CBS KULLANARAK KEMALPAŞA DAĞI'NDAKİ ORMAN YANGIN GÖZETLEME KULELERİNİN GÖRÜNÜRLÜK ANALİZLERİNİN YAPILMASI VE ALTERNATİF GÖZLEM NOKTALARININ SAPTANMASI

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "CBS KULLANARAK KEMALPAŞA DAĞI'NDAKİ ORMAN YANGIN GÖZETLEME KULELERİNİN GÖRÜNÜRLÜK ANALİZLERİNİN YAPILMASI VE ALTERNATİF GÖZLEM NOKTALARININ SAPTANMASI"

Süleyman Akyüz
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 CBS KULLANARAK KEMALPAŞA DAĞI'NDAKİ ORMAN YANGIN GÖZETLEME KULELERİNİN GÖRÜNÜRLÜK ANALİZLERİNİN YAPILMASI VE ALTERNATİF GÖZLEM NOKTALARININ SAPTANMASI VISIBILITY ANALYSES FOR OBSERVATION FIRE TOWERS IN KEMALPAŞA MOUNTAIN AND DETERMINING ALTERNATIVE OBSERVATION POINTS Yılmaz AŞKIN Dokuz Eylül Üniversitesi, Buca Eğitim Fakültesi, Coğrafya Eğitimi ABD, Buca-İzmir Tel: , Faks: , ÖZET İzmir ili sınırları içerisinde yer alan ve yaklaşık 414 km 2 lik bir sahayı kapsayan Kemalpaşa (Nif) Dağı aynı zamanda İzmir kent merkezine yakın ve rekreasyon değeri yüksek ormanlara sahiptir. Yangına karşı hassas Akdeniz vejetasyonunun yer aldığı saha özellikle yaz mevsiminde sık sık yangın tehlikesiyle karşı karşıya kalmaktadır. Bu çalışmada, birden fazla orman işletme şefliğinin sorumluluk sahasına giren Kemalpaşa Dağı'ndaki mevcut yangın gözetleme noktalarının görünürlük analizleri (Visibility Analysis) CBS kullanılarak yapılıp halihazırdaki görülebilir saha haritalanıp değerlendirmesi yapılmış ve ek olarak alternatif gözlem kuleleri yine CBS kullanılarak saptanmış ve senaryo değerlendirilmiştir. Anahtar Kelimeler: Görünürlük Analizi, Bitki Örtüsü, Orman Yangını, Yangın Gözetleme Kulesi, CBS (GIS) Abstract Kemalpasa Mountain which is also knows as Nif Mountain has an area of 414 km² also has forests that are recreationally valuable and close to Izmir city. This area where the fire sensitive Mediterranian Vegetation can be seen, is under fire risk especially during summer. In this study, the visibility analysis of the current fire observation towers at Kemalpasa Mountain were made and the present visible areas were mapped by using GIS and in addition alternative observation towers were determined and the scenario was assessed by using GIS again. Key Words: Visiblity Analysis, Vegetation Cover, Forest Fire, Fire Observation Tower, GIS

2 Lokasyon Şekil 1: Çalışma sahasının lokasyon haritası Çalışma Sahasının Koordinatları: 38 28' 10,22'' N 27 13' 45,04'' E 38 18' 25,87'' N 27 13' 43,19'' E 38 28' 07,28'' N 27 29' 35,00'' E 38 18' 23,10'' N 27 29' 31,62'' E

3 Materyal ve Yöntem Bu çalışmada sahanın 1:25000 ölçekli topografya haritalarından sayısallaştırılarak oluşturulan sayısal arazi modeli (Digital Elevation Model, DEM) altlık olarak kullanılmıştır. Buna ek olarak yine 1:25000 ölçekli meşcere haritaları sayısallaştırılarak veritabanı oluşturulmuştur ve bitki örtüsü katmanı olarak kullanılmıştır. Kullanılan diğer bir katman da sahadaki ulaşım durumunu gösteren yol katmanıdır. Sayısallaştırma işlemleri bittikten sonra görünürlük analizi sorgulamalarına geçilmiş ve sorgulamalar sonucunda elde edilen poligonlar da ayrı katmanlar olarak saklanmıştır. Gözlem noktalarının tarama açıları tüm sahayı tarayabilmeleri için 360 olarak kabul edilmiş ve görüş yükseklikleri yangın sırasında sadece doğrudan zemindeki alevleri değil yerden yükselen dumanları da görebilmeleri için 100 m yüksekliği tarayacak şekilde sınırlandırılmıştır. Dairesel tarama yaptığı varsayılan kulelerin tarama menzili yarıçapları, çalışma sahasının sınırlarına olan uzaklıklara göre belirlenmiştir. Halihazırdaki kulelerin göremedikleri sahalar ile varsayılan kulelerin göremedikleri sahalar arasındaki alansal fark hesaplanmış ve olası kulelerin yapılması halinde sahanın görünebilirliğinin ne oranda artacağı saptanmıştır. Tüm kulelerin var olduğu düşünüldüğünde ortaya çıkacak durum, daha görsel, akılda kalıcı ve yorumlanmasının pratik olması amacıyla 3 boyutlu arazi modeli üzerinde dört farklı yönden gösterilmiştir. Bu sayede sahadaki hangi orman topluluklarının ne kadar yangın tehlikesi altında olduğu ve varsayılan kulelerin bunu hangi oranda değiştirebileceği ortaya konmuştur. Mevcut Durum Akdeniz ikliminin hüküm sürdüğü sahada tipik Akdeniz vejetasyonu elementleri olan kızılçam, maki ve garig elementleri, yer yer bozulmuş meşe toplulukları ve yüksek sahalarda karaçamlar görülmektedir. Sorgulamada bitki örtüsü katmanı olarak kullanılan bu haritayı elde etmek için,

Kullanılan diğer bir katman da sahadaki ulaşım durumunu gösteren yol katmanıdır.

4 orman işletme şefliklerinin kullandığı ve güncellediği, hava fotograflarından derlenmiş 1:25000 ölçekli amenajman haritaları sayısallaştırılmıştır. Nif Dağı gözetleme kulesi aktif olarak kullanılmakta olup, sorgulamada uygulanan kriterlere göre taradığı sahanın %44,5'ini görebilmektedir. Doğancılar gözetleme kulesi mevcut olup, yapılan sorgulamada kullanılan kriterlere göre taradığı sahanın %18,6'sını görebilmektedir.

Nif Dağı gözetleme kulesi aktif olarak kullanılmakta olup, sorgulamada uygulanan kriterlere göre taradığı

5 Halihazırdaki kulelerin görebildikleri alanlar bir katman oluşturularak bitki örtüsü katmanı ile çakıştırıldığında yapılan sorgulama sonucu şu anda görülebilen saha 216,34 km² olup bu oran olarak çalışma sahasının % 52,26'sına denktir. Görülemeyen sahalar ise 197,66 km² 'dir ve bu da sahanın şu andaki kulelerle %47,74'ü görülemiyor demektir. Görülemeyen alanların haritasına baktığımızda büyük çoğunluğu, yangına karşı hassas olan kızılçam sahalarının oluşturduğu görülmekte. Bu da, sahanın risk haritasını hazırlarken öncelikle göz önünde tutulması gereken bölgeleri işaret etmektedir Olası Durum

Görülemeyen sahalar ise 197,66 km² 'dir ve bu da sahanın şu andaki kulelerle %47,74'ü görülemiyor demektir.

6 Olası gözetleme kulelerinden ilki 1162 m yükseltiye yapılabilecek Kuru Tepe kulesidir. Bu kule var olsaydı, sorgulama kriterlerine göre, taradığı dairesel alanın %55,1'ini görebilecekti. Diğer bir alternatif kule de Ayrıcadağı Tepesi kulesi olabilir. Bu kulenin görünürlük sorgulaması sonucunda, verilen ölçütlere göre taradığı sahanın %37,6'sını görebileceği hesaplanmıştır. Son olarak önerilen gözetleme noktası ise Dededağı tepesi kulesidir. Bu kule var olsaydı, görebileceği alan taradığı dairesel alanın %42,7'si olacaktı.

Diğer bir alternatif kule de Ayrıcadağı Tepesi kulesi olabilir.

7 Önerilen üç kule ile birlikte sahada var olan iki kulenin tarama alanları tek bir katmanda toplanıp bitki haritasıyla birlikte yeniden sorgulandığında ortaya tüm kuleler var olsa bile görülemeyen sahalar çıkmaktadır. Burada mevcut durumla senaryo karşılaştırılabilmektedir. Tüm kuleler var olsaydı görülemeyen alan 26,11 km² 'ye düşmektedir. Görülebilen sahalar ise 387,89 km² 'ye çıkmaktadır. Görülemeyen alan oranı %6,31'e gerilemektedir. Gözlem noktalarına ulaşım olanakları açısında sorgulama yapabilmek için ise sahanın sayısallaştırılmış yol durumu haritası katman olarak kullanılmış ve kulelerin bulundukları noktalar ile sorgulanmıştır. Sonuç olarak halihazırdaki kulelere ulaşım açısından bir sorun olmamakla

Görülebilen sahalar ise 387,89 km² 'ye çıkmaktadır. Görülemeyen alan oranı %6,31'e gerilemektedir.

8 birlikte, varsayılan kulelerden sadece Dededağı Tepesi kulesine toprak yol vardır. Ayrıcadağı T. ve Kuru T. gözlem noktaları kurulmak istenirse öncelikle söz edilen noktalara dört mevsim açık yol yapılmalıdır. Tüm kulelerin mevcut olduğu varsayılırsa, sahada görülemeyen bölümler ve görülebilen alanlarda kalan bitki örtüsü katmanlarının, sayısal arazi modeli (DEM) üzerine giydirilerek (drape) elde edilen SE-NW, NE-SW, NW-SE ve SW-NE yönlü 3 boyutlu görüntüleri. Sonuç Kemalpaşa (Nif) Dağı'nda var olan gözlem noktalarının görünürlük analizleri yapılmış ve halihazırda sahanın %52,26'sının görülebildiği saptanmıştır. CBS kullanılarak katman (layer) mantığıyla yapılan sorgulamalar ve saptamalarla üç farklı yeni gözlem noktası belirlenmiştir,

Tüm kulelerin mevcut olduğu varsayılırsa, sahada görülemeyen bölümler ve görülebilen alanlarda kalan bitki örtüsü katmanlarının, sayısal arazi modeli (DEM) üzerine giydirilerek (drape)

9 Bunların da mevcut olduğu varsayılarak yeni bir senaryo üretilmiş ve bu senaryoda görüş alanının ne derecede artacağı, hangi sahaların kör nokta olarak kalacağı, ortaya konmuştur. Kulelere ulaşım sorunu olup olmayacağı da yol katmanı ile yapılan sorgulama sonucunda belirlenmiştir. Bütün gözlem noktaları var olmasına rağmen yine de görülemeyecek olan sahaların belli vadi içleri, kulelerin tarama yönüne göre dulda tabir edilebilecek sahalar oldukları görülmektedir. Söz edilen görülemeyen alanların yerleşim bölgelerindeki ve beşeri faaliyetin yoğun olduğu tarım sahalarındaki insanlar tarafından bir yangın durumunda öncelikle fark edilebilecek durumda olması ve yangın ihbarlarının yapılabilecek olması yüzünden fazla risk teşkil ettiği söylenemez. Sahanın geneline bakıldığında korunmaya en çok ihtiyaç duyan kızılçam ve karaçam ormanlarının görüş sahası içinde kaldığı ve yangın durumunda acil müdahaleye imkan olduğu görülmektedir. En son kısımda, tüm sorgulamalar sonucunda elde edilen katman, sayısal arazi modeli (DEM) üzerine giydirilerek (drape) dört farklı yönden 3 boyutlu modeller elde edilmiştir. Bu şekilde görsellik ve sonuçları analiz kolaylığı sağlanmıştır. Bu çalışmada öncelikli amaç, söz konusu sahadaki orman risk haritasını ortaya koymaktan çok Coğrafi Bilgi Sistemleri'nin bu ve benzeri çalışmalarda ne şekilde kullanılabileceğini göstermektir. Görünürlük analizleri aynı zamanda cep telefonu, telsiz, televizyon vericilerinin, deniz fenerlerinin tarama sahalarının ve sinyallerin alıcılar tarafından alınabilirliğinin sorgulanmasında ve uygun verici yerleri seçiminde de kullanılarak en uygun noktanın seçilmesine imkan tanımakta ve maddi yönden tasarruf ettirmektedir. Bir diğer kullanım alanı ise rekreasyon alanlarındaki tesislerin inşaatından önce manzarayı görüp görememenin sorgulanmasıdır. Kaynakça TUROĞLU, H., 2000, Coğrafi Bilgi Sistemlerinin Esasları, Acar Matbaacılık ve Yayıncılık Hizmetleri A.Ş., İstanbul ULUSAL CAD VE GIS ÇÖZÜMLERİ BİLGİSAYAR A.Ş., 1999, Netcad Kullanım Kılavuzu, Ankara YOMRALIOĞLU, T., Coğrafi Bilgi Sistemleri, temel Kavramlar ve Uygulamalar, Seçil Ofset, İstanbul

Bütün gözlem noktaları var olmasına rağmen yine de görülemeyecek olan sahaların belli vadi içleri, kulelerin tarama yönüne göre dulda tabir edilebilecek sahalar oldukları görülmektedir.

Benzer belgeler

Yangın Gözetleme Kulelerinin Lokasyonlarının CBS Ortamında Görünürlük Analizi İle Değerlendirilmesi

I. Ulusal Akdeniz Orman ve Çevre Sempozyumu, 26-28 Ekim 2, Kahramanmaraş KSÜ Mühendislik Bil. Der., Özel Sayı, 22 226 KSU J. Engineering Sci., Special Issue, 22 Yangın Gözetleme Kulelerinin Lokasyonlarının