CERRAHİ TEDAVİ UYGULANAN SKOLYOZ HASTALARININ POSTOPERATİF YAŞAM KALİTELERİNİN SRS-22 SKORLARI İLE DEĞERLENDİRİLMESİ

Transkript

1 KLİNİK ÇALIŞMA / CLINICAL RESEARCH CERRAHİ TEDAVİ UYGULANAN SKOLYOZ HASTALARININ POSTOPERATİF YAŞAM KALİTELERİNİN SRS-22 SKORLARI İLE DEĞERLENDİRİLMESİ THE EVALUATION OF POSTOPERATIVE QUALITY OF LIFE WITH SRS-22 SCORES IN SCOLIOSIS PATIENTS UNDERGOING SURGICAL TREATMENT Murat ZG, Banu AYHAN, Filiz ÜZÜMCÜG L, Seda Banu AKINCI, Fatma SARICAO LU, Ülkü AYPAR Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Anesteziyoloji ve Reanimasyon Anabilim Dalı, Ankara, Türkiye Hacettepe University Faculty of Medicine, Department of Anesthesiology and Reanimation, Ankara, Turkey ÖZET Amaç: Omurgan n üç boyutlu deformitesi olarak tan mlanan skolyoz, hastalarda hem fiziksel, hem de sosyo-psikolojik etkilere neden olmaktad r. Cerrahi tedavinin amac hem skolyozun neden oldu u hastal klar n ve nörolojik kötüleflmenin önüne geçmek, hem de sosyopsikolojik etkileri hafifleterek hastalar n yaflam kalitesini art rmakt r. Hastanemizde cerrahi tedavi uygulanm fl skolyoz hastalar n n postoperatif yaflam kaliteleri ile bu yaflam kalitesini etkileyen faktörleri de erlendirmeyi amaçlad k. Yöntem: Hastanemizde y llar aras nda cerrahi tedavi uygulanan 50 skolyoz hastas de erlendirildi. Yaflam kalitesi de erlendirmesinde, ameliyat n üzerinden en az 6 ay geçtikten sonra uygulanacak flekilde Skolyoz Araflt rma Cemiyetinin Sa l k liflkili Yaflam Kalitesi-22 (SRS (Scoliosis Research Society)-22) formu kullan ld. Anket formu ile a r, imaj, fonksiyon, ruh sa l ve tedaviden tatmin olmak üzere 5 alt bafll k halinde tedavi memnuniyeti de erlendirildi. Dosyalar retrospektif olarak tarand. Efllik eden hastal klar, yap lan ameliyat, Cobb aç s, skolyoz tipi, ameliyat süresi, düzeltme uygulanan vertebra say s, preoperatif ve postoperatif hemoglobin düzeyleri, intraoperatif ve postoperatif kanama ve transfüzyon miktarlar ile komplikasyonlar, ekstübasyon süresi ve yo un bak mda kal fl süresi kaydedildi. Bu parametrelerin SRS-22 skorlar üzerindeki etkileri de erlendirildi. Bulgular: Konjenital tipte skolyoz ve ek hastal olanlarda SRS-22 fonksiyon alt grup skorlar n n daha düflük oldu u, di er alt grup skorlar n n ise cerrahi tedavinin yaflam kalitesini art rd n gösterecek flekilde yüksek oldu u bulundu. Di er skolyoz tiplerinde ve ek hastal olmayanlarda ise SRS-22 skorlar, cerrahi tedavinin yaflam kalitesini artt rd n gösterir flekilde yüksek bulundu. Kad n hastalarda, yo un bak mda kal fl süresi daha k sa bulundu, ancak bu fark n SRS-22 skorlar n etkilemedi i gözlendi. Skolyoz tipi ve efllik eden hastal klar d fl nda, intraoperatif ve postoperatif döneme ait incelenen verilerin SRS-22 skorlar üzerindeki etkisi gösterilemedi. Sonuç: Çal flmam z n sonucunda, cerrahi tedavinin, skolyozun tipi ve efllik eden hastal klar n varl na ba l olarak fonksiyonel iyileflme sa lamakta s n rl kalabilece i, buna ra men SRS-22 genel skorlar de erlendirildi inde yaflam kalitesinde kesin bir iyileflme sa lad gösterilmifltir. Bununla birlikte, yo un bak mda kal fl süresinin uzunlu undan ba ms z olarak yaflam kalitesinde iyileflme sa land görülmüfltür. ANAHTAR KEL MELER: Skolyoz, Yaflam kalitesi, SRS-22 SUMMARY Objective: Scoliosis, the three dimensional deformity of the vertebral colon, causes physical and social-psycological effects. Surgical repair aims to prevent the worsening of the diseases caused by scoliosis itself and neurologic outcome, and also to improve the quality of life by reducing the impact of social-psycological status. Our aim was to evaluate the quality of life in these patients after surgical treatment and the impact of different factors on this postoperative life quality. Method: Fifty patients, undergone scoliosis surgery between , were assessed for the study. SRS (Scoliosis Research Society)-22 questionnaire was used to determine the postoperative quality of life and was given to the patients at least 6 months after surgery. Five sub-groups entitled pain, image, function, mental health and satisfaction, were assessed. The records of these patients were retrospectively reviewed for co-morbidities, the type of surgery, Cobb angle, the type of deformity, the durations of surgical procedures, the corrected vertebral segments, intraoperative and postoperative hemoglobin levels, the amount of bleeding, requirements for transfusion, the time needed for extubation and the duration of ICU stay. These parameters were assessed for their effects on SRS-22 scores. Results: The SRS-22 functional sub-group scores were lower in patients with congenital scoliosis and the patients with co-morbidities, whereas the other scores were high. In the other types of scoliosis and in patients without co-morbidities, all the scores were high, revealing that the surgical treatment improved the quality of life. In female gender, the ICU stay was shorter, however, this difference did not correlate with SRS-22. The intraoperative and postoperative parameters did not reveal a correlation with SRS-22 scores. Conclusion: SRS-22 scores revealed that surgical treatment improved the quality of life in scoliosis, irrespective of the duration of ICU stay. However, the type of scoliosis and co-morbidities may limit the functional outcome provided by surgery. KEY WORDS: Scoliosis, Quality of life, SRS-22 Ç kar çat flmas /Conflict of Interest: Yazarlar herhangi bir ç kar çat flmas bildirmemifllerdir./ Authors do not report any conflict of interest. Gelifl tarihi/received: 20/10/2014 Kabul tarihi/accepted: 28/06/2015 Yaz flma Adresi (Correspondence): Dr. Filiz ÜZÜMCÜG L, Hacettepe Üniversitesi T p Fakültesi Hastanesi, S hh ye, Ankara, Türkiye E-posta ( ): filizuzumcugil@hotmail.com 137

2 Journal of Anesthesia - JARSS 2015; 23 (3): zgi et al: Quality of life after scoliosis surgery G R fi Skolyoz, koronal planda ayn çizgi üzerinde dizilim göstermesi gereken vertebral kolonda, herhangi bir nedenle, bu dizilimin bozulmas ve bir e rili in ortaya ç kmas olarak tan mlan r. Etiyolojide idiyopatik (%80), nöropatik, miyopatik veya osteopatik nedenler say labilir (1,2). Ergenlikte omurga deformitesine en s k neden olan hastal klardan biridir. K zlarda daha fazla görülmektedir. Hastalar n ço u deformite gelifltikten sonra aile veya arkadafllar taraf ndan omuz, bel ve kaburgalar ndaki asimetrinin fark edilmesiyle sa l k kurumuna baflvurmaktad r (3). Vücutta deformasyon oluflturmas n n yan s ra, özellikle ilerleyen vakalarda, kardiyopulmoner komplikasyonlara da yol açabilen bir patolojidir. leri dönemlerde s k tekrarlayan akci er enfeksiyonlar, hipoksi, pulmoner vasküler dirençte artma ve pulmoner hipertansiyon sonucu sa kalp yetmezli i gibi a r klinik bozukluklara sebep olabilmektedir (4,5). Tüm bu fiziksel ve kozmetik deformitelerin yan s ra emosyonel bozukluklar oluflturmas da kaç n lmazd r. Ergenlik döneminde beden imaj de ifliklikleri çocuklarda psikolojik baz sorunlara da yol açabilece i için, hasta psikolojik aç dan da gözlem alt nda tutulmal d r. Beden imaj ndaki en ufak bir bozukluk çocu u iç dünyas na çekilmeye zorlamakta, iletiflim kopukluklar na ve hatta intihara dahi neden olabilmektedir. Skolyozun hastalar üzerinde yaratt tüm fiziksel ve sosyo-psikolojik etkiler, yaflam kaliteleri üzerinde etkilidir (6,7,8). Bu nedenle, cerrahi tedavide amaç sadece skolyozun neden oldu u hastal klar n ve nörolojik kötüleflmenin önüne geçilmesi de il, sosyo-psikolojik etkileri de hafifleterek yaflam kalitesini art rmakt r. Yaflam kalitesi, bireylerin kendi kültürel ve de er sistemleri kapsam nda yaflamdaki konumlar n alg lama flekli olarak tan mlanm flt r (9). Sa l kla iliflkili yaflam kalitesi (S YK) kavram sa l k hizmetlerinin de erlendirilmesi ve hizmet politikalar n n gelifltirilmesi aç s ndan günümüzde çok önemli bir yere sahiptir. S YK nin de erlendirilmesi kronik hastal klar n etkisini ölçmek için gereklidir. Bununla beraber hastalara sunulan hizmet ve bak m n etkisini ölçmek, farkl hastalarda ayn hizmetlerin etkilerini de erlendirmek için de gereklidir (10). SRS-22 ölçe i, skolyoz hastalar n n S YK ni de erlendirmek için Skolyoz Araflt rma Cemiyeti taraf ndan gelifltirilmifl yayg n olarak kabul gören bir ölçektir (11,12). Ölçe in Türkçe versiyonunun güvenilirlik ve geçerlilik çal flmas 2005 y l nda Alanay ve ark. (13) taraf ndan yap lm flt r. SRS-22 ölçe i, 22 soru ve 5 alt soru grubundan oluflur. Alt gruplar; a r, genel görünümü de erlendirme (imaj), omurga fonksiyonlar, ruh sa l ve tedaviden tatminden oluflur. Her bir alt gruptan al nan puanlar; a r, genel görünümünü de erlendirme (imaj), omurga fonksiyonlar ve ruh sa l için 5-25, tedaviden tatmin için 2-10 toplam puanlar aras nda de iflir. Bu bölümlerin hepsi ayr olarak de erlendirilebilece i gibi tüm sorular toplam sonuç skoru alt nda toplanarak da de erlendirilebilir. Skorlar, 22 sorunun hepsine 5 puanl k gösterge çizelgesi içerisinde bir cevap de eri verilerek hesaplan r. Her bir ifadede negatiften pozitife do ru de iflen yan tlar bulunur. En negatif cevap 1 ve en pozitif ise 5 puan al r. Ölçekten al nan puanlar n yüksek olmas yaflam kalitesinin artt n, düflük olmas azald n gösterir. Bu çal flman n amac cerrahi tedavi uygulanm fl skolyoz hastalar n n postoperatif yaflam kaliteleri ile bu yaflam kalitesini etkileyen faktörlerin de erlendirilmesidir. GEREÇ VE YÖNTEM Hacettepe Üniversitesi Giriflimsel Olmayan Araflt rmalar Etik Kurulu taraf ndan onay verilen çal flmaya 01 0cak Aral k 2012 tarihleri aras nda Hacettepe Üniversitesi T p Fakültesi Hastanesi nde Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dal taraf ndan cerrahi tedavi uygulanm fl skolyoz hastalar dahil edildi. Yaflam kalitesi de erlendirmesi için SRS-22 anket formu kullan ld. Skolyoz Araflt rma Cemiyetinin Sa l k liflkili Yaflam Kalitesi-22 (SRS-22) anket formu araflt rmac taraf ndan, hasta ile (veya kendisi görüflme yapabilecek durumda olmayan hastalar n birinci derece bir yak n yla) telefonda görüflme yoluyla tamamlanarak de erlendirildi. Görüflmeler yap ld nda, her hastan n ameliyat üzerinden en az 6 ay geçmifl olmas na dikkat edildi. SRS-22 skorlar ile birlikte de erlendirilmek üzere, hastalar n geçirdikleri ameliyatlara ait bilgiler ve hasta verileri, dosyalar n retrospektif taranmas ile elde edildi. Dosya taramas ile hastalar n efllik eden hastal klar, yap lan ameliyat, Cobb aç s, skolyoz tipi, düzeltme yap - lan vertebra say s, preoperatif ve postoperatif hemoglobin düzeyleri, intraoperatif ve postoperatif kanama miktarlar, intraoperatif ve postoperatif kan transfüzyon miktarlar, taze donmufl plazma transfüzyon miktarlar, intraoperatif ve postoperatif komplikasyonlar, ekstübasyon süresi ve yo un bak mda kal fl süresi gibi bilgileri elde edilerek hastalar n de erlendirilmesi için haz rlanm fl formlara ve SPSS program na kaydedildi. Hastanemizde skolyoz hastalar n n cerrahi tedavisinde, rutin monitorizasyonu takiben anestezi indüksiyonu ve idamesi için standart bir protokol uygulan r. Nöromonitörizasyon için tüm hastalara intraoperatif MEP (Motor Evoked Potentials) yöntemi uygulan r ve wake-up testi yap l r. Postoperatif analjezi için morfin ile hasta kontrollü analjezi yöntemi kullan l r. Çal flmam za dahil edilen hastalarda bu rutin uygulaman n de iflmedi i görüldü. 138

3 Elde edilen veriler SPSS (Statistical Package of SocialScience) program n n 17. sürümü kullan larak de erlendirildi. Tan sal istatistikler için frekans (yüzde) ve ortalama ± standart sapma, yaflam kalitesi skoru düflük olanlarla olmayanlar n karfl laflt r lmas nda kategorik veriler için ki-kare testi, say sal veriler için Man-Whitney U testi kullan ld. SRS-22 ölçe inde iki grubun karfl laflt r lmas nda t testi uyguland. De iflkenler aras ndaki iliflkinin yönü ve düzeyinin belirlenebilmesi için Pearson korelasyon katsay s hesapland. p<0.05 anlaml kabul edildi. BULGULAR Çal flma için de erlendirmeye al nan 50 hastadan iletiflim bilgilerine ulafl lamayan 9 hasta ile ameliyat sonras ilerleyen dönemde ölen 1 hasta olmak üzere 10 hasta çal flmaya al namad, 40 hasta ile çal flma tamamland. Çal flmaya dahil edilen hastalar n demografik verileri ile skolyoz tipleri Tablo I de gösterilmifltir. Cobb aç - lar, düzeltme yap lan vertebra say lar ve ameliyata ait intraoperatif ve postoperatif izlem parametreleri ile yo un bak mda kal fl ve ekstübasyon süreleri ise Tablo II de gösterilmifltir. Çal flmaya dahil edilen hastalar n 17 sinde (%42.5) ek hastal k bulunmad 14 hastada bir (%35), 7 hastada iki (%17.5) ve 2 hastada üç (%5) ayr ek hastal n oldu u görülmüfltür (Tablo III). Hastalar n hiçbirinde nörolojik komplikasyon geliflmedi i tespit edilmifltir (Tablo IV). Tablo I. Demografik veriler ve skolyoz tipleri Demografik veriler ve skolyoz tipleri Cinsiyet Kad n (n (%)) 26 (%65) Erkek (n (%)) 14 (%35) Toplam 40 (%100) Yafl (y l) (ort±ss) 13.5±6.4 Boy (cm) (ort±ss) ± 25.5 A rl k (kg) (ort±ss) 38.8±17.0 Skolyoz Tipleri Konjenital (n (%)) 15 (%37.5) diopatik (n (%)) 12 (%30) Di er (n (%)) Nöromusküler 3 (%7.5) Kifoskolyoz 3 (%7.5) Torakolomber 2 (%5) Tümöre Sekonder 1 (%2.5) Pott 1 (%2.5) Torakotomi Sonras 1 (%2.5) Sheurman Kifozu 1 (%2.5) Nöromusküler + Kifoskolyoz 1 (%2.5) Hastalar n SRS-22 anket skorlar n n genel da l mlar ile alt grup skorlar Tablo Va da verilmifltir. Hasta özellikleri ile SRS-22 skorlar karfl laflt r ld nda hastalar n cinsiyetlerine göre SRS-22 skorlar alt grup ortalamalar nda ve toplam skorda kad n ve erkek cinsiyet aras nda anlaml fark bulunmam flt r (Tablo Vb). Ek hastal olan hastalar ile olmayan hastalar karfl laflt r ld nda, ek hastal olanlarda; konjenital skolyozu bulunan hastalar ile di er tiplerde skolyozu bulunan hastalar karfl laflt r ld nda, konjenital skolyozu olan hastalarda SRS-22 fonksiyon alt grup skorlar n n anlaml flekilde daha düflük oldu u bulunmufltur (p<0.05, Tablo Vc ve Vd). diopatik skolyozu olan hastalarda ise, di er tiplerde skolyozu olan hastalara göre fonksiyon alt grup skorlar n n daha yüksek oldu u bulunmufltur (p<0.05). Di er alt grup skorlar nda ise skolyoz tiplerine göre yap lan karfl laflt rmada fark bulunmam flt r (Tablo Ve). TARTIfiMA Çal flmam z n sonucunda, cerrahi tedavinin, konjenital tip skolyozda ve efllik eden hastal klar n varl nda fonksiyonel iyileflme sa lamakta s n rl kalabilece i, buna ra men SRS-22 genel skorlar de erlendirildi inde yaflam kalitesinde kesin bir iyileflme sa lad gösterilmifltir. Di er taraftan, yaflam kalitesinde sa lanan bu art fl n, yo un bak mda kal fl süresinin uzunlu undan ba- ms z oldu u görülmüfltür. Çal flmam zda hastalar m z n cerrahi sonras yaflam kalitelerinin de erlendirilmesi için SRS 22 anketi kullan lm flt r. Kullan lan bu anket sayesinde hastalar m z n, yap lan cerrahi tedaviyi, yaflam kalitesi aç s ndan nas l Tablo II. Cobb aç lar, düzeltme yap lan vertebra say s, intraoperatif ve postoperatif kanama ve hemoglobin düzeyleri, kan ve TDP transfüzyon miktarlar ile yo un bak mda kal fl ve ekstübasyon süreleri Cobb aç lar, düzeltme yap lan vertebra say s ile intraoperatif ve postoperatif izleme ait parametreler Cobb Aç s (ort. ± ss) 74.4 ± 24.7 (derece) Vertebra Say s (ort. ± ss) 11.7 ± 4.2 (adet) Ameliyat Süresi (ort. ± ss) ± 82.9 (dakika) Pre-operatif Hemoglobin (ort. ± ss) 12.9 ± 1.7 (gr/dl) Post-operatif Hemoglobin (ort. ± ss) 11.9 ± 1.7 (gr/dl) ntra-operatif Kanama (ort. ± ss) 1164 ± (ml) Post-operatif Kanama (ort. ± ss) 346.7± (ml) ntra-operatif Kan Transfüzyonu (ort. ± ss) ± (ml) Post-operatif Kan Transfüzyonu (ort. ± ss) ± (ml) Taze Donmufl Plazma (Med / Min / Maks) 0 / 0 / 4 (ünite) Ekstübasyon Süresi (Med / Min/ Maks) 205 / 0 / 1440 (dakika) Yo un Bak m Süresi (Med /Min / Maks) 24 / 0 / 336 (saat) 139

4 Journal of Anesthesia - JARSS 2015; 23 (3): zgi et al: Quality of life after scoliosis surgery Tablo III. Efllik eden hastal klar Ek Hastal k n Oran (%) Yok Epilepsi Mental Retardasyon Hidrosefali Serebral Palsi Kippel-Treunanay Weber Sendromu Yap sal Kalp Hastal 2 5 Meningomiyelosel 2 5 Hipotiroidi 2 5 Nörofibromatozis Mental Retardasyon + Hidrosefali flitme Kayb + Kalp Yetmezli i Epilepsi + Mental Retardasyon Mental Retardasyon + Faktör 7 Eksikli i Serebral Palsi + Parapleji flitme Kayb + Hunter Sendromu Yap sal Kalp Hastal + Nörojen Mesane Yap sal Kalp Hastal + Hipotiroidi + SMA Tip Epilepsi + Mental Retardasyon + Fenil ketonüri Toplam n= Hasta Say s alg lad klar ortaya koyulmaya çal fl lm flt r. SRS-22 anketi, ameliyat n üzerinden 6 ay geçtikten sonra uygulanm flt r. Bugüne kadar yap lan çal flmalarda, bu anketin ameliyattan sonra uygulanabilece i gibi, ameliyattan önce de uygulanabilecek bir anket çal flmas oldu u bildirilmifltir (14). Cerrahi tedavi öncesi yaflam kalitesini de erlendiren araflt rmalarda hastalar n yaflam kalitesi skorlar düflük bulunmufltur (15). Bizim çal flmam zda ise, cerrahi tedaviden sonra uygulanan SRS-22 yaflam kalitesi genel toplam skoru 3.8 ± 0.4 olarak bulunmufltur. Hastalar m zda, cerrahi tedaviden önce uygulanm fl skorlar bulunmad için karfl laflt rma yapmak mümkün de ildir. Ancak, çal flmam zdaki genel de erlendirme skorlar n n yüksek bulunmalar nedeniyle, hastalar m - Tablo Va. SRS-22 skorlar n n genel da l m Tablo IV. ntraoperatif ve postoperatif komplikasyonlar ve oranlar Komplikasyon n Oran (%) ntra-operatif Komplikasyonlar Yok Sa Pnömotoraks Hipotansiyon Atrial Fibrilasyon Epidural Kanama 2 5 Toplam Post-operatif Komplikasyonlar Yok INR Art fl Pnömotoraks Atefl Kusma 2 5 Trombositopeni Anizokori Non-oligürik Böbrek Yetmezli i Atefl + Bat n Distansiyonu Kusma +Hemoglobinde Düflme Aritmi + Solunum Yetmezli i Toplam n=hasta Say s z n cerrahi tedaviden yaflam kalitesi aç s ndan fayda gördükleri söylenebilir. Çal flmam zdaki, alt grup skorlar de erlendirildi inde, skolyoz tiplerine ve ek hastal klar n varl na göre belirgin farkl l k gösteren skorlar n, fonksiyon alt grubuna ait oldu u görülmüfltür. Konjenital skolyozu olan hastalar ile ek hastal olan hastalar n fonksiyon-altgrup skorlar n n, karfl laflt r ld klar hastalardan daha düflük oldu u, ancak di er alt grup skorlar n n benzer oldu u görülmüfltür. Bunun nedeni, bu hastalarda fonksiyon alt grup skorlar ile belirlenen yaflam kalitesinin, cerrahi tedavi ile düzeltilemeyecek durumda olmas olabilir. Bu durumda, skorlar n daha düflük olmas, cerrahi tedavinin bu grup hastalarda yaflam kalitesini iyilefltir- Ortalama ± Standart Sapma Min-Maks (Median) A r 4.4 ± (4.4) maj 3.4 ± (3.4) Fonksiyon 3.7 ± (3.8) Ruh Sa l 3.7 ± (3.8) Tedaviden Tatmin 4.7 ± (5) Toplam Skor 3.8 ± (3.9) 140

5 Tablo Vb. Hastalar n cinsiyetlerine göre SRS-22 ölçek skorlar n n karfl laflt r lmas Kad n (n=26 ) Erkek (n=14) p A r (4.5) (4.4) maj (3.7) (3.2) Fonksiyon (3.8) 2-5 (3.9) Ruh Sa l (3.8) (3.9) Tedaviden Tatmin 3-5 (5) (4.5) Toplam Skor (3.9) (3.8) Tablo Vc. Ek hastal olan hastalarla ek hastal olmayan hastalar n SRS-22 ölçek skorlar n n karfl laflt r lmas Ek Hastal Olan (n=23, %57.5) Ek Hastal Olmayan (n=17, %42.5) p A r (4.4) (4.4) maj (3.2) (3.6) Fonksiyon (3.6) (4.2) Ruh Sa l (3.8) (3.8) TedavidenTatmin 4-5 (5) 3-5 (5) Toplam Skor (3.9) (4.1) Tablo Vd. Konjenital skolyozu olan hastalarla di er tiplerde skolyozu olan hastalar n SRS-22 ölçek skorlar n n karfl laflt r lmas Konjenital skolyoz (n=15) Di er (n=25) p A r (4.4) (4.4) maj (3.4) (3.2) Fonksiyon (3.6) 2-5 (4) Ruh Sa l (4) (3.6) Tedaviden Tatmin 3-5 (5) (5) Toplam Skor (3.9) (3.9) Tablo Ve. diyopatik skolyozu olan hastalarla di er tiplerde skolyozu olan hastalar n SRS-22 ölçek skorlar n n karfl laflt r lmas diyopatikskolyoz (n=12) Di er (n=28) p A r (4.3) (4.5) maj (3.7) (3.2) Fonksiyon 3-5 (4.3) (3.6) Ruh Sa l (4) (3.8) Tedaviden Tatmin (4.5) 3-5 (5) Toplam Skor (4.1) (3.9) medi i fleklinde yorumlanmamal d r. Bir baflka deyiflle, skolyozun tipinin konjenital olmas ve hangi skolyoz tipi olursa olsun ek hastal n bulunuyor olmas, bu hastalarda cerrahi tedaviden al nacak fonksiyonel iyileflmeyi k s tl yor olabilir. Çal flmam za dahil olan hastalar n alt grup skorlar de erlendirildi inde, a r alt grup skor ortalamas 4.4 ± 0.5 bulunmufltur. Bu yüksek skor, skolyoz ameliyat olan hastalar n a r lar n n azald n ve ameliyat sonras a r seviyelerinin iyi durumda oldu unu göstermektedir. 141

6 Journal of Anesthesia - JARSS 2015; 23 (3): zgi et al: Quality of life after scoliosis surgery Weinstein ve ark. (15) hastalar n ameliyat olmas ndaki etkenleri de erlendirmifl, birinci s rada ve hastalar n tamam nda bulunan etkenin estetik kayg lar oldu u, di er nedenlerin hastalar aç s ndan ikinci planda kald - n saptam fllard r. Çal flmam zda hastalar n imaj de erlendirme alt grup skor ortalamas 3.4 ± 0.6 olarak bulunmufltur. Bu de er, skolyoz ameliyat sonras hastalar n görsel olarak kendilerini daha iyi bulduklar n ve cerrahi tedavi ile yaflam kalitesinin olumlu yönde etkilendi ini göstermektedir. Baz omurga e riliklerinin aç s ve yerine ba l olarak, omurga fonksiyonlar nda azalma ortaya ç kar. Bu nedenle özellikle ergenlik döneminde karfl laflt m z skolyoz gruplar n n omurga e rili ine ba l olarak hareketlerinde k s tlanma olmas, arkadafllar ve aileleriyle normal aktivitelerini gerçeklefltirememesi ve korse kullanmak durumunda kalmalar yaflam kalitelerini etkilemektedir (14). Benli ve ark. n n (16) çal flmas nda skolyoz ameliyat olan 109 hasta 10 y l takip edilmifl ve hastalar n cerrahi tedaviden sonra e itim, ifl ve evlilik hayatlar n n mükemmel flekilde devam etti i rapor edilmifltir. Weinstein ve ark. (15) çal flmas nda ise, tedavisiz kalan hastalar n fiziksel fonksiyon aç s ndan yaflam kalitelerinin olumsuz etkilendi i saptanm flt r. Çal flmam zda fonksiyon alt grup skoru 3.8 ± 0.5 olarak bulunmufltur. Bu de er cerrahi tedavi sonras hastalar n yaflam kalitesinin artt n, günlük aktivitelerine geri dönebildiklerini göstermektedir. Çal flmam zda ruh sa l alt grup skoru 3.7 ± 0.6 ve tedaviden tatmin alt grup skoru 4.7 ± 0.5 bulunmufltur. SRS-22 ruh sa l ve tedaviden tatmin alt grup skorlar - n n bu düzeyde olmas, cerrahi tedavi sonras yaflam kalitesinin olumlu yönde etkilendi i fleklinde yorumlanabilir. Konuyla ilgili ülkemizde yap lm fl olan benzer çal flmalarda elde edilen sonuçlar de erlendirildi inde bizim elde etti imiz sonuçlarla uyumlu olduklar, cerrahi tedavinin yaflam kalitesini iyilefltirdi i sonucuna ulafl ld görülmüfltür (6, 9, 17, 18). Çal flmam zda, ameliyat n yap ld yafl, Cobb aç lar, düzeltme yap lan vertebra say s, ameliyat süresi, intraoperatif ve postoperatif kanama ile transfüzyon miktarlar, komplikasyon geliflimi, ekstübasyon zamanlar ve yo un bak mda kal fl süreleri gibi inceledi imiz di er parametrelere ait veriler, hasta say m z n yetersizli i nedeniyle, alt gruplar haline getirilememifltir. Bu nedenle, bu parametrelerin SRS-22 skorlar üzerindeki etkileri de erlendirilememifltir. Ancak, yo un bak m kal fl süresinin, cinsiyetler aç s ndan karfl laflt rmas yap ld nda, kad n hastalar n yo un bak mda kalma sürelerinin, erkek hastalar n yo un bak mda kalma sürelerine göre istatistiksel olarak anlaml ölçüde düflük oldu u tespit edilmifltir (p<0.05). Yo un bak mda kalma sürelerinde istatistiksel olarak anlaml fark bulunmas na karfl n, bu fark SRS-22 skorlar na yans mam flt r. Bu sonuç, hastalar n postoperatif dönemde anestezi sonras yo un bak m ünitesinde izlenmesinin, süreden ba ms z olarak, hastalar n yaflam kalitelerine olumlu yönde katk sa lad n göstermektedir. SONUÇ Çal flmam zdan elde edilen veriler sonucunda, cerrahi tedavinin, konjenital tip skolyoz ve efllik eden hastal klar n varl na ba l olarak fonksiyonel iyileflme sa lamakta s n rl kalabilece i gözlenmifl, buna ra men SRS-22 genel skorlar de erlendirildi inde yaflam kalitesinde kesin bir iyileflme sa lad gösterilmifltir. Bununla birlikte, yo un bak mda kal fl süresinin uzunlu- undan ba ms z olarak yaflam kalitesinde iyileflme sa land görülmüfltür. Elde etti imiz verilerin, ilerleyen dönemlerde, yeni yaflam kalitesi çal flmalar için yol gösterici olabilece i ve skolyoz hastalar n n tedavi planlar na katk sa layabilece i kanaatindeyiz. KAYNAKLAR 1. Karaca S. Ortopedik Cerrahide Anestezi. In: Anestezi Yo un Bak m A r. Ed: Tüzüner F. 1. Bask, Ankara, Nobel T p Kitapevleri, 2010, Sar cao lu F, Ak nc SB, Koçak DA, Alanay A, Aypar Ü. Rekonstrüktif skolyoz cerrahisi sonras nda görülen komplikasyonlar ve mortalitenin retrospektif olarak de erlendirilmesi. Journal of Neurological Sciences, 2011; 28: Bar fl FG, Kitifl Y. Ankara ili Sincan ilçesinde bir ilkö retim okulu ve bir lisede skolyoz ve kifoz s kl n n belirlenmesi. Birinci Ulusal Okul Sa l Sempozyumu Kitab May s; Öner C, Yenerkol B, Batmaz F. Eskiflehir Merkez lkokullar nda Skolyoz Taramas. Ege T p Rehabilitasyon Dergisi 1997: Erdem M. Lenke Tip 3C, 5C ve 6C e rilikleri olan adolesan idiopatik skolyozun cerrahi tedavisinde distal füzyon seviyesini L4 yerine L3 te durma kriterleri. Uzmanl k Tezi, stanbul Salih M. Skolyoz nedeniyle cerrahi tedavi gören hastalar n hayat kalitelerinin araflt r lmas. Uzmanl k tezi, stanbul Gürsoy D. Adölesan dönem skolyoz olgular nda ameliyat öncesi ve ameliyat sonras dönemde beden imaj ve benlik sayg lar n n karfl laflt r lmas. Yüksek Lisans Tezi, stanbul Derman O, Ürünsak F, Kanbur ÖN, Haznedaro lu D, Serim H, Tezel B. Adölesanlarda koruyucu sa l k hizmetleri. In: Ergen sa l ve geliflimi kaynak el kitab, Ankara. T.C.Sa l k Bakanl AÇSAP Genel Müdürlü ü Yay nlar Karakaya I, Sismanlar SG, Atmaca H, Gok U, Sarlak AY. Outcome in early adolescent idiopathic scoliosis after deformity correction: assessed by SRS-22, psychometric and generic health measures. Journal of Pediatric Orthopedics 2012; 21(4): Guyatt GH, Feeny DH, Patrick DL. Measuring health-related quality of life. Annals of Internal Medicine 1993; 118(8):

7 11. Leelapattana P, Keorochana G, Johnson J, Wajanavisit W, Laohacharoensombat W. Reliability and validity of an adapted Thai version of the Scoliosis Research Society-22 Questionnaire. Journal of Children's Orthopaedics 2011; 5(1): Alanay A, Cil A, Berk H, et al. Reliability and validity of adapted Turkish Version of Scoliosis Research Society-22 (SRS-22) Questionnaire. Spine 2005; 30(21): Verma K, Lonner B, Hoashi JS, et al. Demographic factors affect Scoliosis Research Society-22 performance in healthy adolescents: a comparative baseline for adolescents with idiopathic scoliosis. Spine 2010; 35(24): Weinstein SL, Dolan LA, Spratt KF, Peterson KK, Spoonamore MJ, Ponseti IV. Health and function of patients with untreated idiopathic scoliosis. A 50-year naturel history study. JAMA: The Journal of the American Medical Association 2003; 289(5): Benli IT, Ates B, Akalin S, Citak M, Kaya A, Alanay A. Minimum 10 years follow-up surgical results of adolescent idiopathic scoliosis patients treated with TSRH instrumentation. European Spine Journal 2007; 16(3): fienköylü A, Taflkesen A, Atao lu B, Özer M, Altun N. Hibrid ve pedikül vidas teknikleri aras nda SRS-22 anketi aç s ndan fark yok. The Journal of Turkish Spinal Surgery 2009; 20(3): Bak n D. Skolyoz ameliyat olan hastalar n yaflam kalitesi. Yüksek Lisans Tezi, stanbul