SATRANÇTA TEMEL BİLGİLER

Transkript

1 SATRANÇTA TEMEL BİLGİLER A. AÇILIŞ PRENSİPLERİ 1) Merkez karelerinin kontrolü a) Piyonlarla ve diğer taşlarla merkez kontrol edilmeye çalışılmalıdır. b) d ve e piyonları sürülmesi yararlıdır. Hem merkezin kontrolünü ele geçirmek, hem de fillerin çaprazlarını açmaya yarar. c) Dikkatsiz piyon sürüşleri, sürülen piyonun kaybedilmesine yol açabilir. Gereksiz piyon sürüşlerinden kaçınılmalıdır. Açılışta 2, 3 veya 4 piyon sürüşü (açılışa göre değişir) yeterlidir. 2) Taşların gelişimi a) Atları ve filleri geliştirmelidir. Genellikle önce atlar sonra filler geliştirilir. Atların açılışta genellikle en iyi kareleri f3, c3, f6 ve c6'dır. b) Aynı taşla mümkün olduğunca az, mümkünse bir defa oynanmalıdır. Aynı taşla birkaç hamle yapmak, gelişimde geri kalmaya neden olabilir. Ancak bunun istisnaları da vardır. c) İyi bir neden yoksa veziri oyuna erken sokmamak gerekir. Vezir erken oyuna sokulduğunda, rakip veziri isteyerek gelişim avantajı elde edebilir. d) Taşları geliştirirken, diğer taşların gelişimine engel olmayacak şekilde geliştirilmelidirler. e) Fillerin çaprazlarının açık olması sağlanmaya çalışılmalıdır. Bazen fil başlangıç konumunda da (c1, f1, c8, f8) yarı gelişmiş sayılır. Bazı açılışlarda vezir filinin oyuna girmesi zorlaşabilir. f) Aktif oynamalıdır. Fazla pasif oynamak rakibin gelişim avantajını veya alan avantajını ele geçirmesine neden olabilir. 3) Şahı güvenlik altına almak a) Genellikle rok atarak şah güvenlik altına alınır. Çoğunlukla kısa rok atılmakla beraber, bazı açılışlarda uzun rok atılır. b) Ender konumlarda, ve özellikle rakip rok atılması düşünülen taraftaki piyonları sürerek erken hücuma başlamışsa ve merkez kapalı ise, rok atmamak daha yararlı olabilir. c) Rok atmış şahın önündeki piyonlar mümkünse sürülmemelidir, zorunluysa olabildiğince az sürülmelidir. 4) Gereksiz piyon hamleleri yapmamak a) Piyonlar tahtada eski yerlerine dönemeyen tek taş türüdür. Dolayısı ile yanlış piyon hamlelerinin telafisi yoktur. b) Özellikle rok atılan taraftaki piyon sürüşleri, şahın güvenliğini azaltır, bu nedenle mümkün olduğunca bu piyonlar sürülmemeli veya çok az oynanmalıdır. 5) Kuvvetleri (taşları) uyumlu şekilde yerleştirmek a) Açılışta taşlar uyumlu bir şekilde yerleştirmeli ve böylece taşların gücü artırılmalıdır. b) Birbirinin desteğini alamayan taşlar zayıf bir şekilde tahtada yer alacaklarından, rakibin kolayca tehditler yapmasına ve bu taşları almasına yol açabilirler. Bunlar genel öğütlerdir. Çoğunlukla geçerlidirler, ancak bazı açılışlarda bunların istisnaları vardır. Satrançta Temel Bilgiler 1 Halil Özmen

2 B. KONUM DEĞERLENDİRME PRENSİPLERİ 1) Materyel Avantaj a) Tahtadaki taşların göreceli değerlerine göre hesaplanır. Atlar ve filler 3 piyon, kaleler 5 piyon, vezir 9 piyon edermiş gibi hesaplanır. Ancak çok iyi yerleşmiş bir at veya fil, bazen bir kaleden daha değerli olabilir. Dolayısıyla, taşların göreceli değerleri konumun bütünüyle ilgilidir. b) 1 piyon kazanmak, diğer faktörler eşit iken, her zaman oyunu kazanmaya yetmeyebilir. 2 piyon veya daha fazla materyel avantaj, başka bir dezavantaj yoksa, genellikle oyunu kazanmaya yeter. c) Bazı oyun sonlarında bir at veya fil fazla olmak kazanmaya yetmeyebilir. Örnek: kale+file karşı kale, veya şah+fil+piyona karşı sadece şah varken kale ( a veya h) piyonu ve terfi karesinin tersi karelerde giden fil oyun sonu gibi. 2) Gelişim Avantajı a) Taşlar başlangıç konumlarında iken gelişmemiştirler. Örneğin şah kanadındaki at veya fil geliştirilmemişse, kısa rok atılamaz, ve şah güvende olmadığından şaha karşı hücum başlayabilir. b) Gelişim avantajı oyunda inisyatifi ele geçirmeye ve rakipten daha önce ve/veya hızlı hücum yapmaya yarar. c) Gelişim avantajı olan taraf, oyunu (özellikle merkezi) açıp hızla saldırmayı hedeflemelidir. d) Gelişimde geri olan taraf, oyunu kapalı tutup rakibinin hızlı atak yapmasına engel olmaya çalışmalıdır. 3) Alan Avantajı a) Bir tarafta aletlerin kolay manevra yapabileceği alanlar olmasına karşın, diğer tarafın dar alanda aletlerinin kolay manevra yapamayacak durumda olmasıdır. b) Alan avantajı olan taraf gerek hücum gerekse savunma için, taşlarını daha kolay ve iyi organize edebilir. Bütün bunlardan önce konumu değerlendirirken ilk dikkat edilmesi gereken öğe "şahın güvenliği"dir. Şah ciddi tehlike altındayken, yukarıdaki 3 avantajın bir önemi kalmaz. Satrançta Temel Bilgiler 2 Halil Özmen

3 C. PİYON YAPILARI Bu konu tamamlanmamıştır, eklemeler ve değişiklikler yapılacaktır. 1) Oyun ortasında strateji genellikle piyon yapılarına göre belirlenir. Belli piyon yapılarına göre belli stratejiler vardır. Örnek-1: Ayrık d4 piyonuyla oynamak, veya ayrık d4 piyonuna karşı oynamak. Örnek-2: Askıda piyonlarla oynamak, veya askıda piyonlara karşı oynamak. Örnek-3: Karlsbad piyon yapısı. 2) Açılışta ve oyun ortasında zayıf piyonlardan kaçınmak gerekir. 3) Ayrık piyonlar, duble piyonlar ve geri kalmış piyonlar zayıflıklardır ve genellikle konumun savunulmasını zorlaştırırlar. Rakibe daha kolay hücum etme fırsatı verirler. (İstisnaları vardır.) 4) Geçer piyonlar önemli avantaj sağlayabilirler. Rakibin geçer piyonu, eğer mümkünse at ile bloke edilmelidir.yani at genellikle en iyi piyon blokaj aletidir. (Ancak istisnaları da vardır.) 5) Merkezin kapalı olduğu konumlarda, taşlarla manevra yapmak için daha fazla zaman vardır. Ancak kapalı konumlarda taktik olanaklar da daha kısıtlıdır. Stratejik plan yapmak gerekir. 6) Piyon zincirlerine (birbirini koruyan c3, d4, e5 piyonları gibi) saldırırken, genellikle daha gerideki piyonlar hedef alınır. Bu şekilde piyon zincirleri daha kolay çökertilir. Piyon zincirlerine genellikle kendi piyonları sürerek saldırılır. En gerideki piyona aletlerle de saldırılabilir. 7) Karlsbad Piyon Yapısı 8)... D. İKİ ZAYIFLIK KURALI Bu konu tamamlanmamıştır, eklemeler ve değişiklikler yapılacaktır. Bir satranç partisinde, genellikle küçük bir avantaj oyunu kazanmaya yetmez. Ancak iki avantaj birden elde edilirse, veya rakipte iki zayıflık birden varsa, oyunun kazanılması daha kolay olur. Bu nedenle, rakipte birden çok zayıflık yaratacak stratejiler geliştirmek ve ona göre manevralar yapmak yararlı olur. Satrançta Temel Bilgiler 3 Halil Özmen

4 E. TAKTİK TEMALAR Açmaz: Açmazlar, saldırılan bir taşın, arkasındaki bir başka taş ya da kareyi açıkta bırakmadan hareket edemediği durumda oluşur. Çatal (Çifte atak): Çatallar/Çifte saldırılar oyuncunun taşı aynı anda birden fazla rakip taşa ya da önemli kareye saldırdığında oluşur. Rakip tüm tehditlere bir anda karşılık veremez ve böylece malzeme kaybeder. Şiş: Şiş, saldırılan taşın bir başka taş ya da karenin önünde olduğu, ve bu saldırılan taşın, arkasındaki taş ya da kareden daha önemli olduğu duruma denir. Açarak şah çekme (Açarak tehdit): Açarak tehdit, oyuncunun bir taşı oynatarak, oynatmış olduğu taşın önceden önünü kesiyor olduğu bir saldırıyı açtığı duruma denir. Bu tehdit bir başka taşa ya da önemli bir kareye yönelik olabilir. Çifte Şah Teması: Açarak şah çekerken oynanan taşında şahı tehdit etmesidir. Karşı taraf şahından başka taşını oynayamaz. Bu durumdan yararlanan taktik temaya çifte şah teması denir. Saptırma: Saptırmada oyuncu önemli kare ya da taşları korumakta olan bir rakip taşı yerinden eder. Cezbetme (Decoy): Cezbetme, oyuncunun bir taşı (çoğu zaman bir fedayla) ileride saldırıya uğrayacağı bir kareye çekmesine denir. Engelleme: Engelleme, bir taş bir diğerinin yolunu tıkadığında gerçekleşir. Engelleme ile yol kesmenin arasındaki fark, yol kesmede bir taşın bir başka taş ya da kareye olan etkisinin yolunun kesilmesi, engellemede ise taşın daha önce sahip olduğu bir kaçış yolunun tıkanmasıdır. Yol Kesme: Yol kesme, oyuncu rakibin kare ya da taşlarından biriyle o kare ya da taşı koruyan bir başka taşın arasına girdiğinde, ya da rakibi kendi taşlarından birini araya sokmaya mecbur ettiğinde olur. Engellemeyle arasındaki fark, yol kesmenin taşın o yoldaki etkisini ortadan kaldırması, engellemenin ise taşın kaçış yolunu tıkamasıdır. Savunmayı yok etme: Rakibin savunma taşlarının yok edilerek saldırıyı başarıya götürmeye "savunmayı yok etme" denir. Hatları açma: Taşları daha aktif ve rakip için tehlikeli hale getirmek amacıyla, kapalı hatları (kaleler için dikey ve yataylar, filler için çaprazlar) açmak için yapılan hamlelere denir. Aşırı yükleme: Aşırı yükleme, savunmadaki bir taşın birden fazla kare ya da taşı koruma görevini üstlendiği, ama tüm bu savunma yükünün aynı anda altından kalkamadığı durumlarda olur. Aşırı yükleme taktikleri hemen her zaman bir saptırma taktiği içerir. Kuşatma: Bir taşın gidebileceği güvenli bir kare olmadığı zaman bu taşa kuşatılmış denir. Kuşatma altındaki bir taşın ele geçirilme olasılığı çok yüksektir. Zayıf geri yatay: Bazen geri yatay matı mümkün olmasa da, tehdidi malzeme kazanmak için yeterli olabilir. Ara hamle: Ara hamle, oyuncunun beklenen bir hamleyi araya bir başka zorlayıcı hamle sıkıştırarak ertelediği ve böylece ertelediği hamlenin oynandığında daha etkili olmasını sağladığı durumda gerçekleşir. Bu ara hamle sık sık rakip tarafından gözden kaçırılır. Feda: Feda, bir oyuncunun ileriki hamlelerinde avantaj yakalamak için bilerek taş vermesine denir. Taktik fedalarda malzeme kazancı genellikle çabuk gerçekleşir. Fedalar çoğu zaman diğer taktik motiflerle bir arada kullanılır. Sadeleştirme: Sadeleştirme, oyuncunun zaten kazanılmış olan bir avantajı daha belirgin kılmak için malzeme değişmesine denir. Taktik olarak genellikle oyunsonlarında piyon terfisine yardımcı olmak için kullanılır. X-Işını Saldırısı: Bir X-Işını Saldırısı, bir taşın, bir kare ya da taşa, bir başka taşın içinden (üzerinden) saldırdığı duruma denir. Bu taktiğin şişten farkı, saldırılan taşın değerinin tanımda önemli olmamasıdır. Zugzwang: Zugzwang (hareket etmeme isteği anlamına gelen Almanca bir kelime), bir oyuncunun, yapabileceği tüm hamlelerin konumunu kötüleştireceği durum için kullanılan terimdir. Zugzwang durumunda olan oyuncu, tercih şansı olsaydı hamle yapmamayı seçecekti. Satrançta Temel Bilgiler 4 Halil Özmen

5 F. STRATEJİK TEMALAR Aşağıdaki liste tam değildir. Başka stratejik temalar da vardır. Rok atmamış şaha saldırı Aynı kanatta rok atmış şaha saldırı Ters kanatta rok atmış şaha saldırı Merkezi parçalamak Merkezi kapatmak İzole piyonla oynamak İzole piyona karşı oynamak Askılı piyonlarla oynamak Askılı piyonlara karşı oynamak Azınlık Atağı Satrançta Temel Bilgiler 5 Halil Özmen