Din Öğretiminde Kullanılabilecek Yöntem ve Stratejiler

Transkript

1 Din Öğretiminde Kullanılabilecek Yöntem ve Stratejiler Günümüz dünyasında siyasi, dini, kültürel, sosyal, ekonomik vb. birçok alanda çok hızlı değişmeler meydana gelmektedir. Hayatın birçok alanındaki bu değişim ve dönüşümlerin ülkelerin eğitim anlayışlarında da bazı değişim ve düzenlemeleri zorunlu kılmaktadır. İnsana bakış, ona atfedilen değer, okuldaki pozisyonu ve algılanış biçimi, öğretmen rolleri, kullanılan metot ve teknikler gibi daha sayabileceğimiz birçok konuda artık geleneksel anlama biçimleri ve uygulamalarından uzaklaşmak gerektiği fikri ağırlık kazanmakta ve yeni bir bakış açısı önerilmektedir. Eğitimdeki paradigma değişimine baktığımızda nesnellikten öznelliğe doğru bir sürecin işlediğini söyleyebiliriz. Öğrenenlerin daha önceden hazırlanmış içeriği aynen alması ve davranışsal olarak göstermesi şeklinde tanımlanabilecek olan davranışçılıktan, bilişsel süreçlerin ihmal edildiğini, öğrenmenin sadece davranışsal sonuçlarla ilişkilendirilmesinin yetersiz kalacağını ve öğrenmenin daha karmaşık bir durum arz ettiği fikrini öne çıkaran bilişselciliğe, nihayet bilişsel yaklaşımın temel parametrelerini kullanarak yeni bir anlayış ortaya koyan yapılandırmacılığa doğru bir değişim çizgisi görülmektedir. Bu paradigma değişiminde geleneksel olarak kabul edilen öğretme kavramı yerine öğrenme kavramı merkezi bir konuma oturtulmuştur. Öğrenen, pasif ve bilgiyi olduğu gibi alan bir konumdan bilgiyi kendisi için oluşturan ve bu süreçte aktif olan bir konuma geçerken, öğretmen ise süreçte rehber ve kolaylaştırıcı fonksiyonunu üstlenmiştir. Öğrenenlerin program sonunda ne öğrendiği değil, öğrenme sürecindeki performansı değerlendirme çalışmalarında öne çıkmıştır. Eğitimdeki bu gelişmelerden din eğitimi ve öğretimi alanı da etkilenmiş ve son yıllarda yeni program çalışmalarında benzer yaklaşımlar tercih edilmiştir. Bu bağlamda öğrenme ve öğrencinin aktif katılımını öngören ve din öğretiminde kullanılabileceğini düşündüğümüz yöntem ve stratejilerden önemli gördüğümüz bazılarını paylaşmak faydalı olacaktır. 1. Örnek Olay Yöntemi: Gerçek hayatta karşılaşılan problemlerin sınıf ortamında çözülmesi yoluyla öğrenmenin sağlanmasıdır. Örnek olay, bir olayın, durumun, problemin ya da koşulun anlaşılması için olayda geçen bütün değişkenlerin analiz edilerek bir sonuca ya da yargıya varılması işlemidir. Örnek olaylar, genelde yazılıdır, ama yazılı olması da şart

2 değildir. Olay anlatılarak, okunarak, ses ve gösteri araçlarından yararlanılarak sunulabilir. Örnek olay yazılı ya da görsel olabilir. Öğrencilerin gerçek yaşamda karşılaşabilecekleri gerçek ya da hayali bir olay veya problem kullanılabilir. Bu yöntemde öğrencilerin olaya aktif bir şekilde katılmaları beklenir. Öğrenciler olayı öğrenir, verileri analiz eder, sorunu değerlendirirler. Tartışarak olayın nedenlerine ya da çözümüne ilişkin öneriler getirirler. Pek çok konu bu yöntemle birlikte sınıfa getirilebilir. Öğrenciler tartışarak öğrenme imkanına kavuştukları için bu yöntemden oldukça hoşlanırlar. 2. Probleme Dayalı Öğrenme: Probleme dayalı öğrenme, genel bir model olarak ilk önce tıp eğitiminde kullanılmak üzere geliştirilmiştir. Probleme dayalı öğrenme bir anlamda yetişkinlerin tıp alanındaki problemleri çözmeleri için geliştirilmiş bir yöntemdir. Bu modelin tıp alanında geliştirilmiş olmasının çok önemli bir nedeni bulunmaktadır. Geleneksel olarak tıp okulları doktorlara bir yığın bilgiyi ezberlemelerini ve bunları klinik vakalara uygulamalarını beklemektedir. Fakat bu yaklaşım doktorları tam olarak gerçek dünyadaki tıbbi problemleri tespit etme ve çözme noktasında yetiştirmemektedir. Öğrenciler temel tıp bilgilerini ezberlemekte ve testlerde bunları yazarak eğitimlerini tamamlamakta, gerçek durumlara bu bilgileri uygulamadıkları için de çok çabuk unutmaktadırlar. Bu eksiklikleri gidermek için geliştirilen probleme dayalı öğrenme daha sonra, ekonomi, eğitim, mühendislik gibi birçok alanda etkili olmuştur. Problem çözmeye dayalı öğrenme, karmaşık ve gerçek hayat problemlerinin araştırılması ve çözümü etrafında organize edilmiş ve bireylerin hem zihin hem de beceri yönünden aktif katılımlarını gerektiren, tecrübeye dayanan öğrenmeyi ifade etmektedir. Probleme dayalı öğrenmede öğretmenlerin her bir aşamada farklı rolleri vardır. Birinci aşamada öğretmen bir problem geliştirir ve onu müfredatın içine yerleştirir. Daha sonra bu problem aracılığıyla öğrencilere öğrenmelerinde rehberlik yapar, son aşamada ise öğrenciler problemi çözerken öğretmen de onların performansını değerlendirir. Probleme dayalı öğrenmenin hedeflerinin gerçekleştirilebilmesi için öğrencilerin üç temel hususu öğrenmeleri gerekmektedir. Birincisi; gerekli temel bilgi yapısının öğrenilmesi (öz bilgi), ikincisi; okulda ve okul dışında problem durumlarıyla ilgili olarak

3 bilgiyi etkili bir şekilde kullanma becerisi (anlama), üçüncüsü ise; bu bilgiyi genişletme/geliştirme becerisi ve gelecekteki problemlerle ilişkilendirmek için stratejiler geliştirmek (bilginin aktif kullanımı). 3. Projeye Dayalı Öğrenme: Projeye dayalı öğrenme aslında düşünce olarak yeni bir olgu değildir. Bilerek veya bilmeyerek birçok eğitimci bu yöntemi kullanmaktadır. Projeler yapmak, deneyime dayalı etkinlikler gerçekleştirmek, disiplinler arası temalar geliştirmek, alan gezileri yapmak ve laboratuar araştırmaları uygulamak okullarda uzun süredir devam eden bir gelenektir Bu yaklaşım öğrencilerin daha iyi ve derin anlamalar gerçekleştirebilmesine yardımcı olduğu için eğitim dünyasında etkili bir yaklaşım olarak görülmektedir. Thomas a göre (2000, s.1) projeye dayalı öğrenme, öğrenmeyi projeler etrafında organize eden bir modeldir. Yapılan tanımlamalara göre projeler ilgi çekici soru veya problemlere dayanan, öğrencileri proje tasarlama, problem çözme, karar verme veya araştırma içine dahil eden karmaşık görevlerdir. Projeye dayalı öğrenme öğrencilere belirlenen zaman periyodu içerisinde özerk bir şekilde çalışma fırsatı vermekte ve onların gerçekçi ürünler ve sunumlar yapmasını sağlamaktadır. Thomas (2000), projeye dayalı öğrenmenin beş temel kriteri olduğundan söz etmektedir. Bunlar; 1. Projeye dayalı öğrenmede projeler, müfredatın çevresinde değil merkezindedir. 2. Projeye dayalı öğrenmede projeler, ilgili disiplinin ilkeleri ve merkezi kavramlarıyla karşılaşmaları için öğrencileri sürükleyen problem ve sorular üzerine odaklanır. 3. Projeler, öğrencileri yapılandırıcı araştırmalara dahil eder. 4. Projeler önemli bir dereceye kadar öğrenciler tarafından yürütülür. 5. Projeler, okuldaki soyut bilgilerden ziyade gerçeğe uygundur. 4. Eğitici Drama Günümüzde okulun en önemli işlevlerinden bir tanesinin, bilginin yeni kuşaklara aktarılması, öğrencilerin hayata hazırlanması olduğu belirtilmektedir. Ancak sadece bilginin aktarılması şeklinde gerçekleşen bir eğitim, öğrencileri gerçek hayata hazırlayamadığı gerekçesiyle sıkça eleştirilmektedir. Okullarda öğrenilen bilgi, okul

4 ortamında ve okul içi bağlamlarda kullanılabilirken, bu bilginin daha sonra gerçek hayatta kullanılmasında gerekli başarı elde edilememektedir. Bunun yerine bilginin gerçek bağlamlar içinde öğrenilmesi gerektiği üzerinde durulmakta ve bunun daha anlamlı, kalıcı ve etkili olacağı vurgulanmaktadır. Drama nın da özellikle bu konuya odaklandığını rahatlıkla söyleyebiliriz. Genel bir tanımlama yapılacak olursa; bir kavramı, bir fikri ya da bir yaşantı veya olayı tiyatro tekniklerinden yararlanarak oyun ve oyunlarla canlandırma olarak tanımlanabilecek drama, bir nevi gerçek hayatın bir provası şeklinde değerlendirilebilir. Öğrenme sürecine etkin bir şekilde katılım ve etkileşimi öngören, bireyin sosyalleşmesine, güven ve kendine saygı geliştirmesine katkı sağlayan, iletişim ve problem çözme becerileri kazandıran, zihinsel, duygusal ve davranışsal boyutları içeren bir yöntem olan dramanın din eğitim ve öğretiminde uygulanabilirliği üzerinde mutlaka durulmalıdır. Yaparak yaşayarak öğrenmeye dayalı bir yöntem olması nedeniyle, geleneksel din eğitimi uygulamaları yanında bir alternatif olarak düşünülebilir. 5. Geri Plandaki Düşünceleri Bulma: Öğrencilerin işlenen konuyu ya da konuyla ilgili olayları analiz ederek açıkça ifade edilmemiş düşünceleri keşfetmeye çalışmasıdır. Örneğin; kıssa, dinî hikâyeler ve tarihî bir olay işlendiği zaman kişilerin neden böyle davrandıklarını, ne düşünüyor olduklarını bulmadır. 6. Slogan Bulma: Öğrencilerden işlenen konunun ana düşüncesini yansıtan bir slogan üretmeleri istenir. 7. Reklam Hazırlama/Poster Afiş Hazırlama: Öğrencilerin işlenen konuya ilişkin televizyon ya da gazete için tanıtıcı reklamlar, posterler ya da afişler tasarlamasıdır. 8. Şiir-Hikaye Yazma: Öğrencilerin işlenen konunun önemli noktalarını yansıtan şiir ya da öykü yazmalarıdır. 9. Görseller Oluşturma: Öğrencilerin işlenen konuyu, grafik, resim, karikatür, tablo, şema, şekil vb. herhangi bir görsel imge ile göstermesidir.

5 10. Kendini Değerlendirme: Öğrencilerin neyi ne kadar öğrendiklerini incelemesi, öğrenme sürecinin başındaki ve sonundaki düzeyine bakarak ne kadar gelişme gösterdiğini belirlemesidir. 11. Bulmaca: Öğrencilerin konu ile ilgili bulmaca hazırlaması ya da öğretmen tarafından hazırlanmış bir bulmacayı çözmesidir. 12. Görüşme Yapma: Öğrencilerin öğrenilenlerle ilgili birbirlerine ya da bilgi alma amaçlı gerçek yaşamdaki insanlara sorular sorması ve bu sorulara cevap almasıdır. 13. Alan Gezileri: Öğrencilerin, öğrenilenlerle ilgili mekânlara yaptıkları inceleme gezileridir. Geziler doğal çevreye, müzeye, kent içindeki kurum ve yerlere olabilir. 14. Kavram Haritası Oluşturma: Konu ile ilgili başlıca kavramların, merkezi bir kavram etrafında birbirleriyle ilişkilerini gösterecek bir haritanın oluşturulmasıdır. 15. Beyin Fırtınası: Öğrencilerin açık fikirli olarak bir konu, olay veya problem durumu hakkında düşünme ve mantıklı olup olmadığı endişesine kapılmadan olabildiğince çok sayıda fikir üretmesidir. 16. Akrostiş Tekniği: Öğrencilerin, sözcüklerin ilk harflerinin bir şifre kavram, söz öbeği veya cümle verecek biçimde alt alta sıralamasıdır. Kaynakça: Delilse, R. (1997). How to Use Problem-Based Learning in the Classroom. Alexandria, Virginia USA: Association for Supervision and Curriculum Development. Fer, S. ve Cırık, İ. (2007). Yapılandırmacı Öğrenme: Kuramdan Uygulamaya. İstanbul: Morpa Yayınları. Küçükahmet, L. (1998). Öğretim İlke ve Yöntemleri. İstanbul: Alkım Yayınları.

6 McGrath, D. (2002). Getting Started With Project-Based Learning. Learning & Leading With Technology. 30/ Milli Eğitim Bakanlığı. (2006). İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (4,5,6,7 ve 8. Sınıflar) Öğretim Programı ve Kılavuzu. Ankara. Savery, J. R. ve Duffy, T.M. (1996). Problem Based Learning: An Instructional Model and Its Constructivist Framework. B.G. Wilson (Ed.). Constructivist Learning Environments İçinde New Jersey: Educational Technology Publications Thomas, J.W. (2000). A Review of Research On Project-Based Learning. index.php/site/re/pbl_research/ ( ).