GİRESUN FINDIK LİSANSLI DEPOSU VE SPOT BORSA PROJESİ TANITIMI

Transkript

1 GİRESUN FINDIK LİSANSLI DEPOSU VE SPOT BORSA PROJESİ TANITIMI Giresun Ticaret Borsası olarak; 1990'lı yılların başından beridir, fındık borsası kurulması konusunda her platformda çalışmalar yürütmüş, 2005 yılında 5300 sayılı Tarım ürünleri Lisanslı depoculuk kanunu ve Ürün ihtisas borsaları yönetmeliği çıktıktan sonra bu konuda çalışmalar hız kazanmıştır. Bunun neticesinde düzenlenen Fındık Lisanslı Depo Yönetmeliği taslağı bakanlığa bildirilmiş ve yönetmeliğin çıkarılmasına katkı sağlamıştır. Diğer taraftan; Lisanslı depo ve spot borsa kurulumu için proje faaliyetlerine başlatılmış ve 2006 yılında Fındık Lisanslı Depo projesi hazırlanmıştır. Projenin toplam maliyeti EURO olup; Yatırım tutarının 9,45 milyon EURO sunu Bilim,Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı otoritesinde yürütülen AB IPA Bölgesel Rekabet Edebilirlik Operasyonel Programı çerçevesindeki hibe fona; Fındık Lisanslı Deposu ve Fındık Pazar Yeri Kurulması projesi adı altında başvuruda bulunulmuş ve bu proje ilgili programa sunulan 532 proje arasından seçilen 47 projede 9.45 Milyon EURO bedelle en büyük hibe bütçesi almaya hak kazanmıştır. Bu aşamadan sonra Borsamızın bünyesinde AB Proje Geliştirme ve Uygulama Ofisi kurulmuş ve proje faaliyetlerinin yürütülmesi çalışmalarına başlanmıştır. Geri kalan kısmın 1,5 milyon EURO su Giresun Ticaret Borsası kaynaklarından, Geri kalanı ise Kalkınma Bakanlığı kaynakları ile karşılanmıştır. PROJENİN TANITIMI Bu proje, Fındık Tanıtım Grubu tarafından TÜBİTAK-MAM'da yaptırılan Fındıklarda Aflatoksin Oluşumuna Etki Eden Faktörlerin ve Önleyici Tedbirlerin Alınması ve "Fındık ve Fındıklı Ürünlerin Raf Ömürlerinin Belirlenmesi ve Uzatılması Çalışmaları" adlı bilimsel çalışma sonuçları göz önüne alınarak geliştirilmiş ve yapılan araştırmalar sonucunda bu verilere uygun depolama sistemleri projelendirilmiştir. Fındık gibi sert kabuklu meyvelerde en önemli kalite kaybı açılaşmadır. Fındık yağının lipid oksidasyonu veya hidrolizi ile açılaşır. Lipid oksidasyon başladıktan sonra kalite hızla

2 azalır. Serbest kalan yağ asitleri oksidasyon reaksiyonunu başlatır. Buna bağlı olarak oluşan hidroperoksitler peroksidaz etkileriyle sıcaklık ve bağıl nemin etkisiyle fındıkta kokuşma ve acıma yapan ikincil, üçüncül ürünlere dönüşürler. Bu bozulma mekanizması Oksijen, Işık, Isı, Su aktivitesi, mikroorganizmalar, Metal iyonları, yağ asitleri ve enzimler gibi bir çok faktör tarafından hızlandırılmaktadır. Ayrıca, fındık lipid oksidasyonu tetikleyici katalizör etkisi yapan bakır, demir ve manganez bakımından zengin bir gıda maddesi olduğundan acılaşma bu minerallere bağlı olarak daha hızlı olabilmektedir. Gıda maddelerindeki kimyasal, biyokimyasal ve mikrobiyolojik değişimleri sınırlayan en önemli faktör su aktivitesidir. Su aktivitesi düştükçe gıdalarda kalite kayıpları da azalmakta, saklanma süreleri uzamaktadır. Fındığın saklanmasındaki en önemli esas öncelikle düşük bağıl nem (%60-70) daha sonra düşük sıcaklık ( C) koşullarının sağlanmasıdır. Bağıl nemin %70'in üzerinde olduğu durumda küfler gelişmeye başlayarak fındıkta Aflatoksin riskini artırmaktadır. Yapılan araştırmalar sonucunda en ideal saklama koşullarının Azot -CO2 karışımlı gaz altında depolanmasıdır. Ancak, CO2 gazının eldesi ve kullanımının çevresel etkileri sebebiyle projemizde sadece Azot gazı kullanılmıştır. Azot Gazının Faydaları nelerdir? : 1- Ortamdaki Oksijeni uzaklaştırarak biyolojik ve mikrobiyal faaliyetleri durdurur. 2- Fındık yağının Oksijen bağlayarak Yağ asitlerinin hidroperoksit reaksiyon göstermesini engeller. 3- Fümügasyon özelliği sebebiyle, Fındık kurdu, kelebeği ve larvalarının yaşamasını, üremesini önler. 4- Aspergilus flavus cinsi küfleri etkisiz hale getirerek, depolama sırasında aflatoksin artışlarını durdurur 5- Ortama verilen azot gazının rutubeti ayarlandığından, rutubetin sebep olduğu çürümeyi durdurur.

3 % Giresun Fındık Lisanslı Deposu ve Spot Borsası 30 dönüm arazi üzerine kurulacak olup toplam m2 inşaat alanına sahiptir. Projemiz ile gerçekleştirmeyi düşündüğümüz yatırımın içeriği ise; ton kapasiteli 24 adet çelik siloda azot gazı altında depolama tesisi Akredite Kalite Kontrol Laboratuvarı Fındık Spot Borsa binası (Borsa seans salonu, idari kısımlar, konferans salonundan oluşan kompleks) Spot satış için ürün bekleme yerleri Araç kantarı, Güvenlik noktaları gibi yardımcı tesisler Kabuklu Fındık Depolama Tesisi, Fındık Lisanslı Depo tebliğinde belirlenen 2 yıllık saklama koşulu dikkate alınarak, ürün kalitesinin korunması amacıyla Azot gazı altında saklanmasını sağlar.4 grupta bulanan toplam 24 siloda ton'luk kapasiteye sahiptir. Kabuklu fındıklar 2'şer randıman aralıklı olarak 4 grupta depolanmaktadır. Kabuklu Fındık Depolama Tesisi şu bölümlerden oluşur: Araç tartım ve kayıt istasyonu, Araç boşaltma ve çuvallı tartım yeri, Kabuklu fındık temizleme bölümü, Kabuklu fındık tankları analiz sonucu bekleme yeri, Kabuklu fındık depo hattı besleme istasyonları, Kabuklu fındık besleme üniteleri(konveyör ve elevatörler), Kabuklu fındık siloları, Kabuklu fındık boşaltma üniteleri(konveyör ve elevatörler), Kabuklu fındık paketleme istasyonları(big-bag ve çuval dolum), Kabuklu fındık teslim yerleri, Akredite laboratuvar 4 bölümden oluşmaktadır. 1- Numune kabul ve kayıt bölümü 2- Randıman kırma bölümü 3- Randıman ve Fiziksel analizler bölümü 4- Kimyasal analizler bölümü Akredite Laboratuvar diğer bölümlerden bağımsız, ayrı bir statüde çalışır. Laboratuvara giriş ve çıkışlar kontrol altında olup, yetkililerin dışında girişler

4 Laboratuvar Müdürünün onayıyla gerçekleştirilir. Bu uygulama, laboratuvarın tamamen şeffaf, güvenilir analiz sonuçları elde etmek için güvenilir kılar. Spot Borsa Binası ise; 4 kattan(bodrum, Giriş, 1. ve 2. katlar) oluşup toplam 4000 m2 alana sahiptir. Sığınak, Garaj, Mutfak ve ısı merkezinin bulunduğu Bodrum katı; Tamamen bilgisayar ortamında alım-satım işlemlerinin yapıldığı, satıcıların seansı izleyebileceği bölümler, fiyat hareketlerini ve endekslerini gösteren ekranların ve alıcıların dinlenme bölümlerinin bulunduğu, alıcı ve satıcı kısımlarının birbirinden ayrı giriş ve çıkışlarının olduğu, her iki tarafta tescil servislerinin bulunduğu Giriş Katı; 185 kişilik konferans salonunun, Lisanslı depo müdürlüğünün, Bilgi işlem merkezinin, Borsa Yönetim Kurulu Başkan odasının ve Genel Sekreterliğin bulunduğu 1.Kat; Basın ve halkla ilişkiler, İnsan kaynakları departmanının, İstatistik ve bülten yayınlama departmanının, Meclis toplantı odasının, AR-GE ve AB proje ofisinin, Arşiv, Mescit, Yemekhanenin bulunduğu 2.Kat; bulunmaktadır. "Fındık Lisanslı Deposu ve Spot Borsası" İşleyişi Lisanslı depoya gelen kabuklu fındıklar, ilk olarak araç kantarı üzerinde tartılır. Araç kantarı üzerinde tartım sırasında, ürüne ait kayıtlar yapılır. Bu kayıtlarda ürün sahibinin adısoyadı, adresi, telefon numarası, ürünün menşei, cinsi,varsa ÇKS numarası ve lisanslı depoya teslim yada spot borsada satma tercihleri kayıt edilerek giriş sıra numarası içeren barkod verilir. Ürün sahibi, sıra numarasında yazılan istasyon numarasına yanaşır. Burada çuvallı olarak Yetkili tartıcılar vasıtasıyla ürün tartılır ve temizleme ünitesine beslenir. Temizleme ünitesinde toz, 25 mm'den büyük yabancı parçalar, koruk fındıklar, çuval ipleri ayrılır. Temizleme ünitesinden çıkan kabuklu fındıklar kantar üzerinde 1,5 ton'luk tanklara doldurulur. Fındıkların tekerlekli tanklara dolumu sırasında Yetkili tartıcı tarafından yabancı madde (taş, metal gibi) kontrolleri yapılır. İçinden çıkan yabancı madde ve tozlar ayrı kapta tartılarak giriş kilosundan düşülür. Tank içinde tartı ile çuvallı tartım doğrulanır. Tartım işleminden sonra, numune alma şişleriyle Yetkili tartıcı tarafından numune alma kriterlerine göre (ürünü temsil edecek nitelikte) randıman numunesi alınır. Alınan numune özel transfer

5 kaplarına konur, üzerine barkod yapıştırılır ve pnömatik nakil hattı ile kalite kontrol departmanına gönderilir. Kalite kontrol departmanına gelen numune barkod numarası ile kayıt edilir. Kalite kontrol departmanında otomatik randıman kırma makinelerinde 500 gr. numune kırılır. Geri kalan numune şahit numune olarak numune muhafaza odasına kaldırılır. Kırılan fındıklar randıman eksperlerine verilerek analizleri yapılır. Yapılan analizler şunlardır: Randıman analizi, Rutubet analizi, Gizli çürük ve küf analizi, Elek analizi(11 ve 13 mm elek), Yapılan analiz sonucunda hesaplanan randıman, gizli çürük ve küf oranları, rutubet oranı ve elek oranları barkod numarasıyla birlikte sisteme kaydolur. Bütün bu işlemler yapılırken Kalite kontrol laboratuvarında ürün sahibine ait bilgiler bulunmaz, sadece barkod numarası üzerinden işlem yapılır. Analizde çıkan sağlam, kusurlu, çürük, küflü fındıklar barkod numarası ile birlikte fotoğrafları çekilir ve barkod numarası ile bilgisayar ortamına kaydedilir. Ayrıca, Kalite Kontrol Laboratuvarına üst yönetimden izin almadan giriş yasaktır. Böylece yapılan analizin şeffaf, güvenilir olması sağlanmaktadır. Ürün sahibi, Lisanslı depo servisinde bulunan ekrandan kendisine ait analizi anlık izleyebilir. Ürün sahibi analiz sonucunu kabul ettiğini bir tutanakla teyit eder. Kabul etmediği taktirde; eğer isterse yeniden randıman yapılmasını isteyebilir veya ürününü geri alabilir. Ürün sahibi, analiz sonucunu kabul ettikten sonra, eğer lisanslı depoya konulacaksa, ürünün bulunduğu tank randımanına göre siloya verilmek üzere depo giriş yerine yanaştırılır ve besleme elevatörüne verilir. Eğer ürün sahibi, ürününü spot borsada satacaksa, ürünün bulunduğu tank spot borsa satış bekleme platformuna çekilerek satış sonuna kadar muhafaza edilir. Ürüne ait bilgiler spot borsa seans salonundaki tabelada ve alıcıların ekranında barkod numarası ile birlikte analiz sonucu ve resmi, ürün menşei, cinsi ve miktarı ile satışa çıkarılır. Seans sonuna kadar artırma usulüyle fiyatlandırma yapılır. Ürün sahibine, verilen fiyatı kabul etmesi için 10

6 dakika zaman verilir ve kabul ederse, Satıcı ile Alıcı arasında kontrat yapılır ve tescil işlemi gerçekleşir. Eğer; ürün sahibi fiyatı kabul etmezse, ürün sahibi ya ürününü geri ister yada lisanslı depoya konulmasını isteyebilir. Lisanslı depoya konulan fındıklar için, Lisanslı depo işlem merkezinde ürün bilgilerini ve analiz sonuçlarını içeren elektronik ortamda "Ürün Senedi" hazırlanır ve bir kopyası ürün sahibine verilir.