıların sayısı belirlendi. Saçılma açılarının belirlenmesinde, araģtırıcılar tarafından imal edilen 1m 2 alanı tarayabilecek ölçüde cam malzeme üzerine çizilmiģ, değerler üzerinde milimetre olarak iģaretlenmiģ iletki, açı ölçer kullanıldı. DeğiĢkenlerin normal dağılıma uyumu Shapiro-Wilk testi ile kontrol edildi. Varyansların homojenliği ise Levene testi ile analiz edildi. Tüm değiģkenler bakımından parametrik testlerin ön Ģartlarının yerine gelmediği görüldüğünden söz konusu değiģkenlere iliģkin grup ortancalarının karģılaģtırılması amacıyla Kruskal-Wallis testi ve ardından çoklu karģılaģtırma yöntemlerinden Bonferroni-Dunn testi kullanıldı. Sonuçlar ortalama ± standart sapma ve ortanca değer olarak ifade edildi. DeğiĢkenler arasındaki korelasyonlar Spearman rho korelasyon katsayısı ile değerlendirildi. Multinominal regresyon analizi yöntemi ile gözlemlerin yükseklik ve açı gruplarına göre doğru sınıflandırma yüzdeleri elde edildi.

6 p<0.05 düzeyi istatistiksel olarak anlamlı kabul edildi. Veri setinin analizinde SPSS 17.0 istatistik paket programı kullanıldı (Statistical Package for the Social Sciences, version 17.0, SSPS Inc, Chicago, IL, USA). Her bir deneme grubundan elde edilen ölçümler kendi içinde karģılaģtırıldı ve her bir grup için, açılanma ve boyutlar yönünden bir ortalama değer tespit edildi. Her deneme grubundan elde edilen ortalama değerler birbiriyle karģılaģtırıldı. BULGULAR ÇalıĢmamızda, kan damlalarının damlama yüksekliği ve çarpma açısının, damla özellikleri ve saçılma üzerine etkisi irdelenmiģtir. Damlama yükseklikleri olarak 25, 50 ve 100cm; çarpma açısı olarak 30, 50, 70 ve 90 derece kullanıldı. Her bir yükseklik için, dört farklı açıda otuzar deneme yapılarak sonuçlar elde edildi. 100cm den 50 derece açıyla damlatılarak oluģturulan ana lekelerin enlerinin ortalaması 1,08cm (Std: 0,21 Med: 1,10 Min: 0,70 Max: 1,60) olarak ölçüldü. Lekelerin boylarının ortalaması 1,54cm (Std: 0,30 Med: 1,50 Min: 1,00 Max: 2,30) olarak ölçüldü. OluĢan uydu lekelerinin ana damlaya ortalama uzaklığı 16,28cm (Std: 4,33 Med: 16,05 Min: 4,10 Max: 25,70) olarak ölçüldü. OluĢan ortalama uydu lekesi sayısı 13,60 (Std: 4,74 Med: 12 Min: 5 Max: 25) olarak hesaplandı. Uydu lekelerin ana lekeye göre açısı ortalama 93,20 (Std: 3,55 Med: 93,5 Min: 84 Max: 99) olarak ölçüldü (Tablo 1.). 100cm den 30 derece açıyla damlatılarak oluģturulan ana lekelerin enlerinin ortalaması 0,81cm (Std: 0,11 Med: 0,80 Min: 0,40 Max: 1,00) olarak ölçüldü. Lekelerin boylarının ortalaması 1,84cm (Std: 0,42 Med: 1,90 Min: 0,50 Max: 2,60) olarak ölçüldü. OluĢan uydu lekelerinin ana damlaya ortalama uzaklığı 17,39cm (Std: 8,03 Med: 17,35 Min: 2,80 Max: 32,50) olarak ölçüldü. OluĢan ortalama uydu lekesi sayısı 9,43 (Std: 2,74 Med: 10,00 Min: 5,00 Max: 17,00) olarak hesaplandı. Uydu lekelerin ana lekeye göre açısı ortalama 91,17 (Std: 3,63 Med: 91,00 Min: 82,00 Max: 97,00) olarak ölçüldü (Tablo 1.). 100cm den 70 derece açıyla damlatılarak oluģturulan ana lekelerin enlerinin ortalaması 1,03cm (Std: 0,08 Med: 1,00 Min: 0,90 Max: 1,20) olarak ölçüldü. Lekelerin boylarının ortalaması 1,20cm (Std: 0,18 Med: 1,20 Min: 1,00 Max: 1,90) olarak ölçüldü. OluĢan uydu lekelerin ana damlaya ortalama uzaklığı 13,66cm (Std: 5,39 Med: 13,25 Min: 4,60 Max: 33,10) olarak ölçüldü. Ortalama uydu lekesi sayısı 15,10 (Std: 4,20 Med: 14,00 Min: 9,00 Max: 24,00) olarak hesaplanmıģtır. Uydu lekelerin ana lekeye göre açısı ortalama 94,40 (Std: 11,80 Med: 94,00 Min: 72,00 Max: 125,00) olarak ölçüldü (Tablo 1.). 100cm den 90 derece açıyla damlatılarak oluģturulan ana lekelerin enlerinin ortalaması 1,01cm (Std: 0,06 Med: 1,00 Min: 0,09 Max: 1,10) olarak ölçüldü. Lekelerin boylarının ortalaması 1,01cm (Std: 0,07 Med: 1,00 Min: 0,90 Max: 1,00) olarak ölçüldü. OluĢan uydu lekelerin ana damlaya ortalama uzaklığı 3,58cm (Std: 2,82 Med: 3,00 Min: 0,00 Max: 12,00) olarak ölçüldü. Ortalama uydu lekesi sayısı 18,33 (Std: 3,23 Med: 18,00 Min: 11,00 Max: 24,00) olarak hesaplanmıģtır. Uydu lekelerin ana lekeye göre açısı ortalama 162,83 (Std: 79,12 Med: 158,00 Min: 0,00 Max: 310,00) olarak ölçüldü (Tablo 1.). 50cm den 50 derece açıyla damlatılarak oluģturulan ana lekelerin enlerinin ortalaması 1,05cm (Std: 0,19 Med: 1,00 Min: 0,80 Max: 1,90) olarak ölçüldü. Lekelerin boylarının ortalaması

7 1,61cm (Std: 0,35 Med: 1,55 Min: 0,60 Max: 2,40) olarak ölçüldü. OluĢan uydu lekelerin ana damlaya ortalama uzaklığı 6,72cm (Std: 3,81 Med: 6,30 Min: 2,20 Max: 14,90) olarak ölçüldü. Ortalama uydu lekesi sayısı 5,37 (Std: 2,57 Med: 5,00 Min: 2,00 Max: 13,00) olarak hesaplanmıģtır. Uydu lekelerin ana lekeye göre açısı ortalama 92,23 (Std: 7,37 Med: 91,00 Min: 82,00 Max: 112,00) olarak ölçüldü (Tablo 1.). 50cm den 30 derece açıyla damlatılarak oluģturulan ana lekelerin enlerinin ortalaması 0,69cm (Std: 0,06 Med: 0,70 Min: 0,60 Max: 0,80) olarak ölçüldü. Lekelerin boylarının ortalaması 1,83cm (Std: 0,20 Med: 1,90 Min: 1,40 Max: 2,10) olarak ölçüldü. OluĢan uydu lekelerin ana damlaya ortalama uzaklığı 3,26cm (Std: 1,54 Med: 2,65 Min: 1,50 Max: 8,20) olarak ölçüldü. Ortalama uydu lekesi sayısı 2,00 (Std: 1,02 Med: 2,00 Min: 1,00 Max: 5,00) olarak hesaplanmıģtır. Uydu lekelerin ana lekeye göre açısı ortalama 90,00 (Std: 3,72 Med: 90,00 Min: 80,00 Max: 99,00) olarak ölçüldü (Tablo 1.). 50cm den 70 derece açıyla damlatılarak oluģturulan ana lekelerin enlerinin ortalaması 0,92cm (Std: 0,09 Med: 0,90 Min: 0,70 Max: 1,10) olarak ölçüldü. Lekelerin boylarının ortalaması 1,07cm (Std: 0,10 Med: 1,10 Min: 0,90 Max: 1,30) olarak ölçüldü. OluĢan uydu lekelerin ana damlaya ortalama uzaklığı 4,88cm (Std: 3,29 Med: 4,50 Min: 0,00 Max: 11,40) olarak ölçüldü. Ortalama uydu lekesi sayısı 8,87 (Std: 2,83 Med: 9,00 Min: 4,00 Max: 15,00) olarak hesaplanmıģtır. Uydu lekelerin ana lekeye göre açısı ortalama 79,37 (Std: 36,83 Med: 85,50 Min: 0,00 Max: 131,00) olarak ölçüldü (Tablo 1.). 50cm den 90 derece açıyla damlatılarak oluģturulan ana lekelerin enlerinin ortalaması 0,89cm (Std: 0,08 Med: 0,90 Min: 0,70 Max: 1,10) olarak ölçüldü. Lekelerin boylarının ortalaması 0,88cm (Std: 0,08 Med: 0,90 Min: 0,70 Max: 1,10) olarak ölçüldü. OluĢan uydu lekelerin ana damlaya ortalama uzaklığı 3,68cm (Std: 2,21 Med: 3,25 Min: 0,00 Max: 11,60) olarak ölçüldü. Ortalama uydu lekesi sayısı 15,27 (Std: 4,37 Med: 15,50 Min: 6,00 Max: 23,00) olarak hesaplanmıģtır. Uydu lekelerin ana lekeye göre açısı ortalama 167,33 (Std: 70,81 Med: 168,50 Min: 0,00 Max: 345,00) olarak ölçüldü (Tablo 1.). 25cm den 50 derece açıyla damlatılarak oluģturulan ana lekelerin enlerinin ortalaması 0,70cm (Std: 0,07 Med: 0,70 Min: 0,60 Max: 0,80) olarak ölçüldü. Lekelerin boylarının ortalaması 1,22cm (Std: 0,18 Med: 1,20 Min: 1,00 Max: 1,50) olarak ölçüldü. OluĢan uydu lekelerin ana damlaya ortalama uzaklığı 1,31cm (Std: 1,30 Med: 1,30 Min: 0,00 Max: 4,60) olarak ölçüldü. Ortalama uydu lekesi sayısı 1,97 (Std: 1,73 Med: 2,00 Min: 0,00 Max: 5,00) olarak hesaplanmıģtır. Uydu lekelerinin ana lekeye göre açısı ortalama 61,10 (Std: 44,76 Med: 85,00 Min: 0,00 Max: 120,00) olarak ölçüldü (Tablo 1.). 25cm den 30 derece açıyla damlatılarak oluģturulan ana lekelerin enlerinin ortalaması 0,62cm (Std: 0,05 Med: 0,60 Min: 0,50 Max: 0,70) olarak ölçüldü. Lekelerin boylarının ortalaması 1,75cm (Std: 0,16 Med: 1,80 Min: 1,50 Max: 2,00) olarak ölçüldü. OluĢan uydu lekelerin ana damlaya ortalama uzaklığı 3,29cm (Std: 1,98 Med: 2,90 Min: 1,80 Max: 12,70) olarak ölçüldü. Ortalama uydu lekesi sayısı 1,40 (Std: 0,62 Med: 1,00 Min: 1,00 Max: 3,00) olarak hesaplanmıģtır. Uydu lekelerinin ana lekeye göre açısı ortalama 88,83 (Std: 3,23 Med: 88,00 Min: 82,00 Max: 97,00) olarak ölçüldü (Tablo 1.). 25cm den 70 derece açıyla damlatılarak oluģturulan ana lekelerin enlerinin ortalaması 0,80cm (Std: 0,06 Med: 0,80 Min: 0,70 Max: 0,90) olarak ölçüldü. Lekelerin boylarının ortalaması 0,95cm (Std: 0,09 Med: 0,90 Min: 0,70 Max: 1,10) olarak ölçüldü. OluĢan uydu lekelerin ana damlaya ortalama uzaklığı 2,21cm (Std: 2,04 Med: 1,75 Min: 0,00 Max: 8,70) olarak ölçüldü.

8 Ortalama uydu lekesi sayısı 7,43 (Std: 2,61 Med: 8,00 Min: 1,00 Max: 12,00) olarak hesaplanmıģtır. Uydu lekelerinin ana lekeye göre açısı ortalama 72,27 (Std: 44,87 Med: 83,00 Min: 0,00 Max: 155,00) olarak ölçüldü (Tablo 1.). 25cm den 90 derece açıyla damlatılarak oluģturulan ana lekelerin enlerinin ortalaması 0,86cm (Std: 0,06 Med: 0,90 Min: 0,70 Max: 0,90) olarak ölçüldü. Lekelerin boylarının ortalaması 0,86cm (Std: 0,06 Med: 0,90 Min: 0,70 Max: 0,90) olarak ölçüldü. OluĢan uydu lekelerin ana damlaya ortalama uzaklığı 0,99cm (Std: 1,74 Med: 0,50 Min: 0,00 Max: 8,70) olarak ölçüldü. Ortalama uydu lekesi sayısı 13,47 (Std: 2,26 Med: 13,00 Min: 5,00 Max: 17,00) olarak hesaplanmıģtır. Uydu lekelerinin ana lekeye göre açısı ortalama 100,77 (Std: 110,43 Med: 76,5 Min: 0,00 Max: 321,00) olarak ölçüldü (Tablo 1.). 100 cm, 50 cm ve 25cm yüksekliklerden damlatılarak oluģturulan lekelerin, açı farkı gözetmeksizin yapılan değerlendirilmesinde en (p=0,000 df=2), boy (p=0,000 df=2), uydu uzaklığı (p=0,000 df=2), uydu sayısı (p=0,000 df=2) ve uydu açısı (p=0,000 df=2) değerleri arasında istatistikî olarak anlamlı fark bulundu (Tablo 1.). 100 cm yükseklikten 30, 50, 70 ve 90 derece açıyla damlatılarak oluģturulan kan lekelerinin değerlendirilmesinde en (p=0,000 df=3), boy (p=0,000 df=3), uydu uzaklığı (p=0,000 df=3), uydu sayısı (p=0,000 df=3) ve uydu açısı (p=0,000 df=3) değerleri arasında istatistikî olarak anlamlı fark bulundu (Tablo 1.). 50cm yükseklikten 30, 50, 70 ve 90 derece açıyla damlatılarak oluģturulan kan lekelerinin değerlendirilmesinde en (p=0,000 df=3), boy (p=0,000 df=3), uydu uzaklığı (p=0,000 df=3), uydu sayısı (p=0,000 df=3) ve uydu açısı (p=0,000 df=3) değerleri arasında istatistikî olarak anlamlı fark bulundu (Tablo 1.). 25cm yükseklikten 30, 50, 70 ve 90 derece açıyla damlatılarak oluģturulan kan lekelerinin değerlendirilmesinde en (p=0,000 df=3), boy (p=0,000 df=3), uydu uzaklığı (p=0,000 df=3), uydu sayısı (p=0,000 df=3) değerleri arasında istatistikî olarak anlamlı fark bulundu. Uydu açısı (p=0,454 df=3) değerleri arasındaki fark ise istatistikî olarak anlamlı değildir (Tablo 1.). 30 derece açıyla damlatılarak oluģturulan lekelerde yükseklik değiģiminin leke üzerine etkisi incelendiğinde en (p=0,000 df=2), uydu uzaklığı (p=0,000 df=2), uydu sayısı (p=0,000 df=2) ve uydu açısı (p=0,007 df=2) değerleri arasında istatistikî olarak anlamlı fark bulundu. Bu değerler p aralığında değerlendirilirken leke boyu değerleri (p=0,034 df=2) ise p<0,05 güven aralığında istatistikî olarak anlamlıdır (Tablo 2.). 50 derece açıyla damlatılarak oluģturulan lekelerde yükseklik değiģiminin leke üzerine etkisi incelendiğinde en (p=0,000 df=2), boy (p=0,000 df=2), uydu uzaklığı (p=0,000 df=2), uydu sayısı (p=0,000 df=2) ve uydu açısı (p=0,001 df=2) değerleri arasında istatistikî olarak anlamlı fark bulundu (Tablo 2.). 70 derece açıyla damlatılarak oluģturulan lekelerde yükseklik değiģiminin leke üzerine etkisi incelendiğinde en (p=0,000 df=2), boy (p=0,000 df=2), uydu uzaklığı (p=0,000 df=2) ve uydu sayısı (p=0,000 df=2) değerleri arasında istatistikî olarak anlamlı fark bulundu. Uydu açısı (p=0,144 df=2) değerleri arasındaki fark istatistikî olarak anlamlı değildir (Tablo 2.). 90 derece açıyla damlatılarak oluģturulan lekelerde yükseklik değiģiminin leke üzerine etkisi incelendiğinde en (p=0,000 df=2), boy (p=0,000 df=2), uydu uzaklığı (p=0,000 df=2) ve uydu

9 sayısı (p=0,000 df=2) değerleri arasında istatistikî olarak anlamlı fark bulundu. Uydu açısı (p=0,022 df=2) değerleri arasındaki fark ise p<0,05 güven aralığında anlamlı olarak belirlendi (Tablo 2.). TARTIŞMA AraĢtırmamızda, serbest damlama sonucu oluģan kan lekelerinin oluģumunda damlama yüksekliği ve açısının saçılma üzerine etkisi irdelenmiģtir. Literatürde, kan lekelerinin oluģumu ve damlaların saçılımını etkileyen unsurlar; kanın viskozitesi, damla büyüklüğü, damlama açısı, damlama yüksekliği, damlama yüzeyinin özellikleri, leke oluģumun sırasında kandamlasının kaynağının hareketli olup olmaması, yer çekimi etkisi olarak sayılmaktadır. AraĢtırmamızda standart beton zemin kullanılmıģ, kan viskozitesi ve diğer özellikleri, deney tek bir hayvandan, tek bir seferde alınan kan kullanılarak gerçekleģtirildiğinden standart kabul edilmiģtir. Ölçümler, her seferde eģit miktarda (20ml) kan serbest damlatılarak gerçekleģtirilmiģtir. Deneyin tamamı aynı laboratuarda gerçekleģtirilmiģtir. Literatürde damlama açısının serbest damlama sonucu oluģan lekelerin eni ve boyu üzerine etkisi bulunduğu bildirilmektedir. Açı daraldıkça ana damlanın en ve boy oranının arttığı tespit edilmiģtir. Bu iliģki çarpma açısı= arc sin (en/boy) formülüyle ifade edilmektedir(2). AraĢtırmamızda en boy arasındaki iliģki ifade edilen formüle uygun değildir. Ancak denenen yüksekliklerde her bir deneme için uygun olmayan bu formül her bir yükseklik ve açı değeri için ortalamalar göz önünde bulundurulduğunda formüle uygun olduğu gözlenmektedir. Literatürde, kandamlalarının düģtüğü yükseklik arttıkça çaplarının geniģlediği bildirilmektedir (3,4,5). AraĢtırmamızda da, kan damlalarının düģürülme yükseklikleri ile damla eni ve boyu arasındaki iliģki çarpma açısından bağımsız olarak istatistiki anlamlılık göstermektedir (p). Yükseklik arttıkça ana damlanın eni, boyuna ait ölçülen değerler artmaktadır. DüĢme yüksekliği arttıkça ana damla çapı büyümektedir. Literatürde, kan lekelerinin boyutlarının çarpma açısıyla iliģkisi, küçük açılarda saçılımın daha fazla olduğu yönündedir. AraĢtırmamızda da bulgularımız bu yöndedir. Farklı çarpma açıları için ölçülen değerler arasındaki fark istatistiki olarak anlamlıdır. Horizontal yüzeylere yapılan damlamalarda saçılma minimum düzeydedir,bulgularımız da bu yöndedir (6). Horizontal denemelerde, uydu damlalar ana damladan ayrılmamakta, dikensi çıkıntılar

10 halinde kalmaktadırlar. Bu açıda yapılan denemelerde dikensi çıkıntı sayısı ile yükseklik arasında iliģki saptanmamıģtır. SONUÇ: Kan lekelerinde damlama yüksekliğinin ve çarpma açısının leke oluģumuna; uydu damla sayısı ve dağılımına, dikensi çıkıntıların oluģumu ve sayısına etkisi vardır. Bu konuda matematiksel formüller oluģturulması olay yeri incelemesi sırasında kan lekelerinden elde edilen delillerin daha etkin yorumlanmasına katkı sağlayabilir. Olay yerinde elde edilen en sık rastlanılan delillerden olan kan damlalarının sayılan parametrelerle değerlendirilmesi, damlanın hangi yükseklikten ve hangi açıyla damlatıldığının belirlenmesinde yol gösterebilir. Konu hakkında ek araģtırmalara ve bu araģtırmanın baģka açı ve yüksekliklerden denemeleri de içerecek Ģekilde geniģletilmesine ihtiyaç vardır. KAYNAKLAR : 1- Buken E. Acil Tıp Uygulamalarında Adli Sorunlar ve Paramediklerin Adli Yükümlülükleri. V. Paramedik Sempozyumu Nisan 2010 Ankara. Sempozyum Kitabı: James S. H, Eckert W. G.; Interpretation of Bloodstain Evidence at Crime Scenes; Second Edition; Florida USA Bevel T.Gardner R. M,Bloodstain Pattern Analysis With an Introduction to Crime Scene Reconstruction, Third Edition; CRC PressTaylor & Francis Group Florida USA Knock C, Davison M. Predicting the Position of the Source of Blood Stains for Angled Impacts. J Forensic Sci, September 2007: 52,(5); Willis C, Piranian K. A., Donaggio R. J., Barnett R. J., Rowe W. F. Errors in the estimation of the distance of fall and angles of impact blood drops Forensic Science International 2001: 123; Rowe W. F. Errors in the determination of the point of origin of bloodstains. Forensic Science International 2006: 161;

11 >0,05 Damlama Yüksekliği Çarpma Açısı UYDU DAMLANIN ANA ANA DAMLA ENĠ ANA DAMLA BOY SAÇILMA SAYISI DAMLAYA UZAKLIĞI SAÇILMA AÇISI (n=30) (n=30) (n=30) (n=30) (n=30) Ort. ±SS Med. Ort. ±SS Med. Ort. ±SS Med. Ort. ±SS Med. Ort. ±SS Med. 100 cm 30 0,81±0,11 0,80 1,84±0,42 1,90 17,39±8,03 17,35 9±2,74 10,00 91±3,63 91, ,08±0,21 1,10 1,54±0,30 1,50 16,29±4,33 16,05 14±4,74 12,00 93±3,55 93, ,03±0,08 1,00 1,20±0,18 1,20 13,66±5,39 13,25 15±4,20 14,00 94±11,80 94, ,01±0,06 1,00 1,01±0,07 1,00 3,58±2,82 3,00 18±3,23 18,00 163±79,12 158,00 50 cm 30 0,69±0,06 0,70 1,83±0,20 1,90 3,26±1,54 2,65 2±1,02 2,00 90±3,72 90, ,05±0,19 1,00 1,61±0,35 1,55 6,72±3,81 6,30 5±2,57 5,00 92±7,37 91, ,92±0,09 0,90 1,07±0,10 1,10 4,88±3,29 4,50 9±2,83 9,00 79±36,83 85, ,89±0,08 0,90 0,88±0,08 0,90 3,68±2,21 3,25 15±4,37 15,50 167±70,81 168,50 25 cm 30 0,62±0,05 0,60 1,75±0,16 1,80 3,29±1,98 2,90 1±0,62 1,00 89±3,23 88, ,70±0,07 0,70 1,22±0,18 1,20 1,31±1,30 1,30 2±1,73 2,00 61±44,76 85, ,80±0,06 0,80 0,95±0,09 0,90 2,21±2,04 1,75 7±2,61 8,00 72±44,87 83, ,86±0,06 0,90 0,86±0,06 0,90 0,99±1,74 0,50 14±2,26 13,00 101±110,4 76,50 Tablo 1. Sabit damlatma yüksekliklerinde 30, 50, 70, 90 çarpma açısıyla damlatılan damlanın parametreler açısından elde edilen ortalama değerlerinin karģılaģtırılması

12 0,02 0,14 0,03 0,01 Çarpma Açısı Damlama Yüksekliği ANA DAMLA ENİ (n=30) ANA DAMLA BOY (n=30) UYDU DAMLANIN ANA DAMLAYA UZAKLIĞI (n=30) SAÇILMA SAYISI (n=30) SAÇILMA AÇISI (n=30) Ort. ±SS Med. p Ort. ±SS Med. p Ort. ±SS Med. p Ort. ±SS Med. p Ort. ±SS Med. p cm 0,81±0,11 0,80 1,90 17,39±8,03 9±2,74 10,00 91,00 0,81±0,11 1,84±0,42 1,90 50 cm 0,69±0,06 0,70 1,90 3,26±1,54 2±1,02 2,00 90,00 0,69±0,06 1,83±0,20 1,90 25 cm 0,62±0,05 0,60 1,80 3,29±1,98 1±0,62 1,00 88,00 0,62±0,05 1,75±0,16 1, cm 1,08±0,21 1,10 1,50 16,29±4,33 14±4,74 12,00 93,50 1,08±0,21 1,54±0,30 1,50 50 cm 1,05±0,19 1,00 1,61±0,35 1,55 6,72±3,81 6,30 5±2,57 5,00 92±7,37 91,00 25 cm 0,70±0,07 0,70 1,22±0,18 1,20 1,31±1,30 1,30 2±1,73 2,00 61±44,76 85, cm 1,03±0,08 1,00 1,20 13,66±5,39 15±4,20 14,00 94,00 1,03±0,08 1,20±0,18 1,20 50 cm 0,92±0,09 0,90 1,10 4,88±3,29 9±2,83 9,00 85,50 0,92±0,09 1,07±0,10 1,10 25 cm 0,80±0,06 0,80 0,95±0,09 0,90 2,21±2,04 1,75 7±2,61 8,00 72±44,87 83, cm 1,01±0,06 1,00 1,00 3,58±2,82 18±3,23 18,00 158,00 1,01±0,06 1,01±0,07 1,00 50 cm 0,89±0,08 0,90 0,90 3,68±2,21 15±4,37 15,50 168,50 0,89±0,08 0,88±0,08 0,90 25 cm 0,86±0,06 0,90 0,90 0,99±1,74 14±2,26 13,00 76,50 0,86±0,06 0,86±0,06 0,90 Tablo 2. 30, 50, 70, 90 çarpma açısıyla damlatılan damlanın 100, 50, 25 cm yüksekliklerden damlatıldığında parametreler açısından elde edilen ortalama değerlerinin karģılaģtırılması