Risk Değerlendirmesi

Transkript

1 Risk Değerlendirmesi

2 RİSK DEĞERLENDİRME 6331 Sayılı İSG Kanunu Madde-10 (1. Fıkra) İşveren, iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapmak veya yaptırmakla yükümlüdür. Risk değerlendirmesi yapılırken, aşağıdaki hususlar dikkate alınır; Belirli risklerden etkilenecek çalışanların durumu Kullanılacak iş ekipmanı ile kimyasal madde ve müstahzarların seçimi İşyerinin tertip ve düzeni Genç, yaşlı, engelli, gebe veya emziren çalışanlar gibi özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanların durumu

3 RİSK DEĞERLENDİRME 6331 Sayılı İSG Kanunu Madde-10 (2.3.4 Fıkra) İşveren, yapılacak risk değerlendirmesi sonucu alınacak İSG tedbirleri ile kullanılması gereken koruyucu donanım veya ekipmanı belirler. İşyerinde uygulanacak İSG tedbirleri, çalışma şekilleri ve üretim yöntemleri; çalışanların sağlık ve güvenlik yönünden korunma düzeyini yükseltecek ve işyerinin idari yapılanmasının her kademesinde uygulanabilir nitelikte olmalıdır. İşveren, İSG yönünden çalışma ortamına ve çalışanların bu ortamda maruz kaldığı risklerin belirlenmesine yönelik gerekli kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmaların yapılmasını sağlar.

4 RİSK DEĞERLENDİRME 1 İş Durdurma 2 Hayati Tehlike Oluştuğunda İş Durdurma; İşyerindeki bina ve eklentilerde Çalışma yöntem ve şekillerinde İş ekipmanlarında çalışanlar..için hayati tehlike oluşturan bir husus tespit edildiğinde; bu tehlike giderilinceye kadar, hayati tehlikenin niteliği ve bu tehlikeden doğabilecek riskin etkileyebileceği alan ile çalışanlar dikkate alınarak, işyerinin bir bölümünde veya tamamında iş durdurulur. İş Durdurma Risk Değerlendirmesi Yapılmadığında İş Durdurma; Çok tehlikeli sınıfta yer alan; Maden Metal Yapı işleri (inşaat işleri) Tehlikeli kimyasallar Büyük endüstriyel kazaların olabileceği işyerlerinde. risk değerlendirmesi yapılmamış olması durumunda iş durdurulur. [6331 Sayılı İSG Kanunu Madde-25] [6331 Sayılı İSG Kanunu Madde-25]

5 RİSK DEĞERLENDİRME İSG Risk Değerlendirmesi Yönetmelik ( /28512) İşveren; çalışma ortamının ve çalışanların sağlık ve güvenliğini sağlama, sürdürme ve geliştirme amacı ile iş sağlığı ve güvenliği yönünden; risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır.

6 RİSK DEĞERLENDİRME İSG Risk Değerlendirmesi Yönetmelik ( /28512) Risk değerlendirmesi; tüm işyerleri için tasarım veya kuruluş aşamasından başlamak üzere; Tehlike tanımlama, Riskleri belirleme ve analiz etme, Kaza kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması, Dokümantasyon, Yapılan çalışmaların güncellenmesi Gerektiğinde yenileme..aşamaları izlenerek gerçekleştirilir.

7 RİSK DEĞERLENDİRME İSG Risk Değerlendirmesi Yönetmelik ( /28512) Risk değerlendirme esnasında çalışma ortamında bulunan; Fiziksel Kimyasal Biyolojik Psikososyal Ergonomik ve benzeri tehlike kaynaklarından oluşan veya bunların etkileşimi sonucu ortaya çıkabilecek tehlikeler belirlenir ve kayda alınır.

8 RİSK DEĞERLENDİRME Aynı mekanı birden çok işverenin paylaştığı Toplu İşyerleri; 1.İş merkezleri (AVM) 2.İş hanları 3.Sanayi bölgeleri ve siteleri Yönetim; 1.RD her işyeri için ayrı ayrı yapılır 2.RD çalışmalarının koordinasyonu yürütür 3.Gerekli tedbirleri almaları için işverenleri uyarır 4.Bu uyarılara uymayanları Bakanlığa bildirir Yönetim işyerlerinde ayrı ayrı gerçekleştirilen risk değerlendirmesi çalışmalarının koordinasyonu yürütür. Bu koordinasyonun yürütümünde, işyerlerinde İSG yönünden diğer işyerlerini etkileyecek tehlikeler hususunda gerekli tedbirleri almaları için ilgili işverenleri uyarır. Bu uyarılara uymayan işverenleri Bakanlığa bildirir. 1. RD her işyeri için ayrı ayrı gerçekleştirilir 2. RD çalışmalarını koordinasyon içinde yürütürler 3. Birbirlerini ve çalışan temsilcilerini tespit edilen riskler konusunda bilgilendirirler Diğer işverenlerin yürüttüğü işler de göz önünde bulundurularak ayrı ayrı risk değerlendirmesi gerçekleştirilir. İşverenler, risk değerlendirmesi çalışmalarını, koordinasyon içinde yürütür, birbirlerini ve çalışan temsilcilerini tespit edilen riskler konusunda bilgilendirir.

9 RİSK DEĞERLENDİRME Asıl işveren Alt işveren 1.Her alt işveren yürüttükleri işlerle ilgili olarak RD çalışmalarını yapar veya yaptırır. 2.Alt işverenlerin RD çalışmaları konusunda asıl işverenin sorumluluk alanları ile ilgili ihtiyaç duydukları bilgi ve belgeler asıl işverence sağlanır. 3.Asıl işveren, alt işverenlerce yürütülen RD çalışmasını denetler ve çalışmaları koordine eder. 4.Alt işverenler hazırladıkları RD nin bir nüshasını asıl işverene verir. 5.Asıl işveren; bu RD çalışmalarını kendi çalışmasıyla bütünleştirerek, risk kontrol tedbirlerinin uygulanıp uygulanmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar.

10 RİSK DEĞERLENDİRME Kanserojen ve Mutajen Maddelerle Çalışmalarda SGÖH Risk değerlendirmesinde kanserojen ve mutajen maddelerin, deri yolu da dahil olmak üzere vücuda giriş yollarının tümü dikkate alınacaktır. Risk değerlendirmesi yapılırken, işveren özel risk altındaki işçilerin sağlık ve güvenliklerini dikkate alacak ve kanserojenmutajen maddelerle çalışmak istemeyenlerin bu istekleri de dikkate alınacaktır. Bu maddelere maruziyet riski bulunan işlerde çalışanların, bu maddelere; maruziyet türü, maruziyet düzeyi ve maruziyet süresini belirleyerek riskleri değerlendirir

11 RİSK DEĞERLENDİRME Kanserojen ve Mutajen Maddelerle Çalışmalarda SGÖH İşyerinde gerçekleştirilen RD sonucunda çalışanların sağlığı ve güvenliği yönünden risk bulunduğu saptanan işlerde Bakanlıkça istendiğinde işveren; İşyerinde kanserojen/mutajen maddelerin kullanıldığı işlemler ile bu maddelerin kullanılma nedeni Kanserojen veya mutajen maddelerin işyerinde üretilen ve kullanılan miktarı Maruz kalan çalışan sayısı Alınan koruyucu önlemler Kullanılan koruyucu araç ve gerecin türü Maruziyetin türü ve düzeyi İkame yapılıp yapılamadığı konusunda bilgi verir.

12 RİSK DEĞERLENDİRME Yapı İşlerinde (İnşaat) Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği İşveren/proje sorumlusu yapı işine başlamadan önce, Sağlık ve Güvenlik Planı hazırlayacaktır. Sağlık ve Güvenlik Planı: muhtemel risklerin değerlendirilip yapı işi süreci boyunca sağlık ve güvenlik ile ilgili alınacak tedbirlerin, organizasyon yapısının, çalışma yöntemlerinin ve bunlara ilişkin işlerin ne zaman ve kim tarafından yapılması gerektiğinin belirlendiği

13 RİSK DEĞERLENDİRME Yeraltı ve Yerüstü Maden İşletmelerinde SGŞY Yeraltı ve Yerüstü Maden İşletmelerinde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği İşveren; yer altı ve yer üstü maden işletmeleri ile sondajla maden çıkarılan işletmelerde Sağlık ve Güvenlik Dokümanı hazırlanırken işçilerin işyerinde maruz kalabilecekleri risklerin belirlenmesi ve değerlendirilmesini yapar.

14 RİSK DEĞERLENDİRME 161 Numaralı İLO Sözleşmesinde RD İş Sağlığı Hizmetlerine İlişkin 161 Numaralı ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü) Sözleşmesi (Madde-5) Her işverenin istihdam ettiği işçilerin sağlık ve güvenliği için sorumluluğu saklı kalmak kaydıyla ve işçilerin İSG konusunda işyerlerinde sağlığa zararlı risklerin tanımlanması ve değerlendirilmesi

15 Tanımlar (Tehlike, Risk, Olay, Kaza, vb. )

16 TANIMLAR TEHLİKE/ İSG Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek, çalışanı veya işyerini etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyeli

17 TANIMLAR TEHLİKE Bir şeyin zarar veya hasar verme potansiyeli Bir şey? Kimyasal riskler (kurşun, cıva, arsenik ) İşyeri Çalışan Fiziksel riskler (gürültü, titreşim, radyasyon ) Çevre Biyolojik riskler (mikroorganizmalar, parazitler ) Ergonomik riskler (masa, sandalye ) Psikososyal riskler (düşük ücret, roller ) Kanserojen maddeler (toksik kimyasallar ) İşyerindeki çalışanlar (psikolojik, fiziksel ) Çevresel nedenler (sel, deprem, yıldırım )

18 TANIMLAR RİSK Tehlikeli bir olayın meydana gelme olasılığı ile zarar verme şiddetinin bileşkesidir.

19 TANIMLAR RİSK / İSG Kanunu & RD Yönetmeliği Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana gelme ihtimalidir.

20 TANIMLAR RİSKİN OLASILIĞINI VE ŞİDDETİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER RİSK = OLASILIK x ŞİDDET Tehlikeye maruz kalanın ustalık düzeyi Tehlikeye maruz kalan kişi sayısı Tehlikeye ne kadar maruz kalındığı Maruziyet miktarı, şekli ve süresi Kaza yaralanmasının ciddiyet derecesi

21 TANIMLAR TEHLİKE RİSK KONTROL ÖNLEMLERİ İLİŞKİSİ Bir tehlike kaynağından birden çok tehlike, her bir tehlikeden de birden çok risk ortaya çıkabilir. Her bir riskte birden çok yöntemle kontrol edebilir.

22 TANIMLAR TEHLİKE RİSK VE KONTROL TEDBİRLERİ İLİŞKİSİ TEHLİKE KAYNAĞI TEHLİKELER RİSKLER RİSK KONTROL TEDBİRLERİ Torna Tezgahı Gürültü Mekanik Buhar Gazlar Basınç Elektrik Kimyasallar Fiziksel Fizyolojik Psikolojik Performans İşitme Kaybı Kaynakta kontrol Ortamda kontrol Kişide kontrol Kulak Koruyucu 1.Tehlike kaynağından bir çok (başka) tehlike çıkabilir 2.Tehlikelerin sonucu olarak risk/riskler ortaya çıkar 3.Tehlike, işyerinde her bölümde ve evrede çıkar/çıkabilir 4.Tehlikeler kaza olmayana kadar fark edilmeyebilir

23 TANIMLAR RİSK YÖNETİMİ Çalışma hayatında insan sağlığı ve çevre güvenliği ile ilgili risklerin değerlendirilmesi ve kontrol edilmesine yönelik politika ve tecrübelerin uygulanmasına Risk Yönetimi denir. Risk yönetimi bir organizasyonda stratejik ve operasyonel seviyede uygulanır.

24 TANIMLAR RİSK DEĞERLENDİRMESİ İSG Kanunu&RD Yönetmeliği İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmalardır.

25 TANIMLAR RİSK DEĞERLENDİRMESİ Tehlikelerden kaynaklanan riskin büyüklüğünü tahmin etmek ve mevcut kontrollerin yeterliliğini dikkate alarak riskin kabul edilebilir olup olmadığına karar vermek için kullanılan bir süreçtir.

26 TANIMLAR KABUL EDİLEBİLİR RİSK SEVİYESİ / RD Yönetmeliği Kabul Edilebilir Risk Düzeyi - KERD Yasal yükümlülüklere ve işyerinin önleme politikasına uygun, kayıp veya yaralanma oluşturmayacak risk seviyesidir.

27 TANIMLAR RAMAK KALA OLAY / İSG Risk Değerlendirme Yönet. Ramak Kala Olay Kıl Payı Hasarsız Olay İşyerinde meydana gelen; çalışan, işyeri ya da iş ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olduğu halde zarara uğratmayan olay

28 TANIMLAR OLAY / OHSAS Olay: Yaralanmaya, sağlığın bozulmasına veya ölüme sebep olan (kaza) veya sebep olacak potansiyele sahip (ramak kala) olan işle ilgili olaylar «Kazaya sebep olan (kaza) veya kazaya sebep olacak potansiyele sahip (ramak kala) oluşum" Olay = Kaza + Ramak Kala

29 TANIMLAR ÖNLEM / ÖNLEME / İSG Kanunu Madde-3 İşyerinde yürütülen işlerin bütün safhalarında iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili riskleri ortadan kaldırmak veya azaltmak için planlanan ve alınan tedbirlerin tümüdür. Önlemlerin Temel Amacı; Riskleri ortadan kaldırmak & Riskleri azaltmak (KERD indirmek)

30 TANIMLAR GÜVENLİK Risklerin tanımlanmış bir zaman aralığı süresince, kabul edilebilir düzey içerisinde kalmasına (kalma yeteneğine) güvenlik denir Riskin KERD içerisinde kalması Kaza riskinin olmadığı durum

31 TANIMLAR UYGUNSUZLUK / SAPMA Doğrudan ya da dolaylı olarak insan yaralanması ya da hastalığı, malın hasar görmesi, işyeri çevresinin zarar görmesi ya da bunların kombinasyonuna neden olabilecek iş standartları, pratikler, prosedürler, kurallar, yönetim sistemi performansı ve benzerlerinden herhangi bir sapmanın olmasıdır KERD den sapma olması / KERD dışına çıkma

32 TANIMLAR GÜVENİLİRLİK / EOQC, 1972 Güvenilirlik; bir aletin veya sistemin verilen bir zaman süresi boyunca ve verilen çalışma koşulları altında kendisinden beklenen işlevleri uygun bir şekilde yerine getirmesi olasılığıdır. Bir sistemin veya aletin belirli koşullar altında kendinden beklenen fonksiyonları yerine getirme olasılığıdır.

33 TANIMLAR TETKİK / SİSTEMATİK DEĞERLENDİRME Faaliyetlerin ve ilgili sonuçlarının planlanmış düzenlemelere uygunluğunu, bu düzenlemelerin etkili bir biçimde uygulandığını, politika ve hedefleri gerçekleştirmek için uygun olduğunu belirlemek amacıyla yapılan sistematik değerlendirmedir Sistemin gözden geçirilmesi için yapılan değerlendirme

34 Risk Yönetim Prosesi (Süreci) (Risk Management Proses-RMP)

35 RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ) RİSK DEĞERLENDİRME / RD Yönetmeliği Tüm işyerleri için tasarım veya kuruluş aşamasından başlamak üzere; 1.Tehlikeleri tanımlama, 2.Riskleri belirleme ve analiz etme, 3.Risk kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması, 4.Dokümantasyon, 5.Yapılan çalışmaların güncellenmesi ve 6.Gerektiğinde yenileme. aşamaları izlenerek gerçekleştirilmesidir.

36 1 Tehlikeleri Tanımlama (Belirleme) [Girdiler; Kontrol, Ölçüm, İnceleme]

37 RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ) TEHLİKELERİN TANIMLANMASI Çalışma ortamında bulunan; 1.Fiziksel, 2.Kimyasal, 3.Biyolojik, 4.Psikososyal, 5.Ergonomik..ve benzeri tehlikelerin, nitelik ve niceliklerini ve çalışanların bunlara maruziyet seviyelerini belirlemek amacıyla gerekli bütün kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmalar yapılır.

38 2 Riskleri Belirleme (Tahmin Etme)

39 RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ) RİSKLERİ BELİRLEME / İSG RD Yönetmeliği Tespit edilmiş olan tehlikelerin her biri ayrı ayrı dikkate alınarak bu tehlikelerden kaynaklanabilecek risklerin; Hangi sıklıkta oluşabileceği, Risklerden kimlerin, Nelerin, Ne şekilde, Hangi şiddette,. zarar görebileceği belirlenir. Bu belirleme yapılırken mevcut kontrol tedbirlerinin etkisi de göz önünde bulundurulur.

40 RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ) KİŞİSEL RİSK ALGILAMASINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER 1.Riskin korkutuculuk düzeyi 2.Riskin anlaşılabilirlik düzeyi 3.Etkilenecek kişi sayısı 4.Riskin ne derece eşit dağıldığı 5.Riski kişinin ne derece önleyebileceği 6.Riskin kişisel olarak kabullenilip kabullenilmediği

41 RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ) RİSK ALGILAMASINI ETKİLEYEN ZAMAN FAKTÖRÜ Risk Algılama (Önem) Düzeyi Ciddi Kaza (Risk Algılama Seviyesinde Artış/Kazanın ciddiyetiyle orantılı) Sürekli Eğitim İlk Risk Belirleme Noktası Tehlikenin Kanıksanmasına (Sistem Körlüğüne) Bağlı Zamanla Düşüş) Zamanla Düşüş Zaman

42 3 Riski Derecelendirme (Analiz Etme)

43 RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ) RİSKLERİ ANALİZ ETME / İSG RD Yönetmeliği Toplanan bilgi ve veriler ışığında belirlenen riskler; İşletmenin faaliyetine ilişkin özellikleri, İşyerindeki tehlike veya risklerin nitelikleri, İşyerinin kısıtları (imkanları), Ulusal veya uluslararası standartlar,.esas alınarak seçilen yöntemlerden biri veya birkaçı bir arada kullanılarak analiz edilir. Bir başka ifadeyle; Yukarıda sayılanlar riskleri analiz ederken kullanılacak yöntemi seçerken esas alınacak faktörlerdir.

44 2 3 Riski Değerlendirmesi [KERD ve Kontrol Tedbirlerine Karar Verme]

45 RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ) RİSKLERİ DEĞERLENDİRME / İSG RD Yönetmeliği Analiz edilen riskler, kontrol tedbirlerine karar verilmek üzere etkilerinin büyüklüğüne ve önemlerine göre en yüksek risk seviyesine sahip olandan başlanarak sıralanır ve yazılı hale getirilir. Derecelendirilen risklerin risk seviyelerinin kabul edilebilirliğinin önceden (yasal yükümlülüklere ve işyerinin önleme politikasına göre) oluşturulmuş kriterler ile kıyaslaması yapılır.

46 Kontrol Önlemlerini Belirleme [Kontrol Hiyararşisi, Güvenlik ]

47 RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ) RİSK KONTROL ADIMLARI / İSG RD Yönetmeliği Analiz edilerek etkilerinin büyüklüğüne ve önemine göre sıralı hale getirilen risklerin kontrolü amacıyla bir planlama yapılır. Planlamadan sonra belirlenen tehlikelerin ortadan kaldırılması, bu mümkün değil ise risklerin kabul edilebilir düzeye indirilmesi (güvenlik) için gerekli kontrol tedbirlerine karar verilir.

48 RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ) RİSK KONTROL ADIMLARI / İSG RD Yönetmeliği 1. Planlama: 2. Risk kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması: Riskin tamamen bertaraf edilmesi, bu mümkün değil ise riskin kabul edilebilir seviyeye indirilmesi 1) Tehlike veya tehlike kaynaklarının ortadan kaldırılması. 2) Tehlikelinin, tehlikeli olmayanla veya daha az tehlikeli olanla değiştirilmesi. 3) Riskler ile kaynağında mücadele edilmesi. 3. Risk kontrol tedbirlerinin uygulanması 4. Uygulamaların izlenmesi

49 RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ) RİSK DEĞERLENDİRME ADIMLARI RİSK KONTROL ADIMLARI 1.Tehlikeleri tanımlama, 1. Planlama 2.Riskleri belirleme ve analiz etme, 3.Risk kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması, 4.Dokümantasyon, 5.Yapılan çalışmaların güncellenmesi ve 6.Gerektiğinde yenileme 2. Risk kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması 3. Risk kontrol tedbirlerinin uygulanması 4. Uygulamaların izlenmesi

50 RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ) Kontrol Önlemlerini Uygulama / İSG RD Yönetmeliği Kararlaştırılan tedbirlerin iş ve işlem basamakları, işlemi yapacak kişi ya da işyeri bölümü, sorumlu kişi, başlama ve bitiş tarihi ile benzeri bilgileri içeren planlar hazırlanır. Bu planlar işverence uygulamaya konulur. Not; Ancak her risk azaltma ve kontrol önlemleri ile ilgili değişiklikler uygulamaya konulmadan önce mümkünse denenmelidir.

51 RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ) Kontrol Önlemlerini Uygulama / İSG RD Yönetmeliği Risk kontrol adımları uygulanırken; Toplu korunma önlemlerine, kişisel korunma önlemlerine göre öncelik verilmesi sağlanmalı Uygulanacak önlemlerin yeni risklere neden olmaması sağlanmalı Belirlenen risklerin kontrol tedbirlerinin hayata geçirilmesinden sonra; Yeniden risk seviyesi tespiti yapılmalı Yeni seviye kabul edilebilir risk seviyesinin üzerinde ise işlemler tekrarlanmalı

52 RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ) RD YENİLEME / RD Yönetmeliği -12 Belirli durumlarda ortaya çıkabilecek yeni risklerin, işyerinin tamamını veya bir bölümünü etkiliyor olması göz önünde bulundurularak, risk değerlendirmesi tamamen veya kısmen yenilenir.

53 RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ) SN YENİDEN RİSK DEĞERLENDİRME ZAMANI (RD Yönetmeliği) 1 Çok tehlikeli işyerlerinde en geç 2 yılda bir yenilenir 2 Tehlikeli işyerlerinde en geç 4 yılda bir yenilenir 3 Az tehlikeli işyerlerinde en geç 6 yılda bir yenilenir 4 İşyerinin taşınması veya binalarda değişiklik yapılması 5 İşyerinde uygulanan teknoloji, kullanılan madde ve ekipmanlarda değişiklikler meydana gelmesi 6 Üretim yönteminde değişiklikler olması 7 İş kazası, meslek hastalığı veya ramak kala olay meydana gelmesi 8 Çalışma ortamına ait sınır değerlere ilişkin bir mevzuat değişikliği olması 9 Çalışma ortamı ölçümü ve sağlık gözetim sonuçlarına göre gerekli görülmesi 10 İşyeri dışından kaynaklanan ve işyerini etkileyebilecek yeni bir tehlikenin ortaya çıkması

54 RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ) ÇALIŞANLARI BİLGİLENDİRME "İşyerinde çalışanlar, çalışan temsilcileri ve başka işyerlerinden çalışmak üzere gelen çalışanlar ve bunların işverenleri; işyerinde karşılaşılabilecek sağlık ve güvenlik riskleri ile düzeltici ve önleyici tedbirler hakkında bilgilendirilir."

55 RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ) DOKÜMANTASYON Risk değerlendirmesi dokümanının sayfaları numaralandırılarak; gerçekleştiren kişiler tarafından her sayfası paraflanıp, son sayfası imzalanır ve işyerinde saklanır. Risk değerlendirmesi dokümanı elektronik ve benzeri ortamlarda hazırlanıp arşivlenebilir.

56 RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ) SN DOKÜMANTASYON İÇERİĞİ 1 İşyerinin unvanı, adresi ve işverenin adı Gerçekleştiren kişilerin isim ve unvanları ile bunlardan iş güvenliği 2 uzmanı ve işyeri hekimi olanların Bakanlıkça verilmiş belge bilgileri 3 Gerçekleştirildiği tarih ve geçerlilik tarihi Risk değerlendirmesi işyerindeki farklı bölümler için ayrı ayrı 4 yapılmışsa her birinin adı 5 Belirlenen tehlike kaynakları ile tehlikeler 6 Tespit edilen riskler 7 Risk analizinde kullanılan yöntem veya yöntemler Tespit edilen risklerin önem ve öncelik sırasını da içeren analiz 8 sonuçları Düzeltici ve önleyici kontrol tedbirleri, gerçekleştirilme tarihleri ve 9 sonrasında tespit edilen risk seviyesi

57 Risk Değerlendirme Ekibi DRUZ

58 RİSK DEĞERLENDİRME İşveren veya işveren vekili (temsilcisi) 1 İş güvenliği uzmanı (A, B, C Sınıfı) İşyerindeki çalışan temsilcileri İşyeri hekimi 5 İşyerindeki destek elemanları İşyerindeki bütün birimleri temsil edecek şekilde belirlenen ve işyerinde yürütülen çalışmalar, mevcut veya muhtemel tehlike kaynakları ile riskler konusunda bilgi sahibi çalışanlar İhtiyaç duyulduğunda bu ekibe destek olmak üzere işyeri dışındaki kişi ve kuruluşlar Not: Diğer sağlık personeli, hemşire, mühendis, risk değerlendirmesi uzmanı, bakanlık temsilcisi vb. yer almaz

59 Risk Metodolojileri (Yöntemleri)

60 RİSK METODOLOJİLERİ (YÖNTEMLERİ-TEKNİKLERİ) RİSK ANALİZ METODLARI (YÖNTEMLERİ-TEKNİKLERİ) 3 temel RD yöntemi vardır. Bunlar; 1.Kantitatif (Nicel-Sayısal-Rakamsal-Nümerik) 2.Kalitatif (Nitel-Tanımlayıcı-Sıralı-Ordinal) 3.Karma (Yarı Kantitatif)

61 1 Kantitatif (Nicel Sayısal Rakamsal) Metotlar

62 RİSK ANALİZ METODOLOJİLERİ 1 KANTİTATİF (NİCEL SAYISAL RAKAMSAL) METODLAR Olası Hata Türleri ve Etkileri Analizi 1 FMEA-HTEA (Failure Modes and Effects Analysis) 2 Fine-Kinney Analiz Metodu 3 Jhon-Ridley Analiz Metodu 4 Risk Değerlendirme Karar Matrisleri (Risk Assessment Decision Matris) 4 5 L Tipi (5x5) Matris Çok Değişkenli X Tipi Matris İş Güvenliği Analizi 6 JSA (Job Safety Analysis)*B

63 RİSK METODOLOJİLERİ (YÖNTEMLERİ-TEKNİKLERİ) KANTİTATİF (NİCEL SAYISAL RAKAMSAL) METOD Kantitatif (Quantitative-Nicel) risk analizinde, risk hesaplanırken rakamsal yöntemler kullanılır. Bu metotta tehdidin olma ihtimali ile tehdidin etkisine sayısal değerler verilir ve bu değerler matematiksel ve mantıksal metotlar ile proses edilip risk değeri bulunur. Nicel: Ölçülebilen, sayılabilen, miktarı tespit edilebilen, azlığı ya da çokluğu belirlenebilen

64 RİSK METODOLOJİLERİ (YÖNTEMLERİ-TEKNİKLERİ) KANTİTATİF (NİCEL SAYISAL RAKAMSAL) METOD Risk = Olasılık x Şiddet formülü kantitatif risk analizinin temel formülüdür.

65 2 Kalitatif (Qualitative)Metotlar (Nitel-Sıralı-Ordinal-Tanımlayıcı)

66 RİSK METODOLOJİLERİ (YÖNTEMLERİ-TEKNİKLERİ) KALİTATİF (NİTEL SIRALI ORDİNAL) METOD Kalitatif risk analizi riski hesaplarken sayısal-rakamsal değerler yerine tanımlayıcı (çok düşük, düşük, yüksek, çok yüksek gibi) değerler kullanır. Kaba veriler Ham veriler Konu başlıkları Nitel: Ölçülemeyen, sayılamayan, miktarı tespit edilemeyen

67 RİSK ANALİZ METODOLOJİLERİ 2 KALİTATİF (NİTEL TANIMLAYICI SIRALI ORDİNAL) METODLAR Tehlike ve İşletilebilme Çalışması Analizi 1 HAZOP (Hazard and Operability Studies) Olursa Ne Olur Analizi 2 WHAT IF (What İf Analysis?) Ön Tehlike Analizi 3 PHA (Preliminary Hazard Analysis) Birincil Risk Analizi 4 PRA (Preliminary Risk Analysis) İş Güvenliği Analizi 5 JSA (Job Safety Analysis)*C

68 RİSK METODOLOJİLERİ (YÖNTEMLERİ-TEKNİKLERİ) KANTİTATİF ANALİZ METODLARININ AVANTAJLARI 1.Risklerin kabul edilebilir olup olmadığının tespiti, 2.Risklerin birbirleriyle kıyaslanması, 3.Bir riskin zaman içinde alınan tedbirlerle azalıp azalmadığının kontrolü, daha kolaydır.

69 3 Karma Metotlar

70 RİSK ANALİZ METODOLOJİLERİ 3 YARI KANTİTATİF (KARMA) METODLAR Olay Ağacı Analizi Yöntemi 1 ETA (Event Tree Analysis) Hata Ağacı Analizi Yöntemi 2 FTA (Fault Tree Analysis) Neden-Sonuç Analizi (Sebep-Sonuç Analizi) 3 PHA (Cause-Consequence Analysis)

71 1 Kantitatif (Nicel-Sayısal) Yöntemler

72 RİSK ANALİZ METODOLOJİLERİ 1 KANTİTATİF (NİCEL SAYISAL RAKAMSAL) METODLAR Olası Hata Türleri ve Etkileri Analizi 1 FMEA-HTEA (Failure Modes and Effects Analysis) 2 Fine-Kinney Analiz Metodu 3 Jhon-Ridley Analiz Metodu 4 Risk Değerlendirme Karar Matrisleri (Risk Assessment Decision Matris) 4 5 L Tipi (5x5) Matris Çok Değişkenli X Tipi Matris İş Güvenliği Analizi 6 JSA (Job Safety Analysis)*B

73 METOTLARIN KULLANDIĞI PARAMETRELER KANTİTATİF ANALİZ METOTLARI Olasılık İhtimal Şans Şiddet Sonuçların Etkisi Potansiyel Frekans Sıklık Fark Edilebilirlik Tespit Edilebilirlik Saptanabilirlik Potansiyel Kayıp Önceki Benzer Kazalar (5 Yıllık Geçmiş Kazalar) Personel Sayısı (Kontrol Derecesi?) FMEA FİNE-KİNNEY JOHN-RİDLEY JSA L-TİPİ MATRİS X-TİPİ MATRİS

74 METOTLARIN RİSK DEĞERİ FORMÜLLERİ METODLAR RİSK RİSK DEĞERİNİ HESAPLAMA FORMÜLLERİ FMEA RÖS Olasılık x Şiddet x Farkedilebilirlik FİNE-KİNNEY RD Olasılık x Şiddet x Frekans JOHN-RİDLEY RD Frekans x (Olasılık + Potansiyel Kayıp) JSA RD Olasılık x Şiddet L-TİPİ MATRİS RD Olasılık x Şiddet X-TİPİ MATRİS RD (Şiddet x Olasılık=A) + (Olasılık x 5 Yıllık Kazalar=B) + (5 Yıllık Kazalar x Personel Sayısı=C) + (Şiddet x Personel Sayısı=D)

75 1 Failure Mode and Effects Analysis Olası Hata Türleri ve Etkileri Analizi FMEA HTEA

76 RİSK DEĞERLENDİRME / FMEA -HTEA GELİŞTİREN VE KULLANILAN SEKTÖRLER ABD ordusunda geliştirilmiştir. FMEA üzerine prosedürler olarak adlandırılan Askeri Prosedür (MIL-P- 1629) 9 Kasım 1949 tarihinde başlatılmıştır. FMEA bütün teknoloji ağırlıklı sektörlerde; Uzay sektörü Kimya endüstrisi Otomobil sanayinde. çok popülerdir.

77 RİSK DEĞERLENDİRME / FMEA -HTEA FMEA ÇEŞİTLERİ Tasarım FMEA (HTEA) Sistem FMEA (HTEA) Proses FMEA (HTEA) Servis FMEA (HTEA)

78 RİSK DEĞERİ VE İŞLEMLER / FMEA RÖS (RÖD) = OLASILIK X ŞİDDET X FARK EDİLEBİLİRLİK RÖS (RÖD) = P=1-10 X S=1-10 X D=1-10 RÖS (RÖD) DEĞERİ (1-1000) AÇIKLAMALAR 1 50 Düşük Riskli Orta Riskli Yüksek Riskli (düzeltici-önleyici faaliyet) Çok Yüksek Riskli RÖS (RÖD) DEĞERİ ÖNLEM RÖS < 40 Önlem almaya gerek yok 40 <= RÖS <= 100 Önlem alınmasında fayda var RÖS > 100 Mutlak önem alınması gereklidir

79 2 FİNE-KİNNEY

80 FİNE-KİNNEY KULLANILAN PARAMETRELER Parametreler Ölçek Açıklamalar Olasılık (İhtimal-Şans) 0,2-10 Zararın Gerçekleşme Olasılığı Şiddet (Sonuçlara Etkisi) Tehlikenin İnsan ve/veya Çevre Üzerindeki Tahmini Zararı Frekans (Sıklık-Seyreklik) 0,5-10 Tehlikeye Zaman İçinde Maruz Kalma Tekrarı FORMÜL Risk Değeri = Olasılık x Şiddet x Frekans

81 FİNE-KİNNEY / RİSK DEĞERİ VE İŞLEMLER RİSK DEĞERİ-PUANI = OLASILIK DEĞERİ X FREKANS DEĞERİ X ŞİDDET DEĞERİ RD = 0,2 10 X 0,5 10 X RD AÇIKLAMALAR 0, En düşük ve en yüksek risk değer puanı RİSK DEĞERİ R > 400 RİSK DERECELENDİRME SONUCU «Yapılacak İşlemler» Tolerans Gösterilemez Risk Hemen gerekli önlemler alınmalı veya iş durdurulmalı, kapatılma gibi önlemler düşünülmelidir. 200 < R < 400 Esaslı Risk Kısa dönemde birkaç ay içerisinde iyileştirilmelidir. 70 < R < 200 Önemli Risk Uzun dönemde yıl içerisinde iyileştirilmelidir. 20 < R < 70 Olası Risk Gözetim altında uygulanmalıdır. R < 20 Önemsiz Risk Önlem öncelikli değildir.

82 3 JOHN-RİDLEY

83 JOHN RİDLEY RİSK DEĞERİ-PUANI = FREKANS SIKLIK X MPKD + OÇİD RD = 1 N X RD AÇIKLAMALAR En düşük ve en yüksek risk değer puanı AKSİYONLARIN YERİNE GETİRİLME MÜDDETLERİ Risk Değeri Aksiyon Aciliyeti >100 Derhal Bugün Gün İçerisinde Gün İçerisinde Hafta İçerisinde Ay İçerisinde Ay İçerisinde

84 4 Risk Assessment Decision Matris (Risk Değerlendirme Karar Matrisi)

85 4a L Tipi (5x5) RD Matris Diagramı

86 L- TİPİ (5x5) RİSK DEĞERLENDİRME MATRİSİ SONUÇ OLASILIK Çok Küçük 1 Hemen hemen hiç Küçük 2 Çok az, sadece anormal durumlarda Orta 3 Az Yüksek 4 Sıklıkla Çok Yüksek 5 Çok sıklıkla, normal çalışma şartlarında SONUÇ ŞİDDET Çok Hafif 1 İş saati kaybı yok, ilkyardım gerektiren Hafif 2 İşgünü kaybı yok, kalıcı etkisi olmayan ayakta tedavi, ilkyardım gerektiren Orta 3 Hafif yaralanma, yatarak tedavi gerektiren Ciddi 4 Ciddi yaralanma, uzun süreli tedavi, meslek hastalığı Çok Ciddi 5 Ölüm, sürekli iş görememezlik

87 L- TİPİ (5x5) RİSK DEĞERLENDİRME MATRİSİ R = OLASILIK x ŞİDDET OLASILIK Çok Ciddi >1 Ölüm-SİG Ciddi UK-Ciddi Yar-MH ŞİDDET Orta Hafif Yara-Tedavi Hafif İş Günü-İlkyardım Çok Hafif İş Saati-İlkyardım Çok Yüksek «Günde Bir) Yüksek «Haftada Bir» Orta «Ayda Bir» Küçük «3 Ayda Bir» Çok Küçük «Yılda Bir» Düşük Risk Orta Risk Yüksek Risk Acil Tedbir Gerektirmeyebilir Bu Risklere Olabildiğince Çabuk Müdahale Edilmeli Bu Risklerle İlgili Hemen Çalışma Yapılmalı

88 L- TİPİ (5x5) RİSK DEĞERLENDİRME MATRİSİ SONUÇ 25 Katlanılamaz Önemli Orta Düzeyde Katlanılabilir 1 Önemsiz EYLEM Belirlenen risk kabul edilebilir bir seviyeye düşürülünceye kadar iş başlatılmamalı, eğer devam eden bir faaliyet varsa derhal durdurulmalıdır. Gerçekleştirilen faaliyetlere rağmen risk düşürmek mümkün olmuyorsa, faaliyet engellenmelidir. Belirtilen risk azaltılıncaya kadar iş başlatılmamalı, eğer devam eden bir faaliyet varsa derhal durdurulmalıdır. Risk işin devan etmesi ile ilgiliyse acil önlem alınmalı ve önlem sonucunda faaliyetin devamına karar verilmelidir. Belirlenen riskleri düşürmek için faaliyetler başlatılmalıdır. Risk azaltma önlemleri zaman alabilir. Belirlenen riskleri ortadan kaldırmak için ilave kontrol proseslerine ihtiyaç olmayabilir. Ancak mevcut kontroller sürdürülmeli ve bu kontrollerin sürdürüldüğü denetlenmelidir. Belirlenen riskleri ortadan kaldırmak için kontrol prosesleri planlamaya ve gerçekleştirecek faaliyetlerin kayıtlarını saklamaya gerek olmayabilir.

89 4b Çok Değişkenli X-Tipi RD Matris Diagramı

90 X-TİPİ RİSK DEĞERLENDİRME MATRİSİ X TİPİ MATRİS Tecrübeli bir takım lideri önderliğinde disiplinli bir takım çalışması gerektiren bir yöntemdir. Çalışan sayılarına ve 5 yıllık geçmiş kaza araştırmasına ihtiyaç duyulan bir yöntemdir.

91 X-TİPİ RİSK DEĞERLENDİRME MATRİSİ Ö UK ÖNCEKİ IGK (5 Yıl) BENZER HY KAZA (Sonuç) KRK B OLASILIK C PERSONEL SAYISI ÇOK CİDDİ CİDDİ ORTA ŞİDDET HAFİF ÇOK HAFİF A ÇOK KÜÇÜK KÜÇÜK ORTA YÜKSEK ÇOK YÜKSEK D 1 KİŞİ 1-3 KİŞİ 5 KİŞİ 5-10 KİŞİ 10 FAZLA A = Olasılık x Şiddet B = Olasılık x Önceki Kazalar C = Önceki Kaza x Pers. Sayısı D = Personel Sayısı x Şiddet

92 X-TİPİ RİSK DEĞERLENDİRME MATRİSİ Ö UK IGK HY B=Olasılık x Önceki Kazalar ÖNCEKİ BENZER KAZALAR C=Önceki Kaza x Pers. Sayısı KRK OLASILIK PERSONEL SAYISI ÇOK CİDDİ CİDDİ ORTA A=Olasılık x Şiddet ŞİDDET D=Personel Sayısı x Şiddet HAFİF ÇOK HAFİF ÇOK KÜÇÜK KÜÇÜK ORTA YÜKSEK ÇOK YÜKSEK 1 KİŞİ 1-3 KİŞİ 5 KİŞİ 5-10 KİŞİ 10 FAZLA

93 X-TİPİ RİSK DEĞERLENDİRME MATRİSİ B Daha önce olmuş bir olayın (kazanın) şiddetinin gerçekleşme olasılığı C Önceki bir olayın (kazanın) etkileyeceği personel sayısı A Bir olayın (kazanın) şiddetinin gerçekleşme olasılığı D Bir olayın (kazanın) etkileyeceği personelde bıraktığı şiddetin derecesi RDS = A + B + C + D Elde edilen değerler matris metodolojisi temelli risk değerlendirme tablosuna kaydedilir ve çıkan sonucun büyüklüğüne göre en büyük değerden başlayarak riskler için gerekli önlemler alınır.

94 5 Job Safety Analysis (İş Güvenlik Analizi) JSA

95 RİSK DEĞERLENDİRME / İş Güvenlik Analizi - JSA 1 Yapı Görev adımlarının veya alt görevlerin numaralandırılarak ayrıntılı olarak analiz edilmesi ve bu adımları bozacak durumların ve yapının belirlenmesi temel anlayışını içerir. Bu adım normal olarak işte çalışan ve denenen kişileri de içermelidir. Bundan başka normal standart iş prosedürlerinin yanında seyrek olarak üstlenilen sıra dışı görevlerde hesaba katılır. 2 Tehlikelerin Tanımlanması Alt görevler birer birer gözden geçirilir. Böylece alt görevleri bozabilecek tehlikelerin özellikleri daha kolay anlaşılabilir. Çeşitli sayıda sorular tehlikelerin tanımlanmasına yardımcı olmak amacıyla sorulabilir. (Hangi tip zarar gerçekleşebilir?, Zarar/tehlike için bir kontrol listesi hazırlanabilir mi?, Çalışma esnasında özel bir problem veya sapma meydana çıkabilir mi?, Görevi yapmak için diğer bir yol var mı?, Tehlikeli materyal, teçhizat, makine vb. içeriyor mu?, İş görevi zor mu?) 3 Risklere Değer Biçilmesi Tehlikelerin veya problemlerin her birinin tanımlamasından sonra şiddetin sonucuna göre, maruz kalabilecek kişi sayına ve meydana gelme olasılığına göre değer biçilir. 4 Güvenlik Ölçüsü Önerisi Analizi için önerilen güvenlik ölçümünün büyük bir avantajı uygun kontrol ölçümünün oldukça kolay üretilebilmesidir. Bu aşamada yapılabilecek bir çaba da riskin azaltılması için o görevde tehlike/riske giden yol boyunca kağıt üzerinde öneride bulunmaktır. Alışılagelmiş çalışma ve metotlara kullanışlı ise alternatif metotlar önerilir.

96 2 Kalitatif (Nitel-Sıralı) Yöntemler

97 RİSK ANALİZ METODOLOJİLERİ 2 KALİTATİF (NİTEL TANIMLAYICI SIRALI ORDİNAL) METODLAR Tehlike ve İşletilebilme Çalışması Analizi 1 HAZOP (Hazard and Operability Studies) Olursa Ne Olur Analizi 2 WHAT IF (What İf Analysis?) Ön Tehlike Analizi 3 PHA (Preliminary Hazard Analysis) Birincil Risk Analizi 4 PRA (Preliminary Risk Analysis) İş Güvenliği Analizi 5 JSA (Job Safety Analysis)*C

98 1 Hazard and Operability Studies Tehlike ve İşletilebilme Çalışması Metodolojisi HAZOP

99 RİSK DEĞERLENDİRME / HAZOP AÇIKLAMALAR Kimya endüstrisi tarafından (1963 İngiltere de) geliştirilmiş bir yöntemdir. Günümüzde özellikle Kimya Petrokimya İlaç Nükleer prosesler.için uygun bir analiz yöntemidir.

100 RİSK DEĞERLENDİRME / HAZOP Belirli rehber ve kılavuz kelimeler kullanarak yapılan yapısal ve sistemli bir beyin fırtınası çalışmasıdır. Rehber-Anahtar Kelimeler 1. Yok 2. Fazla 3. Az 4. Ayrıca 5. Kısmen 6. Ters 7. Diğer 8. Geç - Erken 9. Önce Sonra...gibi Kılavuz Kelimler 1. Akış 2. Basınç 3. Sıcaklık 4. Seviye 5. Kompozisyon/Durum 6. Reaksiyon 7. Zaman 8. Sıra gibi

101 HAZOP PROSES AKIM ŞEMASI Sembol Aktivite Çoğunlukla Sonucu OPERASYON* Ürün, başarılan adım, prosesteki ilerleme adımı, değişkenlik adımı DENETLEME Kantitatif veya kalitatif uygulanan TAŞIMA Nakliye veya taşıma GECİKME* Müdahale, çatışma, engel veya gecikme DEPOLAMA* Ambarda depolama, stoklama, bir bölümde tutma

102 2 What İf? Olursa Ne Olur Analizi? What if?

103 OLURSA NE OLUR? Soru Sonuç Tavsiyeler Sorumlu Eylem Zamanı.olursa ne olur?....olursa ne olur?.olursa ne olur?

104 3 Preliminary Hazard Analysis Ön Tehlike Analizi PHA

105 ÖN TEHLİKE ANALİZİ / PHA UYGULAMA Tesisin tasarımı aşamasında tehlikelerin analizi için kullanılan tehlike değerlendirme tekniğidir. Bir işletmede hangi tür tehlikelerin sıklıkla ortaya çıktığını ve hangi analiz metodunun uygulanacağını belirleyen metodolojidir.

106 4 Preliminary Risk Analysis Çeklist Kulanılarak Birincil Risk Analizi PRA

107 BİRİNCİL RİSK ANALİZİ - PRA GENEL ÖZELLİKLERİ Amaç Yer ve Zaman Bu metodun amacı daha çok muhtemel (gerçekleşebilecek) önemli problemlerin acele tespit edilmesini sağlamaktır. Bu metot kapsamlı detaylar sağlamak maksadıyla dizayn edilmemiştir. Tasarım öncesi aşamada kullanılır. Gerekli Bilgiler Tasarım kriterleri; İş ekipmanları ve hammadde özelliklerine ihtiyaç vardır. Sonuçlar Tehlike listeleri ve güvenlik tavsiyeleri Eleman İhtiyacı Tecrübeli iki teknik eleman Zaman-Maliyet Oldukça kısa süre ve maliyeti düşüktür

108 BİRİNCİL RİSK ANALİZİ - PRA PRA YARARLARI Bir işletmedeki/sistemdeki tesisatının/ekipmanının tam olup olmadığını/kusursuz işleyip işlemediğini saptar. Kontrol edilecek hususların atlanılmasını engeller. Listelerindeki sorular işletmeye özel hazırlandığı için, risk değerlendirmesi yapılan tesisin eksiklikleri saptanır. Listelerde belirlenen noksanlıklar için «Birincil Risk Analizi» uygulanarak gerekli önlemler tespit edilir.

109 BİRİNCİL RİSK ANALİZİ - PRA PRA UYGULAMA İki adımda gerçekleştirilir; 1.Check listelerindeki özel sorularla, analizi yapılan tesisin eksiklikleri saptanır. 2.Bir önlemler katalogu ile yapılması gereken düzeltmeler önerilir.

110 BİRİNCİL RİSK ANALİZİ - PRA Proses / Sistem Alt Sistem Formu Dolduran Formu Dolduranın Birimi / Görevi A01 A02 A03 A04 A05 A06 A07 B01 B02 B03 B04 B05 B06 B07 B08 B09 B10 B11 C01 C02 C03 C04 PRA ÇEKLİST Tarih Revizyon No Sayfa No Doküman No TEHLİKELER EVET HAYIR AÇIKLAM

111 3 Karma Yöntemler (Yarı Kantitatif)

112 RİSK ANALİZ METODOLOJİLERİ 3 YARI KANTİTATİF (KARMA) METODLAR Olay Ağacı Analizi Yöntemi 1 ETA (Event Tree Analysis) Hata Ağacı Analizi Yöntemi 2 FTA (Fault Tree Analysis) Neden-Sonuç Analizi (Sebep-Sonuç Analizi) 3 PHA (Cause-Consequence Analysis)

113 1 Fault Tree Analysis Hata Ağacı Analizi FTA

114 HATA AĞACI RD METODU / FTA FTA GELİŞTİRME Hata ağacı analizi kavramı, 1962 yılında Bell Telefon Laboratuvarlarında, Mınutemen kıtalararası balistik füze hedefleme kontrol sisteminin güvenlik değerlendirmesini gerçekleştirmek maksadıyla dizayn edilmiştir.

115 FTA Kullanılan Semboller

116 HATA AĞACI RD METODU / FTA Olaylar Anlamı DİKDÖRGEN Mantık kapısı ile bağlı daha basit olayların elementlerin veya faktörlerin kombinasyonu ile ortaya çıkan olay DAİRE Esas olay (yaprak-başlatan olay). Bu sembol birinci durumdaki problem için kullanılır. Daha ileri bir gelişimi gerçekleştirmeyen, işleme gerek duyulmayan temel bir olaydır. ELİPS Mantık kapısı ile bağlı, yapılması zorunlu olay ÜÇGEN Aktarma sembolü, bağlantı ve birleştirme görevinde kullanılır. VE KAPISI* Sadece sembol altındaki tüm girdi olayların gerçekleşmesi durumunda yukarıda yer alan olayın ortaya çıkması gerçekleşir.

117 HATA AĞACI RD METODU / FTA Olaylar Anlamı VEYA KAPISI Sembol altındaki bir veya birden fazla girdi olaydan en az herhangi birinin gerçekleşmesi durumunda yukarıda yer alan olayın ortaya çıkması gerçekleşir. M N KOMBİNASYON N girdi olay içinden en az M tane gerçekleşirse baştaki olay gerçekleşir. KARE Sebebi tanımlanmamış ve belirsiz bir son olayı tanımlamaktadır. DARALTILMIŞ DAİRE Analizin bu bölümünde daha fazla ilerlemeye ihtiyaç olmadığını işaret eder.

118 2 Event Tree Analysis Olay Ağacı Analizi ETA

119 OLAY AĞACI RD METODU / RTA ETA (Olay Ağacı Analizi) «Olay ağacı analizi başlangıçta nükleer endüstride daha çok uygulama görmüş ve nükleer enerji santrallerinde işletilebilme analizi olarak kullanılmıştır, daha sonra diğer sektörlerde de sıklıkla uygulanmaya başlanmıştır.» Kazayı kaydetmede başlatıcı zincirleme olaylar arasındaki ilişkileri inceleyen tehlike değerlendirme tekniğidir.

120 3 Cause-Consequence Analysis (Neden - Sonuç Analizi / Balık Kılçığı Diyagramı) CCA

121 RİSK DEĞERLENDİRME NEDEN - SONUÇ ANALİZİ «Neden-Sonuç Analizinde balık kılçığı diyagramı olarak da bilinen risk değerlendirme tekniği kullanır.» «Balık kılçığı diyagramı üzerinde kök nedenlere doğru keşif sağlaması açısından Hata Ağacı Analizine benzer.» «Hata ağacı analizi ve olay ağacı analizi yöntemlerini birlikte kullanan tehlike değerlendirme tekniğidir.»

122 PROSES AKIM ŞEMASI SEMBOLLER Neden-Sonuç Analizi / Olaylar Anlamı DAİRE VEYA KAPISI VE KAPISI Esas olay (yaprak başlatan olay). Bu sembol birincil durumdaki problem için kullanılır. Daha ileri bir gelişimi gerektirmeyen, işleme gerek duyulmayan temel bir olaydır. Sembol altındaki bir veya birden fazla girdi olaydan en az herhangi birinin gerçekleşmesi durumunda yukarıda yer alan olayın ortaya çıkması gerçekleşir. Sadece sembol altındaki tüm girdi olayların gerçekleşmesi durumunda yukarıda yer alan olayın ortaya çıkması gerçekleşir. SONUÇ TANIMLAYICI Hata seviyesini belirten son olay veya koşul. H OLAY E DALLANDIRMA OPERATÖRÜ Eğer koşullar uygun ise çıktı «Evet tir», eğer koşullar uygun değilse çıktı «Hayır dır». Dallandırma operatörüne kusur ve başarı ifadelerinden her ikisi de yazılabilir. PY+PN=1