Deri Kanseri. Prof. Dr. Tamer İrfan Kaya Mersin ÜTF, Dermatoloji AD

Transkript

1 Deri Kanseri Prof. Dr. Tamer İrfan Kaya Mersin ÜTF, Dermatoloji AD

2 Deri Kanseri Sıklığı Önemi Deri kanserinin sebepleri: UV (Güneş) Deri kanserleri tipleri ve belirtileri Korunma

3 Deri Kanseri İnsanda en sık görülen kanser Sıklığı son 50 yılda %1000 oranında artmıştır Tüm kanserlerin %40 ı Hayat boyu deri kanseri gelişme riski: 1/5

4 Deri Kanseri Tipleri 1. Bazal Hücreli Karsinom (BHK): 80% 2. Skuamoz Hücreli Karsinom (SHK): 16% 3. Melanom: 4%

5 Kanser İstatistikleri 2010, A.B.D. Melenoma dışı Deri kanseri: 1.2 milyon Tüm diğer kanserler: (melanom dahil) *CA Cancer J Clin milyon

6 Dünya Sağlık Örgütü Tahminleri: Her yıl dünyada deri kanseri sebebi ile ölüm Bu ölümlerin: melanomdan, diğerlerinden Deri kanserlerinin 90% ı güneşten gelen UV ışığı sebebi ile gelişir %10: Radyasyon, HPV, Kr. deri ülserleri, yanık skarı, kimyasallar v.b. En iyi korunma: Güneşten kaçınma

7 Sıklık Son 50 yılda %1000 oranında artmıştır Ozonun azalması İnsanların yaşlanması Bronzlaşma alışkanlığının artışı

8 Koyu renkli deri güneşin kanser yapıcı etkisinden kendini açık renkli deriden çok daha iyi korur Derileri kolaylıkla yanan açık tenli kişilerde deri kanseri gelişme riski çok yüksektir

9 Deri kanseri riskinin arttığı kişiler: Açık tenli olup, güneşte bronzlaşmak yerine kızaranlar Çilli ve çok sayıda beni olanlar Çocukken çok fazla güneşte kalanlar Kasıtlı bronzlaşanlar Kendisinde ve ailesinde deri kanseri hikayesi olanlar Uzun yıllar arazide güneş altında çalışanlar Kapalı yerde çalışan ama hafta sonu tatillerini plajda altında geçirenler Solaryuma gidenler

10 UV - Elektromanyetik Alan Fitzpatrick s Dermatology 2003

11 Güneş Işığı: Dünyaya Ulaşan 99% Görünen ışık ve kızılötesi (ısı) %1 UV: Sıcak değildir, görülemez ve hissedilemez Görülemediğinden aslında bir ışık değildir ama ultraviyole ışığı terimi günlük kullanıma girmiştir

12 Güneş: Faydaları Görünen ışık: görme Kızılötesi: ısınma UV: Vitamin D sentezi: UVB, düşük seviye yeterli Mikroorganizmaları öldürür

13 Güneş: Zararları Güneş yanığı Güneş lekeleri Güneş allerjisi Katarakt Bağışıklık sisteminin baskılanması Deri Yaşlanması Deri Kanseri

14 UV: Kanserojen DNA yı bozar Genlerde değişime sebep olur Çevremizdeki en yaygın kanserojendir Deriden daha derine inemez

15 UV ( nm) UVA ( nm) UVB ( nm) UVC ( nm)

16 Kanserojen etki UVC ***** DNA UVB *** UVA *

17 Atmosferi Geçiş 95 % UVA 5% UVB

18 UVB korunaksız hücreleri öldürür Bakteri Virüs Mantar Deri hücreleri

19 Güneş Yanığı Hücresi: p53 programlanmış hücre ölümü

20 Savunma : Melanin üretimi (bronzlaşma)

21 Yüksek UV seviyesi Yılın belli dönemi (yaz) Günün belli dönemi (10 dan 16 ya) Enlem: Ekvatora yakın bölgeler

22 Yüksek UV düzeyi Düşük ozon ve bulut seviyesi Yüksek yerler Işık yansıtan çevre (kar, su, beyaz binalar, kum)

23

24 Deride UV enerjisini emen moleküller Melanin Savunma DNA Kanser Proteinler Deri yaşlanması

25 UVB - DNA UVB DNA tarafında fazla miktarda emilir DNA da Cyclopyrimidine dimerleri oluşur (CPDs) UVB nin DNA üzerindeki parmak izleri kabul edilirler Mutasyonlar Deri Kanseri

26 Kanser Gelişim: Çok basamaklıdır 1. Kanser Hücresi Geliştirme: Kanserojen (UVB) Genler Ölümsüz hücreler oluşur Vücut çoğalmalarını baskılayabilmektedir 1. Kanser Gelişme: Çoğalmanın başlaması 1. Kanserojen (İkinci UV maruziyeti) 2. Kanserojen olmayan uyarı (UVA, ROS Stress, bağışıklık sistemi baskılanması v.b.): Çoğalmayı tetikleyen uyaranlar

27 UVA ve Deri Fitzpatrick s Dermatology 2003

28 UVA Güneş lekeleri Derinin bağ dokusunu bozar Sarımsı kaba deri Derin kırışıklıklar Foto-yaşlanma

29 Yanlış İnanış: D vitamini için bol bol güneşlenmek gerekir Yaz aylarında saat 10:00 dan önce veya 15:00 den sonra Yüz, eller, kollar (vücut %15 i) açık 6-8 dk/gün güneşe maruz kalmak (günlük işler esnasında) D vit sentezi için yeterli D vitamini depoları gün yeter Beslenme ve spora da önem verilmeli

30 Melanom Derinin renk yapan hücrelerinin kanseri: kahverengi Normal derideki renk verici hücrelerden ya da benlerden gelişebilir Yaz tatillerindeki kısa dönem yoğun güneş riski artırır

31 Melanom En ölümcül deri kanseri ABD: yeni hasta/yıl ölüm/yıl Deri kanserlerinin %4 ü Deri kanseri ölümlerinin %80 i yaş arası kadınlarda en sık görülen 2. kanser

32 Melanom Risk faktörleri: Kişisel ve aile melanom hikayesi Genetik yatkınlık: p16ink4a, p14arf Açık deri, saç, göz rengi Çilli olma Atipik benlerin bulunması 50 den fazla ben bulunması

33 Melanom Risk faktörleri: Güneş yanıkları en önemli sebebidir Önlenebilir risk faktörü Aralıklı, aşırı güneş maruziyeti Çocuklukta: 4 kat risk Daha sonra: 2 kat risk

34 Melanom Öncü Lezyonlar Büyük Doğumsal Benler Atipik Benler Normal derideki renk hücreleri

35 Büyük Doğumsal Benler

36 Atipik Benler: Çirkin Ördek Yavrusu

37 Şüpheli Lezyon ABCD

38 Benlerde Değişiklikler

39 Bilgisayarlı Dermatoskopi Benleri biopsi almadan kez büyüyür Erken dönemde iyi-kötü huylu ayrımına yardımcı olur Şüpheli benlerin fotoğrafı kaydedilir ve 3 ay sonra değişiklikler objektif olarak değerlendirilir

40 Bilgisayarlı Dermatoskopi

41 Bilgisayarlı Dermatoskopi: Takip

42 Melanom Tipleri 1. Yüzeyel yayılan melanom: 70% Çocukluktaki şiddetli güneş yanıkları ile ilişkili

43 Melanom Tipleri 2. Nodüler melanoma: 15% En kötü tip

44 Melanom Tipleri 3. Uçlarda gelişen tip: 10% UV ile ilişki yok Tırnak altında başlayabilir

45 Melanom Tipleri 4. Lentigo maligna melanoma: 5% Derine değil çevreye genişler En iyi tip

46 Metastaz

47 Melanom En önemli faktör: kalınlık 1mm den küçük tümör: %100 kür Metastaz: Ort. 6 ay yaşam süresi Erken tanı ve tedavi hayat kurtarıcı

48 Yanlış İnanış: Benlere bıçak değerse kötü olur İnanışın sebebi: Buna inananlar geç kalıp tümör her yere yayıldıktan sonra çıkan belirtiler sonucu mecburen biopsi aldırıyorlar. Ama iş işten geçtiği için birkaç ayda kaybediliyorlar. Yakınları: Ona zararı olmayan bir beni vardı, bıçak değdi, 2 ayda gitti

49 Bazal Hücreli Kanser İnsanlarda en fazla görülen ama en az tehlikeli tip Aralıklı aşırı güneş maruziyeti Özellikle çocukluk yıllarındaki maruziyet

50 Bazal Hücreli Kanser Açık tenlilerde, ileri yaşlarda Güneş gören yerlerde, özellikle yüzde Kubbe tarzı kabarıklı şeklinde başlar Yavaş büyür Yaraya dönüşür ve dokuları kemirir (Kemirgen yara) Organlara atlamaz Tedavi: cerrahi çıkarılması

51 Bazal Hücreli Kanser: Erken Dönem

52 Bazal Hücreli Kanser

53 Bazal Hücreli Kanser: Kemirgen yara

54 Bazal Hücreli Kanser: Kemirgen yara

55 Skuamoz Hücreli Kanser Toplam, birikici, uzun yıllar güneş maruziyeti Deri yaşlanması eşlik eder Genellikle kanser öncüsü: Güneş keratozları eşlik eder

56 Skuamoz Hücreli Kanser Açık tenli kişiler, güneş gören alanlar Üzeri kabuklu kızarıklık yara kitle %10 hastada lenf bezi ve organlara yayılabilir ABD: hasta/yıl, 2500 ölüm/yıl Tedavi:cerrahi çıkarılması Düzenli güneşten koruyucu kullanmak bu tümörün gelişimini engeller

57 Güneş Keratozları

58 Skuamoz Hücreli Kanser

61 Solaryumlar Suni UV ışığı Bronzlaşma lambaları Özellikle UVA Düşük oranda UVB

62 Solaryum: Uğruna ölünen moda Son 10 yılda kullanımı çok Özellikle genç bayanlar Daha çekici görünebilmek amaçlı Toplam UV maruziyeti Uzun dönem risk : Deri kanseri ve deri yaşlanması

63 Solaryum Deri kanseri İlk çalışmalar: yetersiz bulgular Kullanan kullanmayan karşılaştırdılar Seans sayıları ve süreleri farklı Kanserojen potasiyel açısından uzun dönem etkileri ölçemezler

64 Solaryum Melanoma Meta-Analiz*: melanom riski Yılda 12 kez ve daha fazla kullanım: 10kat risk** *Veierod MB, et al. J Natl Cancer Inst 2003 **Gallagher RP, et al. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev 2005

65 Solaryum Diğer deri kanserleri Risk katsayısı: 2.5 (SHK için) 1.5 (BHK için)

66 Güneşten korunmanın 5 Yolu Gölge arama Giyim Kenarlıklı şapka Güneş gözlüğü SPF30+, güneşten koruyucu krem

67 Güneşten Koruyucular UV yi bloklayan ya da emen kremler SPF (Sun Protection Factor): 4 ile 30+ arası üzerlerinde yazar SPF sayısı UVB ye karşı gücü gösterir Koruma %100 değildir Kişinin ne kadar sürede yanacağını başka faktörler de belirler: deri tipi, günün saati, mevsim, yansıyan UV

68 Güneşten koruyucu kullanma önerileri Maksimum güç SPF 30+, suya dirençli Hem UVB hem de UVA ya karşı koruyan Dışarı çıkmadan 15 dakika önce sürülmelidir: Maksimum etki için deri tarafından emilmesi sağlanır Bolca sürülmelidir: Gerekenin yarısı kadar sürülürse %50 az korur En az 2 saatte bir yenilenmeli, terleme, yüzme sonrası yenilenmeli Güneşten korunmada ilk ve tek seçenek olmamalıdır

69 Güneşten Korunma Maruziyetin azaltılması: güneşlenme, güneş yanığı, solaryumdan kaçınılmalı Gölge aranmalı Koruyucu elbise kullanılmalı Uzun kollu giysiler Geniş kenarlı şapkalar Öğle saatlerinde dışarı çıkmama arası

70 Çocukların Korunması Hayatımız boyunca aldığımız UV nin %80 ini ilk 18 yılda almaktayız UV Görünmez hasar Onlarca yıl sonra deri kanseri Çocukken güneş yanığı melanom, BHK Güneşten korunma bebeklikte başlamalı

71 Toplumun eğitimi Dermatologların toplumu eğitme programları 25 yıl kadar önce başladı

72 Toplum Eğitimi

73 Toplum Eğitimi Buna karşın bronzlaşma alışkanlıkları ve buna bağlı deri kanserleri hala artmaktadır

74 Problem bilgisizlik mi? Kolej öğrencileri, tıp fakültesi öğrencileri, hemşireler, doktorlar güneşin kanser yapıcı etkilerini iyi bilmelerine karşın güneşlenmeye devam etmektedirler Bu özellikle çok üzücüdür, çünkü deri kanseri sebebi en iyi bilinen ve teorik olarak önlemesi en kolay olan kanserdir

75 Toplumun Bakış Açısı Bronz kişi imajı:çekici ve zengin İnsanlar bronzlaşmak istemektedir Hatta güneşten koruyucuları güneşin altında kızarmadan daha uzun süre kalabilmek için kullanmaktadırlar

76 Toplumun bu Bakış Açısı Değiştirilmelidir Bronzluk sağlıklı cildin belirtisi değildir Deri hasarının bir belirtisidir Brozluk deri hücrelerinin DNA larını kanserojen UV den korumaya çalışma çabalarının bir göstergesidir

77 Bronzlaştırıcı kremler UV bronzluğuna bir alternatiftirler Dihidroksiaseton (DHA): Krem, jel, sprey Deri proteinlerine yapışıp bronz renk oluştururlar Fakat bunların sağladığı bronzluk güneşten yeterli derecede korumaz

78 Sonuçlar Deri kanseri insanlarda en sık görülen kanserdir UV (doğal-suni) Deri kanseri Bronzluk deri hasarını gösterir Toplumun UV nin bu tehlikeli etkileri konusunda ve derisini nasıl koruyabileceği eğitilmesi gereklidir Bu amaçla toplum eğitim programları hazırlanması çok önemlidir TEŞEKKÜLER