Salıncakta sallanan çocuğun hareketi, bir duvar saatinin sarkacının yaptığı sallanma hareketi olarak adlandırılır.

Transkript

1 1. BÖLÜM: HAREKETLİ VARLIKLAR VE HAREKET TÜRLERİ 1. HAREKETLİ VARLIKLARI GÖZLEMLEYELİM Çevremizdeki varlıkların bir kısmı (dağlar, evler, yollar gibi) hep aynı yerdedir. Bazı varlıklarda hareket hâlindedir. Örneğin insanlar, kuşlar, kediler, köpekler, gökyüzündeki uçaklar, otomobiller, çalışan saatin akrebi ve yelkovanı hareket hâlindeki varlıklardır. a. Varlıkların Hareket Çeşitleri Salıncakta sallanan çocuğun hareketi, bir duvar saatinin sarkacının yaptığı sallanma hareketi olarak adlandırılır. Dönme dolabın yaptığı hareket gibi, kendi etrafında dönen varlıklar dönme hareketi yapar. b. Hızlı ve Yavaş Hareket Uçaklar, yarış arabaları hızlı hareket eden varlıklardır. Kaplumbağa, solucan gibi varlıklar ise 1 / 5

2 yavaş hareket eden varlıklardır. Bazı varlıkların hareketleri çok zor fark edilir. Rüzgârsız bir gün de gökyüzüne bakıldığında bulutlar hareket etmiyormuş gibi görülür. Oysa bulutlar çok yavaş da olsa hareket eder. 2. VARLIKLARIN HAREKET ÖZELLİKLERİ a. Hızlanma, Yavaşlama Otomobiller, otobüsler her zaman aynı hızda hareket etmez. Bu araçların sürücüleri yolun durumuna göre bazen hızlanır bazen yavaşlar. Hızlanma ve yavaşlamada cisimlerin hareket özelliklerindendir. Yolda araba ile giderken kırmızı ışık yanarsa yavaşlar ve dururuz. Yeşil ışık yandığında ise hareket edip hızlanarak yolumuza devam ederiz. b. Yön Değiştirme Masa tenisinde oyuncuların topa vurmaları ile top yön değiştirerek hareket eder. Buna benzer bir başka örnek de lunaparklardaki çarpışan arabalardır. Çarpışan arabalar da yönlerini değiştirerek hareket eder. 2 / 5

3 Yön değiştirme de hızlanma, yavaşlama, dönme gibi bir hareket özelliğidir. 2. BÖLÜM: CİSİMLERİ HAREKET ETTİRME VE DURDURMA 1. İTME ÇEKME a. İtme Çekme ve Hareket İlişkisi Çevremizdeki cisimlerden bazılarını hafifçe itip çekerek kolayca hareket ettirebiliriz. Bazı cisimleri zorlanarak itip çeker, hareket ettirebiliriz. Büyük cisimler ise motor gücü ile hareket ettirilir. Örneğin lokomotif, birbirine bağlı olan vagonları çekerek hareket ettirir. b. Hareket Eden Cisimleri Yavaşlatma veya Durdurma Hareket eden bir cismi de iterek veya çekerek yavaşlatabilir ya da durdurabiliriz. 3 / 5

4 Motorlu araçları çekerek durdurmaya çalışmak tehlikeli sonuçlar doğurabilir. Dönen bir vantilatörün pervanesine ya da dönen bir matkap ucuna dokunmak çok tehlikelidir. Hareket hâlindeki bir taşıtın önüne geçerek taşıtı durdurmaya çalışmak üzücü kazalara sebep olabilir. 2. KUVVET Cisimleri itme ve çekme ile hareket ettiren, yönlerini değiştiren, hareket eden cisimleri durduran ya da yavaşlatan etkiye kuvvet denir. Kuvvet, hareket eden cisimlerin hızını ve yönünü değiştirebilir. Kuvvet ile hareket arasında sıkı bir ilişki vardır. Bir masa itilerek veya çekilerek hareket ettirilebilir. Top oynarken duran bir top harekete geçirilebilir, hareket hâlindeki bir topun durması veya yön değiştirmesi sağlanabilir. Sonuç olarak duran bir cismin harekete geçirilmesi veya hareket eden bir cismin durdurulması için ona kuvvet uygulanması gerekir. Cisimlere uygulanan kuvvet ise itme ve çekme kuvveti olarak adlandırılır. Uygulanan her kuvvet, cisimleri hareket ettirmeyebilir. Örneğin büyük bir ağaç bir kişinin uygulayacağı itme kuvveti ile hareket etmez, devrilmez. Aynı şekil de bir kişinin uygulayacağı çekme kuvveti ile bir lokomotif durdurulamaz. Cisimleri hareket ettirirken bazen çekme ve itme kuvveti bir arada kullanılır. Örneğin uçurtma uçururken hava uçurtmaya itme kuvveti uygular. Siz de ipinden çekersiniz. Uçurtmanız havanın itmesi sizin de çekmeniz sonucunda uçar. 3. BÖLÜM: KUVVET, CİSİMLERİN HAREKET VE ŞEKİLLERİNİ ETKİLER 1. KUVVET, CİSİMLERİN HAREKETLERİNİ ETKİLER 4 / 5

5 Cansız varlıklar kendiliğinden hareket edemez. Cisimler de cansız varlıklardandır. O hâlde cisimlerin harekete geçebilmesi için onlara bir kuvvet uygulanmalıdır. Kuvvet uygulanan her cisim hareket etmez. Örneğin eve kuvvet uygulayarak onu hareket ettiremeyiz. Ancak hareket eden her cisme bir kuvvet uygulanmıştır. Kuvvet uygulanan cisimler hızlanabilir, yön değiştirebilir, yavaşlayabilir ya da durabilir. Kuvvetin etkisi kaybolunca hareketli cisim yavaşlar ve durur. 2. KUVVETİN, CİSİMLERİN ŞEKİLLERİNE ETKİSİ Kuvvet cisimlerde şekil değişikliğine sebep olabilir. Oyun hamurunu sıkarak, bükerek şekil verebiliriz. Teli büküp farklı şekiller oluşturabiliriz. Yay ve paket lastiğini gerersek uzar. Bıraktığımızda eski hâline döner. Kâğıdı sıkıştırarak bükerek şeklini değiştirebiliriz. Tebeşiri bükmek istersek kırılır. Tebeşiri geremeyiz. Bir cisme kuvvet uygulandığında kuvvet, cisim üzerinde bazen şekil değişikliği yapabilir. Ancak üzerindeki kuvvetin etkisi kalkan her cismin şekli değişmez. Bu cisimlerin bazıları etki ortadan kalktığında eski hâllerine dönerken bazıları dönmez. Dosyayı İndir 5 / 5