17 Mayıs 2016 HAZIRLIK ÇALIŞTAYLARI SONUÇ RAPORU (ÖZET)

Transkript

1 17 Mayıs 2016 HAZIRLIK ÇALIŞTAYLARI SONUÇ RAPORU (ÖZET)

2 İÇİNDEKİLER Giriş 2 Sanayi İşbirliği Programı 3 SİP Yönetmeliği İş - Akış Şeması 5 SİP Yönetmeliği İhale ve Uygulama Süreçleri. 6 Sağlık Sektörü SIP Hazırlık Çalıştayı 9 Sağlık Sektörü Tespit ve Öneriler Sağlık Sektörü SIP Hazırlık Çalıştayı Sonuçları 13 Ulaştırma Sektörü SIP Hazırlık Çalıştayı 15 Ulaştırma Sektörü Tespit ve Öneriler.. 17 Ulaştırma Sektörü SIP Hazırlık Çalıştayı Sonuçları 20 Enerji Sektörü SIP Hazırlık Çalıştayı 22 Enerji Sektörü Tespit ve Öneriler 24 Enerji Sektörü SIP Hazırlık Çalıştayı Sonuçları 27 Bilişim Sektörü SIP Hazırlık Çalıştayı Bilişim Sektörü Tespit ve Öneriler 31 Bilişim Sektörü SIP Hazırlık Çalıştayı Sonuçları. 32 1

3 GİRİŞ tarihinde Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı himayesinde, Ankara Ticaret Odası ve OSTİM işbirliğinde Kamu Alımlarında Sanayi İşbirliği Programı Konferansı planlanmıştır. Konferans, Sanayi İşbirliği Programının ilgili sektörlerde (Enerji, Sağlık/Tıbbi Cihaz, Ulaştırma, Bilgi Teknolojileri vb.) etkin kullanımının sağlanmasına yönelik yol haritasının belirlenmesini amaçlamaktadır. Konferans sonunda ortaya çıkacak olan görüş ve tespitlerin raporlanarak bir yol haritası niteliğinde ilgili kurum ve kuruluşlara ve özel sektöre ışık tutması beklenmektedir. Bununla birlikte; SIP Yönetmeliği konusunda farkındalık ve kamuoyu oluşturulması, Kamu kurumları ve özel sektör görüşlerinin alınarak yönetmeliğin uygulanabilirliğinin desteklenmesi ve kolaylaştırılması, İyileştirmeye açık alanlar için ortak görüş ve eylem planı oluşturması amaçlanmıştır. Söz konusu amaçlara ulaşılması ve konferansın içerik kapsamında daha güçlü bir şekilde desteklenmesi amacı ile hazırlık çalıştayları yapılmıştır. Enerji, Medikal Sanayi ve Ulaştırma Sektörlerini temsil eden OSTİM Kümeleri, ASO üyeleri ve Teknokent Bilişim ve Telekominikasyon Kümelenmesi tarafından gerçekleştirilen çalıştaylar ile konferans öncesinde Sanayi İşbirliği Programı odağında sektörlerin görüşlerini yansıtan ön raporların hazırlanması hedeflenmiştir. Hazırlık çalıştayları; Sağlık / Tıbbi Cihaz Sektöründe, OSTİM Medikal Sanayi Kümelenmesi tarafından 16 Mart 2016, Ulaştırma/Haberleşme Sektöründe, Anadolu Raylı Ulaşım Sistemleri Kümelenmesi tarafından 17 Mart 2016, Enerji Sektöründe OSTİM Yenilenebilir Enerji ve Çevre Teknolojileri Kümelenmesi tarafından 18 Mart 2016, Bilişim ve Telekominikasyon Sektöründe, Teknokent Bilişim ve Telekominikasyon Kümelenmesi tarafından 07 Nisan 2016 tarihlerinde Ankara Ticaret ve Sanayi Odası nda gerçekleştirilmiştir. Çalıştay üç ana bölümden oluşmuştur, açılış konuşmalarının ardından başlatılan birinci bölümde katılımcılar SİP kapsamı ve sağlık sektörü ile ilişkili alanları hakkında görüşlerini dile getirmiştir, ikinci bölümde ise katılımcılar SİP in geliştirilmesi, daha etkin kullanımına yönelik önerilerini sunmuşlardır. Son olarak dile getirilen tüm görüş ve öneriler özetlenerek katılımcılarla paylaşılmıştır. Bu belge görüş ve önerilerin derlendiği bir taslak rapor niteliğinde olup, ilgili sektörde SİP Tebliği ve Uygulama Esaslarına ilişkin çalıştay sonuçları ışığında derlenen sektör görüşlerini kapsamaktadır. Çalıştay sonucunda ortaya çıkan mevcut belgenin, tarihinde gerçekleştirilecek olan Kamu Alımlarında Sanayi İşbirliği Programı Konferansına katkı vermesini temenni ederiz. 2

4 SANAYİ İŞBİRLİĞİ PROGRAMI Sanayi İşbirliği Programı, yüksek teknolojili kamu alımlarında yerli sanayiye iş payı verilerek, yerli sanayinin iş yapabilme yeteneği ve teknoloji yoğunluğunun yükseltilmesi ne yönelik teknoloji transfer mekanizmasıdır. Dünyada kamu alımları, yerli sanayinin ve teknolojinin gelişmesine büyük katkı sağlayan bir sanayi politikası aracı olarak uygulanmaktadır. Birçok ülkenin, kamu alımları gerçekleştirirken sanayi iş birliği, sanayi katılımı, offset, sanayi dengesi, yerli katkı gibi farklı isimler altında çeşitli uygulamalara başvurduğu görülmektedir. Günümüzde offset, savunma ve sivil alanda olmak üzere 130 ülkede uygulanmakta olup dünyadaki toplam ticaretin yaklaşık %12 sini kapsamaktadır. Genel olarak offset/sanayi katılımı yurt dışından yapılan kamu alımı ve yatırımlarında; Yerli sanayiye iş payı verilmesi, ülkede yatırım yapılması ve teknoloji kazanımı, ürün veya hizmet ihracatı sağlanması yoluyla yapılan kamu harcamalarının ulusal ekonomiye belli oranda geri dönüşü sağlayan bir mekanizmadır. Offset uygulamalarının amacı; Kamu harcamalarının bir bölümünün telafi edilmesi suretiyle cari açığın azaltılması, Sanayi ve teknolojide yerlileşme, yenileşme ve teknoloji transferinin sağlanması, Ürün ve hizmet kalitesinin iyileştirilmesi, Yerli sanayinin ihracat potansiyelinin artırılması, yeni istihdam alanlarının yaratılması, Uluslararası karşılıklı iş birliği ve yatırım imkânlarının oluşturulmasıdır. Ülkemizde uygulamaya konulan Sanayi İşbirliği Programı tek başına offset uygulaması niteliğinde değil bir teknoloji transfer mekanizması olarak kurgulanmıştır 1. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından hazırlanan ve 15 Şubat 2015 tarihinde yürürlüğe giren, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu nun 3 üncü Maddesinin (u) Bendine Göre Yapılacak Mal ve Hizmet Alımlarına İlişkin Sanayi İşbirliği Programı Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik yayınlanmıştır. 1 Prof. Dr. İbrahim Kılıçaslan, Sanayi Genel Müdürü, BSTB Anahtar Dergisi,Aralık 2015, Sayı 324 3

5 SİP Kategorileri İhaleye katılan istekliler, SİP uygulamasıyla hedeflenen amaçlara göre Ana Tedarik Sözleşmesinde yer alan asgari SİP taahhüt oranı değerindeki yükümlülüklerini, 4 adet SİP kategorisi altında yerine getirileceğini taahhüt eder. Kategori A- Yerli Üretim Katkısı Tedarik konusu mal veya hizmet kapsamında; mevcut tesislerin kullanılarak Ortak üretim, Yerli alt yüklenici yoluyla üretim gibi yöntemlerle, yüksek teknolojili bir ürünün veya parçasının, belirlenecek bir yerlilik taahhüdü ile Türkiye de üretilmesidir. Kategori B- Yatırım Tedarik konusu mal veya hizmet kapsamında; Yeni bir üretim tesisi kurulması, Ortak girişim şeklinde yeni bir üretim tesisi kurulması gibi yöntemlerle yüksek teknolojili bir ürünün veya parçasının belirlenecek bir yerlilik taahhüdü ile Türkiye de üretilmesidir. Kategori C- Teknolojik İşbirliği İdare tarafından belirlenecek alanlarda gerçekleştirilecek taahhütlerle yerli sanayiye teknolojik yeterlik kazandırılmasıdır. Ar-Ge veya teknoloji merkezi kurulması, Tasarım, yazılım, danışmanlık veya eğitim desteği vb. Kategori D- İhracat Ülkemizden proje kapsamında ihracat yapılmasının sağlanmasıdır. Kategori C ve Kategori D yalnızca Kategori A ve/veya Kategori B ile birlikte verilebilir. Bu Yönetmelik kapsamında mal veya hizmet alımı yapmaya karar veren idareler, bu Yönetmelik hükümlerine uygun olarak SİP uygulanmasını sağlayacak şekilde organizasyon yapılarını oluşturur, alt düzenlemeler hazırlar. 10 milyon $ ı aşan bir mal veya hizmet alım ihalesinde SİP uygulanıp uygulanmayacağına ve tedarik bedeli üzerinden hangi oranda SİP taahhüdü isteneceğine alım yapan idare karar verir. Yönetmelik, mahalli idareler ve bağlı kuruluşları ile belediyelere ait şirketleri de kapsar. Sonuç olarak, SİP Yönetmeliği ile başta ulaştırma, enerji ve sağlık sektörleri olmak üzere kamunun büyük maliyet gerektiren, yüksek teknoloji içeren alımlarında, ülkemizin üretim ve teknoloji yeteneklerinin geliştirilmesi ve dışa bağımlılığımızın azaltılması mümkün olacaktır. 4

6 SİP Yönetmeliği İş - Akış Şeması Projenin Hazırlık Süreci Sanayi Geliştirme Komisyonunun (SGK) Kurulması Genel Müdürlük Bünyesindeki Daire Başkanlığına (DB) görev verilmesi İhtiyaç Makamı İhtiyaç Listesinin Hazırlanması ve DB'ye Sunulması İhtiyaç Makamı + DB Yenilik, Yerlilik ve Teknoloji Transferi İçeren İhtiyaç Listesinin SGK'ya Sunulması Kalkınma Bak. + Maliye Bak. Bütçeleşen Yatırım Projesinin Resmi Gazete'de Yayımlanması İhtiyaç Makamı Yatırım Projesinin Teklifinin SGB Aracılığıyla Kalkınma Bakanlığına Sunulması İhtiyaç Makamı + DB Yatırım Projesi Teklifinin Hazırlanması - Fizibilite Raporu - SİP Ön Bilgi EVET SGK Karar HAYIR Proje İptal 3 (u) kapsamında yapılmaz. Projenin Başlatılması SGK Projenin Başlatılması Onayı İhale Makamı SGK'dan Projenin Başlatılması Talebi 5

7 SİP Yönetmeliği İhale ve Uygulama Süreçleri İhalenin Hazırlık Süreci İhale Makamı Ana Tedarik Grubunun Kurulması DB Proje Grubunun Kurulması Ana Tedarik Grubu Ana Tedarike İlişkin Süreçler - Yaklaşık Maliyet - Ön Yeterlik Dokümanı - İhale Dokümanı - Ana Tedarik Sözleşmesi Proje Grubu SİP'e İlişkin Süreçler - SİP Şartnamesi - SİP Sözleşmesi İhale Dokümanının Nihai Hale Getirilmesi İhale Yetkilisi İhale Onayı İhale Makamı Teklif Değerlendirme Komisyonunun Kurulması (TDK) İhale Makamı Ön Yeterlik İlanı TDK İsteklilerin Belirlenmesi İhale Makamı İhaleye Davet Tekliflerin Alınması Ve Değerlendirilmesi TDK Teklif Değerlendirme Planının Hazırlanması - Kriter Ağacı -... İhale Makamı Tekliflerin Alınması Ana Tedarike İlişkin Teklif - Ekonomik Teklif - Teknik Teklif SİP'e İlişkin Teklif - SİP Sözleşmesi - SİP Planı TDK Tekliflerin Değerlendirilmesi TDK Toplam Puanın Hesaplanması - Teknik Puan - Ekonomik Puan - SİP Puanı TDK Teklif Değerlendirme Raporunun Hazırlanması TDK Teklif Değerlendirme Raporunun İhale Yetkilisince Onayını Takiben SGK'ya SGK Müzakere Kararının Alınması 6

8 Yüklenici Seçimi TDK Yüklenici Seçimi ve İhale Yetkilisinin Onayına Sunulması DB SİP Sözleşmenin İmzalanması SİP Sözleşmesinin Uygulanması Ön Onay SİP Taahhüt Süresi ve Faaliyet Raporu SİP Faaliyetlerinin Kredilendirilmesi Takip ve Denetim Yetkisi Cezai Şart SİP Eskalasyonu Geçici Kredilendirme Ön Kredilendirme Fazla SİP Kredisi Aktarımları İş Deneyim Belgesinin Düzenlenmesi İhale Makamı Ana Tedarik Sözleşmenin İmzalanması Ana Tedarik Sözleşmesinin Uygulanması 4735 Sayılı Kanun Kapsamında Sözleşmenin Uygulanması Ana Tedarik Sürecinin Tamamlanması 7

9 İLK UYGULAMA ÖRNEKLERİNDEN BİRİ OLARAK; SİP Uygulamaları ile ilgili halihazırda sadece T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından 20 Aralık 2015 tarihli Resmi Gazete de Sağlık Hizmetleri Alanında Sanayi İşbirliği Programı Uygulamaları Hakkında Tebliğ yayınlanmıştır. 8

10 SAĞLIK SEKTÖRÜ SİP HAZIRLIK ÇALIŞTAYI / Organizasyon : ATO Kamu Alımlarında Yerli Katkı ve Offset Uygulamaları Özel İhtisas Komisyonu OSTİM Koordinasyon : Gülnaz KARAOSMANOĞLU-OSTİM Vakfı Müdürü Hakan ÜNSAL-OSTİM Proje Gelişim Danışman/ Raportör: Yeliz ÇUVALCI-URAGEM Moderatör : Bora YAŞA-OSTİM Medikal Sanayi Kümelenmesi 9

11 Katılımcılar: 1. Abdullah ÖZBAY Milli Gazete 2. Ahmet ARSLAN Elmaslar 3. Ahmet DAĞCI Dağcılar Grup 4. Aysun HAKİ OSTİM Medikal Sanayi Kümelenmesi 5. Dila AKYÜREK Sisoft Sağlık 6. Fahri AKMAN Argemet Medikal 7. Hakan TARHAN ATO 8. Hasan ERGÖREN Üzümcü Medikal 9. Hasan Tahsin ÖZBEK Teknomar 10. İlhami PEKTAŞ ARUS Kümelenmesi 11. İlhan ŞAHİN Proted 12. Korhan GÜMÜŞTEKİN OSTİM 13. Mehmet AYDINGÜN TMS Tıbbi Cihazlar 14. Mehmet COŞGUN Onarge 15. Mehmet KAĞAN Dünya Gazetesi 16. Mete ÖZGÜRBÜZ BMT Calsis 17. Muhammet GÜLYURT Sağlık Bakanlığı 18. Musa PİRECİ ATO 19. Nurcihan DEMİRSOY Elmed 20. Orhan AYDIN OSTİM 21. Pınar YALMAN OSTİM YEÇT Kümelenmesi 22. Seda GÖK Ticaret Gazetesi 23. Yusuf KOTAN Btech 24. Ziya Kemal GAZİOĞLU ATO 25. Züfer ARSLAN T.C. Sağlık Bakanlığı Katkılarınız İçin Teşekkür Ederiz. 10

12 TESPİT VE ÖNERİLER 1. Offset ve/veya SIP kapsamında yer alacak uygulamalarda sektörlerin kendilerine özgü dinamikleri gözetilmelidir. Tıbbi cihaz sektörü yapısal olarak doğru analiz edilmeli, SIP uygulamaları en başından sektör yapısına uygun olarak tasarlanmalı ve hayata geçirilmeli, söz konusu sürece KOBİ lerin dahil edilmesinin önü açılmalıdır, program sektörün büyük bölümünü oluşturan KOBİ lerin rekabetini olumsuz yönde etkilememeli; yabancı firmalar karşısında KOBİ leri ve sektörü koruyucu önlemler alınmalıdır. 2. Sağlık Hizmet Alanında Sanayi İşbirliği Programı kapsamında, mevzuatla belirlenmiş olan Ana Tedarik Sözleşme Bedelinin Tek Proje Kapsamında (on milyon) ABD doları ve üzeri olmasının çoğunluğu KOBİ olan medikal sektör firmalarının nasıl yararlanabileceği hususuna açıklık getirilmelidir. 3. Teknoloji Transferinde, ürün odaklı yaklaşımın yanı sıra birçok sektörün gelişmesinde rol oynayan başta temel teknolojiler olmak üzere, kesişen kritik teknolojilerin transferinin sağlanması temel yaklaşımlardan biri olmalıdır. Ayrıca beyin göçü engellenmeli gerek yurt içinde gerekse yurt dışına bulunan; bilim, sanayi ve teknolojinin önünü açacak kişiler sisteme dahil edilebilmeli, kıymetleri bilinmelidir. 4. Sektör, Türkiye de olmayan teknolojiye sahip olsa bile, gerek yurt içinde gerekse yurt dışında pazarı yaratılamayacak ürünlerin üretilmesine yönlendirilmemelidir. 5. Sağlık Hizmetleri Alanında SİP, henüz gelişmekte olan yerli tıbbi cihaz firmalarının gelişimine zarar vermemelidir. 6. Bilgi teknolojileri, özellikle yazılım gibi multi-disipliner alanların Sağlık Hizmetleri Alanında SİP kapsamında yer alması, yerli firmaların sürece dahil edilmesi kritik öneme sahiptir. 7. Politikalar ve program uygulamaları kişilere bağlı kalmamalı, siyaset politika, program ve politika araçlarını (teşvik mekanizmaları ve destekler) siyaseten kullanılmamalı, çalışmaların yaygınlaştırılması ve sürekliliği sağlanmalıdır. Uygulamanın teşviki ve yaygınlaşması için SİP Uygulama Sürecinde bürokrasi azaltılmalıdır. 8. Tıbbi cihazlar sektöründe üretim yapan yerli firmaların KOBİ niteliğinde olması nedeni ile başta savunma sanayi olmak üzere farklı sektörlerde üretim yapan büyük ölçekli milli bir firmanın tıbbi cihazlar sektöründe üretici olarak konumlandırılması düşünülmektedir. Söz konusu alternatif yerli üretici ve henüz emekleme safhasında olan sektör için rekabeti farklı boyutları ile olumsuz yönde etkileyecek sonuçlar doğurabilir. 9. Sağlık sektöründe kamu hastanelerinin Türkiye de üretilebilen ürünleri almasının sağlanması ve başta SGK olmak üzere kamu kurumlarının yerli tıbbi cihaz üreticilerinin önünü açması gerekmektedir. 11

13 10. SIP kapsamında Türkiye de iş yapacak yabancı ana tedarikçilerde aranacak koşullar, yerli üreticiyi koruyacak şekilde düzenlenmelidir. 11. Sağlık Bakanlığı tarafından yerli firmalara ilişkin yetkinlik değerlendirmesinin yöntemi ve süreçleri sektöre anlatılmalı, süreçler şeffaf olmalıdır, yerli firmaların ilişkili kriterlerde ilerleyebilmelerinin önü açılmalıdır. 12. Uluslararasılaşma ve İhracatın önünü açacak tedbirlerin getirilmesi yerli sanayinin gelişmesi için kritik öneme sahiptir. 13. Savunma Sanayinde offset uygulamalarının başarısında rol oynayan temel faktörlerden biri, sürecin başından itibaren Savunma Sanayi Müsteşarlığı tarafından yönetilmesidir. Mevcut durumda Sağlık ya da diğer sektörlerde/sanayilerde offset yolu kalkınma modelini uygulayabilecek hızlı karar alabilen ve uygulayabilecek bir yapı mevcut değildir. Bağımsız, hızlı karar alabilen ve kararları uygulamaya geçirebilecek bir yapı kurulmalıdır. 14. Türkiye de başlatılan SİP uygulamaları uluslararası platformlardan Türkiye nin ortağı olduğu uluslararası anlaşmalar gerekçe gösterilerek, engellenmeye veya zayıflatılmaya çalışılabilir. 15. Şu an yayımlanmış olan Sağlık SİP tebliğinde yapılan alımlarda SİP in uygulanması tamamen alımı yapan kurum ve kuruluşların inisiyatifine bırakılmış durumda. Bu da alım yapan kuruluşun yetkililerin genel olarak Hastane Başhekimlerinden oluşmasına bağlı olarak yerli malı kullanımı konusunda katı bir tavır sergilemelerinden dolayı Sağlıkta SİP uygulamaları konusunda bir engel olabilir. 16. SİP in uygulanması satın alma yapan kurumlara zorunlu hale getirilmeli, bu konuda bir engel var ise farklı destek / teşvik mekanizmaları ile desteklenmelidir. 12

14 Sağlık Sektörü SIP Hazırlık Çalıştayı Sonuçları Sağlık Hizmetleri Alımında Sanayi İşbirliği Programı ile uluslararası teknolojileri Türkiye ye kazandırmak, yan sanayiyi kullanılabilir hale getirmek, ana ve alt komponentler ile iş paketleri içerisinde teknoloji ve yerli sanayiyi yaygınlaştırmak planlanmaktadır. Tebliğin yayınlanmasından önce Sağlık Bakanlığı tarafından büyük bir titizlik ve özveri ile hazırlık süreci yürütülmüştür. Tebliğin hazırlanması sürecinde yerli sanayinin gelişmesi ve yaygınlaşması için neler yapılabileceği, uluslararası firmalarla işbirliği yaparken, Türkiye de yerli sanayinin gelişmesi için ne tür çalışmalar yapılması gerektiği gibi konularda ilgili STK lar, sanayiciler ve uluslararası firmalardan görüş alınmış, gerçekleştirilen detaylı görüşmeler ışığında Tebliğ ve Tebliğin alt başlıkları oluşturulmuştur. Tebliğ teknolojisine sahip olmadığımız ürünlerle ilgili olarak SİP ile Türkiye ye yabancı yatırımın gelmesi ile birlikte yerli sanayi katkısının %51 olması hedeflenmektedir. Yerli firma ile işbirliği yapılacaksa, asgari %51 ve üzeri yerli sanayici lehine konsorsiyum kurulması gözetilmektedir. Yerli sanayici firma ve uluslararası işbirliğinde; i. %51 üzerinde işbirliğinde yerli alt yapının kullanılması, ii. yatırımın Türkiye ye kazandırılması, iii. inovasyon ve Ar-Ge odağı olması durumunda Ar-Ge Merkezi kurulması, ya da mevcut Ar-Ge merkezlerini kullanarak geliştirilmesi, iv. ihracatla ilgili çalışma yapılması planlanmaktadır. İhracat konusu SİP e konu olan ürünlerle ilgili olarak ihracat imkanı olması yine SİP kapsamındadır. Programın alt başlıklarından biri olan Tıbbi Cihazlar Sektörü ile ilgili olarak her yıl bazı ürünler SİP kapsamında değerlendirilecektir. Bu amaçla yerli firma yetkinlikleri de düzenli olarak değerlendirilecektir yılında pilot olarak uygulanacak olan ve SİP e konu olacak ürünlerde yerli firmalar ile firma yetkinlikleri değerlendirilmiştir. Söz konusu çalışma ile Türkiye de hangi firmanın, hangi ürünleri üretebildiği, firmalarda geliştirilmesi gereken alanların neler olduğu gibi hususlar değerlendirilmiştir. Yerli firmalarla yapılan yetkinlik değerlendirme çalışmasında daha önce savunma sanayi modelinde kullanılmış olan Analitik Hiyerarşi Process yönetimi kullanılmıştır. Böylece firmaların değerlendirilmesinde hakkaniyet esaslı, matematiksel ve objektif bir yöntem ile hareket edilmiştir. Bu çalışma ile ortaya çıkan ve geliştirilmesi gereken yetkinlik alanları, işbirliği yapılacak uluslararası firmalar ile yapılacak olan pazarlıklarda yer alabilecektir. En önemlisi firmalar çıtalarını yükselttikçe Savunma Sanayi Modelinde olduğu gibi, programdan faydalanacak noktaya gelebileceklerdir. Firmaların yetkinliği dokümanlarının hazırlanması, tebliğin hazırlanması ve geliştirilmesi süreçlerinde Sağlık Bakanlığı şeffaf ve tarafsız bir yaklaşım ile katkı sağlayabilecek tüm aktörlerden katkı almıştır ve almaya hazırdır. Benzer şekilde Sağlık Bakanlığı, SİP kapsamında uygulanmasına yönelik olarak getirilebilecek modelleme metodolojisi önerilerinde de açıktır. Tebliğin ilerleyen zamanda ana sanayi alanlarına yaygınlaştırılması öngörülmektedir. Henüz fikir aşamasında olmakla birlikte SİP çalışmaları kapsamında Türkiye nin milli firmalarının ana firma olarak kabul edilmesi hususu çalışılmaktadır, keza sektörün bir amiral gemisine ihtiyacı bulunduğu bazı sektör temsilcileri, ilgili kurum ve kuruluşlarca dile getirilmiştir. 13

15 Sağlık Hizmetleri Alımında Sanayi İşbirliği Programı Uygulamaları Hakkında Tebliğ kapsamında alımı yapılması öngörülen mal ve hizmetlere ilişkin ihtiyaç listeleri oluşturulacak ve 2016 yılı için söz konusu liste yayınlanacaktır, mevcut durumda tıbbi cihazlar alanında alımı yapılacak ürünler kesinlik kazanmamıştır. Programın kapsamında Türkiye de teknolojisi olmayan ürünler yer alacaktır. Daha önce de belirtildiği gibi 2016 yılında pilot olarak uygulanacak program ve tebliğin hazırlık aşamasında beş alan için sektörel analiz, sektör için yetkinlik çalışması yapılmıştır. Bu ürünler; tıbbi görüntüleme cihazları, fizik tedavi cihazları, diyaliz cihazları ve yaşam destek cihazlarıdır. Program kapsamına alınacak ürünler Bakanlık tarafından yayınlanacak listeler ile kesinlik kazanacaktır. Ürünlere yenileri eklendikçe firma yetkinlikleri de değerlendirilecek, yetkinlik değerlendirmesi çalışmasına yeni firmalar da eklenebilecektir. İthalatın yüksek olduğu sektörlerde yerli katkının artırılmasını hedefleyen ve yaygın olarak offset anlaşmaları olarak bilinen uygulama, Sanayi İşbirliği Modeli olarak tanımlanmaktadır. Sağlık Hizmet Alanında Sanayi İşbirliği Programı sektör tarafından memnuniyetle karşılanmakla birlikte, uygulamaya yönelik endişeler bulunmaktadır. Bu endişelerin başında çoğunluğu KOBİ lerden oluşan ve henüz emekleme safhasında olan tıbbi cihazlar sektörünün iyi niyetli fakat sektörün yapısına uymayacak adımlarla olumsuz yönde etkilenmesi hatta bitme noktasına gelme ihtimalidir. Önemli ve altı çizilen bir diğer husus; Sanayi İşbirliği Modelinin başarıya ulaşabilmesi için, birleştirici, hızlı karar alabilen bu kararları tek elden uygulayabilen Başbakanlığa bağlı bir çatı kuruluşun kurulması gerekliliğidir. Yerli firmaların uluslararası rekabetinin önündeki en büyük engel maalesef iç piyasa koşullarının yapısal olarak işletmelerin rekabet gücünü destekler nitelikte olmayışıdır. Kamu alımlarında ithal ürünlerin tercih edilmesi, sonucunda iç piyasaya ürün vermekte zorlanan üreticilerin, ürünlerinin gelişmesi, inovasyon fikrinin oluşup finanse edilmesi, yeni ürün geliştirerek piyasa sunulması süreçleri giderek yavaşlamaktadır. Türkiye de sektörde faaliyet gösteren birçok firma başta kamu alımlarında yerli ürünlerin tercih edilememesi sebebi ile 20 yıl içinde bitme tehlikesi ile karşı karşıya iken, farklı sektörlerde faaliyet göstermekte olan milli firmaların sektörde üretici olarak konumlandırılması konuşulmaktadır. Söz konusu durumda, büyük ölçekli milli firmanın mevcut küçük ölçekli yerli üreticinin alanına girerek, sektörde rekabeti olumsuz yönde etkilemesi, küçük üreticinin rekabet edemez noktaya gelmesine sebebiyet vermesi olasıdır. Mevcut çerçevesi ile Sağlıkta Sanayi İşbirliği Programının uygulamasında ilaç ekosistemi daha uygun görünmekle birlikte, programın Tıbbi Cihazlar sektöründe, yerli üreticiyi koruyacak ve kapsayacak tedbirleri içerecek şekilde yeniden ele alınmasında fayda görülmektedir. Çalıştay sonucunda ortaya çıkan mevcut belgenin, 2016 yılının Mayıs ayında gerçekleştirilecek olan Kamu Alımlarında Sanayi İşbirliği Programının Etkinleştirilmesi Konferansına katkı vermesi temenni edilmektedir. 14

16 ULAŞTIRMA SEKTÖRÜ SİP HAZIRLIK ÇALIŞTAYI / Organizasyon : ATO Kamu Alımlarında Yerli Katkı ve Offset Uygulamaları Özel İhtisas Komisyonu OSTİM Koordinasyon : Gülnaz KARAOSMANOĞLU-OSTİM Vakfı Müdürü Hakan ÜNSAL-OSTİM Proje Gelişim Danışman / Raportör: Yeliz ÇUVALCI-URAGEM Moderatör : İlhami PEKTAŞ-Anadolu Raylı Ulaşım Sistemleri Kümelenmesi 15

17 Katılımcılar: 1. Abdullah BOCAN Durmazlar 2. Abidin MEMİLİ ATO 3. Akif BALYAN Özkan Demir Çelik 4. Aylin DEMİRBİLEK Siemens 5. Bilal TEK Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı 6. Birol GÖNÜL Siemens 7. Dr. Fatih ŞAHİN TÜBİTAK 8. Dr. Vedat DEMİR TSE 9. Fevzi GÖKALP İş ve İnşaat Makineleri Kümelenmesi 10. Günay ŞİMŞEK ASELSAN 11. Güray GÜLDAL Cadem A.Ş. 12. Işıl BOZACI Elsitel Elektromekanik 13. İbrahim H. KÜÇÜK Voit Turbo 14. İlhan ALAN Bozankaya 15. İlhan ÖZEL Elsitel Elektromekanik 16. Koray ÇANKAYA Özkan Demir Çelik 17. Korhan GÜMÜŞTEKİN OSTİM 18. M. Emre CANSEV EGO Genel Müdürlüğü 19. Mehmet BAYRAKTUTAR TCDD 20. Mehmet ÖZDEMİR Bozankaya 21. Metin Berke BAŞPINAR Siemens 22. Musa PİRECİ ATO 23. Oğuzhan COŞKUNYÜREK HAVELSAN 24. Okan ALKAN ECS Elektrik 25. Önder KEFOĞLU İnovasis 26. Pınar YALMAN OSTİM YEÇT Kümelenmesi 27. Sedat ÇELİKDOĞAN OSTİM Teknoloji 28. Seyit YILDIRIM ASELSAN 29. Uğur ELHAKAN Petes Makine 30. Ulaş Demir Tamer Teknik 31. Ziya Kemal GAZİOĞLU ATO Katkılarınız İçin Teşekkür Ederiz. 16

18 TESPİT VE ÖNERİLER 1. Sanayi İşbirliği Programı sektör için kritik bir öneme sahiptir ve fırsatlar barındırmaktadır, fakat uygulanabilir olmasının da sağlanması gerekmektedir. Programın uygulanması sürecinde destek ve denetim mekanizmalarının işletilmesi de ayrıca önem arz etmektedir. 2. SIP kapsamında; 1) teknolojiyi sunacak firmaların seçimi 2) üretimi gerçekleştirecek ana üretici ve yan sanayinin doğru şekilde belirlenebilmesi kritik hususlar arasındadır. Programın belirlenecek ana tedarikçi ve yan sanayiye de doğru anlatılması gerekmektedir. 3) Sanayi İşbirliği Programının ulaştırma sektöründe hayata geçirilmesi ile hedeflenecek yerli katkı payı en az %65 olmalıdır. 3. SİP e konu olacak alanlarda hangi teknolojilere ihtiyaç duyulacağının belirlenmesi, nitelikli ve son teknolojinin transferinin sağlandığının garanti altına alınması, ayrıca teknolojinin transferinin sürekliliğinin de sağlanması amaçlanmalıdır. Ek olarak altı çizilmesi gereken konulardan biri de sektörde komponentler bazında farklı teknolojiler olmasıdır. Yetkinliklerin belirlenmesi ve komponent bazında teknoloji transferini gerçekleştirebilmek önemlidir. Katma değer sağlayacak komponentlere ilişkin ileri teknoloji alanlarını belirlemek ve bu yönde adım atmak gerekmektedir. 4. SİP dahilinde yer alacak firmalar için yetkilendirme kriterlerinin belirlenmesi önemli konular arasındadır. Yetkinliklerine bağlı olarak firma havuzunun oluşturulması ve sürekli olarak güncellenmesi süreci kolaylaştıracaktır. Ek olarak kamu alımlarına konu olan mal ve hizmet ihtiyaçlarının kamu kurumları tarafından önceden planlanarak ilgili sektörlerle paylaşılması gerekliliğinin altı çizilmiştir. 5. SİP ihalelerine katılacak olan firmalar ve konsorsiyumlar arasında seçim yapılırken kullanılacak araç ve yöntemler üzerinde çalışılmalıdır. Bir kriter ağacı oluşturularak değerlendirmenin ne şekilde yapılacağı, hangi başlıklarda puanlama yapılacağı üzerinde çalışılmalıdır. Benzer şekilde SİP e konu olacak ürünlerde tüm katmanlarda; aracın boyasına kadar yerli üreticinin hangi oranda destekleneceğinin belirlenmesi de önem arzetmektedir. 6. Sadece teknolojiyi transfer etmek değil aynı zamanda alınan teknolojilerle üretilen ürün ve hizmetler için pazar yaratmak, ihracat odaklı projeler geliştirmek amaç olmalıdır. 7. Sanayi İşbirliği Programının başarıya ulaşabilmesi için kamu alımlarında ihtiyaçların önceden belirlendiği, kurumlar arasında koordinasyonun sağlanabildiği, sanayide sıçrama yapacak teknolojilerin belirlenebildiği, hızlı karar alıp eyleme geçirebilecek Savunma Sanayi Müsteşarlığı örneğinde olduğu gibi bağımsız bir yapıya ihtiyaç vardır. 8. Sektörün hangi sertifikalara ihtiyacı olduğu bilinmektedir, üreticilerde aranan koşullar kapsamında sertifikalar da yer almalı, yerli üreticinin kalite düzeyi artırılmalı ve ihracat yapabilmesi için uluslar arası belgelendirilmesi gereklidir. Bunun için sektörde tek çatı altında koordinasyon sağlanması ve yetki verebilen bir yapıya kavuşulabilmesi için TSE önerilmiştir. Söz konusu talebin TSE ye iletilmesinde görüş çokluğuna varılmıştır. 9. SİP kapsamında yurt dışından hizmet vermek isteyen uluslararası ana tedarikçilerin Türkiye tarafından belirlenen standartları sağlaması ve belirlenecek süreçlerden geçmesi önerilmektedir. Türkiye kendi standartlarını oluşturmalıdır. 17

19 10. Yerlileştirme sürecinde ürünlerde kullanılan malzeme noktasında bazı sıkıntılar yaşanabilmektedir, Bu nedenle kullanılan malzemelerin sektörün öncü ve kurumsal firmaları tarafından incelemesi ve testlerinin sağlanmasında fayda olduğu görüşü dile getirilmiştir. 11. Çalıştayda KİK kapsamının değişmesine yönelik görüşler dile getirilmiştir. Bu noktada; yerlide fiyat avantajının AR-GE odaklı ürünlerinde %25 oranına çıkarılması, projeler dahilinde geliştirilen ürünler için de Kamu alım garantisi getirilmesi önerilmiştir. 12. Çalıştayda SİP Yönetmeliği ile Kamu İhale Kanunu (KİK) nun karıştırılmaması gerektiğinin, SİP Yönetmeliğinin KİK in bir uzantısı olmadığının, hali hazırda SİP yönetmeliği uygulamaya geçmediği için bazı yanlış anlamaların olabileceğinin altı çizilmiştir. Ayrıca SİP in birebir Offset olarak algılanmaması gerektiği de belirtilmiştir. 13. Yerlileşme yaklaşımı sonucunda İstanbul, Bursa, Kayseri ve Malatya tramvay ve trambüs ihalelerinde başarılı sonuçlar alındığına dikkat çekilmiş, yerli firmalarımıza güvenmemiz gerektiği belirtilmiştir. Doğru sonuçlara ulaşılabilmesi için SİP dahilinde özellikle teknoloji transferinin sağlanması gibi kritik süreçlerin kişilerden bağımsız olarak ilerlemesi, STK lardan temsilcilerin yer alması gerekliliğinin altı çizilmiştir. 14. SİP Yönetmeliği içeriğinde yer alması önerilen düzenlemeler; 1) Mevcut hali ile SİP kapsamına yapım işleri dahil edilmemiştir, fakat teknoloji transferi gerektiren yapım ihalelerinin de SİP dahiline alınması yönünde fikirler belirtilmiştir, 2) SİP Projeleri ile yurt dışından bir firmanın yerli bir ortak seçerek işbirliği yapması öngörülmektedir. Bu noktada, projelerin ana tedarikçi olarak yerli firmalara verilmesi, söz konusu yerli firmaların işbirliği yapacakları yabancı firmayı seçmesi önerilmiştir. 3) Yönetmelik yazımında STKların söz sahibi olmasında fayda görülmektedir, 4) Ayrıca SİP ile ilgili dokümanlarda offset kelimesinin yer almayacağı belirtilmiştir. 15. SİP Yönetmeliğinde yerli katkı payı oranı, ilgili kamu kurumlarına ve ihalelere bırakılmıştır. Yerli katkı payı oranı ile ilgili çeşitli görüşler dile getirilmiştir; 1) Yerli katkı şartı için % 51 gibi asgari bir oran belirlenmesinde fayda bulunmaktadır. 2) 3G kapsamında %45 lik dilimde sağlanan yerli katkı payı örnek olarak gösterilmiştir. 3) AB kamu hizmetlerine ilişkin direktif 2015 / 25 örnek olarak verilmiştir, ihale isteklileri tarafından teklif edilen ürünlerin % 50 si AB menşeili değilse ret verilmektedir. Belirlenen ülkeler için ürün menşeine bağlı olarak belirli oranlarda fiyat avantajı uygulanabilir. 16. Yönetmelikte, proje başına belirlenmiş olan 10 milyon dolar seviyesi yüksek bulunmuştur, bu limitin düşürülmesi gerekliliğinin altı çizilmiştir, 17. SİP Yönetmeliği kapsamında belirtilen Kategori A ve Kategori B nin mutlaka C ile birlikte uygulanması gerektiğinin altı çizilmiştir. 18. SİP Yönetmeliğinde Belirli istekliler Arasında İhale Usulü başlığı altında ön yeterlilik değerlendirmesi yapılacağı belirtilmektedir. Çalıştayda söz konusu sürecin sadece yerli firmalar arasında yapılabileceği önerilmiştir. Özellikle ana tedarikçinin yerli firmalar arasından seçilmesi, yerli firmaların teknoloji transferi sağlayabilecekleri yabancı firmayı seçebilecekleri öneriler arasında yer almıştır. 18

20 19. Mevcut durumda ulaştırma alanında yerlileştirme başarısının %60 seviyesinde olduğu dile getirilmiş, özellikle malzeme noktasında da yerlilik seviyesinin önemine değinilmiştir. Üretimde yer alan yerli firma, üretimde yerli malı kullanmadan üretiyorsa bu durumun da değerlendirilmesi gerektiği üzerinde durulmuştur. 20. Kamu Alımları ile ithal edilen ürünlerin ve dış ticaret açığı verilen ürünlerin listesinin çıkarılması, bu hususta çalışmalar yürütmekte olan TÜBİTAK Ar-Ge çalışmalarına destek verilmesi öneriler arasında yer bulmuştur. Ek olarak Türkiye nin artık kendi markalarını oluşturması gerektiği vurgulanmıştır. 21. SİP kapsamında yapılacak projelerde yer alacak firmaların başka ülkelerde tecrübe kazanmış ülkeler arasından seçilmesi, fakat bu süreçte küçük firmalarında korunması gerekliliğinin altı çizilmiştir. 22. Üretimin yanı sıra tasarımın da geliştirilerek milli markalarımızın çıkarılması gerekmektedir. Bunun için; 1) İlgili mevzuatta değişikliğe gidilmesinde fayda vardır; özellikle bürokratlarımızın satın alma süreçlerinde yaşayabilecekleri hata yapma korkusunu azaltmak gerekmektedir. 2) Kamu alımlarında, alım garantisi verilmelidir. Söz konusu garanti olmadan sanayinin kendi kendine gelişmesi mümkün görünmemektedir. Aselsan gibi firmaları büyüten husus alım garantisi olmuştur. 3) Küçük firmaların desteklenmesi gerekmektedir. İnovasyon yenilik küçük firmalardan çıkmakta olduğu gibi küçük firmalar daha çabuk hareket etme kabiliyetine de sahiptir. Bu sistemin desteklenmesi için sağlıklı bir borsa sistemi gelişmelidir. Küçük firmaları aile şiketi yapısından çıkarmak, onları kamuya açmak gerekmektedir. 23. SİP Yönetmeliği henüz kamu tarafından tam anlamı ile uygulanmaya başlamadığı halde AB, ABD ve OECD gibi uluslararası taraflardan endişe ile karşılandığı, uygulamanın hayata geçmesinin önüne dış ticaret anlaşmaları sebep gösterilerek engeller getirilebileceği belirtilmiştir. 24. Uzmanlaşmış yerli tedarikçilerin sürece dahil edilmesi hususu gündeme gelmiş, tedarikçilerin sadece ürün pazarlamaya odaklanmaması, üretici firma ile birlikte hareket ederek, birlikte ürün geliştirmeyi hedeflemelerin de gerektiği belirtilmiştir. Ayrıca tedarikçilerin sahip oldukları ve üreticilere sundukları ürünlerle ilgili tüm test ve standartları sağlayabilmeleri gerekmektedir. Ek olarak üretici ve tedarikçilerin daha sık bir araya gelmesi gerekliliğine değinilmiştir. 25. SİP Komisyon Çalışmalarının Ankara ile sınırlı kalmaması, diğer illere de yaygınlaştırılması gerektiği belirtilmiştir. 26. SIP uygulamasının bilişim ve yazılım sektöründe de uygulanması gerektiği belirtilmiştir. 19

21 Ulaştırma Sektörü SİP Hazırlık Çalıştayı Sonuçları Sanayi İşbirliği Programı henüz ulaştırma sektöründe uygulanmaya başlanmamıştır. Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı tarafından en kısa sürede ilgili tebliğin yayınlanması ve programın hayata geçirilmesi beklenmektedir. Türkiye doksanlı yıllardan itibaren ulaştırma alanında yeni bir yapılanma yaklaşımı ve sürecine sahip olmuş, jeopolitik konumu ile üç kıtanın birleştiği dünyanın en kritik kavşağı olma özelliği ile ulaştırma ve haberleşme alt yapısı yeniden ele alınmıştır yılları arasında yapılan yatırımlar 195,2 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Türkiye ulaştırma alanında atmakta olduğu adımlara hız kesmeden devam etmektedir, karayolu, demiryolu, havacılık ve denizcilik sektörlerinde 2023 yılına kadar yapılacak yatırımların toplam 381 Milyar TL olacağı öngörülmektedir. Türkiye ulaştırma alanında gerek alt yapı gerekse çeken ve çekilen araçlar kapsamında sanayisini güçlendirmiş, yapılan tüm yatırımlarda yerli katkı payı gözetilmiştir. Bugün gelinen noktada otomotiv başta olmak üzere yerlileşme oranı %60 seviyesindedir. Yaşanan gelişmeler sevindiricidir, bununla birlikte küresel rekabet için halen atılacak kritik adımlar bulunmaktadır. Bu adımlardan biri hiç şüphesiz Sanayi İşbirliği Programı olmuştur. Henüz uygulanmaya başlanmamış olmasına rağmen, gerek yurt dışında gerekse yurt içinde ses getirmiş, hatta uluslararası bazı platformların kaygılanmasına sebebiyet vermiştir. Türkiye muhakkak ki tarafı olduğu dış ticaret anlaşmalarını gözetecektir, fakat ana ve yan sanayi kollarında yerlileşmenin sağlanması, mevcut üretim kabiliyetine teknoloji transferi, tasarım ve pazarlama çalışmalarını dahil ederek kendi markalarımızı yaratmamız gerekliliği gerçeği apaçık önümüzde durmaktadır. SİP Yönetmeliğinin en kısa sürede Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı tarafından uygulanmaya başlanması ulaştırma sektöründe büyük bir atılım ve canlılık yaşanmasına yol açacaktır. 17 Mart 2016 tarihinde gerçekleştirilen çalıştayda, SİP Yönetmeliği ve uygulanmasına yönelik görüşler ağırlıklı olarak raylı sistemler üzerinde yoğunlaşmıştır. Konu, 2016 yılının Mayıs ayında gerçekleştirilecek geniş katılımlı konferansta daha kapsamlı bir şekilde ele alınacaktır. Çalıştayda gündeme getirilen görüşler, ulaştırma sektörünün farklı alanlarına da ışık tutacak niteliktedir. Çalıştayda öne çıkan başlıca konular şöyle sıralanabilir; SİP Yönetmeliği ulaştırma alanında üretim yapmakta olan ana ve yan sanayi için fırsat olarak değerlendirilmektedir, Yönetmeliğin uygulanması süreçlerinde sanayiyi başarıya götürecek olan kritik aşamalar bulunmaktadır, bu aşamaların doğru değerlendirilmesi gerekmektedir. Özellikle SİP kapsamında yer alacak ürün ve teknolojiye hangi yöntemlerle karar verileceği, hangi alanlarda hangi teknolojiye ihtiyaç duyulduğu, yerli firmaların yeterliliklerinin belirlenmesi, teknoloji transferinde son ve nitelikli teknolojinin alındığının garanti altına alınması, teknolojinin sürdürülebilirliği ve pazar yaratma kabiliyetleri gibi konular kritik öneme sahiptir. SİP dahilinde hayata geçirilecek projelerde, SİP e konu olacak ürünler tüm alt kolları gözetilerek değerlendirilmeli, yabancı firmaların yanı sıra sistemde yer alacak yerli üreticinin sunduğu ürün ve malzemelerde yerli malı kullanılması değerlendirme kapsamında olmalıdır. 20

22 Önemli olan bir diğer husus ise, inovasyon yaratabilen küçük firmaların korunması ve sisteme dahil edilebilmesidir. Bu noktada SİP Yönetmeliği ile belirlenen ve proje bazında Dolar (10 milyon dolar) alt limitinin düşürülmesi gerekmektedir. Sanayinin gelişmesi, yerlileşme oranının artması, teknoloji transferi, tasarım ve pazarlama gücü ile markalarımızı yaratmak esas hedef olmalıdır, bu hedefe ulaşmak için sanayi, kamu tarafından alım garantisi ile desteklenmeldir. Sanayi İşbirliği Programının arzu edilen başarıya ulaşması için bağımsız, hızlı hareket edebilen, en az bürokrasi ile çalışarak, eyleme geçebilen bir yapıya ihtiyaç duyulmaktadır. Çalıştay da dile getirilen görüşler arasında Offset Müsteşarlığının kurulması sıkça yer almıştır. 21

23 ENERJİ SEKTÖRÜ SİP HAZIRLIK ÇALIŞTAYI / Organizasyon : ATO Kamu Alımlarında Yerli Katkı ve Offset Uygulamaları Özel İhtisas Komisyonu OSTİM Koordinasyon : Gülnaz KARAOSMANOĞLU-OSTİM Vakfı Müdürü Hakan ÜNSAL-OSTİM Proje Gelişim Danışman / Raportör: Yeliz ÇUVALCI-URAGEM Moderatör : Pınar YALMAN AKCENGİZ 22

24 Katılımcılar: 1. Ali ÇAM Tecimer 2. Ayberk TOKMAK Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı 3. Çiğdem DİLEK Global Enerji Derneği 4. Çiğdem YERLİ OSTİM YEÇT Kümelenmesi 5. Derya ÇAĞLAR OSTİM Teknopark 6. Emine ERDÖNMEZ Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı 7. Ercan SÖKMEN Aspilsan 8. Erdoğan ÖKTEM EMSAD 9. Ersin KÜÇÜKPARMAK GES Enerji 10. Feridun LEVENTOĞLU EDH Enerji 11. Fuat ATASEVEN ATO Enerji Komisyonu 12. Hilmi BAŞTÜRK TEMSAN 13. Korhan GÜMÜŞTEKİN OSTİM 14. Mehmet KINA ATO 15. Musa PİRECİ ATO 16. Mustafa BARAN ASO 17. Mustafa GÖZÜBATIK Karakaya 18. Münib KARAKILIÇ Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü 19. Oğuz TÜRKYILMAZ TMMOB 20. Orhan AYDIN OSTİM 21. Ömer Faruk GÜMRÜKÇÜ Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı 22. Pınar GANİOĞLU Mikrosens 23. Salih BEZCİ ATO 24. Sedat ÇELİKDOĞAN OSTİM Teknoloji 25. Yaşar ÇELİK Biyotar 26. Yıldırım ATASEVEN 2M Mühendislik 27. Yusuf TAŞÇI Taşçı Makine 28. Yusuf KOTAN Sekiza A.Ş. 29. Ziya Kemal GAZİOĞLU ATO Katkılarınız İçin Teşekkür Ederiz. 23

25 TESPİT VE ÖNERİLER 1. Kamu alımlarında yerli ürünlerin tercih edilmesi hususu devletin politik olarak henüz tam anlamı ile benimsemediği bir husustur. Ayrıca konu yerel yönetimlerin de benimsemesi ve ihale koşullarına da yerli üreticinin önünü açacak şekilde ilerlemesini gerektirmektedir. Özellikle alım yapan bürokratların da yerli katkının önemini benimsemeleri kritik öneme sahiptir. 2. Türkiye sanayisindeki öncelikli konular tespit edilmeli, bu tespitlerden sonra politikaların, ülke gerçekleri ve uygulanabilirliği gözetilerek planlanması gerekmektedir Enerji sektöründe yerli üreticiler belirli bir ölçek ekonomisi oluşturacak sayıda ve güçtedir, fakat mevcut durumda dağınık bir yapı bulunmaktadır. Yönetmeliğin sektörü derleyip toparlayabilecek bir yapı ve içerik ile uygulanması sektöre ivme kazandıracaktır. 4. Türkiye enerji gibi stratejik konularda dışa bağımlılığını en az seviyeye indirmelidir. Mevcut kaynakların analizi yapılarak, geleceğe dönük stratejik yatırımlarla Türkiye, global enerji piyasasında yer alabilir. 5. Kamu alımlarında ve offset odaklı uygulamalarda başarıya ulaşabilmek için, kamu kurumlarının koordinasyon içinde olması ve hali hazırda meydana gelen israfın önlenmesi önemlidir. Sadece enerji değil, Türkiye için stratejik önemi olan tüm alanlarda sanayi için hızlı karar verebilen, hızlı uygulamaya geçebilecek bağımsız bir kuruma ihtiyaç bulunmaktadır. 6. Enerji Ekipmanlarının yerlileştirilmesi öncelikli konular arasında yer almalıdır. Bu yönde atılacak en önemli adımlar arasında Enerji Ekipmanları Müsteşarlığının ya da bu konuda çalışacak bir birimin kurulması olmalıdır. 7. Yenilenebilir enerji üretim çeşitleri ve kapasiteleri dikkate alınarak üretilecek olan ekipmanların önceliklendirilmesi gerekmektedir. Bu minvalde, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından hayata geçirilmesi ve yürütülmesi beklenen SİP ürün ve/veya kategorileri arasında da öncelikli olarak yerini almalıdır SİP ve benzeri programların başarıya ulaşabilmesi için, ülke genelinde kapsamlı bir envanter çalışması yapılmasında büyük yarar vardır. Sanayi ve yan sanayide hangi firmaların olduğu, bu firmaların neler üretebildiği, hangi firmaların teknolojiyi alabilme kabiliyeti olduğu önceden bilinmeli ve söz konusu envanter çalışması sürekli olarak güncellenmelidir. Nitelikli teknolojinin alınabilmesi, söz konusu teknolojiyi alma kabiliyetinde olan yerli firmaların programa dahil edilmesi ve sürecin devlet tarafından yakınen takibi ile mümkün olabilir. 9. EPDK tarafından özel sektöre lisans verilmektedir. Geçmiş dönemde HES yapımında hidromekanik ekipmanlarının yapımı belli oranlarda yerli üretim yapan firmalara verilebileceğinin altı çizilmiştir. Bu açıdan bakıldığında, bazı teçhizatların belirli oranda doğrudan yerli üreticiye yaptırma şart getirilmesi dahi yerli üretimin ve sektörün gelişmesine katkıda bulunacaktır. 2 EMSAD tarafından aktarılan ve çalıştay için hazırlanmış olan hazırlık dökümanından alınmıştır. 3 EMSAD tarafından aktarılan ve çalıştay için hazırlanmış olan hazırlık dökümanından alınmıştır. 24

26 10. Çalıştayda ülke olarak yenilenebilir enerji alanında mevcut yerli elektromekanik sanayi mizin üretilmekte olan her türlü enerjinin iletimi dağıtılması ve kullanılması ile ilgili her türlü ekipmanı üretme kapasitesine sahip olduğu belirtilmiştir. Ayrıca Türkiye hat uzunluğu ciddi bir pazara sahiptir. 11. Yenilenebilir Enerji Ekipmanlarının Yerli Üretimi konusunda programın etkin bir şekilde uygulanması halinde Sanayi İşbirliği Programı sektörün kısa sürede ilerlemesi sağlanabilir. Bu nedenle yenilenebilir enerji ekipmanlarının yerli üretimi hususu SİP kapsamında öncelikler arasında yerini bulmalıdır. 12. Pazar yaratmak ve ihracat öncelikli adımlar arasında yer almalıdır. SİP kapsamında öngörülen teknoloji transferi ve AR-GE odaklı çalışmalar kapsamında alınan başta ekipman olmak üzere teknolojilerin millileştirilmesi, sonrasında da ticari olarak rekabet edebilir ürün ve/veya hizmet haline getirilebilmesi gerekmektedir. Üretimi yapılabilen alanlarda, ürünleri ve/veya hizmetleri sadece iç pazarda kullanmamız ile sektörün önü açılmayacaktır. 13. Yabancı firmaların finansal gücünün yüksek olduğu unutulmamalıdır, SİP ve/veya offset uygulamalarında yerli üreticinin sürece dahil olabilmesi için finans sektörünün de dahil edilmesi gerekmektedir. Yabancı firmalar çok uzun vade ile rekabet avantajı kazanabilmektedir. Ek olarak yatırım finansmanı kritik öneme sahiptir. Finansman kapsamında, yerli iç piyasa için IMPORT Bank kurulması ve bu şekilde kredi vermelerinin önü açılabilir. Uluslararası tedarikçiler finansmanı yurt dışı kaynaklı krediler kullanarak yaparken, sigorta kısmını da dışarıda yapmaktadır. Türkiye içinde sigortaya izin vermemektedir. Bu parayı ben veriyorsam sigortasını da ben veririm yaklaşımı hakimdir. Yerli üretim boyutu ile düşünüldüğünde yerli tedarikçiler tarafından ilk kez yapılacak işlerin aksaklıkları olabilir, bu nedenle sigorta sisteminin de devreye alınması gerekmektedir. 14. Yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanılabilir hale getirilmesi ve bu alanlarda pazar yaratılmasına odaklanan stratejiler ve programlar geliştirilmelidir. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından hayata geçirilmesi planlanan SİP uygulamasında yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanılabilir hale getirilmesi ve yenilenebilir enerji ekipmanlarının yerli üretimi öncelikli ana katergorilerden biri olmalıdır. Türkiye de üretilen ürünlerin kalitesinin artması ve kamu alımlarında alım garantisi sağlanmalıdır. 15. Çalıştay ile bir araya gelen ve oluşan platform daha da genişletilmelidir. Taraflardan birinin EPDK olması gerekir. Keza daha önce belirtilen organizasyon ve/veya bağımsız yapı önerisinin tarafları arasında çalıştaya dahil olan ve aşağıda bazıları önerilen kurum ve kuruluşlar yerini almalıdır. Ek olarak ilgili kurum ve kuruluşlar yerini almalıdır. 16. SİP yönetmeliğine göre yapılacak alımların; 4734 sayılı yasanın 3 üncü maddesinin (U) bendine göre yapılacağı öngörülmüştür. Enerji sektöründe henüz uygulanmaya başlanmamış olsa dahi, hali hazırda yayınlanmış olan uygulama esaslarının geliştirilmesine yönelik öneriler dile getirilmiştir. Bu önerilerden biri de yönetmelikte belirtilen ve proje başına öngörülen satın alma alt limitinin Dolar (10 milyon dolar) olmasının sektör temsilcileri tarafından yüksek bulunmasıdır. Söz konusu limitin, yerli üreticilerin sürece dahil olabilmelerinde engel teşkil edeceği görüşü hakimdir. 25

27 17. Yönetmelik içerik olarak sadeleştirilebilir, program uygulama süreçleri ve bürokrasisi seviyesi çalıştay katılımcıları tarafından yüksek bulunmuştur, Yönetmeliğin sadeleştirilmesi, mevcut bürokrasinin azaltılmasına yönelik yönetmeliğin yeniden gözden geçirilmesinde fayda bulunmaktadır. 18. Enerji alanında şartnamelerin kapsamı değerlendirildiğinde, bir bütün olarak sistemi gözeten bir şartname olmadığını görüyoruz. SİP ile ilgili olarak Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından hazırlanacak şartnamelerde, mühendislik hizmetleri, ürün, hizmet ve satın almaya konu olan sistemlerin katma değerli kısmına yerli üreticiyi dahil etmek esas teşkil etmelidir. Sisteme bir bütün olarak bakıp, kayıp ve kaçaklarımızın da önlenmesi gözetilmelidir. Ayrıca tüm süreçte şeffaflık ana ilkeler arasında olmalıdır. 19. Sadece kamu alımlarının ihale edilmesi ya da yerli katkının artırılması değil, sanayiye yönelik kaynakların etkin kullanılmasına, özel sektör ile yapılan proje ve yatırımların denetlenmesine kadar kamu kurumları arasında koordinasyon eksikliği ve organizasyon yapılanmasına ihtiyaç duyulduğunun altı çizilmiştir. 20. Rekabetçi ekonomiler yaratmak için yenilik yapmak şarttır, bugünün ihtiyaçlarının yanı sıra, rekabet koşullarının gelecekte neyi gerektireceğine, gelecekte rekabet avantajı sağlayacak yenilikçi alanlara odaklanmak, bu yönde adımları acilen atmak gerekmektedir. Aksi halde rekabet etmek mümkün olmayacaktır. 21. Türkiye nin taraf olduğu uluslararası anlaşmaları göz ardı etmemek gerekmektedir, söz konusu kuralları ve sınırlamaları yakından takip etmek, doğru zamanda doğru adımları atmak önemlidir. 22. Yabancı yatırımcılar SİP dahilinde Türkiye de yatırım ve üretim altyapısı kurma imkanı bulacaklarsa, söz konusu uluslararası ana tedarikçiyi program kapsamında işbirliği yapması öngörülen Türk firmasının seçmesi önerisinde bulunulmuştur. Söz konusu Türk firmanın da Anadolu firması olmasında fayda görülmektedir. Program dahilinde yer alacak ve Türkiye de işbirlikleri ile yatırım ve üretim yapabilecek uluslararası tedarikçilerin Türkiye de kalma sürelerinin sınırlandırılması gerekmektedir, 10 yıldan fazla geçerliliği olan programlar / uygulamalar risk faktörü taşımaktadır, günün sonunda yerli katkısı amaçlanan çalışmalarda gücün yabancı sermayenin eline geçmesi olasıdır. 23. Ulusal ve uluslararası başarı örnekleri incelenmelidir. Ulusal örnekler arasında TPOA gösterilmiştir, özellikle beş yıllık alımlarda hayata geçirilen uygulama örnek teşkil edebilir. 24. Nükleer enerji konusunda mevcut tecrübenin yetersiz olduğu, bu alanda yeniliklerin yakınen takip edilmesi gerekliliği, kamu, STK ve yerli üreticilerin birlikte hareket etmesinin önemine değinilmiştir. Çalıştayda arz güvenliği kanunu çıkarılmasına yönelik öneri getirilmiştir. 25. Gaz tribünlerinde doğal gaz çevrim santrallerinin yasaklanması önerisi getirilmiştir. 26. Yatırımcıların ağırlıklı olarak özel sektör olduğu mevcut enerji sektöründe devlet alımı azalmaktadır. EPDK üzerinden enerji yatırımlarıyla ilgili limit olmadan pozisyon alınmalıdır. 27. SİP kapsamında hayata geçirilecek üretim faaliyetlerinde kalifiye eleman yetiştirilmesi için, gerek üniversiteler gerekse de kamu ve özel firmalar sürece dahil edilmeli, öğretim ve eğitim çalışmalarını yapılmalıdır. Bu anlamda üniversite - sanayi işbirliği ile konuya hedefli pilot çalışmalar öngörülmelidir. 26

28 Enerji Sektörü SİP Hazırlık Çalıştayı Sonuçları Sanayi İşbirliği Programı henüz enerji sektöründe uygulanmaya başlanmamıştır. Enerji ve Tabii Kaynaklar bakanlığı tarafından en kısa sürede ilgili tebliğin yayınlanması ve programın hayata geçirilmesi beklenmektedir. Türkiye enerji alanında ithalata bağımlıdır ve yüksek oranda cari açık verilmektedir. İthal edilmekte olan enerji maddelerinin başında fosil yakıtlar gelmektedir. Türkiye sadece doğal gaz, ithal kömür ve sıvı yakıt ithalatında değil, aynı zamanda kullanılacak enerjinin üretilmesi konusunda da dışa bağımlı hale gelmiştir. Türkiye de enerji üretimi için gerçekleştirilen yatırımlarda kullanılmakta olan ekip, ekipman; ayrıca bakım, arıza ve rehabilitasyon hizmetleri dışa bağımlıdır. Türkiye sadece enerji kaynaklarında değil, söz konusu enerji kaynaklarının kurulması ve işletilmesinde de gerek ekip ve ekipmanlar, gerek rehabilitasyon, bakım ve onarım gerekse iletim ve dağıtım alanlarında giderek daha çok dışa bağımlı bir konuma gelmektedir. Enerji ihtiyacının ağırlıklı olarak fosil yakıtlardan sağlandığı ülkemiz, doğal kaynaklar ve hammadde bakımından rüzgar ve güneş gibi yenilenebilir enerji kaynağına sahip olan dünyanın sayılı ülkelerinden biridir. Maalesef bu kaynaklar, gereken teknoloji, üretim alt yapısı ve know how olmadığı için alternatif enerji kaynağı olmalarına rağmen kullanılamamaktadır. Mevcut durumda enerji sektöründe özel sektör payı yüksektir, özel sektörün ana aktörler arasında yer aldığı ve bu payın arttığı sektörde, sanayi işbirliği / offset modelinin yerli üreticiyi dahil ederek nasıl uygulanabileceği temel sorular arasındadır. Enerji çok boyutlu ve kaynakların bütüncül bir yaklaşımla ele alınmasını gerektiren bir alandır. SİP kapsamında hayata geçirilecek uygulamalarda konunun milli boyutu ve jeopolitik açıdan stratejik önemi gözetilmelidir. Kamu alımlarında yerli katkının artırılması ve bu yolla katma değer yaratacak nitelikli teknolojilerin transfer edilmesi kamu politikası haline gelmelidir. Sadece enerji sektörü açısından değil, Türk sanayisine ivme kazandıracak öncelikli alanlar belirlenmeli, bu alanlarda atılacak adımlara ilişkin hızlı karar alabilen ve eyleme geçebilecek bağımsız bir yapı kurulmalıdır. Kamu alımlarında kurumlar arasında koordinasyon sağlanmalı, kamu ihtiyaçları önceden planlanmalı, sanayi / firma envanteri çıkarılarak, stratejik ve bütüncül bir şekilde koordine edilebilmelidir. Enerji Sektöründe Sanayi İşbirliği Programının değerlendirildiği çalıştayda öne çıkan hususlar aşağıdaki şekilde sıralanabilir; Enerji yatırımları, ekip ve ekipmanın yerlileştirilmesi ve Türkiye sanayinde stratejik öneme sahip alanlarda yerli katkı oranın artırılması kamu politikası haline gelmelidir. Offset modeli ve Sanayi İşbirliği Programı kaynakların bütüncül kullanımı yaklaşımı ile ilişkili tüm sektörlerde başarı ile uygulanabilmesi için bağımsız, hızlı karar alabilen ve eyleme geçebilecek bir yapı ile mümkündür, söz konusu yapının kurulması önerilmektedir. Sanayi envanterinin çıkarılarak, yerli sanayinin üretim alanları, kabiliyetleri belirlenmeli ve sürekli olarak güncellenmelidir, sahip olunacak envanter, kamu ihtiyaçlarının önceden belirlenmesi yolu ile doğru firmalarla ihtiyaçların buluşturulması sağlanmalıdır. Enerjinin alt alanlarının yanı sıra Türkiye için stratejik öneme sahip yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanılması için çalışmalar hızlandırılmalı, ekip ve ekipmanın yerlileştirilmesi öncelikli olarak gündeme alınmalıdır, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından uygulamaya geçirilmesi beklenen SİP Programında ana kategoriler arasında yer almalıdır. 27

29 SİP e konu olacak ürünler/alanlarda, interdisipliner bir yaklaşımla hangi teknolojilerin transfer edileceğine yönelik önceliklendirme çalışması yapılmalı, nitelikli ve son teknolojinin transferinin sağlanacağı garanti altına alınmalıdır. Türkiye iletim ve dağıtım hat uzunluğu ile önemli ve büyük bir pazardır, bu alanda hayata geçirilecek uygulamalarda yerli katkı ve işbirliği gözetilmelidir. Sektöre ilişkin çalışmalarda sadece konunun yatırım, ekip ve ekipmanı boyutu değil aynı zamanda bakım, onarım ve arıza durumlarında yerli firmalardan hizmet alınabilecek noktaya gelinmeli, bu amaca SİP kapsamında yer verilmelidir, Enerji yatırımlarında finansman ve sigorta gücü uluslararası tedarikçilerin önemli rekabet avantajları arasında yer almaktadır, SİP kapsamında yer alacak projelerde yerli firmaları güçlendirecek finansman ve sigorta sistemi işbirlikleri dahil edilmelidir, SİP uygulamalarının hızlı bir şekilde hayata geçmesi için bürokrasinin azaltılması, SİP yönetmeliğinin sadeleştirilmesinde fayda görülmektedir, Mevzuatla belirlenen ve proje başına alt sınırın Dolar (on milyon dolar) olması sektör tarafından, yerli firmaların ve KOBİ lerin programa dahil olabilmeleri önünde engel olarak görülmektedir, proje başına belirlenmiş olan söz konusu limitin düşürülmesi gerekliliğinin altı çizilmiştir, Program kapsamında alım garantisi mutlaka yer almalıdır, SİP henüz uygulanmaya başlamamış olmakla birlikte, doğru sonuçlara ulaşılması ve sürecin hızlanması için başarılı ulusal ve uluslararası örneklerin incelenmesinde fayda görülmektedir, Türkiye tarafı olduğu uluslararası ticaret anlaşmalarını ve gelişmeleri yakından takip etmeli, SİP ve Offset modeline yönelik uygulamalarda müeyyidelerle karşılaşmayacağı önlemleri almalıdır, Programın hedeflerine ulaşması, arzu edilen teknoloji ve teknolojinin transferi, yerli firmaların pazar bulmalarına yönelik adımlar gibi alanlarda güçlü bir denetim mekanizmasına ihtiyaç vardır, kamu ayağında söz konusu denetim mekanizmasının kurulması hayati önem taşımaktadır, Çalıştay ile bir araya gelmiş olan platform ve benzeri çalışmalar sektör için önemlidir, platformun konu ile ilgili tüm kurum, kuruluş ve kişileri dahil etmesi önemlidir, STK ların süreçlere katılımı önemlidir. 28

30 BİLİŞİM SEKTÖRÜ SİP HAZIRLIK ÇALIŞTAYI / Organizasyon : ATO Kamu Alımlarında Yerli Katkı ve Offset Uygulamaları Özel İhtisas Komisyonu OSTİM Koordinasyon : Gülnaz KARAOSMANOĞLU-OSTİM Vakfı Müdürü Hakan ÜNSAL-OSTİM Proje Gelişim Raportör Moderatör : Ayça BATUR / ODTÜ Teknokent : Tolga ÖZBOLAT / Bilişim ve Telekominikasyon Kümelenmesi Koordinatörü 29