EDİLMEMELİDİR! Yıkıntılar Arasından Seslenı yoruz:

Transkript

1 sayı 214 / 15 aralık 2011 TMMOB İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI YAYIN ORGANIDIR Yıkıntılar Arasından Seslenı yoruz: Odamız uzman kadrolarıyla Van da hasar 15 tespit Aralık çalışmalarındaydı... 4 te UDSEP Değerlendirme Raporu...9 da 42. Dönem Kongre ve Sempozyumları tamamlandı...12 de Dünyayı değiştirmeye kendinden başlayan şubemiz: İMO Eskişehir Şubesi...21 de İNSANLARIMIZ BU ACILARA MAHKUM EDİLMEMELİDİR! Bir deprem ülkesi olan Türkiye, her depremin ardından bu denli büyük acılar ve sorunlar yaşamaya mahkum olmamalıdır. 99 depremlerinin ardından yapılan çalışmalar dikkate alınıp acil önlem alınsaydı Van depremleri bu kadar acıya ve yıkıma neden olmazdı. Hiç kimsenin Türkiye nin deprem gerçeğini manipüle etmeye ve gerçeklerin üstünü örtmeye, depremi suiistimal ederek yeni rant projelerini meşrulaştırmaya hakkı yoktur. Hiç kimsenin, yüzlerce vatandaşımızı kaybettiğimiz ve geriye kalanların da insanlık dışı koşullara mahkum olduğu şu durumda uzman kurum ve kuruluşları devre dışı bırakmaya hakkı yoktur. İlk günden beri gözü kulağı Van da olan Odamız, Van halkının yaralarını sarmaya yönelik her somut çalışmada sorumluluk almıştır. Tüm örgütlülüğümüz ve dostlarımız Van halkıyla dayanışmak ve tırlar dolusu malzemenin bölgeye ulaştırılması için adeta seferber olmuştur.

2 2 15 Aralık 2011 Değerli Teknik Güç Okurları, Dergimizin bu sayısında kentsel altyapı konusunu ele almayı planlamıştık, ancak 23 Ekim tarihinde Van da gerçekleşen deprem nedeniyle, Teknik Güç ün bu sayısında Van depremi özelinde yine deprem konusuna yer vermeye karar verdik. Yine diyoruz çünkü bir önceki sayımız da 99 depremlerinin yıldönümü nedeniyle İktidar Uyuma Depremi Unutma başlığıyla sizlerle buluşmuştu. Siyasi iktidarın aksine bizler depremi hiç unutmadık ve Türkiye nin gerçeğine uygun politikalar üretilene ve uygulanana kadar da unutturmayacağız. Bu nedenle kamuoyunun ilgisi her geçen gün azalsa da bizler Van depremlerinin ardından yaşananların takipçisi olmaya, Van daki halkımız için görev alarak sorumluluğumuzu yerine getirmeye devam edeceğiz. Depremin gerçekleştiği ilk günden beri Oda yöneticilerimiz, akademisyen meslektaşlarımız ve üyelerimiz; gerek depremden iki gün sonra bölgeye giderek, gerek hasar tespit çalışmalarında bilfiil görev alarak, gerekse basın yayın organlarında Oda görüşlerini kamuoyuyla paylaşarak yoğun bir mesai harcamaktadırlar. Tüm örgütlülüğümüz ve dostlarımız Van halkıyla dayanışmak için tırlar dolusu malzemenin bölgeye ulaştırılması için adeta seferber olmuştur. İlk günden beri gözü kulağı Van da olan Odamız, çeşitli manipülasyonlarla yaşanan felaketin boyutlarını gizlemeye çalışanlara inat, yaraları sarmak ve yeni acıların yaşanmasını engellemek için her platformda geçeklerden söz etmeyi bir görev bilmiş, bununla beraber Van halkının yaralarını sarmaya yönelik her somut çalışmada da sorumluluk almıştır. Van depremlerinin ardından yapmış olduğumuz çalışmalara dair ayrıntıları dergimizin içerisinde bulmanız mümkündür. Ancak unutulamaması gerekir ki meselenin özü depremlerin afetlere, krizlerin felaketlere dönüşmesinin engellenmesidir. Bu anlamda bildiğimiz bir hakikat vardır ki; bir deprem ülkesi olan Türkiye, her depremin ardından bu denli büyük acı ve sorunlar yaşamaya mahkum değildir. Dünyanın her yerinde deprem kuşağında yer alan tüm kentlerde olduğu gibi Van kentimizde de bilimin ve insanlığın birikimleri ışığında insan hayatını öncele alan bir anlayışla kayıpların yaşanması önlenebilirdi. Van depremlerinde devlet hastaneleri yaralılara hizmet veremediyse ya da Yurt Kur a bağlı yurtlar depremde evleri hasar görmüş vatandaşlarımıza ev sahipliği yapamadıysa, bunun en önemli nedeni bu yapıların bir sistem dahilinde denetlenmemiş olmasıdır. Van Depremleri, Yol Açtıkları Yıkım ve Nedenleri!! İnşaat Mühendisleri Odası olarak kimi gerçekleri cesurca, yılmadan ifade etmek zorundayız depreminin ardından Türkiye nin deprem gerçeği enine boyuna tartışıldı, bilim insanları, Meslek Odaları ve duyarlı siyasetçiler söz konusu gerçeğe uygun politikaların geliştirilmesi ve ivedilikle hayata geçirilmesi noktasında kendi mecralarında sorumluları uyardı, raporlar hazırladı, öneriler sundu. Bu çalışmalar dikkate alınıp acil önlem alınsaydı Van depremleri bu kadar acıya ve yıkıma neden olmazdı. Oysa, 17 Ağustos depreminin ardından 12 yıl geçmiş olmasına rağmen yapı stokunun belirlenmesi, yapı envanterinin çıkarılarak güçlendirme çalışmalarının hayata geçirilmesi yönünde tek bir somut adım atılmamıştır. Yapı envanterinin olmadığı koşullarda sağlıklı bir yenileme ve güçlendirme çalışmasının yapılabilmesi mümkün değildir. Van ili de diğer bir çok deprem bölgesinde bulunan ilimiz gibi 2001 yılında 19 pilot ilde uygulanmaya başlanan yapı denetim sistemine dahil edilmemiştir. Bu nedenle Van ilimizdeki binaların proje ve imalatlarının deprem yönetmeliğine uygun olup olmadığı, binalardaki yapı malzemelerinin 1998 deprem yönetmeliğindeki standartalara uygun olup olmadığı denetlenememiştir. Öte yandan Van ilimiz söz konusu 19 pilot il içerisinde olsa dahi yaşanan depremlerde kamu binaları açısından durum değişmeyecekti. Zira kamu binaları yapı denetim sisteminin dışındadır. Van depremlerinde devlet hastaneleri yaralılara hizmet veremediyse ya da Yurt Kur a bağlı yurtlar depremde evleri hasar görmüş vatandaşlarımıza ev sahipliği yapamadıysa, bunun en önemli nedeni bu yapıların bir sistem dahilinde denetlenmemiş olmasıdır. Kamu kurumlarına ait binaların, TOKİ, KİPTAŞ ve benzeri kurumlar tarafından üretilen binaların sisteme dahil edilmemesi sorunun bir yanını oluştururken bir diğer yanı ise Kanun Hükmünde Kararnamelerle sistemin etki alanının daraltılması yoluna gidilmesidir. Meslek Odaları olarak her platformda kamu kurumlarının yapı denetim sistemine dahil edilerek genişletilmesini talep ederken, siyasi iktidar; 17 Ağustos 2011 tarihinde Resmi Gazete de yayımlanan bir kararnameyle nüfusu 5000 in altında olan belediye ve mücavir alan sınırları içinde kalan, toplam inşaat alanı 500 m 2 yi geçmeyen konut yapıları ve entegre tesis niteliğinde olmayan tarım ve hayvancılık amaçlı yapı ve tesislerin denetimini 4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanun kapsamının dışına çıkarmıştır. Söz konusu kararname ile ülkemizdeki tüm köyler ve nüfusu 5000 in altında olan tüm belediyelerin sınırları ve mücavir alanları içerisindeki yapılaşmalar yapı denetim sisteminin dışına çıkarılmıştır. Bu da mevcut belediyelerin neredeyse %70 inin yapı denetim sistemi dışında tutulması anlamına gelmektedir. İşte Van ve civar köylerde yaşanan vahim tablonun mimarı, Yapı Denetim Sistemini daraltan bu anlayıştır. Öyle bir anlayış ki, Türkiye nin kırsal alanı adeta yok sayılmaktadır. Van Depremleri ve İdari Acziyet!! Van depremlerinin ardından yaşanan çaresizlik Türkiye idari yapısının herhangi bir afete müdahalede ve kriz durumunu yönetmede ne denli hazırlıksız olduğunu gözler önüne sermiştir. Çadır yaşamının barındırdığı riskler ölümlere neden olmakta, yakınlarını kaybetmenin yanı sıra ağır yaşam koşullarıyla mücadele etmek durumunda kalan Van halkı kentten göç ederek çözüm bulmaya çalışmaktadır. Basındaki haberlere göre şimdiye kadar Van ı terk edenlerin sayısı i geçmiştir. Bu tablo, geçtiğimiz Ağustos ayında kamuoyuyla paylaşılan Ulusal Deprem Strateji ve Eylem Planına dair görüşlerimizi doğrulamaktadır. Planın kamuoyuyla paylaşılmasının ardından İnşaat Mühendisleri Odası olarak 99 depremlerinin ardından geçen 12 yıl sonra, geç de olsa Türkiye nin Ulusal Deprem Stratejisi ve Eylem Planına kavuşmasını olumlu bir adım olarak gördüğümüzü ancak planda yer alan eksikliklerin uygulama alanında ciddi sorunlar yaratacağını

3 15 Aralık ifade etmiştik. Zira planın içerdiği stratejilere göre kısa, orta ve uzun vadede gerçekleştirilmesi hedeflenen eylemlerde sorumlu ve ilgili kuruluşların hangi zaman aralığında, hangi görevi gerçekleştirmekle yükümlü olduğu ve söz konusu çalışmaların hangi finansal kaynak ve miktarlarla gerçekleştirileceği belirsizliğini korumaktaydı. Bir afetin ardından hayatı normalleştirmeye hizmet edecek ekipman ve organizasyona sahip değilseniz, kurumlar arası işbirliğini kibir konusu haline getirip reddederseniz, üstüne üstlük tepki gösteren vatandaşların üzerine kolluk kuvvetlerinizi salarak yetersizliğinizi kapama yoluna giderseniz yapmış olduğunuz açıklamaların inandırıcı bulunmasını bekleyemezsiniz. Memleketin her karış toprağını rant alanına dönüştürmeyi başarı sayan, bu anlayışla gerçekleştirilmiş inşaat projeleriyle övünen bir siyasi iktidarın Türkiye nin deprem gerçeğine uygun politikalar üretememesi ya da afete müdahalede ve kriz yönetiminde başarısız olması şaşırtıcı değildir. Şimdi Van depremlerinin ardından iktidar temsilcilerinin alelacele yapmış olduğu açıklamalar konuya ne denli sığ bakıldığının ve depremin yol açtığı yıkımdan dahi rant elde etme çabasının fotoğrafını vermektedir. Depremlerin ardından basına yansıyan haberlere göre Çevre ve Şehircilik Bakanlığı yaklaşık 30 uzman hukukçunun görüşlerini alarak Afet Riski Altındaki Yapı ve Alanlar Hakkında Kanun taslağı hazırlamıştır. Tıpkı Kanun Hükmünde Kararnameler gibi hiçbir uzman kurum veya kuruluşun görüşü alınmaksızın böyle bir yasa taslağının hazırlanması sürecinde konunun uzmanlarının karar alma süreçlerinden uzak tutulmasını anlamak mümkün değildir. Kanun taslağında afet riski taşıyan alanların belirlenmesine ve bu alanlar içerisindeki riskli yapılara ilişkin bir takım senaryolara yer verilmiştir. Taslağa göre bu alanlar içerisindeki yapıların yıkımı ve yeni binaların inşası süreci, oluşturulacak olan Depreme Hazırlık Hesabı ndan elde edilen gelirlerle işletilecektir. Hesabın ana gelir kaynakları Trafik Cezaları, AFAD ın aktaracağı kaynaklar ve 2B arazilerinin satışından elde edilecek gelirin %90 ından oluşmaktadır. 2B arazilerini rant Van ve civar köylerde yaşanan vahim tablonun mimarı, Yapı Denetim Sistemini daraltan anlayıştır. Öyle bir anlayış ki, Türkiye nin kırsal alanı adeta yok sayılmaktadır. alanlarına dönüştürmeyi meşru bir öneri gibi sunmak, en hafif tabiriyle aymazlıktır. Ayrıca elde edilen gelirin sadece Afet riski altındaki yapı ve alanlar için harcanacağı ifade edilmektedir. Geçtiğimiz dönemde kamuoyunda Deprem Vergisi olarak bilinen vergilerden elde edilen gelirin de, yine deprem için harcanacağı belirtilmiş, ancak söz konusu kaynak kamu açıklarını kapamak için kullanılmıştır. Yeni dönemde de benzer bir durumla karşılaşabileceğimizi öngörmek pek de yanlış olmayacaktır. Söz konusu yasa taslağında yer aldığı söylenen bir diğer konu ise Hazine ye ait arsa üzerinde konutu bulunanlara sadece enkaz bedeli ödeneceğidir. Bu ülke insanlarını yıllarca kaçak yapılaşmaya teşvik edip, şimdi de sadece enkaz bedelini ödeyerek kapı dışarı etmenin çözüm olarak öne sürülmesini anlamak mümkün değildir. Bir diğer yandan vatandaşlara tek seçenek olarak TOKİ nin yaptığı ve yapacağı binaların sunulması, sosyolojik değişkenleri hesaba katmaksızın depremi bahane ederek insanların yerlerinden edilmesi, çözüm adı altında yeni rant alanları oluşturarak çıkar gruplarının beslenmesi, Türkiye nin deprem gerçeğini suiistimal etmek anlamına gelecektir. Hiç kimsenin bunu yapmaya hakkı yoktur. - Hiç kimsenin Türkiye nin deprem gerçeğini manipüle etmeye ve gerçeklerin üstünü örtmeye hakkı yoktur. - Yüzlerce vatandaşımızı kaybettiğimiz ve geriye kalanların da insanlık dışı koşullara mahkum olduğu şu durumda dahi ben bildiğimi okurum diyerek uzman kurum ve kuruluşları devre dışı bırakmaya hakkı yoktur. - Hiç kimsenin depremi suiistimal ederek yeni rant projelerini meşrulaştırmaya hakkı yoktur. Bir doğa olayının böylesi acı sonuçlar doğurması kader değildir. Ancak bu algı sorumluların işine gelmektedir. Odamız bilimsel ve etik ilkelerinin ışığında ve öncelikli olarak insan yaşamını koruyan bir anlayışla hareket edildiği müddetçe depremlerin tek bir can kaybı dahi olmaksızın atlatılabileceğini sık sık ifade etmektedir. Ancak meslek odamızın görüş ve önerileri maalesef sadece büyük acılar yaşandığında hatırlanmaktadır. TMMOB ve bağlı odalarının karar alma süreçlerinden dışlanması ve hatta işlevsizleştirilmeye çalışılması, iktidarın nezdinde mühendisliğin ne denli önemsiz görüldüğünün de bir kanıtıdır. Oysa bu tutumun bedelini sadece bizler değil, tüm halkımız canı pahasına ödemektedir. Bu nedenle dergimizi baskıya hazırladığımız ve aynı zamanda İnşaat Mühendisliği Haftası etkinliklerini gerçekleştirdiğimiz bu günlerde, mesleğimize ve meslek odamıza yönelik dışlayıcı tutumu değiştirebilmek adına yapmamız gerekenler üzerine bir kez daha düşünmeliyiz. Örgütümüz, karar alma süreçlerini etkileyebilmenin ve her süreçte mesleğimizin bilimsel ve etik ilkelerine uygun politikaların hayata geçirilmesini sağlamanın koşullarını yaratmak durumundadır. Bu anlamda siyasi iktidarların tutum ve tavırlarından yılmamalıyız. Çünkü kendisini halkına karşı, iktidarda bulunanlardan çok daha fazla sorumlu gören bir geleneğin taşıyıcılarıyız. İktidarlar, iktidarda oldukları müddetçe kendilerini sorumlu görürler. Oysa bizler 57 yıldır halkımıza karşı sorumlu olduğumuzun bilinciyle ve inşaat mühendisliğinin geleceği kuşatan bir meslek olduğunun farkındalığıyla yolumuza devam etmekteyiz. Bu nedenle süreçlerin takipçisi olmaya ve sorumluluk alarak mesleki birikimimizi bu yöne kanalize etmeye devam edeceğiz. TMMOB yardım kampanyası başlattı ve yardımları Van halkını ulaştırdı Van da meydana gelen ilk depremin ardından TMMOB, İl Koordinasyon Kurulları aracılığıyla yardım kampanyası başlattı ve toplanan yardımları kamyon ve tırlarla Van a ulaştırdı. Depremzedelerin ihtiyacı olan çadır, battaniye, giysi, gıda ve temizlik malzemelerinin toplanması için TMMOB ye bağlı Odalar adeta seferber oldu. İKK larda depremin hemen sonrasında başlayan yoğun çalışmayla ve binlerce TMMOB üyesinin desteğiyle toplanan yardımlar Van İl Koordinasyon Kurulu tarafından dağıtıldı. İllerden çıkan yardım kamyonlarının sayıları şöyle: Adana İKK 1 kamyon Ankara İKK 12 kamyon Balıkesir İKK 4 kamyon Batman İKK 1 kamyon Bursa İKK 1 tır + 1 kamyon Denizli İKK 1 tır + 1 kamyon Diyarbakır İKK 1 kamyon Gaziantep 1 kamyon Eskişehir İKK 2 kamyon İstanbul İKK 3 kamyon İzmir İKK 1 tır Kocaeli İKK 1 kamyon Malatya İKK 2 kamyon Mardin İKK 1 kamyon Mersin 1 tır Muğla 1 kamyonet Urfa İKK 2 kamyon Zonguldak İKK 2 kamyon

4 4 15 Aralık 2011 Odamız uzman kadrolarıyla Van da hasar tespit çalışmalarındaydı Van halkını sarsan ikinci depremin ardından, İnşaat Mühendisleri Odası nın da daha önce defalarca altını çizdiği gibi, hasar tespit çalışmalarının sağlıklı yapılması gerektiğine kani olan Van Valiliği, Odamızın hasar tespit çalışmalarına gönüllü katılma talebine olumlu yanıt vermiştir. Toplumsal ve insani değerler adına hiçbir menfaat gözetmeden mesleki bilgi ve deneyimini halkın hizmetine sunmak isteyen İnşaat Mühendisleri Odası, Van Valiliği, Van Belediyesi ve Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı(AFAD) ile koordineli olarak hasar tespit çalışmaları yürütmüştür. Bu kapsamda Van da görev almak isteyen gönüllü üyelerine çağrıda bulunan Odamız, uzman kadrolarını üç grup halinde Van a göndermiştir. İlk grup 28 Kasım-5 Aralık 2011, ikinci grup 5-12 Aralık 2011, üçüncü grubumuz ise Aralık 2011 tarihleri arasında bölgede çalışma yürütmüştür. İnşaat Mühendisleri Odası, mesleki deneyim ve bilgilerini paylaşmak ayrıca insani yardım kapsamında Van halkıyla yan yana durma gayesiyle Van da meydana gelen depremlerin hemen ertesinde bölgeye ulaşmış ve felaketin ilk gününden bu yana çalışmalarını aralıksız sürdürmüştür. Van ilimizde 23 Ekim Pazar günü yaşanan depremin ardından uzmanlık alanı olan yapı güvenliği çerçevesinde depremle ilgili tespitlerde ve incelemelerde bulunmak, ayrıca depremzedelerin temel ihtiyaçlarını belirlemek amacıyla TMMOB bünyesinde oluşturulan heyetle Van a giden İnşaat Mühendisleri Odası, ilk incelemelerinden elde ettiği verileri kamuoyuyla paylaşmış ve yetkilileri tüm kurum ve kuruluşlarla koordineli olmaya ve birlikte hasar tespit çalışmaları yürütmeye çağırmıştır. Van ilinin tüm mahallelerinin program dâhilinde tarandığı çalışmalara meslektaşlarımız üçer kişilik ekipler halinde sahaya çıkmışlardır. İMO Afet Hazırlık ve Müdahale Kurulu nun afet durumunda yapılacak incelemelerde kullanmak üzere hazırladığı hasar tespit formu doğrultusunda çalışmalarını yürüten ekiplerimiz formlar aracılığıyla daha sistematik ve bilimsel çalışma yapma şansı elde etmişlerdir. Ekiplerimiz üç haftalık çalışma sürecinde yaklaşık 90 bin konutta inceleme yapmışlardır. Barınma ve gıda ihtiyaçları Odamız ve Valilikle ortaklaşa, ulaşım giderleri ise İnşaat Mühendisleri Odası tarafından karşılanan üyelerimiz çalışmaları boyunca Van 100. Yıl Üniversitesi nin öğrenci yurdunda konakladılar. Ekiplerimizin bu süreçte yürüttükleri çalışmalardan elde edilen bilgiler en kısa sürede Odamız tarafından rapor haline getirilerek kamuoyuyla paylaşılacaktır. Çalışmalarımıza katkı koyan tüm gönüllü üyelerimize sonsuz teşekkürlerimizi sunuyoruz. Van depremlerinin ardından Yönetim Kurulu Üyelerimiz ve Genel Sekreter Yardımcılarımız yazılı ve görsel basında kamuoyunu deprem öncesi ve deprem sonrası alınacak tedbirlerle ilgili bilgilendirdiler. Bu dönem içerisinde yöneticilerimizin katıldığı bazı televizyon programları şöyle: Kanal B Güncel programı Gülsüm Sönmez 25 Ekim 2011 İMC TV Haberler Serdar Harp 24 Kasım 2011 ART TV haber bülteni Ayşegül Bildirici 25 Ekim 2011 Mesaj TV Ana Haber Serdar Harp 2 Kasım 2011 Meltem TV Ana Haber Serdar Harp 2 Kasım 2011 Ulusal TV Ana Haber Serdar Harp 24 Ekim 2011 Mesaj TV Yeni Güne Merhaba Serdar Harp 2 Kasım 2011 TRT Haber Serdar Harp 10 Kasım 2011 SKY Türk Deprem Özel Programı Serdar Harp 24 Kasım 2011 CNN Türk Bugün Programı Serdar Harp 24 Kasım 2011 NTV Günün İçinden Programı Serdar Harp 25 Kasım 2011 SKYTürk Ana Haber Bülteni Serdar Harp 27 Ekim 2011 El Cezire Türk Ana haber Levent Darı 25 Ekim 2011

5 15 Aralık Hasar Tespit çalışmalarından izlenimler Van da hasar tespit çalışmalarına katılan üyelerimizden Remziye Sönmez, İbrahim İlhan ve Mehmet Yağbasan ın hasar tespit çalışmalarıyla ilgili izlenimlerini sizlerle paylaşıyoruz. Remziye Sönmez İMO Diyarbakır Şube Üyesi Valilik makamının talebi üzerine Van da meydana gelen depremlerin ardından oluşan hasarların tespiti için, ülkenin farklı bölgelerinden İnşaat Mühendisleri Odası üyeleri Van a davet edildi. Bunun üzerine 28 Kasım 2011 tarihinde Diyarbakır dan gönüllü olarak bölgeye gittim. Bölgeye çağrılan ekiplerle 29 Kasım Salı günü saat a kadar çalışma ekip ve alanları oluşturuldu daha sonra saha çalışmalarına geçildi İlk çalışma alanımız Van merkezde şehir stadyumunun bulunduğu bölgeydi. İncelediğimiz yapılardaki taşıyıcı sistem hasarlarının büyük çoğunluğunun 9 Kasım 2011 tarihindeki 5,7 lik deprem sonrası oluştuğu, ilk depremden sonra bu yapılarda sıva veya en fazla duvar çatlakları olduğu bina sakinlerince söylendi. İncelediğimiz bölgedeki halkın büyük çoğunluğu Van ı terk etmiş, evlerini bina görevlilerine teslim etmişlerdi. Kalanlar ise evlerine yakın alanlarda kurdukları çadırlarda barınıyorlardı. 7,2 lik depremin üzerinden 5 haftalık bir süre geçmiş olmasına rağmen insanlar hala çadırlarda yaşıyordu. 20 civarında çadırın kurulduğu parktaki bir grup kadınla yaptığım konuşmanın etkilerini halen hissediyor ve bir çözüm üretememenin çaresizliğini yaşıyorum, çok acı Bir kadın, onkoloji hastası annesi çocukları ve eşiyle çadırda kaldığını deprem bu yana (5 hafta) halen banyo yapamadıklarını kahvehanenin tuvaletini kullandıklarını hiçbir yardımın onlara ulaşmadığını söyledi. Kadın sözlerini parkın temizliğinde kullanılan fırça ve kürek kadar değerli olmak isterdim. Onları bile bir görevli korumak için alıp parktaki kulübeye kilitledi cümleleri ile tamamladı. Gün batımına doğru buz kesen şehirdeki tek hareketlilik yemek çadırlarının önünde sessizce uzayan kuyruklardı. Geceyi Melikşah Kız Öğrenci yurdunda geçirdik. Saat de 5,0 büyüklüğünde bir sarsıntıyla uyandık. Yeni güne başladığımızda kısa aralıklarla ve istikrarsız devam eden depremlerin, insanları ve binaları bir önceki güne göre biraz daha yorduğunu gördük. Bir anne, bir kadın olarak Van dan ayrılırken sıcak bir yuva isteyen çocuk gözlerinde önce kalplerinizde sağlam temeller atmalısınız diyen bakışları gördüm. İnsanlar sıcak bir yuva istiyor toplu mezar değil... İbrahim İlhan İMO İzmir Şube Üyesi Örgütümüz İMO nun etrafında toplanıp Van a gittik hasar tespit çalışmalarına omuz vermek için. Oysa Van boşalmıştı. Herkes Van dan kaçıyordu. Biz İMO olarak görev başındaydık, olmamız gereken yerde; halkın yanındaydık Deprem olunca çadırdan bile kaçıyoruz diyorlar. O kadar korkmuşlar ki, kimse evlerde kalmıyor, hatta evlere girmiyorlar. Genelde eşler ve çocuklar başka illere gönderilmiş, erkekler Van da kalmış. Şehir nüfusu neredeyse yarıya düşmüş Şehrin her yerinde ücretsiz üç öğün yemek dağıtılıyor. Zengin-fakir, memur, polis, işçi ve halk hep beraber sıraya girip yemek yiyorlar aynı kaptan. Kayırma yok. Sırtında kocaman harflerle İnşaat Mühendisleri Odası yazan mavi parkamızla, ayağımızda şantiye çizmemiz, başımızda beyaz baretimizle bizde oradayız, sırada beklemekteyiz halkımızla beraber... Tüm iyi niyete rağmen işler genel olarak profesyonelce yürütülmüyor. Çünkü bizim profesyonel afet yöneticilerimiz ve kadrolarımız yok. Önceden hazırlanmış bir sistem veya bu sistemi bilen yok. Bu yüzden bu kadar iş, emek, çalışan ve maddi kaynak müsrifçe ve verimsizce kullanılıyor. Kimileri de yardımlara göz dikmiş. Vanlının hakkını çalıyor, tezgâh altından satıyor Deprem kendi sektörünü yaratmış; prefabrikçiler, çadırcılar, konteynırcılar, hocalar, güçlendirmeciler, nakliyeciler, molozcular, yıkımcılar, hurdacılar, yardım kuruluşları, kışkırtıcılar, arsacılar, akademisyenler, ben bildirimciler, kâhinler, hasarlı binadan eşya çıkarıcılar, bina testi yapanlar, röntgenciler, karotçular, TOKİ Gölcük depremiyle palazlanmaya başlayan bu sektör, artık iyice endüstri olmuş. Deprem endüstrisi vardır ve milyar dolarlara hükmetmektedir Van bugün yılmıştır ama elbet toparlanacaktır. Yaralarını saracaktır. Şehri terk edenler geri dönecek, Van yıkıntılarının içinden yeniden yükselecek ve doğuda beyazlar içinde bir inci gibi yeniden parlayacaktır Mehmet Yağbasan İMO Ankara Şube Üyesi Mesleğimin 6. yılında inşaat mühendisi olarak Van ve Erciş depremleri ile ilgili gönüllülük esaslı bir çalışmada görev almış bulunmaktayım. Daha öncede ülkemizde deprem, sel vb. afetler oluyordu ama bu afetlerle ilgili yerinde tespitler yapmak ve ya bölgede çeşitli hususlarda afet bölgelerinde görev almak nasip olmamıştı. Bu konuda organizasyon yapan Oda merkezimize ve şubemize teşekkürlerimi sunarım Deprem ülkesi olmanın yanında mesleğimizin deprem, sel heyelan vb. afetlerle doğrudan ilişkili olması; biz inşaat mühendislerini daha da duyarlı hale getirmektedir. Meslektaşlarımızın sorumluluk aldığı yapılarda ne olmuş, ne olmalıydı ve ne olmamalıydı gibi sorulara cevap vermek adına gidip yerinde tespitler yapmak en doğru olanı sanırım. Çünkü aynı hataları bir gün bende yapabilirim. Bir kusur yoksa ne ala ancak afetzede olmak da olayın başka bir boyutu. Bir gün bende bir afetzede durumuna düşebilirim. O nedenle bir afet meydana geldiğinde imkânların el verdiği ölçüde uyku tulumumuzu ve sırt çantamızı hazırda tutup yola çıkmaya uygun olmalıyız sanırım Bir haftalığına Van merkez mahallelerinde kesin hasar tespit çalışmalarında görev aldım. İki inşaat mühendisi ve bir mimar arkadaşımızın katılımıyla oluşan grubumuzla Afet Koordinasyon Merkezi tarafından verilen mini bir eğitimden sonra Van da iki farklı mahallede incelemeler yaptık. İncelediğimiz yapılar az katlı ve yığma yapılardı. Kerpiç duvarlı damlar ve betonarme binalar da inceleme yaptığımız yapılardandı. Van da yapılan bu çalışmaların amacı hak sahipliğini ve kesin hasar durumunu belirlemekti. Bu nedenle ahırlar, konutlar ve ticarethaneler hak sahipliği kapsamında değerlendirilmektedir. Bunun dışında kalan depo, samanlık ve tandır evi gibi yapılar hak sahipliği dışında değerlendirilmektedir. Bu çalışma kapsamında resmi kurum binaları ve camiler değerlendirme dışı tutulmuştur. Yapılar; Hafif hasarlı yapılar (bölme duvarlarda hasarlar var fakat taşıyıcı sistem hasar görmemiş ise) Orta hasarlı yapılar (taşıyıcı sistemde kılcal ve milimetre düzeyinde çatlamalar olmuş ama güçlendirme olanağı var ise) Hasarlı ve yıkık yapılar(taşıyıcı sistem de santimetre düzeyinde çatlamalar; kolon boy kısalması vs. var ve güçlendirme olanağı kalmamışsa) şeklinde gruplandırılmıştır. Bu bilgiler ışığında arası yapı incelendi kerpiç evlerin tamamına yakını; ağır hasarlı kabul edildi. Yığma yapılarda çok fazla hasar yoktu, genelde hafif hasar düzeyinde yapılardı. Yığma yapıyı güçlendirme olanağı sınırlı olduğu için hasar durumu değerlendirmesi daha da dikkat istiyordu Şehirde genel itibariyle sorunlu yapılar var ama çoğunlukla orta hasarlı ve onarılabilir düzeyde oldukları izlenimi edindim. Ancak soğuk derz oluşumu çok fazla göze çarpan durumlardan biri. İleri düzeyde çarpık yapılaşma var ve iyi ki şehir plancı veya mimar değilim dedirtiyor. En ilginç bulduğum durumlardan biri; beton örtüsü dökülüp donatısı gözüken yapılarda donatının korozyona uğramamış olmasıydı. Halkın gözünde deprem çok büyük ve korkutucuydu. Hiçbir vatandaş evine girmek istemiyor. İnsanların çoğu çadırlarda kalıyor ve devletten çok yüksek beklentiler var

6 6 15 Aralık 2011 Van dan Sesleniyoruz. Sesimizi Duyan Var mı? İnsana dair ne varsa elimizde, teslim ettik söz geçmez nefsimize! Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği olarak deprem nedeniyle ciddi kayıplar vermiş halkımızla dayanışmak için buradayız. 60 kişiden oluşan heyetimizde TMMOB Yönetim Kurulu Üyeleri, TMMOB ye bağlı Odalarımızın Yönetim Kurulu Başkanları, akademisyenler ve uzmanlar bulunuyor. TMMOB olarak, öncelikle bir doğa olayı olan depremin afete dönüşmesi nedeniyle Van halkının acılarını paylaşmak, Van halkı ile dayanışma duygularımızı paylaşmak için buradayız. Daha fazla mağduriyet yaşanmaması için üzerimize düşen sorumlulukları yerine getirmek; ama aynı zamanda bilimin gözüyle gerçeğe ışık tutmak, yeni acılar yaşanmaması ve yaşananlardan ders çıkarılmasını istediğimiz için buradayız. TMMOB tüm gerçekleri cesurca, yılmadan ifade etmektedir depreminin ardından Türkiye nin deprem gerçeği enine boyuna tartışıldı, bilim insanları, meslek odaları ve duyarlı siyasetçiler söz konusu gerçeğe uygun politikaların geliştirilmesi ve ivedilikle hayata geçirilmesi noktasında kendi mecralarında sorumluları uyardı, raporlar hazırladı, öneriler sundu. Bu çalışmalar dikkate alınıp acil önlem alınsaydı bugün bu acılar yaşanmıyor olacaktı. TMMOB ve bağlı odalarının sözleri siyasal iktidarlarca dinlenmiş olsaydı bugün buradan, Van dan sesleniyor olmayacaktık. Meslek Odaları olarak; 1999 depremlerinin üzerinden 12 yıl geçmiş olmasına rağmen toplumsal yaşamda farklılık yaratılmadığını ve mevzuatta köklü, kalıcı değişiklikler gerçekleştirilmediğini, Ülkemizde konutların yüzde 40 ının kaçak ya da ruhsatsız olduğunu, bina stokunun yüzde 10 unun yenilenmesi, yüzde 30 unun onarılması gerektiğini, aksi halde olası depremlerin afete dönüşeceğini, Afet sonrası öncelikli kullanım grubunda yer alan hastane, okul gibi kamu yapılarının, yine olası bir afette yıkılma riski taşımasının ürkütücü olduğunu, Nüfusunun yüzde 98 i deprem tehlikesi altında yaşayan bir ülkede, depreme karşı önlem almamanın cinayet olacağını, Doğa olaylarının afete dönüşmemesinin yolunun doğru yer seçiminden başlayarak sağlıklı ve nitelikli bir yapı denetim sisteminden geçtiğini her platformda dile getirdik. Öte yandan mevcut yapı denetim sisteminin eksikliklerini, daha etkin bir yapı denetim sistemi uygulanması için hazırladığımız çözüm önerilerini sorumlularla sürekli bir şekilde paylaştık. Her yıl Marmara da gerçekleştirdiğimiz gibi, bu yıl 17 Ağustos depreminin yıl dönümünde TMMOB Depreme Duyarlılık yürüyüşümüzde siyasi iktidarı acilen göreve çağırdık, dinlenmedik. Bir kez daha buradan, yüreğimiz yanan yerden, Van dan sesleniyoruz: Ülkemiz Yerküre nin en etkin ve yıkıcı deprem kuşaklarından birinin üzerinde bulunmaktadır. Geçmişte birçok yıkıcı deprem yaşandığı gibi, gelecekte de yaşanacağı bilinen bir gerçekliktir. Bilime ve mühendisliğe, akla ve uygarlığa aykırı olarak siyasal iktidarlarca uygulanan rant politikaları nedeniyle, ülkemiz sadece bir deprem ülkesi değil bir afet ülkesi olmuştur. Hepimiz biliyoruz: Bugünün dünyasında akıl ve bilim depremin doğasını çözmüştür. Depremler yerkabuğunu oluşturan levhaların sınırlarındaki devingenlik ve değişim nedeniyle, bu ortamdaki deformasyonlar ve gerilme birikimlerinin kırılma sınırına ulaştığında oluşan ve saniyeler süren, Yerküre nin doğal süreçleridir. Bu doğal sürecin oluşumu önlenemez ve engellenemez. Ancak gerekli tedbirlerle, özellikle yapısal tedbirlerle, can ve mal kayıpları azaltılabilir. Bir doğa olayı olan depremin afete dönüşmesi engellenebilir. Gerçekte hepsi birer doğa olayı olan deprem, heyelan, çığ ve kaya düşmesi, su baskını vb. olaylar bilinçsizce verilmiş yer seçimi kararları, mühendislik verilerinden yoksun imar planları, düşük standartlarda ve mühendislik hizmeti görmemiş yapı üretimi, kısaca ranta dayalı, düşük nitelikli, tasarımsız ve plansız kentleşme ve sosyo-ekonomik politikalar sonucu afete, yani insani ve ekonomik yıkıma dönüşmektedir. Henüz hafızalardan silinmeyen, planlama, mimarlık-mühendislik, yapılaşma ve denetim sisteminin tüm çarpıklığının somut sonuçlarından biri olan, yüzyılın afeti olarak da belirtilen 99 depreminden hiçbir ders alınmadığı, 12 yıl sonra ne yazık ki Van depremi ile bir kez daha ortaya çıkmıştır. Ülkemizde 99 depreminden sonra bir arpa boyu yol alınmadığı bugün Van da ve Erciş te ve yöre köylerinde binaların yıkılmasıyla acı bir şekilde görülmüştür. Bu durum: Mühendislik, mimarlık ve şehir planlama disiplinlerinin teknik, bilimsel ve yasal ilkelerinin dışlanmasının doğal bir sonucudur. Mühendisliğin sanayi, tarım, kent ve toplum yaşamına yönelik, bilimsel teknik temellerdeki kamusal, toplumsal hizmet niteliğini reddeden anlayışta ısrar edilmesinin bir sonucudur. Deprem ülkesi gerçeği görmezden gelinerek yapı denetimi risk-afet-sakınım planlaması nın içi boş popülist yaklaşımlarla siyasi malzemeye dönüştürülmesinin sonucudur. Van Gölü kıyısında afet bölgesi ilan edilen alanda, kamu kurumlarının yer seçmesinde ve tarım arazilerinin, gevşek zemin özellikli ovaların çok katlı yapılaşmaya açılmasında sakınca görmeyen anlayışın bir sonucudur. En son 648 sayılı KHK ile getirilen, onlarca yasal düzenlemeyle ülke geneline yayılan, adeta geçerli sistem haline getirilen kaçak yapılaşmayı özendiren af ta ısrar etmenin bir sonucudur. Üstüne üstlük, söz konusu Kararname ile Yapı Denetim Kanunu nda yapılan değişiklikle ülkemizdeki tüm köylerin yanı sıra, belediyelerin yaklaşık olarak % 70`ini oluşturan, nüfusu 5000 kişinin altındaki belediyelerin sınırları içinde ve mücavir alanlarındaki yapılaşmalar da yapı denetim sistemi dışına çıkarılmıştır. Kırsal alanda, köylerde plansız ruhsatsız, mühendislik hizmeti almamış yapılaşmanın kapısı ardına kadar açılmıştır. Bu durum; Sosyal devletten ve toplum yararı ilkesinden vazgeçilmesinin sonucudur. Adeta toplu mezara dönüşen yurtlar gibi ya da kullanılamaz duruma gelen hastaneler gibi hayati öneme sahip kamu yapılarının planma ve denetim kapsamı dışında bırakılmasının bir sonucudur. İzlenen günlük politikalarla doğa olaylarının tamamını afet olarak adlandıran, sonuçlarını da kadere bağlayan, aklın ve bilimin gerekliliklerini yok sayan anlayışın bir sonucudur. Ülkemizde derelerin, vadilerin, ormanların, kıyıların, su havzalarının, deprem tehlikesi içeren, kısaca yapılaşmaya uygun olmayan alanların, rant ekonomisinin baskısı altında yapılaşmaya açılmasının bir sonucudur. Deprem açısından risk taşıyan bölgelerde uygulamak yerine kentsel dönüşüm ü rantsal dönüşüm olarak gören anlayışın bir sonucudur. Üretimden vazgeçen, ekonomiyi arazi rantına teslim eden anlayışın sonucudur. Deprem gerçeğini İstanbul üstünde sanallaştıran, Anadolu yu görmeyen anlayışın bir sonucudur. Bu iktidarın 9 yıldır, depremin tehlike ve risk büyüklüğüyle orantılı politikalar ve programlar geliştirme iradesinden yoksunluğunun bir sonucudur Yine söylüyoruz, Türkiye, depremle yaşamaya mecbur bir ülkedir. Bunun gereği olarak acilen: Depremlerden ve diğer bütün doğal ve toplumsal afetlerden korunmanın en temel insan haklarından birisi olduğu kabulü politikaların temelini oluşturmalıdır. Güvenli, sağlıklı ve yaşanabilir bir çevre nin her yurttaş için temel insan hakkı olduğu ana ilkesi temelinde yapı denetim sisteminde kamu denetimini dışlayan sistemden derhal vazgeçilmelidir. Bir kamu hizmeti olarak yapı denetimi sistemini ticari kâr kaygısına teslim eden yasal düzenlemeler değiştirilmelidir. Yapı denetiminde istisnalardan vazgeçilmeli, TOKİ, KİP- TAŞ ve benzeri kuruluşların ürettiği yapılar da dahil olmak üzere tüm kamu yapıları yasa kapsamı içine alınmalıdır. Devletin anayasal görevlerinden birisi olan sağlıklı, güvenli ve yaşanabilir kentler kurmak için doğal varlıkları, ekolojik, tarihi, kültürel, toplumsal değerleri koruyan, yaşatan, geliştiren bir arazi kullanımı ve yerleşim politikası temelinde bütüncül planlama yaklaşımı benimsenmeli, gerekli finansal ve kurumsal yapı oluşturulmalıdır. Deprem öncesi, deprem sırası ve sonrasında yapılacak çalışmalara ilişkin kamu ve toplum yararını temel alan Ulusal Deprem Stratejisi, Türkiye Deprem Master Planı ve Afet Yönetimi Stratejik Planı oluşturulmalıdır. Deprem gerçeği, her oluşan yıkıcı depremden sonra, İstanbul bağlamında fay ve depremin büyüklüğü tartışmalarıyla değil, ülke genelinde bir gerçeklik kavrayışını oluşturacak bilimsel temelli eğitim ve bilgilendirme programlarıyla ülke gündemine getirilmelidir. Mühendis, mimar ve şehir plancılarının ülkemizin deprem tehlikesi ve riski konusunda sürekli yinelediği uyarılar siyasal iktidarca dikkate alınmalıdır. Planlama, mimarlık ve mühendislik hizmetleri dışlandığında depremlerde can ve mal kayıplarının arttığı gerçeği kamunun her kademesinde kabul edilmelidir. Deprem hasar, zarar ve can kayıplarının azaltılmasının tek yolunun, mühendis, mimar ve şehir plancılarının ortak katkı ve çabalarıyla depreme dayanıklı yerleşim alanları ve yapılar tasarlamak ve üretmek olduğu bilinmelidir. Bunun için, deprem öncesi, sırası ve sonrasında yapılacak çalışmalarda kamu yararı ve ülke çıkarı bağlamında ulusal bir deprem politikası belirlenerek ciddi programlar oluşturulmalı ve daha da önemlisi bunlar yaşama geçirilmelidir. Yerleşme ve yapılaşma bağlamında gerekli yasal düzenlemeler yapılmalı, yasaların uygulanması sağlanmalıdır. Sağlıklı ve güvenli yapı üretim ve denetim sürecini ticari bir alan olarak sermayeye teslim eden anlayış bırakılmalı, kamusal denetim etkinleştirilmelidir. Deprem gerçeğini sürekli gündemde tutmaya yönelik çalışmalar etkin olarak yapılmalı, konunun bütün aktörlerinin katıldığı Ulusal Deprem Konseyi yeniden kurulmalıdır. Afet yönetimi sadece afet sonrası krizi yönetmenin ötesinde, afet öncesi zarar azaltmaya yönelik risk yönetimini de esas alınmalıdır. Sosyal devletten ve toplum yararı ilkesinden vazgeçilmesinin ağır sonuçlarını yaşadığımız gerçeği kabul edilmelidir. Diyoruz ki: Halkımız doğal olaylarda böylesine ağır bedeller ödemek zorunda değildir. Bilimden ve insan yaşamından yana politikalar ile yeni acıların yaşanmaması sağlanabilir. Heyetimizin Bölgedeki Gözlemleri: 1. Bölgede yıkılan binalar; yer seçiminden başlayarak yapı üretim süreçlerinde yeterli mühendislik, mimarlık hizmetlerinin alınmadığını ve denetlenmediğini gösteriyor 2. Yıkıma uğrayan köylerde yapıların tüm ülkede olduğu gibi hiçbir mühendislik-mimarlık hizmeti almadığı, birçoğunun taş toprak malzemeyle gelişigüzel inşa edildiği görülmüştür. Dolayısıyla yıkım büyük olmuştur. 3. Siyasal iktidarın deprem öncesinde afet riskinin azaltılması doğrultusunda gerekli adımları atmadığı tespit edilmiş, özellikle Erciş te afet yönetim sisteminin tümüyle iflas ettiği görülmüştür. Deprem sonrası tablo; arama kurtarma ekiplerinin ve halkın özverili çalışmasına rağmen enkaz kaldırma faaliyetleri de dahil olmak üzere tam bir kargaşa halindedir. 4. Depremin üzerinden 3 gün geçmiş olmasına rağmen evlerinde kalamayanların barınma ve ısınma sorunları ortadan kaldırılmış değildir. Henüz çok az çadır dağıtılmış, bir tane bile toplu çadır alanı kurulmamıştır. 5. Halkımızın büyük bir dayanışma örneği göstererek gönderdiği yardımlar yerine ulaştırılamamış, hatta dağıtıma dair herhangi bir organizasyon oluşturulmadığı görülmüştür. 6. Dağıtım kuyruklarının kilometrelerce uzadığı, kaymakamlık önünde yardım dağıtımının şehir efsanesine dönüştüğü, halkın ne yardım alacağını bilemeden saat başı toplanıp dağıldığı görülmüştür. 7. Finans kurumlarının mobil şubeler aracılığıyla kesintisiz çalıştırıdığı Erciş te enerji, kullanma suyu, kanalizasyon gibi çöken temel altyapı sistemlerinin onarılmasına dair hiçbir adım atılmamıştır. TMMOB ivedilikle yapılması gerekenlere ilişkin diyor ki: 1. Yıkılan tüm binalara bir an önce yeterli ve koordine edilmiş arama kurtarma ekip-ekipmanlarıyla müdahale edilmelidir. 2. Erciş te ortak yemekhane, sağlık ocağı, mobil tuvalet donanımlı çadır kentler oluşturulmalıdır. 3. Hiç ulaşılmamış köylere acilen çadır, battaniye ve ısıtıcı ulaştırılmalıdır. 4. Yıkılmamış tüm binaların taşıyıcı sistemlerine ilişkin mevcut durum tespiti yapılarak kullanılıp kullanılamayacağı ivedilikle belirlenmelidir. 5. Devletin olanakları bölgede protokol karşılanmasına yönelik değil halkın acil ihtiyaçlarının giderilmesine dönük seferber edilmelidir. 6. Felakete uğrayan halkın her türlü zararı ve ihtiyaçları sosyal devletin gereği olarak bedelsiz karşılanmalıdır. Vatandaşın devlete olan borçları ertelenmek yerine tümüyle silinmelidir. TMMOB, dün olduğu gibi bugün de sorumluluklarının bilincindedir. Bugün de tüm örgütlü gücü ile birlikte Van halkının yanındadır.

7 15 Aralık Van Depremi Sismik ve Yapısal Hasara İlişkin Saha Gözlemleri 23 Ekim 2011 tarihinde, merkez üssü Van ın Tabanlı köyü olan 7.2 büyüklüğündeki depremin ardından bilim insanları ve meslektaşlarımızdan oluşan bir heyetle birlikte deprem bölgesindeydik. Hocalarımız, Odamızın da katkılarıyla son derece ayrıntılı ve bilimsel esaslara dayanan bir rapor hazırladılar. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Deprem Mühendisliği Araştırma Merkezi nin İnşaat Mühendisleri Odası nın desteğiyle hazırladığı saha gözlem raporunun sonuç kısmını yorumsuz olarak siz değerli okurlarımızın dikkatine sunuyoruz. Van Depremi Sismik ve Yapısal Hasara İlişkin Saha Gözlemleri adıyla yayımlanan raporun tamamına şubelerinizden ulaşabilirsiniz. Sonuç Bu rapor 604 kişinin hayatını kaybettiği 23 Ekim 2011 Van Depremi sonrası ODTÜ-DMAM araştırmacılarının deprem bölgesinde yaptığı çalışmaları içermektedir. Depremin meydana geldiği bindirme zonunda, ters faylanma sonucu oluşan kırılma yüzeye kadar sirayet etmemiştir. Bununla beraber Van Depremi ile ilgili sismotektonik gözlemler, ODTÜ-DMAM tarafından 3 gün süren saha çalışmaları sonucunda derlenmiş, kırılan fay zonu tespit edilmiş, bu fay zonuna bağlı ikincil fay kollarına ait yüzeyde oluşan bindirme tipi kırıkları belirlenmiştir. Van Depremi, büyüklük açısından 1999 Kocaeli ve Düzce depremleriyle beraber ülkemizde ivme kayıtlarının alındığı ilk 3 büyük deprem arasında olmasına rağmen kırılan fay zonuna yakın sayılabilecek bölgelerde ve hasarın yoğun olarak gözlendiği Van ili ve Erciş ilçe merkezlerinde ana şok ivme kayıtları alınamamıştır. Bu durum ülkemizde nadir olarak gerçekleşen ters faylanmaya ait yer hareketi ivme verilerinin ulusal kuvvetli yer hareketi arşivine tam olarak kazandırılamamasına neden olmuştur. Bununla beraber Van Depremi ana şokunun deprem merkezüstüne uzak istasyonlarda kaydedilen yer ivmeleri ODTÜ-DMAM mensupları tarafından işlenerek araştırmacıların ve profesyonel meslek sahiplerinin kullanımına DMAM web sayfası üzerinden sunulmuştur. ODTÜ-DMAM ekipleri, yapısal hasarı ve bölgedeki yapıların temel yapısal özelliklerini derlemek maksadıyla Van merkez ve Erciş ilçesini detaylı olarak incelemişlerdir. Çalışmalar neticesinde toptan göçen veya çeşitli düzeylerde hasar gören betonarme binalarda hasara neden olan sebepler belirlemişlerdir. Çıkarılan sonuçlar aşağıda sunulmaktadır: 1. Seçilen taşıyıcı sistemler hem tasarım hem de imalat açısından kusurlu olup depreme dayanıklı yapı tasarımı ilkelerine riayet etmemektedir. Bu sebeple, yapılan incelemeler depreme dayanıklı olarak inşa edilmiş yapı performansına yönelik ayrıntılı bilgi sunmamaktadır. Mevcut yapılarda, özellikle yumuşak giriş katları olan ve katlar arası ciddi rijitlik farkları gözlemlenen binalar, toptan göçen ve ağır hasar gören binaların büyük çoğunluğunu oluşturmaktadır. 2. Gözlemlenen yapısal hasarlar bina kat sayısıyla ilişkilidir. Van ve Erciş ilçe merkezlerinde 5-7 katlı betonarme binalar hasar yoğunluğu açısından ağırlığı oluşturmaktadır. Orta yükseklikteki perdesiz betonarme çerçeve sistemlerinin deprem performansı açısından ülkemizde en kırılgan yapı türleri olduğu Van Depremi ile bir kez daha teyid edilmiştir. Bu durum, özellikle konut olarak kullanılan bu tip yapıların gerekli mühendislik ve kontrol hizmeti alamamasından kaynaklanmaktadır. 3. İncelenen binaların pek çoğunda tasarım ve detay yetersizliği mevcuttur. Pek çok yapıda kirişlerin düz donatılarının kolonlardan sıyrıldığı tespit edilmiştir. Bunlar arasında birleşim bölgelerinde etriye sıklaştırması yapılmaması, etriye kollarının serbest uçlarının sadece 90 derece bükülerek kabuk betonu içerisinde bırakılması, düz donatı bindirme boyu yetersizlikleri ve tüm donatıların kat hizasında bindirilmesi gibi hususlar yıllardır gözlemlenen, önemleri defalarca vurgulanan ancak uygulamada değiştirilemeyen hususlardır. 4. Yapılardaki tasarım ve imalat kalitesizliği, yapı denetim mekanizmasının işleyişindeki aksaklıklar, deprem tarafından birkez daha ortaya çıkarılan önemli unsurlardır. Denetlenemeyen ortamlarda yapılan tasarım ve imalat, yapısal hasarın artmasında önemli rol oynamıştır. 5. İncelemeler esnasında ortaya çıkan en önemli bulgulardan biri tuğla dolgu duvarların yapı sistemlerinin davranışı üzerinde oynayabildiği belirleyici rolüdür. Dolgu duvarlar yapıya ciddi rijitlik kazandırmakta olup düzlemleri içinde kaldıkları müddetçe yapının kat ötelemelerini sınırlayabilmektedir. Ancak bazı durumlarda düzlem dışı göçerek bina davranışını ani olarak değiştirebilmektedir. Bunun yanında, gayet doğal olarak, duvar çatlaklarına bakarak binasını bir daha kullanmamak üzere yapıya girmeme kararı alan bölge halkında travma etkisi yaratmakta, aşırı mal kaybına sebep olmakta ve afet sonrası müdahaleleri zora sokmaktadır. Bu bağlamda yeni binalarda dolgu duvar yapımı, montajı ve çerçeve sistemle olan ilişkisi acilen ele alınmalıdır. Mevcut binalarda ise çerçeve içerisindeki dolgu duvarların düzlem içi ve düzlem dışı davranış etkileşimleri bilimsel çalışmalarla irdelenmelidir. 6- Yapısal hasarlar içinde kırsal yığma yapılarla ilgili gerçekleştirilen çalışmalarda malzeme dayanımının yetersizliğinin ve bu tip yapılar için dikkat edilmesi gereken basit yapım kurallarının göz ardı edilmesinin gözlenen hasarın önemli boyutlara ulaşmasında büyük etken olmuştur. Bu sonuçlar ışığında bir önceki paragrafta mühendislik yapıları için vurgulanan deprem afetine karşı bilinç ve eğitim eksikliğinin kırsal yapılar için de geçerliliğini koruduğu gerçeği ortaya çıkmaktadır. Kırsal alanda yapılan çalışmalarda Van Depremi sonucu pek çok yerde şev stabilitesi ve sıvılaşma problemleri gözlenmiştir. Bu tip problemlerin gözlendiği sahaların kırsal yerleşim alanlarına yakın olmaları durumunda kırsal bölgelerde belirlenen hasarın artmasına sebep olma ihtimalleri yüksektir. Bu sonuç, kırsal yerleşim bölgelerinin yer seçiminde depremin neden olabileceği bu tip yüzey deformasyonlarının olabilme ihtimalinin dikkate alınması gerektiğinin bir işaretidir. 7- Ulaşım, su ve tarihi yapılarda yapılan incelemelerde özellikle bazı köprülerin ve tarihi yapıların deprem etkisi altında zorlandıkları gözlenmiştir. Bölgedeki kuvvetli yer hareketi ağının yoğun olmaması veya kırılan fay zonuna yakın noktalarda kayıt alınamaması nedeniyle, büyük yerleşim birimlerinde olduğu gibi, bu zorlanmanın sayısal mertebesiyle ilgili çalışmaların yapılması bu rapor aşamasında mümkün değildir. Bununla birlikte Van depremi sonrası karayolu ulaşımında veya su dağıtım şebekelerinde aksamalar ODTÜ-DMAM ekiplerinin saha çalışmaları sırasında gözlenmemiştir. Şev stabilitesi sonunda meydana gelen karayolu hasarlarının çok hızlı bir şekilde tamir edildiği görülmüştür. Sonuçlar geçmişte yapılan hataların yapılmaya devam ettiğini göstermektedir. Bu raporda sunulan belgeler ülkemizde depreme dayanıklı yapı tasarımı ve imalatından sorumlu mühendis, müteahhit ve kontrol teşkilatlarının deprem gerçeği ve deprem mühendisliği konusunda çok temel bilgi eksikliklerinin olduğunu ortaya koymaktadır. Ne yazık ki 23 Ekim 2011 Van Depremi ülkemizde deprem afetini azaltıcı mekanizmalardaki bilinç, eğitim ve yeterlilik seviyesinin istenilen düzeye gelmediğini, pek çok can ve mal kaybına neden olarak, acı bir şekilde bir kez daha daha kamuoyunun gündemine taşımıştır. Gözlemler Van Depremi sonucunda bir kez daha ülkemizde deprem afetini azaltıcı mekanizmalardaki bilinç ve eğitim seviyesinin istenilen düzeye gelmediğini işaret etmektedir. 23 Ekim 2011 Van Depremi nin akabinde 9 Kasım 2011 de Van-Edremit mekezüstlü ve farklı bir mekanizmaya sahip ikinci bir deprem meydana gelmiş, bu deprem sonucu Van il merkezinde Van Depremi nden dolayı farklı seviyelerde hasar görmüş 27 bina çökmüş, pekçok bina hasar görmüştür. Bölgede oluşan ikinci depremden sonra ODTÜ-DMAM ekibi yeni bir grupla araştırmalar yapmak için sahaya gitmiştir. Bu depremin yapısal ve yer hareketi boyutundaki etkileri Van Depremi ile bağıntılı olarak ilerleyen günlerde ayrı bir rapor olarak araştırmacıların ve meslek sahiplerinin bilgisine sunulacaktır.

8 8 15 Aralık 2011 İnşaat Mühendisleri Odası nın Van Depremi Sonrası TMMOB ve Bağlı Odalara Yöneltilen Eleştirilere Dair Görüşü Van da yaşanan depremin ardından bazı basın yayın organları aracılığıyla Odamıza ve Birliğimize yöneltilen eleştirilere dair İnşaat Mühendisleri Odasının görüşleri aşağıdaki gibidir. ncelikle ifade etmeliyiz ki; Van depremi gibi ağır Öcan ve mal kayıplarına neden olan yıkıcı depremlerin sonrasında bu sonuçların tüm nedenleriyle birlikte ele alınarak doğru eleştirilerin yapılmasını, tüm aktör ve kurumların yaşananlardan ders çıkararak geleceğe yönelik önlemler almasını son derece gerekli buluyoruz. Söz konusu yayınları ve tartışmaya açılan hususları bu bağlamda önemli buluyoruz. İnşaat Mühendisleri Odası olarak yeni acılar yaşanmaması için sonuçların enine boyuna tartışılması; daha da önemlisi çözüm önerilerinin sözde kalmayarak uygulamaya geçirilmesi gerekliliğini her fırsatta dile getirmekteyiz. Bu düşüncenin gereği olarak kurumumuz da kendi içinde özeleştiri mekanizmasını işletmekten çekinmemektedir. Ancak Van depreminde yaşanan yıkımın ve ödenen bedellerin asıl sorumlusunun karar alıcılar ve uygulayıcılar olduğunu teslim etmek zorundayız. Zira 1999 da yaşanan depremlerin ardından Türkiye nin deprem gerçeği pek çok platformda masaya yatırılmış, deprem zararlarını azaltmaya yönelik, ekonomik açıdan makul ve uygulanabilir nitelikte çalışmalar birçok bilim insanı ve İnşaat Mühendisleri Odası nın da aralarında bulunduğu pek çok kurum tarafından kamuoyu ile paylaşılmıştır. Bu anlamda özellikle Deprem Konseyi tarafından hazırlanarak 6 Mayıs 2002 tarihinde kamuoyuyla paylaşılan Deprem Zararlarını Azaltma Ulusal Stratejisi başlıklı çalışma; kısa ve uzun vadeli stratejiler, alınması gereken önlemler bakımından son derece önemli bir içeriğe sahiptir. Ancak 17 Ağustos depreminin üzerinden 12 yıl geçtikten sonra siyasi iktidar tarafından bu yıl Ağustos ayı içerisinde kamuoyuna sunulan Ulusal Deprem Strateji ve Eylem Planı nda (UDSEP) Deprem Konseyinin çalışmalarından faydalanılmamıştır. Ülkemizin geç de olsa bir Ulusal Strateji ve Eylem Planına kavuşması olumlu bir gelişme olarak değerlendirilebilir. Ancak Eylem Planı nın bu konuda daha önce yapılmış olan çalışmaları bir adım öteye taşıyamamasının ve şimdiye kadar söylenmiş onca sözün uygulamada karşılık bulamamasının sorumlusu yukarıda vurguladığımız gibi yine karar alıcı ve uygulayıcıların kendileridir. İnşaat Mühendisleri Odası uygulanmakta olan yapı denetim sisteminin mevzuat ve uygulamadaki eksikliklerini bir çok kez ifade etmiş, acilen hayata geçirilmesi gereken önlemleri tek tek sıralayarak kamuoyuyla paylaşmış ve kendisine görev verildiği takdirde sorumluluk almaktan memnuniyet duyacağını bir çok kez ifade etmiştir. Ancak bizler; kamu kurumlarının yapı denetim sistemine dahil edilerek sistemin genişletilmesini talep ederken, siyasi iktidar; 17 Ağustos 2011 tarihinde Resmi Gazete de yayımlanan bir düzenlemeyle belediye ve mücavir alan sınırı dışında kalan köy yerleşik alanlarında, belediye ve mücavir alan sınırı dışında kalan iskan dışı alanlarda ve nüfusu 5000 in altında olan belediye ve mücavir alan sınırları içinde yer alan bodrum katı ve çatı arası dışında en çok iki katlı ve yalnız bir bodrum katın alanı hesaba katılmaksızın toplam inşaat alanı 500 m 2 yi geçmeyen konut yapıları ve bunların kömürlük otopark, depo gibi müştemilatları ile hangi alanda olduğuna bakılmaksızın entegre tesis niteliğinde olmayan tarım ve hayvancılık amaçlı yapı ve tesislerin denetimini 4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanun kapsamının dışına çıkarmıştır. Söz konusu Kararname ile Yapı Denetim Kanunu`nda yapılan değişiklik aracılığıyla ülkemizdeki tüm köylerin yanı sıra, belediyelerin yaklaşık olarak % 70`ini oluşturan, nüfusu 5000 kişinin altındaki belediyelerin sınırları içinde ve mücavir alanlarındaki yapılaşmalar da yapı denetim sistemi dışına çıkarılmıştır. Bu çelişkilerle yüzleşilmeksizin TMMOB ve bağlı Odaları eleştirmek, yaşanan sorunlara çözüm üretme amacına hizmet edemeyecektir. Bizler inşaat mühendislerinin meslek örgütü olarak i aşkın üyesiyle, meslektaşlarımızın mesleki yeterliliklerinin yükseltilmesine ve mesleğimizin uluslararası meslek etiği ilkelerine uygun olarak icra edilmesine yönelik bir çok çalışma yürütmekteyiz. Bu anlamda üyelerimizi bilinçlendirmek ve meslek hayatlarına yön vermek kurumumuzun temel hedefleri arasında yer almaktadır. Ancak 19 Mayıs 2011 tarihinde Simav da yaşanan depremden sıfır hasarla çıkan ve örnek olarak gösterilen binanın mühendisi nasıl ki üyemiz ve meslektaşımızsa, Bingöl depreminin ardından yıkılan bazı binaların mühendisleri de oda üyelerimiz ve meslektaşlarımız olabilmektedir. Bizler nasıl ki Simav depremindeki olumlu örneğin yaratıcısı meslektaşımızın Söz konusu binada deprem yönetmeliği neyi gerektiriyorsa onu uyguladım. ifadesiyle onurlanıyorsak, Bingöl depreminde yıkılan binaların sorumlu mühendislerinin kusurlu işlerinden de o kadar rahatsızlık duymaktayız. İnşaat Mühendisleri Odası olarak ayıplı iş yapan bir mühendisi korumamız mümkün değildir. Bu durumu tespit edilen üyelerimize TMMOB Disiplin Yönetmeliği kapsamında gerekli araştırma ve soruşturmaları yapmakta ve yetkimiz çerçevesinde en ağır cezaları vermekteyiz. Bu cezalar idari yargı denetimine açık olduğundan yargısal kesinlik kazanmadan kamuoyuna duyurulamamakta, sadece ilgili kurumlar (valilikler, kaymakamlıklar, belediyeler vb.) bilgilendirilmektedir. Bilindiği gibi 3194 sayılı İmar Kanunu ve 4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanun hükümleri doğrultusunda Kamu kurumlarına ait binaların projeleri ve imalat süreçleri kurumların kendi birimlerince, serbest inşaat mühendisleri tarafından özel yapılar için üretilen projeler ise yapı denetim kuruluşları ya da ilgili idareler tarafından denetlenmektedir. Dolayısıyla Odamızın proje denetim yetkisi bulunmamakta, sadece inşaat mühendislerinin Odaya kayıtlı olup olmadıkları ve mesleki kısıtlılıklarının bulunup bulunmadığına ilişkin sicil durum belgesi verebilme yetkisi vardır. Ayrıca, 12 Eylül sonrası bağlı olduğumuz 6235 sayılı TMMOB yasasının 33. maddesine eklenen bir fıkra ile kamu kurumunda çalışan mühendislerin Odamıza üye olması ihtiyari yani isteğe bağlı kılınmıştır (hatta söz konusu tarihten önce odaya üye olan kişiler, yöneticilerinin onay vermemesi nedeniyle üyeliklerini iptal ettirmişlerdir). Yani bir köşe yazarının ifade ettiği gibi bakanlıkta ve diğer bakanlıklarda yapı işleri yönetici ve uygulayıcılarının çoğu odaların üyesi değildirler. Buna ek olarak kamu kurumlarında çalışan meslektaşlarımızın bir çoğu, bürokrasi ve siyaset içerisinde mevki kazandıktan sonra mesleki kimliklerini unutmaktadırlar. Tüm bunlara rağmen Odamız Mayıs 2003 tarihinde Bingöl de gerçekleşen depremin ardından yıkılan kamu binalarının sorumlu mühendislerinin bilgilerine ulaşmak için ciddi bir mücadele vermiştir. 1 Mayıs 2003 tarihinde Bingöl de gerçekleşen depremin ardından depremde ağır hasar almış ve yıkılmış binalarda sorumlulukları bulunan inşaat mühendislerinin mesleki olarak soruşturulmaları amacıyla; a) 22 Mayıs 2003 tarihinde 2477 sayılı yazı ile Bingöl Valiliğine hitaben. b) 22 Mayıs 2003 tarihinde 2477 sayılı yazı ile Bingöl Belediye Başkanlığına hitaben. c) 13 Ağustos 2003 tarihinde 3993 sayılı yazı ile Bingöl Belediye Başkanlığına hitaben. d) 30 Mart 2004 tarihinde 1968 sayılı yazı ile İçişleri Bankalığına hitaben. e) 30 Mart 2004 tarihinde 1969 sayılı yazı ile Bayındırlık ve İskan Bakanlığına hitaben. f) 19 Nisan 2004 tarihinde sayılı İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğünün cevabi yazısıyla. g) 30 Kasım 2004 tarihinde 9255 sayılı yazı ile Başbakan Recep Tayyip Erdoğan a hitaben. h) 29 Aralık 2004 tarihinde İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğünün cevabi yazısıyla. i) 23 Aralık 2004 tarihinde 1021 sayılı Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Yapı İşleri Genel Müdürlüğünün yazısıyla bilgi istemiştir. Uzun yazışma sürecinin ardından, 15 Mart 2005 tarihinde Bingöl Valiliği Bayındırlık ve İskân Müdürlüğünden ve 02 Mart 2005 tarihinde ise Bingöl Belediyesi İmar Müdürlüğü nden gelen isimler hakkında Oda Yönetim Kurulu kararıyla soruşturma açılmış ve soruşturma sonucunda Oda Onur Kuruluna sevk edilmişlerdir. Gelen şikâyetler doğrultusunda soruşturularak Onur Kurulumuza sevk edilen ve Onur Kurulumuz tarafından da kusurları oranında TMMOB disiplin Yönetmeliği çerçevesinde cezalandırılan pek çok meslektaşımız bulunmaktadır.