ENİS BEHİÇ KORYÜREK İN ŞİİRLERİ ÜZERİNDE BİR İNCELEME

Transkript

1 ENİS BEHİÇ KORYÜREK İN ŞİİRLERİ ÜZERİNDE BİR İNCELEME Dr. Kâzım ÇANDIR 1 Özet: Enis Behiç Koryürek, 27 Şubat 1893 tarihinde İstanbul da dünyaya gelir. Çocukluğu Makedonya da geçen şair, 1909 da İstanbul a gelmiştir. İstanbul da, son sınıfını okuduğu İstanbul Sultanisi ni birincilikle bitirmiştir (1910); aynı yıl Mülkiye Mektebine girmiş ve Temmuz 1913 te Mülkiye Mektebi ni yine birincilikle ve pekiyi derece ile bitirme başarısını göstermiştir. İlki bir Fransız olan Gabi ve ikincisi Müfide Hanımla olmak üzere iki evlilik yapan şairin, ilk evliliğinden Hasan Argon adında bir oğlu vardır. Çok başarılı bir memuriyet hayatı geçiren Enis, hariciyeci olarak Bükreş ve Budapeşte de görev almış; ayrıca Edirne Vilayeti Hukuk İşleri Müdürlüğü, Edirne Lisesinde Edebiyat ve Fransızca öğretmenliği, yılları arasında Başbakanlık Yüksek İktisat Meclisi Umumî Kâtipliği, Ekim 1936 da İktisat Vekâleti İş Dairesi Başkanlığı görevlerinde bulundu. Çalışma Bakanlığı Müsteşarlığına tayin edildi (1942). Dönemin iktidarı ile olan siyasî görüş ayrılığı yüzünden 1944 te istifa ettirildi ve 1945 te emekliye sevk edildi. Demokrat Parti den Zonguldak milletvekili adayı oldu (1946) ancak seçilemedi. Ölümüne kadar bir daha kendisine resmî görev verilmediğinden son yıllarını sıkıntı içinde geçirdi. Enis Behiç Koryürek in vefatı ani olmuş, 56 yaşında hakkın rahmetine kavuşmuştur. Daha lise yıllarında şiirle iştigal eden Enis Behiç, ilk şiirlerini 1913 ten itibaren Şehbal Mecmuasında yayımlar. Şehbal de yayınlanan ilk şiiri, Vatan Mersiyesi isimli, Namık Kemâl in ruhuna ithaf edilen şiiri olmuştur. Ancak onun en ünlü şiirleri kahramanlık temasını işleyen Miras şiir kitabının Akdeniz Rüzgârları bölümündeki Eski Korsan Hikâyeleri adı altında toplanan Venedikli Korsan Kızı, Uğursuz Baskın, Gemiciler, Süvariler, Millî Neşide ve fanteziler bölümünde aşk temalı; Anahtar, Busenin Sesi isimli şiirlerdir. 1 Çankırı Karatekin Üniversitesi, Türk Dili Okutmanı. (kazimcandir69@karatekin.edu.tr)

2 Bunlardan başka Ey Türkeli, Ordunun Duası, Çanakkale Şehitliğinde, Tuna Kıyısında, Turan Kızları, Ey Meriç, Kâbus, Vatan Mersiyesi, Vatana Mersiye, Buhran diğer önemli manzumeleridir. Şair, şiire aruzla başlamış, daha sonra Ziya Gökalp in etkisiyle heceye dönmüştür. Kendi döneminde Beş Hececiler ismi verilen gurubun bir üyesi olarak görülmüştür. Eserleri arasında Miras (1927), Çedikçi Süleyman Çelebi Ruhundan İlhamlar (1949), Miras ve Güneşin Ölümü (1951) adlı şiir kitaplarıyla bazı nesir yazıları ve tercüme eserleri mevcuttur. Anahtar Kelimeler: Miras, Şehbal, Beş Hececiler, Ziya Gökalp. Abstract: Enis Behiç Koryürek, was born in Istanbul on 27 February The poet 's childhood in Macedonia in 1909, arrived in Istanbul. Istanbul Istanbul Sultani read the last class and won (1910) the same year entered the School of Civil and first in July 1913 and the Civil Service College and still managed to finish with honors. The first and the second Müfide Gabi is a French Mistress makes two marriages, including the poet, his first marriage has a son named Hasan Argon. Enis who had a very successful tenure, Bucharest and Budapest served as hariciyeci and also the Legal Affairs Directorate of Edirne Province Edirne High School Literature and French teacher, the Prime Minister between Clerk of the General Assembly High- Economics, October 1936, the Ministry of Economics served as Head of the Department of Labor. Was appointed to the Undersecretariat of the Ministry of Labour (1942.) Because of a difference of opinion with the political authority of the time, and in 1945 was retired in 1944, to resign. Zonguldak was the Democratic Party parliamentary candidate (1946), but was not elected. A more recent years until his death in distress has issued its official duties. Enis has been studied architecture Koryürek'in sudden death, 56 years old gained the right to mercy. Enis Behiç engaged in poetry than in high school, from 1913 Şehbal magazine, publishes his first poems. Şehbal'de first published poem, "Homeland Mersiyesi" View, Namik Kemal has been dedicated to the spirit of the poem. However, his most famous poems on the theme of heroic heritage book of poetry "The Mediterranean winds " section of the " Old Pirate Stories

3 " under the name " Venetian Pirate 's Daughter," " sinister raid ", " sailors ", " cavalry ", " National Neşide " section and fantasies love theme, " Key ", " buse Voice" Read poems. Other than these, "O Türkeli ", " the military 's Prayer ", " Çanakkale martyrdom " of the Danube shore "," Daughters of Turan "," O Evros "," nightmare "," Homeland Mersiyesi "," Mersiye motherland "," Depression " other important manzumeleridir. Poet, poetry Aruz started, then the effect of Ziya Gokalp returned syllable. As a member of their group was called five syllabic period. Heritage of Works (1927), Çedikçi inspiration of the Spirit of Süleyman Çelebi (1949), Heritage and Death of the Sun (1951), and translated the works of his poetry books are some of the prose writings. Keywords: Heritage, Şehbal, five syllabic, Ziya Gokalp.

4 1. Hayatı, Eserleri, Mizacı ve Birikim Kaynakları Millî Edebiyat Dönemi sanatkârlarından biri olan Enis Behiç Koryürek, 1893 yılında İstanbul da doğmuştur. Babası, Emekli Doktor Yarbay İsmail Behiç Bey dir. Uzun yıllar Makedonya da askerî doktor olarak görev yapmış ve daha sonra 1909 yılında İstanbul a gelmiştir. Şairin Annesi, Trabzonlu bir asker kızı olan Faika Hanım dır. Enis Behiç in anne ve babası okumaya önem veren insanlardır. Miras Şairinin ayrıca iki kardeşi olmuş; bunlardan Munis adlı erkek kardeşi küçük yaşta ölmüş; kendisinden yaklaşık on beş yaş küçük olan Kız kardeşi Güzin uzun yıllar yaşamıştır. Enis Behiç Koryürek in çocukluğu hakkında kaynaklarda çok az bilgi verilmektedir. Çocukluğunda çelimsiz, saz benizli, büyücek kafalı iyi bir çocuk olan Enis, anne babasının bir tanesi olarak çok nazlı bir şekilde büyütülmüştür. Babası askeri doktor olduğu için, görevi icabı küçük Enis Behiç i de yanında götürmüş; bu sebepten şairin çocukluğu Makedonya da geçmiştir. Düzenli olarak bir okula devam edemeyen Enis Behiç, İlköğrenimini özel öğretmenlerden evde ders alarak yapmış ve bizzat babası tarafından da okutulmuştur. Ortaöğreniminin büyük bölümünü Selânik ve Üsküp İdadîlerinde gördükten sonra şair, 1909 da İstanbul a gelmiştir. Enis, doğduğu şehir olan İstanbul da, son sınıfını okuduğu İstanbul Sultanisi ni birincilikle bitirmiştir (1910); aynı yıl Mülkiye Mektebine girmiş ve Temmuz 1913 te Mülkiye Mektebi ni yine birincilikle bitirme başarısını göstermiştir. Enis Behiç in çocukluğu ve ilk gençliği tamamen savaş zamanlarında geçmiştir. Bu sebeple vatan konusunda çocuk yaştan itibaren duyarlı bir halde yetişen şairin şiirlerine, bu durum fazlasıyla yansımıştır. Miras Şairi, öğrencilik yıllarında ilk şiirlerini Şehbâl dergisinde yayımlamış ve daha o yıllarda (1913) tanınmaya başlanmıştır. Şehbâl de yayınlanan ilk şiiri, Vatan Mersiyesi Namık Kemâl in ruhuna ithaf edilmiştir. Bu şiir, Balkan Savaşı hezimeti yıllarında yazılan eserlerin en güzellerinden biri kabul edilmiştir. Daha sonra yine aynı dergide Mersiye-yi Vatan ve Buhran isimli şiirlerini yayımlamıştır. Bunlar şairin öğrencilik yıllarında kaleme aldığı ilk şiirleri olmuştur. Bu dergide yayımladığı diğer şiirleri ise, Mülkiye Mektebi nden mezun olduktan sonraki eserleridir. Enis

5 Behiç, öğrencilik yıllarında musiki ile de uğraşmış ve müzik bilgisini geliştirmiştir. Şair, bu bilgisini şiirle musiki arasında gizli bir sihrin olduğunu ispatlamak için kullanacak ve aruzla hece vezinlerini çeşitli musiki usulleriyle deneyecektir. Ayrıca 1912 yılı içinde, Mülkiye öğrencisi olan şair, çok kısa bir süre de olsa, Fecr-i Atî grubuna katılmıştır. Enis Behiç, öğrencilik yıllarında yabancı dillerde -özellikle- Fransızca da üstün bir başarı göstermiş; Macarca yı da mükemmel şekilde öğrenerek Macar şairlerinden tercüme şiirler yazmıştır. Enis Behiç (Koryürek), ilk evliliğini 2 Ekim 1919 tarihinde Fransız uyruklu Gabrielle Guillemet (Gabi) ile Viyana da yapmıştır. Ancak, gurbette yapılan bu sıra dışı aşk evliliği fazla uzun sürmeyecek ve şair 14 Eylül 1922 tarihinde İlk eşi Gabi den boşanacaktır. Gabi den, Hasan Argon adında bir oğlu olmuştur. Enis Behiç, oğlu doğduktan sonra onunla mektupları vasıtasıyla haberleşme imkânı bulmuştur. Toplam 27 mektup yazan şair, bu mektuplarda zaman zaman sevincini, neşesini anlatırken; çoğunlukla da ıstıraplarını, oğluna olan hasret ve sevgisini ifade etmiştir. Enis Behiç, oğlu Hasan la tam dokuz yıl gibi uzunca bir zaman hiç haberleşememiştir ( ). Bunun altında da yine Gabi nin geçimsiz tutumları yatmaktadır. 2 İlk evliliği hüsranla sona eren Enis Behiç; eşinden boşandıktan sonra, Millî Mücadelenin sona ermesi, İstanbul ve Trakya nın TBMM ye geçmesi üzerine, Ankara Hükümeti tarafından 1922 yılı Kasım ayı başlarında Edirne Vilayeti Hukuk İşleri Müdürlüğü ne tayin edilir. Aynı zamanda Edirne Lisesinde Edebiyat ve Fransızca öğretmenliği de yapar. Enis Behiç, ikinci evliliğini Edirne de iken 27 Şubat 1924 tarihinde, Fahri Paşa nın kızı Müfide Hanım la yapmıştır. Bu evlilik şair ölene kadar devam eder. (17 Ekim 1949). Ancak bu evlilikten şairin herhangi bir çocuğu olmaz. Balkan Savaşı acısını şiirlerinde ele alan şairin, artık memuriyet hayatında savaşı daha yakından hissetmesi, onun mesleğine daha fazla sarılmasına sebep olmuştur. İmparatorluğun içerisinde I. Dünya Savaşı yaşanırken, bu zor yıllarda yeni görev yeri olan Bükreş Konsolosluğu 2 Mektupları için bkz. Melek ÇOLAK, Enis Behiç Koryürek ten Budapeşte ye Mektuplar, Akçağ Yayınları, Ankara, 2009, 334 s.

6 Kâtipliğine, Eylül 1915 tarihinde görevlendirilir. Yaklaşık olarak dokuz ay Bükreş te görev yapan Enis Behiç, 1916 yılının Haziran ayında, Konsolos Kâtibi olarak Budapeşte ye gönderilir. Budapeşte onun hayatında bir dönüm noktası olmuş; burada büyük Türkçü ve Budapeşte Başkonsolosu Ahmed Hikmet ile tanışmıştır. Şair, yedi yıl gibi uzun bir süre kaldığı Budapeşte de, memuriyet hayatında oldukça başarılı sayılabilecek işler yapmıştır. Ahmed Hikmet Bey onu bağrına basmış, özel hayatında da yanından, meclisinden ve sofrasından hiç ayırmamaya özen göstermiştir. Zaman zaman geçici görevlerle yurda dönen Enis Behiç, Müdafaa-i Milliye teşkilatı kadrosuna da üye olarak seçilmiştir. Enis Behiç, Millî Mücadele nin en çetin günlerinde, İstanbul da, Hâriciye Nezâreti ndeki resmî diplomatlık vazifesini yaparken, bir yandan da Millî Mücadele yi desteklemek için kurulan Müdafaa-i Milliye teşkilâtı kadrosunda Türk istiklâli için çaba harcar. Üç yıllık Edirne deki memuriyetinden sonra, şairin bu sefer ki durağı Ankara olmuştur. Enis Behiç, 1925 yılında Edirne den Ankara ya, Ticâret Vekâleti ne tâyin edilmiştir. 15 Şubat 1926 da yeni kurulan Ticâret Anlaşmaları Dâiresi Başkan Yardımcılığı na getirilmiştir yılında, kanserden vefat eden üstâdı Müftüoğlu Ahmed Hikmet Bey, Mîras ın yayımlanmasını görememiştir. Enis Behiç, Mart 1930 da resmi görevli olarak yaklaşık üç ay kalacağı Moskova ya gider. Enis Behiç in Moskova dönüşünden sonra görev aldığı memuriyetler şu şekildedir: yılları arasında Başbakanlık Yüksek İktisat Meclisi Umumî Kâtipliği, Ekim 1936 da İktisat Vekâleti İş Dairesi Başkanlığı; 1942 de Çalışma Bakanlığı Müsteşarlığıdır. Şair, dönemin iktidarı ile olan siyasî görüş ayrılığı yüzünden 1944 te istifa etmiştir seçimlerinde Demokrat Parti den Zonguldak milletvekili adayı olmuş ancak seçilememiştir. Ölümüne kadar da bir daha kendisine resmî görev verilmediğinden, son yıllarını sıkıntı içinde geçirmiştir. Enis Behiç sadece, resmî görevlerde bulunmamış, yılları arasında, ayrıca Erkek Doğumlara Harbin Te siri, Toptan Göçler, Bugünkü Harblerin Başlıca Demografik Etkileri, Harbin Demografik Kanunları, Nüfus Meselesi ve Irkın Korunması, Kanuni Sultan Süleyman gibi eserleri tercüme ederek Türk kültürüne kazandırmıştır. Şair, başarılı memuriyet hayatında

7 zaman zaman haksızlığa, zulümlere uğramış; bu sebepten yakın dost ve arkadaşlarıyla fikir ayrılığına düşmüş ve onlarla küskünlük yaşamıştır. Onu üzen en önemli olay ise, 1946 seçimlerinde Demokrat Parti den Zonguldak milletvekilliğini kaybetmesidir. Enis Behiç in Şehbâl de yayınladığı şiirlerin tamamı Aruz vezni ile yazılmış, dili Arapça, Farsça ağırlıklı Servet-i Fünûn dilidir. Şiirlerin temaları vatan, vatan sevgisi, vatanın düştüğü zor durum, bireysel hislenmeler ve çeşitli konulardır. Enis Behiç, ayrıca aruz veznini musiki usullerine uygulayarak yeni vezinler üretmeye çalışmıştır. Onun ilk şiirlerinden bazıları, Donanma Mecmuası, Halka Doğru, Talebe Defteri, İctihad, Hürriyet-i Fikriye ve Türk Yurdu dergilerinde de yayımlanmıştır. Aruzla şiir hayatına adım atan Enis Behiç, devrin önemli fikir adamlarından biri olan Ziya Gökalp ile tanışmasından sonra, farklı bir mecraya kaymış ve hece veznini benimsemiştir. Enis Behiç, Ziya Gökalp ı, Orhan Seyfi yi ve Yusuf Ziya yı ilk olarak Bilgi Derneği nde tanımıştır. Yusuf Ziya Ortaç, Bizim Yokuş isimli anı kitabında, bu tanışmanın Ziya Gökalp ın bir konferansında olduğunu belirtir. 3 Halka Doğru İdarehanesinde Ziya Gökalp la görüşen Enis Behiç, hece vezninin işlenmediğini söyleyerek, niçin aruzla şiirler kaleme aldığını izah etmiştir. Fakat Ziya Gökalp ın onu, ısrarla heceyle yazmaya teşvik etmesi ve gelecekte şiir çığırını heceyle yazanların açacağını belirtmesi üzerine ondan çok etkilenir. Birkaç gün sonra da ilk hece denemesi olan Hodbin şiirini kaleme alır de Ziya Gökalp la tanıştıktan sonra onun yönlendirmesiyle hece veznini kullanmaya başlayan Enis Behiç; böylece Millî Edebiyat Akımı taraftarları arasında yerini almıştır. 28 Haziran-9 Temmuz 1915 tarihleri arasında, Çanakkale Savaşında Türk askerlerine moral aşılamak üzere Enis Behiç in de içinde bulunduğu Heyet-i Edebiye, 28 Haziran da İstanbul dan yola çıkmış, savaş alanını gezerek 9 Temmuz da geri dönmüştür. Burada vatan için hislenen şair, Eylül 1915 de Çanakkale Şehitliğinde adlı şiirini yazmıştır. Bu şiirini, Çanakkale harp sahasından geldikten bir ay sonra yayımlar. 3 Yusuf Ziya Ortaç, Bizim Yokuş, Akbaba Yayınları, İstanbul, 1966, s ,

8 1927 yılı şair için edebî anlamda önemli bir zaman dilimidir. Çünkü bu yılda şair, o zamana kadar yazdığı şiirlerden bir seçme yaparak Miras isimli ilk şiir kitabını çıkarmıştır. Yaklaşık olarak 44 şiirin bulunduğu bu eserde, hem hece hem de aruzla yazılan şiirler yer almaktadır. Şairin de içinde olduğu Hecenin Beş Şairi ifadesi, İsmail Habib Sevük tarafından verilmiştir. Fakat genel ortak görüş, edebiyat tarihlerinde kullanılan bu Beş Hececiler gruplaşmasının günümüze kadar galat-ı meşhûre olarak gelmiş, doğruluğu olmayan bir isimlendirme olmasıdır. Enis Behiç, 1946 yılında Demokrat Parti den Zonguldak milletvekili adayı olmuş, ancak bu seçimi kaybetmiştir. Bununla beraber Çalışma Bakanlığı Müsteşarlığı ndan istifa ettirilmiş; ölümüne kadar maaş alamamıştır. Bu boşlukta edebiyattan ziyade değişik zaman geçirici şeylerle uğraşan şair, ispirtizmaya merak sarmış ve 17. yüzyılda yaşamış Süleyman Çelebi isimli Mevlevî bir şairin ruhu ile temasa geçmiş; onun verdiği ilhamları bir kitap olarak vefatından önce Varidât-ı Süleyman ismi ile bu tasavvufi eserini yayımlamıştır (1949). Adı geçen eser, edebiyat âlemini derinden etkilemiş ve şaşırtmıştır. Önceki hayatı ile kıyaslandığında farklı bir mecraya sürüklenen şairin, sanki ölüme hazırlanışı gibi algılanmıştır. Eser hakkında birçok olumlu ve olumsuz yazılar yazılmış; kimi şairi peygamber, ruhani bir veli, kimi de şarlatan olarak algılamıştır. Eser tamamen tasavvuf ağırlıklı, ağır bir dille ve aruz vezni ile kaleme alınmıştır. Bütün bunlar önceki Enis Behiç i düşününce, inanılmaz olarak kabul edilmiş, edebiyat âlemince fazla benimsenmemiştir. Şairin vefatı ani olmuş, 56 yaşında hakkın rahmetine kavuşmuştur. Şairi ölüme götüren hastalıklardan biri, böbrek rahatsızlığı, diğeri ise ruh çağırma seanslarında sinir sisteminin bozulması, buna ek olarak yüksek tansiyonunun olmasıdır. Bu tanıların bütün ayrıntılarını, Enis Behiç in yakınlarına yazdığı mektuplardan öğreniyoruz. Şair, Cebeci Asri Mezarlığına defnedilmiştir. Enis Behiç in vefatı ile birlikte, ardından birçok anma yazısı yazılmış, onun edebî yönü ile insanî tarafı üzerinde durulmuştur. Birkaç yıl üst üste ölüm yıldönümü yâd edilmiştir. İlk şiirlerini 1913 den itibaren Şehbâl de yayınlayan şairin, bu derginin dışında Hürriyet-i Fikriye, Donanma Mecmuası, Türk Yurdu, Yıldız

9 Mecmuası, İctihad, Güneş, Hayat, Talebe Defteri, Yeni Mecmua, Çığır, Şair, Varlık, Türk Kültürü, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi gibi yayın organlarında manzumelerine rastlanır. Enis Behiç Koryürek in şiir, tercüme, mektup ve hikâyeden başka, çeşitli dergilerde yayınlanmış tenkit ve tanıtma türüne giren yazıları da vardır. Enis Behiç, edebiyatımızdaki ince ruhlu, hassas, nazik, prensip sahibi, çalışkan, aristokrat mizacın en önemli temsilcilerindendir. Mizacının oluşmasında aile ve eğitimin rolü önemli bir yer tutar. İlk eğitimini dört yaşında anne ve babasından alır. Özellikle hamur oyunuyla annesi ona okuma yazmayı öğretir. İlk eğitimini özel hocalardan alan şairin, babası Doktor Yarbay İsmail Behiç Bey den bizzat ders aldığı bilinmektedir. Model insan olarak babasının, bu dönemde Enis üzerindeki etkisi bir hayli fazladır. Babasıyla birlikte ilk çocukluk yıllarını Makedonya da geçiren Enis Behiç, onun askeri disiplini çerçevesinde büyümüş, bu disiplin onun ileriki yaşamında özellikle okul yılları ve memuriyet hayatında- bir hayli etkili olmuş ve başarılarla dolu bir hayata kapı aralamıştır. Çocukluk döneminde etkisinde kaldığı bir diğer şahsiyet Cici anne dediği anneannesidir. Şairin çocukluğunda hafızasına kazınan İkinci Abdülhamid düşmanlığı bu anneannesinden gelir. Çocukluğunda küçük Enis in eve gelen gazete ve mecmualara çok fazla ilgi gösterdiği anlaşılmaktadır. Resimli gazetelere bakmayı çok sever. Kendi hayatını anlattığı Bir Hikâye de, onun Çocuklara Mahsus Gazete, Hanımlara Mahsus Gazete, Servet-i Fünûn, Malumat, Hayal vb. neşriyatı inceleyip takip ettiğini görüyoruz. 4 Çocukluğunda çok zeki olan Enis, kafasına takılan soruları özellikle anne, baba ve öğretmenlerine sormaktan çekinmez, her zaman yeni bilgilere beynini ve gönlünü açık tutar. Meraklı bir çocuktur. Kitap okumayı özellikle roman, şiir, tarih kitapları- çok sever. Çocukken okuduğu kitaplardan biri, o dönemde yasak olan Murad Beyin Tarih-i Umumîsi dir. Özellikle birkaç arkadaşıyla Namık Kemal in Vatan yahut Silistre sini de ellerinden düşürmezler. İstanbul a gelmeden önceki öğrenimini Balkanlar da önemli bir edebî merkez haline gelen Selânik ve Üsküp te yapmıştır. Özellikle sinema ve cumhuriyet rejimi konusundaki 4 Enis Behiç, Bir Hikâye, Kadın Gazetesi, 16 Ekim 1950, Yıl: 4, nu. 190, s.3,6.

10 ilk bilgileri daha on bir yaşındayken Üsküp te öğrenmiştir. Babasının o dönemde gizli gizli cemiyete gitmesi, şairin bunu gurur vesilesi yapması; onun cumhuriyet rejimine o zamandan beri taraftar olduğunu göstermesi bakımından önemlidir da İstanbul a gelen şairin, eğitiminin son durağı İstanbul Sultanîsi olmuştur da okul birincisi olarak bu eğitim kurumunu bitirmiştir. Şairin ilk edebî düşünceleri Selânik ve Üsküp te gelişmiş ve İstanbul da bu edebî duyarlılık, üstüne koyarak devam etmiştir. Şair, zarif, dürüst, giyinişine düşkün, temiz, şen şakrak ve tevazu sahibi birisidir. Ayrıca hata işlemekten korkar, yanında çalışanları kollar ve müzikle de uğraşmayı çok sever. Yusuf Ziya nın ifade ettiği gibi genç yaşta şöhret sahibi olmuş, iyi bir şair olmasının yanında iyi bir hariciyeci olarak da ömrünün son yıllarına kadar bunu sürdürmüştür. Sadece Fransızca değil Macarca da öğrenen şairin, bazı şiirleri Macarca ya tercüme edildiği gibi, kendisi de Macar şairlerinden çeviriler yapmıştır. Yabancı dili iyi kavrayan şair, Fransızca dan bazı eserleri çevirmiştir. Bunlardan en önemlisi şüphesiz Kanuni Sultan Süleyman ı anlatan eserdir. Ayrıca onun, İstanbul Vefa İdadisinde ve Edirne Lisesinde Fransızca öğretmenliği yapması da bunu pekiştiren bir sebep olarak görülmektedir. Musiki ile çocukluğundan beri ilgilenen Enis Behiç, keman çalar, hatta kendisine ait boru şeklinde bir kemanı vardır. Sadeddin Arel in evinde musiki toplantılarına katılan Miras şairinin, bestelenen altı da şiiri vardır. Ayrıca Musiki Usullerinin Nazma Tatbiki isimli Şehbal de yayımladığı dört makalesinde onun Türk musikisini veznimize uydurma çabalarını görürüz. Fakat bu çabalar yeterince desteklenmemiş, zaman olarak da elverişli olmadığı için kendisi bu denemelerinden vazgeçmiştir yılında mistik düşüncelere kapı aralayan şair, Çedikçi Süleyman Çelebi adında Mevlevî bir şairin ruhuyla temasa geçerek, Vâridât-ı Süleyman isimli şaşırtıcı eserini meydana getirmiştir. Bu eser, arkadaşlarıyla birlikte Bezm-i Âli denilen ruh çağırma seanslarında Mevlevî Şeyhinin verdiği ilhamların kayda geçirilmesi sonucu oluşturulmuştur. Şair, bu dönemde daha çok spiritüalist bir davranış içine girer. Miras şairi tamamen mistik bir kişiliğe dönüşerek, dinî-tasavvufî şiirler kaleme almaya başlar. Edebiyat âlemini şaşırtan bu olay karşısında, şairin artık öbür dünya hayatına

11 hazırlandığı görüşü yaygındır. Enis Behiç, son yıllarında maddî yönden de büyük sıkıntılar çekmiştir. Bunun sebebi müsteşarlıktan istifa etmesi ve tekrar başka bir göreve verilmemesidir. Ayrıca yine son yıllarında şair, sık sık hastalanmış ve sağlığı bozulmuştur. Hülâsa, Enis Behiç hakkında bilgi veren tüm kaynaklar onun şairliğinden ziyade insanî yönünü daha ön plâna çıkarmışlardır. Şairin yetişmesi, mizacının oluşması ve sanatçı kişiliğinin teşekkül etmesi sırasında birçok kaynaktan beslendiği görülmektedir. Bütün bu kaynaklar, onun sosyal ve edebî birikim kaynaklarını oluşturur. Yaradılıştan gelen birikimlerine baktığımızda, şairin dürüst, çalışkan, temiz, zarif, saygılı, zeki, samimi, dostluğa değer veren, vefalı, vatan ve millet sevgisiyle dolu, şık giyinen, kanaatkâr, sabırlı ve tevazu sahibi olduğu görülür. Enis Behiç te bulunan bu güzel hasletler, onu toplum içinde sevilen ve sayılan bir insan hâline getirmiş; hatta yakın arkadaşlarının hatıralarında anlattığı gibi onsuz olmanın acısı fazlasıyla yaşanmıştır. Yukarıda saydığımız olumlu davranışların oluşmasında sadece şairin doğuştan getirdiği mizacıyla beraber, ayrıca onu yetiştirebilmek için sürekli çırpınan bir anne-babaya sahip olması da bunda etkili olmuştur. Annesinin şaire dört yaşında okumayı ilk öğreten kişi olduğunu düşünürsek, onun Enis in yetişmesindeki payının ne kadar büyük olduğunu da görürüz. Bunda babasının yaklaşık on sene ailesinden uzakta görev yapmasının eksikliği de vardır. Fakat babası İsmail Behiç Bey, oğlunun iyi yetişmesi için elinden gelen her şeyi yapmıştır. Asker olması sebebiyle oğluna aşıladığı disiplin sayesinde, onun ileride eğitim ve memuriyet hayatında çok başarılı olmasındaki amillerden biri, babası olmuştur. Şairin, çocukluğunda etkili olan kişilerden biri de daha önce bahsettiğimiz Cici Anne dediği anneannesidir. Küçük Enis, İstanbul da Aksaray da anneannesinin evinde doğmuş ve doğumuyla birlikte onu hep yanı başında kendisiyle ilgilenen biri olarak görmüştür. Aileden tevarüs eden birikimler, onun ilerde okul hayatında çok başarılı olmasını sağlamıştır. Enis Behiç in birikim kaynaklarından bir diğeri, eğitim gördüğü okullardır. İlk eğitimini daha dört yaşında anne ve babasından alan şairin, kısa sürede okuma yazmayı öğrenmesi de onun ne kadar istekli ve kabiliyetli

12 olduğunun bir nişanesidir. Ayrıca ilköğrenimini babasıyla birlikte olduğu Makedonya da özel öğretmenlerden almıştır. Orta öğreniminin büyük bölümünü Selânik ve Üsküp İdadilerinde yapan Enis, 1909 da İstanbul a geldiklerinden dolayı, son sınıfı İstanbul Sultanîsinde tamamlayarak 1910 yılında birincilikle burayı bitirmiştir. Daha sonra şair, yüzlerce aday arasından birincilikle kazandığı Mülkiye Mektebi ni, yine 1913 te birincilikle bitirmiştir. Makedonya, Selanik, Üsküp, İstanbul Enis Behiç in hayatının ilk yirmi yılının geçtiği güzide yerlerdir. Dönemin en faal edebî hareketlerinin bu bölgelerde yapıldığını düşündüğümüzde, Enis in şairliğinin ve kültürel birikiminin burada üstüne koyarak ilerlediği görülür. Özellikle vatan ve millet sevgisi doruk noktadadır. Şüphesiz bunda, o yıllarda Osmanlı nın sürekli savaşları kaybederek topraklarının ellerinden gitmesi de sebep olmuştur. Edebî ve siyasî faaliyetlerin hız kazandığı Selanik, bunlar içinde çok önemli bir yer işgal eder yılında Ömer Seyfettin, Ali Canip ve Ziya Gökalp ın önderliğinde Yeni Lisan makalesiyle birlikte Genç Kalemler Dergisinde başlayan hareket, Millî Edebiyat Dönemi düşüncesini Selanik ten tüm yurda yayacaktır. Enis Behiç, buna duyarsız kalmayacak ve çok sayıda vatan temasını işleyen şiir kaleme alacaktır. Enis Behiç in birikim kaynaklarından biri de okumuş olduğu eserlerdir. Daha dört yaşında okuma yazma öğrenen zeki çocuk Enis, özellikle resimli gazeteleri incelemeyi ve onlarda geçen isimleri ezberlemeyi çok sevmektedir. Anne ve babasının da okumayı çok sevmesi, onun hayatının şanslı taraflarından biridir. O, Vatan Mersiyesi şiiri ile ünlenecektir. Balkan hezimetini anlatan ilk şiirleri, Enis Behiç yıllarında kaleme alacaktır. Onun okumayı en çok sevdiği eserler arasında Namık Kemal in Vatan Yahut Silistre ile vatan konularını işleyen şiirleri gelir. Fuzuli yi de çok sevdiği bilinen şairin ona ithaf ettiği şiirleri de bulunmaktadır. Ayrıca çocukluğunda tarihe ilgi duyan şairin, ilk okuduğu tarihi kitaplardan biri, Murad Bey in Tarih-i Umumî sidir. Yasak olmasına rağmen Enis, bu eseri gizli gizli babasından alarak okumuştur. Yine onun Tanzimat ve Servet-i Fünun dönemi eserlerini okuduğu da bir gerçektir. Özellikle kendisinin belirttiği gibi Süleyman Nazif, Süleyman Nesip ve Faik Ali nin eserlerini çok

13 okuduğunu anlıyoruz. Şair özellikle çocukken roman okumasını çok sever. Bu şekilde birçok yerli ve yabancı eseri okur. Fransızca ve Macarca yı tercüme yapacak kadar çok iyi bilen Enis Behiç, Fransızca dan altı tercüme yapar. Macarca dan bazı şairlerin şiirlerini tercüme eder. Bu da onun hem Fransız hem de Macar eserlerini okuduğunu gösterir. Peyami Safa ya Fransızca yı ilk öğreten de Enis Behiç olmuştur. Enis Behiç in çevresinden gelen birikimler, bir diğer birikim kaynaklarındandır. Özellikle okul ve memuriyet hayatında pek çok okul ve iş arkadaşı olmuş; bunlarla çok yakın arkadaşlık ve dostluklar da kurmuştur. Bu etkileşimler esnasında şairin çok şeyler kazandığı, iletişim kurduğu arkadaşlarına da çok şeyler verdiği aşikârdır. Hıfzı Tevfik Gönensay, İbrahim Alaattin Gövsa, İsmail Habip Sevük, Celâl Sahir Erozan, Ziya Gökalp, Ahmed Hikmet Müftüoğlu, Abdülhak Hamit Tarhan, Süleyman Nazif, Süleyman Nesib, Tevfik Fikret, Yahya Kemal Beyatlı, Ömer Seyfettin, Peyami Safa, Orhan Seyfi Orhon, Yusuf Ziya Ortaç, Faruk Nafiz Çamlıbel, Ahmed Cevad Üstün, Muammer Galib Kuntav, Hâşim Re fet Hakarar, Ârif Hikmet Arar, İbrâhim Rükneddin Nasûhioğlu, Celal Bayar, Samet Ağaoğlu, Fethi Tevetoğlu, Avni Doğan, Suat Pilevne, Halil Nihat Boztepe, İhsan Hamamî, Hakkı Süha, Ali Canip Yöntem, Fâik Âli Ozansoy, Kemal Bora, Tâhir Sebük, Sinan Onbulak, Fâhire Fersan ve Refik Fersan, Neyzen Şevki Bey, Salâhaddin Korkut, Selim Arık, Abdürrahim Güzelyazıcı, Prof. Osman Berki, Nusret Karasu gibi çok sayıda arkadaş ve dost çevresi olmuştur. Bu arkadaş ve dost çevresinden en önemli ikisi, şüphesiz Ziya Gökalp ve Ahmet Hikmet Müftüoğlu dur. Ziya Gökalp ve Ahmet Hikmet ten gelen birikimler şairin edebî yönünü şekillendiren sebepler olarak karşımıza çıkar. Devrin büyük şairlerinden Abdülhak Hamit ve Tevfik Fikret tarafından övülen Enis Behiç, daha sonra Ziya Gökalp ın yönlendirmeleri sonucunda heceyle şiirler yazmaya başlar ten sonra dergilerde şiiri görülmeyen şair, yeniden doğuşunu 1949 yılında ölmeden evvel yapacaktır. Edebiyat tarihimizde unutulmaz bir eser olarak Vâridât-ı Süleyman adlı yazılışı ile tüm dikkatleri ve tartışmaları üzerine çeken eserini yayımlar. Bir Mevlevi şairi olan Çedikçi Süleyman Çelebi nin ruhu ile temasa geçen şair, bu şekilde tuttuğu manzumeleri

14 yayınlar. Bu şiirleri aslında birer ilham kaynağı olarak ele alabiliriz. Tamamen kendisini tasavvufa veren şairin iç dünyası, bu şiirlerde gün yüzüne çıkacaktır. Lehinde ve aleyhinde pek çok yazı yazılan eser, Divan şiiri tarzıyla nazma alınmıştır. 2. Şiirlerinin İncelenmesi Enis Behiç in şiirde âhenk olarak kullandığı unsurların başında kafiye gelmektedir. Şiirlerinde musikiye fazlaca önem veren şair, kafiyenin ritminden yararlanır. O, bu unsuru ahengin önemli bir yapıtaşı olarak kullanır. Kaleme aldığı bütün şiirlerinde kafiye unsurunu sonda kullanmıştır. Başta ve ortada kafiye kullanmamıştır. Bu da gösteriyor ki, şair vurguyu sona kaydırmış ve bunu bir âhenk vasıtası olarak ele almıştır. Şair, şiirlerinde şema olarak çok geniş bir yelpazede eserlerini düzenlemiştir. Düz (yeni mesnevi), çapraz, yarı çapraz, sarma, karma, mani, balad, sone, kıta, rubai, gazel, serbest, serbest düzenli şeklinde kafiye şeması kullanmıştır. Eldeki verilerden anlaşıldığı gibi şair, en çok düz kafiye (yeni mesnevi) şeklini kullanmıştır. Tam 35 şiirin kafiyesi bu şekildedir. Daha sonra düz ve çapraz karma 14, mani 9, çapraz 8, yarı çapraz 6, sone 4, sarma kafiye ve koşma tarzı 3 er kez kullanılmıştır. Diğerleri 1-2 defa kullanılan kafiye türleri olarak şiirlerde görülür. Vâridat ta; şair en çok düz kafiye (yeni mesnevi) şeklini kullanmıştır. Tam 51 şiirin kafiyesi bu şekildedir. Daha sonra beyit kafiye şekli 21 defa kullanılarak ikinci sırayı almıştır. Aslında beyit şeklini de düz saydığımızda 72 şiir Mesnevi tarzında kafiyelenmiş olacaktır. Çapraz kafiye bir yerde kullanılmıştır. Diğerleri nadir kullanılan kafiye türleri olarak şiirlerde görülür. Bu bilgiler, Enis Behiç in birikim kaynaklarını, ilgi merkezlerini, o dönem ile alâkalı şahsî gündemini, hazır bulunuşluk düzeyini, hayata bakışını bir anlamda yansıtır. Bu yüzden Vâridat-ı Süleyman adlı eserin yayın tarihi ve yayın çevresi, eser içindeki şiirlerle muhteviyat, münderecat, müktesebat ve kavramlar ile mecazlar sistemi gibi teknik hususlarda asla uyum sağlamaz. Kafiye şemasını oluşturan kavramlar bu eserin on yedinci yüzyıl dili ve

15 üslûbuyla yazıldığını gösterir. Mecaz sistemi o dönemi yansıtacak en önemli dayanaklardan biridir. Enis Behiç, geleneklerden beslenen bir şairdir. Kafiye kullanımında da bunu rahatlıkla görebiliriz. Özellikle Divan Şiiri tarzında yazdığı Vâridât-ı Süleyman adlı tasavvufi içerikli eserinde tam ve zengin kafiyeyi çok fazla kullandığı aşikârdır. Zengin 34, Tam 33 şiirde kullanılırken; karışık (tamzengin) 18 şiirde kullanılır. Tunç kafiye sadece 7 şiirde kullanılır. Vâridât dışındaki şiirlerinde de en çok tam kafiye kullanılır. (53 kez). Daha sonra karışık (tam-zengin) ağırlıklı kafiye (48) şiirde kullanılır. Tunç kafiye 13 şiirde kullanılırken; Vâridât a göre daha az tercih edilen zengin kafiye, sadece iki şiirde yer almıştır. Şairin kafiye sistemi incelendiğinde, onun çok yoğun şekilde musiki unsuru olarak seslere ve bunların ritimlerine önem verdiği anlaşılır. Kendisinin sürekli müzikalite oluşturmak için, şiirlerinde farklı vezinler kullandığı düşünülecek olursa; Enis Behiç in kafiyeyi oluşturan seslerden de ritim açısından azamî ölçüde yararlandığı görülür. O, ilk şiirlerinde daha çok Servet-i Fünûn Topluluğu nun kullandığı kafiye şekillerini kullanırken; aruzdan heceye geçtikten sonra, Millî Edebiyat Döneminde yazdığı şiirlerde yoğunlukla dönemin ortak kafiye kullanımına bağlı kalmıştır. Hayatının son yıllarında kaleme aldığı Vâridât ta ise, Divan şiiri kafiye sistemini benimsemiştir. Miras şairi, kafiye bulma konusunda rahattır. Özellikle Fanteziler ve Akdeniz Rüzgârı başlıklı şiirlerinde bunu rahatlıkla görebiliriz. Çok az şiirinde onun kafiyeyi zorladığı görülmektedir. Bu tür zorlamalara hemen hemen her şairde rastlanır. Önemli olan bunu genele yaymamaktır. Dönemin en orijinal kafiyelerinin bir kısmını da yine şairin şiirlerinde görüyoruz. Enis Behiç in şiirlerinde, daha çok eski klâsik şiirden gelen kafiye yapısı kullanılmaktadır. Özellikle toplam 208 şiirde (86 şiir tam, 66 şiir tam-zengin karma, 36 şiir zengin, 20 şiir tunç kafiye) kullanılması, şairin kafiye unsurunu ahengin asıl unsuru kabul ettiğini ve onun üzerine yoğunlaştığını göstermektedir. Halk şiirinde çok kullanılan yarım kafiyeyi nadiren kullanmış, ona pek iltifat etmemiştir. Ayrıca şiirlerinde sıkça redif kullanması da bu tezimizi güçlendiren amillerden biri olarak görülür. Bu

16 durum dönemindeki diğer hece şairlerinin aksine, Koryürek in çok az halk edebiyatı etkisi altında kaldığı gerçeğini anlamamızı sağlar. Enis Behiç, şiirlerinde nazım şekli olarak geniş bir yelpaze içinde hareket etmiştir. Şair, eserlerinde bir taraftan Batıdan gelen nazım şekillerini kullanırken; diğer taraftan bize ait olan Halk ve Divan şiiri nazım şekillerine de yer vermiştir. Ayrıca serbest nazım şekliyle de bir hayli şiir kaleme almıştır. Enis Behiç in şiirlerindeki nazım şekilleri değerlendirilirken, onun Vâridât-ı Süleyman adlı eseri diğer şiirlerinden ayrı olarak ele alınmıştır. Bunun sebebi eserin tamamen klâsik şiir tarzında yazılmasıdır. Enis Behiç in en çok kullandığı nazım şekli, düz kafiyeli nazım şekli (yeni mesnevi) olmuştur. Toplam otuz beş şiirde bu nazım şekli kullanılmıştır. Buna Vâridât taki on dokuz manzumeyi eklediğimizde bu sayı elli dörde çıkmaktadır. Vâridât ta yirmi beş Matla, on dokuz Nazm; mesnevi/düz kafiye nazım şeklinden sonra gelir. Bundan sonra düz ve çapraz-karma nazım şekli ile on bir, mani nazım şekli ile çapraz kafiyeli nazım şekilleri dokuz şiirde kullanılmıştır. Daha sonra altı şiirle de mısrâ -i âzâde ve yarı çapraz kafiyeli nazım şekilleri gelmektedir. Gazel, kıt a beş; murabba üç; müfred, muhammes iki, rübaî, müselles birer manzumede kullanılır. Dokuz şiir Serbest nazım şekilleriyle yazılmıştır. Şiirlerini hece ve aruz vezniyle yazan Şair, en çok 14 lü hece ölçüsünü kullanmıştır. 26 şiiri bu ölçüyle yazan şairin ikinci tercihi 11 li hece ölçüsüdür. 15 şiir bu vezinle kaleme alınmıştır. Enis Behiç in rağbet ettiği diğer ölçüler: 7 li hece vezni ile 14 şiir; karışık birden fazla heceyle yazılan şiirler 13; 13 lü, 12 li ve 8 li hece ölçüsüyle 5 er şiir yazmıştır. 16, 15, 10 ve 4 lü hece ölçüleriyle kaleme aldığı manzume sayısı 1 er adettir. Yukarıdaki verilerden elde edilen bir diğer sonuç, Enis Behiç in Türk şiirinde en çok kullanılan vezin olan 11 li yerine 14 lüyü tercih ettiğinin görülmesidir. Şair, 11 li heceyi 15 şiirle ikinci sırada kullanmıştır. Fakat duraklarda büyük değişiklik yaparak kendi ifadesiyle şöyle der: Altı-beş vezninden şu tarza saptım,

17 On birer heceyi yedi-dört yaptım. 5 Enis Behiç, aruzda olduğu gibi hecede de değişik ölçüler kullanmış, bunları bilerek yeni âhenk vasıtaları olarak ele almıştır. Servet-i Fünûncuların bir tek manzûmede türlü Arûz kalıblarını kullanmak usûlünü hece kalıplarına da tatbik etmiştir. 6 Gemiciler ve Süvariler isimli şiirlerinde birden fazla hece ölçüsü kullanarak, yenilikler yapma çabasında olmuştur. Enis Behiç, hece vezniyle yazdığı şiirlerde çok çeşitli duraklar kullanmıştır. 14 lü hece ölçüsüyle yazılan 26 şiirde genelde 7+7 durağını kullanmıştır. 22 şiirde bu durak sistemi kullanılmıştır. Diğerleri , şeklinde kaleme alınmıştır. 11 li hece ile yazılanlar da yine farklı duraklarda ele alınmışlardır. 6+5 şeklinde yazılan 9 şiir vardır duraklı üç şiir kaleme alınırken; şairin asıl farklı kullanımı 7+4 duraklı olanlardır. Türk şiirinde ilk kez Enis Behiç in şiirlerinde bu durakla karşılaşılır. Sadaka ve Sarf şiirleri tamamen bu durak sistemiyle yazılmıştır. 7 li hece ile kaleme alınan şiirlere gelince, onlar daha çok millî durak sistemine uydurulmuştur. 4+3 ya da 3+4 şeklinde duraklı şiirlere rastlanır. Bazı şiirlerde az da olsa 2+5 duraklıdır. Şairin 7 li hece ile yazdıklarında duraksız şiirleri de vardır. Bunlar: Şeytan, Sevgi I-II, Yanık Efe, Yeni Yıl ve Topaç tır. Enis Behiç in şiirlerindeki diğer durak çeşitleri ise şunlardır: (8+8), ( ), ( ), (4+4+5), (6+6), (4+4+4), (4+3+3), (4+4) tür. Koryürek, Türk şiirinde pek rağbet görmemiş olan 10, 12, 15 li hece ölçüsünü de kullanan ender şairlerden biri olmuştur. Şairin şiirlerindeki bir diğer özellik, onun uzun vezinlerde durak kullandığı, kısa vezinlerde ise genelde durak kullanmadığı gerçeğidir. Enis Behiç, şiire ilk olarak aruz veznini kullanarak başlamıştır. Bu vezinle yazdığı başarılı şiirleri Şehbâl Mecmuasında yayınlanan şair, özellikle Vatan Mersiyesi şiiri ile dönemin önemli şairleri arasına girmiştir. Bu şiiri Namık Kemâl in ruhuna ithaf eden şair; daha sonraki şiirlerini de yine aruz vezniyle kaleme almıştır. Bunlar toplam 19 şiirdir: Vatan Mersiyesi, Bir Kıt a, Çocuk Balonları, Ey Meriç, 5 Enis Behiç, bu durakla ilk defa Sadaka şiirini yazmıştır. Miras ve Güneşin Ölümü, 1951, s Kenan Akyüz, Batı Tesirinde Türk Şiiri Antolojisi, İnkılâp Kitabevi, İstanbul, 1986, s

18 Şair ve Hilâl, Vatana Mersiye, Buhran, Mağlublar ve Gurublar 1, Mağlublar ve Gurublar 2, Sevgilim ve Kılıcım, Harita Karşısında, Geyikler, İn ikâs, Cihaz Takımları, Kartal 1, Kartal 4, Tezâd 1, Tezâd 2, İki Yıldız. Enis Behiç, aruz vezni ile Türk musikisi arasında yeni uyum yolları arar ve bunları birleştirmek ister. Bu yolda çeşitli denemeler yapmaktan kaçınmayan şair; bu denemelerini Şehbâl dergisindeki makalelerinde edebiyat âlemi ile paylaşacaktır. Hüseyin Sadedin Arel, onun bu alanda deneme yapan ilk şair olduğunun altını çizer ve şairin yaptıklarını anlatan bir makale yazar. Bazı vezinler Enis Behiç tarafından daha çok tercih edilir. Bu vezinler şunlardır: Mefûlü Fâilâtü Mefâîlü Fâilün (24+3=27 şiir) (Bahr-i Muzârî) Feilâtün Feilâtün Feilâtün Feilün (14+2=16 şiir) (Bahr-i Remel) Mef ûlü Mefâîlü Mefâîlü Faûlün (12 şiir) (Bahr-i Hezec) Fâilâtün Fâilâtün Fâilâtün Fâilün (10+1=11 şiir) (Bahr-i Remel) Toplam 66 şiir sadece bu dört ana vezin etrafında şekillenmiştir. Bu vezinler de Türk şiirinde en çok kullanılan vezinlerdir. Aruzla 110 şiir yazan şairin, diğer 44 şiiri 18 farklı vezinle kaleme alınmıştır. Bu da bizi, şairin aslında yeni denemeler yapsa dahi; Türk şairlerinin en çok kullandığı ve Türkçe ye en uygun olan vezinlerle şiirler yazdığı gerçeğine götürür arası yaklaşık 32 yıl aruza ara veren ve hiç bu vezne yaklaşmayan Enis Behiç, ömrünün son üç yılında tekrar aruza yönelecektir. Bu yönelişte bir takım amiller vardır. Bunlar: Mehmet Ali Aynî ve Samiha Ayverdi gibi tasavvufla uğraşan zatlarla görüşmesi; Çedikçi Süleyman Çelebi nin ruhu ile temasa geçmesi ve son olarak da 1946 milletvekili seçimlerinde vekilliği kaybetmesidir. Şair şiirde ahenge çok önem verir. Ahenk unsurlarından asonans ve aliterasyonları kullanan şairin, tekrarları da şiirlerinde çok fazla kullandığı görülür. Ayrıca rediflere hemen hemen her şiirinde yer verir. İkilemeler de onun ahenk olarak kullandığı önemli unsurlardan biridir. Enis Behiç, ilk şiirlerinden itibaren yiğitlik ve kahramanlık temalarına yer vermiş, daha sonra bu temalar artarak genişlemiştir. Aşk ve sevgi, ayrılık,

19 hasret, yalnızlık ve gurbet, ölüm, tabiat, sanat, insan ve ona bağlı unsurlara muhtevada geniş olarak yer verir. Şair, sanat hayatının ve ömrünün sonlarında da daha çok dinî tasavvufî konulara ağırlık vermiştir. Bütün bu muhtevanın ortaya konmasında şairin dünya görüşü, karakteri, edebî birikimi ve kültürünün büyük etkisi vardır. Çünkü her sanatkâr, kendi ruhundan yansıyanları şiirlerine aktarır. Böylece eser-sanatkâr arasında çok açık bir paralellik kurulmuş olur. Enis Behiç in, sosyal temalarla şiire başlamasının ardında yaşadığı dönemin bir savaş ortamı olmasının etkisi vardır. Osmanlının sürekli savaş ve toprak kaybettiği bir dönemde sanatını icra eden şairin, bu yıllarda bedbin ve ümitsiz olması normal karşılanması gereken bir durumdur. Kaldı ki, sanat hayatının başlangıcında örnek aldığı edebî topluluk da Servet-i Fünûn dur. Bu topluluğu oluşturanların en önemli özelliği, bedbin ve ümitsiz bir nesil olmalarıdır. Daha sonra ki şiirlerinde ferdiyetçi duygularına da yer veren şair, özellikle aşk şiirlerinde bir hayli başarılı görülür. Ancak onun yine de en başarılı şiirleri, kahramanlık şiirleridir. Enis Behiç, her üç edebî döneme ait nazım birimi ve nazım şekillerini eserlerinde fazlasıyla kullanan bir şair olarak görülür. Onun eserlerinde en çok kullandığı nazım birimleri dörtlük, beyit ve bunların karması olan karışık nazım birimidir. 60 manzumede karışık, 57 manzumede dörtlük ve 37 şiirde de beyit nazım birimini kullanmıştır. Bu nazım birimlerinin kullanıldığı toplam şiir sayısı 154 tür. İncelemeye tabi tuttuğumuz şiir sayısının 185 olduğunu göz önüne alırsak; bu toplam şiirlerin %83,243 ü anlamına gelir ki; bu da şairin hem batıdan hem de geleneklerden ne kadar yararlandığını bize ispat eder. Bu üç nazım biriminden başka, daha çok bent olarak isimlendirilen nazım birimleri gelir. Bunlar: altı bentlik 7, sekiz bentlik 7, on bentlik 3, beş bentlik 2 ve üç bentlik 2 olmak üzere toplam 21 şiir bu nazım birimleri ile kaleme alınmıştır. Bunlardan başka Vâridât-ı Süleyman da, 6 adet mısra nazım birimiyle yazılmış tek dizelik manzumeler de mevcuttur. Enis Behiç in şiirlerine kelime hazinesi açısından bir bütün olarak baktığımızda, çok büyük ölçüde Vâridât-ı Süleyman ı hariç tutarsak- Yeni Lisan hareketi çevresinde, Millî Edebiyat Döneminde kullanılan İstanbul Türkçesi ni eserlerinde yansıttığını görürüz. O, dilinin kelime kaynağı olarak,

20 konuşulan dilden yararlanır ve bu dili eserlerinde kullanır. Fakat sanat hayatına başladığı dönemdeki şiirlerinin dili, Servet-i Fünûn dönemini hatırlatan unsurlarla doludur. Şair, daha sonra Ziya Gökalp la tanıştıktan sonra bu dilden uzaklaşmış, daha sade ve halkın da anlayabileceği bir konuşma üslubu yakalamıştır dan sonra kaleme aldığı dinî tasavvufî manzumelerinde dil ağırlaşmış, tamlama ve terkipler artmıştır. Türkçe den ziyade Arapça ve Farsça ağırlıklı bir dil kullanmaya başlamıştır. Bu hâl, 1949 daki ölümüne kadar devam etmiştir. Onun şiirlerinde kullandığı mısralar, uzunluk bakımından ele alındığında, onların daha çok birbirine eşit uzunlukta olduğu görülür. Buna sebep olarak, şairin ilk şiirlerini aruzla, sonraki şiirlerini hece vezniyle ölçülü şekilde kaleme alması düşünülebilir. Fakat bazı şiirlerinde, kimi mısralar uzun kimisi ise kısadır. Zarurî olarak uygulanan bu durumun sebebi, bazı şiirlerin serbest vezinle kaleme alınmış olmasıdır. Şair, hem aruz vezni hem de hece vezniyle uzun denecek pek çok manzume kaleme almıştır. Servet-i Fünûn topluluğunun bir etkisi olarak yaygınlaşan Serbest Müstezad tarzını şairin de kullandığı görülür. Ancak o, bunu daha da kullanışlı hale getirerek tamamen serbest olarak denemiştir. Bu tür şiirlerde birden fazla aruz ve hece vezni kullanılmıştır. Aruzla daha az olan bu denemelerin, şair tarafından hecede çok fazla kullanıldığı görülür. Buna en güzel örnekler, Gemiciler ve Süvariler adlı manzumelerdir. Miras şairinin mısra düzenine bakıldığında, anlamın genellikle tek mısrada ya da iki mısrada tamamlandığı görülür. Fakat zaman zaman Serveti Fünun da kullanılan, Fransız şiirinin etkisiyle ortaya çıkan Anjembemant mısra yapısını kullandığı da olur. Bu mısra yapısıyla kaleme alınan şiirler uzun cümleler ihtiva eder. Bu tür unsurları o, daha ziyade uzun manzum hikâyelerde kullanır. Burada şairin cümle bütünlüğüne önem verdiğini görüyoruz. Bütün bu özellikler Enis Behiç in kelime, mısra ve cümleleri ne kadar zorladığını gösterir. Ayrıca bu zorlamaların ardında; vezne uydurma, metnin manasını yakalama, ahenk ve ritim sağlama, vurguyu en iyi şekilde ifade edebilme gibi estetik endişeler olduğu kanaatindeyiz. Enis Behiç, cümle yapısı/sentaks bakımından kendinden önceki edebî geleneği takip etmiş ve Servet-i Fünûn topluluğunun sentaks özelliklerini

21 şiirlerinde yansıtmıştır. Şairin ilk şiirlerinde bu cümle yapısına çok fazla rastlanır. Bu cümleler daha çok, uzun ve birden fazla mısrada tamamlanan cümlelerdir. Bu, o dönem kullanılan Anjembeman mısra yapısını ortaya çıkarır. Şairin sentaksındaki diğer özellikler, onun mantık ve heyecan cümlesini (ünlem, soru, devrik, kesik, kili, vurgulu,) kullanmış olmasıdır. Ayrıca muhavere cümlesini de şiirlerinde bir hayli fazla kullanmıştır. Zaman zaman bağlı cümlelere yer verdiği de görülür. Enis Behiç Koryürek, sanat hayatının başlangıcından sonuna kadar ( ) yaklaşık kırk yıllık zaman diliminde dil ve üslûbunda bir hayli değişikliğe gitmiştir. Sanat hayatının başlangıcında Servet-i Fünûn üslûbunu benimseyen şair, Ziya Gökalp ın etkisiyle beraber önce vezinde, sonra dilinde değişiklikler yapmış ve Yeni Lisan hareketine fiilî olarak destek vermiştir. Sanat hayatının uzunca bir bölümünü hece vezni ve sade İstanbul Türkçesi yle sürdüren şair, daha sonra arasında tasavvufa gönül vererek üslûbunu yeniden ağırlaştırmıştır. Enis Behiç, sanat hayatına başlarken devrin büyük şairleri olan Abdülhak Hamid, Tevfik Fikret, Cenab Şahabeddin ve Celâl Sâhir den etkilenmiş, onların tesirinde kalmıştır. Şairin özellikle vatan şiirlerinde Namık Kemal in etkisinde olduğu aşikârdır. Fuzûlî yi de çok seven şairin, onun ilhamıyla kaleme aldığı manzumeleri mevcuttur. Enis Behiç, Ziya Gökalp la tanışıp onun etkisi altında kaldığı zamanlarda daha çok Arapça ve Farsça kelimelerden sıyrılarak İstanbul Türkçesi ni kullanmıştır. Şairin, manzumelerde en fazla tahkiye, lirik, destansı/epik ve hitabet üslûbunu kullandığı görülür. Tasvirî, yakarış, yalın ve muhavere üslûbu şairin eserlerinde kullandığı diğer üslûp çeşitleridir. Miras şairi zaman zaman bir manzumede birden fazla anlatım çeşidi kullanır. Bunlar daha çok tahkiye-lirik ve tahkiye-destansı/epik üslûp çeşitleridir. Enis Behiç, şiirlerinde üslûp türlerinden ziyadesiyle faydalanmış, kendi orijinal üslubunu ortaya koymuştur. Üslubunda geleneğin izinden giden şair, önce Servet-i Fünûn Topluluğunun ağır ve santimantal üslûbunu, daha sonra Yeni Lisan Hareketi nin sade İstanbul Türkçesi üslûbunu, son olarak da XVII. yüzyıla ait olan Tasavvuf üslûbunu kullanmıştır. Şairin, zaman zaman manzumelerinde Divan ve Halk şiiri üslubundan da faydalandığı görülür.

22 Enis Behiç Koryürek, gelenekten gelen ve kendisine kadar ulaşan çok sayıda edebî sanat unsurunu da şiirlerinde kullanmıştır. Onun en çok kullandığı sanatlar, benzetme başta olmak üzere kişileştirme, tezat, telmih, tekrir, nida, istiare, istifham, tenasüp ve mübalağa olmuştur. Şairin şiirlerine estetik güzellik katan bu sanatlar, onun üslûbunu orijinalleştirmiş ve şahsî bir üslûp hâline getirmiştir. Üslûp türleri ve ahenk unsurlarıyla birlikte onun üslûp özelliklerini oluşturan edebî sanatlar, şairin zaman zaman yeni imajlar bulmasını sağlamıştır. Özellikle aşk, deniz, vatan, tabiat varlıkları ile ilgili ürettiği imajlar, onun döneminde tanınmasına ve kuvvetli bir şair olmasına zemin hazırlamıştır. Ancak şairin, memuriyet hayatını ön plâna çıkarıp sanat hayatını geri bıraktığı dönemlerde, onun şiirlerinin üslûbunda zayıflığa düştüğü görülür. Bu da şairin sanatı ikinci plana attığının bir göstergesi olmuştur. Sadece sanatla ilgilenen bir şair olsaydı, kanaatimizce daha orijinal bir üslûba sahip olabilirdi. SONUÇ Sonuç olarak diyebiliriz ki; Enis Behiç, sanat hayatına şiirle başlamış ve şiirle de bitirmiştir. Roman, hikâye ve tiyatroya iltifat etmeyen şair, kendi döneminin en önemli sanatkârlarından biri olmayı başarmıştır. Fakat bu başarıyı sanat hayatının sonuna kadar devam ettirememiş; özellikle destansı tarzdaki manzumeleriyle uzun yıllar gündemde kalmayı başarmıştır. Döneminde eserler veren Yahya Kemal, Mehmet Akif, Faruk Nafiz, Necip Fazıl kadar iyi bir nazm ustası olamamıştır. Onun Türk Edebiyatındaki yeri adı geçen şairlerden bir hayli geridedir. Büyük şair olamamış, fakat kendi döneminin erkeksi sesini veren en iyi şairlerden biri olmuştur. KAYNAKÇA AĞAOĞLU, Samet, (1949), Rahmetli Enis Behiç, Zafer, 19 Ekim Çarşamba, Yıl: 1, nu. 184, s.3. AKTAŞ, Basri E., (1949), Enis Behiç Koryürek, Zafer, 19 Ekim Çarşamba, nu. 173, s.6. AKYÜZ, Kenan, (1986), Batı Tesirinde Türk Şiiri Antolojisi, İstanbul, 4. Baskı, İnkılap Kitabevi, s AREL, Sâdeddin, (1951), Arûz Vezinleri ve Mûsikî Usulleri, Mûsikî Mecmuası, 1 Eylül, nu. 43, s.4-5. ARTAM, Nûreddin, (1950), Yankılar, Enis Behiç, Ulus, Ankara, 18 Ekim Çarşamba, Yıl: 30, nu , s.2.

23 AŞKUN, Vehbi Cem, (1949), Enis Behiç, Ülke Gazetesi, Sivas, 25 Ekim Salı, nu. 1309, s.2. ATTİLÂ, Osman, (1967), Enis Behiç Koryürek, Türk Kahramanlık Şiirleri Antolojisi, İstanbul, Ak Yayınları, s BERKEM, Süreyya S., (1949), Enis Behiç Koryürek in Ölümü Münasebetiyle, Matem Yılları, Hürriyet, 21 Ekim Cuma, Yıl: 2, nu. 531, s.2. BETİN, Saffet Örfî, (1927), Enis Behiç in Miras ı, Hayat, C. II, nu.43, Ankara, s BİRİNCİ, Necat, (1985), Koryürek, Enis Behiç, Türk Edebiyatı Ansiklopedisi, İstanbul, s ÇAKIR, Ömer, (2004), Türk Şiirinde Çanakkale Muharebeleri, Ankara, AKM Yayınları, s ÇANDIR, Kazım, (2014), Enis Behiç Koryürek, Hayatı, Sanatı, Eserleri, Gazi Üniversitesi SBE, Ankara, 480 s. (Basılmamış Doktora Tezi). ÇOLAK, Melek, (2009), Enis Behiç Koryürek ten Budapeşte ye Mektuplar, Ankara, Akçağ Yayınları, 334 s. DIRANAS, Ahmed Muhib, (1949), Enis Behiç Koryürek, Zafer, 20 Ekim Perşembe, Yıl: 1, nu. 174, s.2. DİZDAROĞLU, Hikmet, (1952), Miras ve Güneşin Ölümü, Hisar, Şubat, nu.22, s GEZGİN, Hakkı Sühâ, (1927), Enis Behiç in Şiir Mecmuası, Miras, Hayat, 8 Eylül, C. 2, nu. 41, Ankara, s GEZGİN, Hakkı Sühâ, (1940), Enis Behiç, Yeni Mecmua, 24 Mayıs, nu. 56, s. GÖVSA, İbrahim Alâaddin, (1949), Günün Düşüncesi: Enis Behiç, Hürriyet, 21 Ekim Cuma, Yıl: 2, nu. 531, s.2. GÖZLER, H. Fethi, (1985), Enis Behiç Koryürek in Edebiyatımızdaki Yeri, Millî Kültür, Ankara, nu.49, Temmuz 1985, s HAYDAR, Ali, (1949), Enis Behiç Koryürek Vefat Etti, Zafer, 19 Ekim. HAYRETTİNLİ, Turgut, (1949), Bir Şair Daha Kaybettik: Enis Behiç Koryürek, Vatan, 23 Ekim Pazar, Yıl: 10, nu. 3022, s. 2. HÜSEYİN, Ali, (1949), Koryürek, Enis Behiç, Aylık Ansiklopedi Dergisi, İstanbul, 1 Aralık, Seri 2, nu. 6, s. 85. KARACA, Alaattin, (2002), Koryürek, Enis Behiç, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, TDV Yayınları, Cilt 26, s KOCAHANOĞLU, Osman Selim, (1988), Millî Edebiyat ve Beş Hececiler, Yeni Defne, İstanbul, C.7, nu.76, Temmuz, s.1-2. KORYÜREK, Enis Behiç, Buhran, (1329/1913), Şehbâl, 15 Haziran, nu. 77, s. 94. KORYÜREK, Enis Behiç, Çanakkale Şehitliğinde, (1915), Türk Yurdu, İstanbul, 10 Eylül 1331/23 Eylül 1915, Yıl:5, nu.92, s KORYÜREK, Enis Behiç, Gemiciler, (1915), Türk Yurdu, İstanbul, 12 Mayıs 1331/25 Mayıs 1915, Yıl: 5, nu.83, s