MÜHENDİSLİK ETİĞİ 1.HAFTA

Transkript

1 MÜHENDİSLİK ETİĞİ 1.HAFTA Doç. Dr. Faruk YILDIRIM

2 DERSİN KISA TANIMI Etiğin,evrensel ve bireysel özgürlük boyutunun öneminin, evrensel etik kurallar ve değerlerin kavranması, mühendislik etiğinin ve Harita Mühendisliğinin mesleki sorumluluğu ve etik ilkelerinin öğrenilmesi ve bunlara dayanarak mesleki ikilemlerin irdelenmesi sorgulanması ve değerlendirilmesi yeteneğinin kazandırılması amaçlanmaktadır.

3 Alimane kelimelerin gün ışığına çıkışı Bu kelimelerin zikredilmesi talih mi talihsizlik mi? Felsefe kokan kelime Her ustalık ve her araştırma, benzer şekilde her eylem ve tasarı bir iyi yi amaçlar görünür; bu yüzden iyi, herşeyin amaçladığı şey olarak pek yerinde tanımlanmıştır. Aristotales in bu hükmü ile başlayan kitabı Nikomakhos-Etik.

4 ETİK NEDİR?

5 Bugünün toplumunda etik ne kadar önemli?

6 Etik kelimesi Yunanca ethos kelimesinin karşılığıdır.varoluş tarzı,bilgece bir eylem yolu arayışı- Karakter, adet (usul) veya gelenek anlamına gelmektedir. Türkçe de ahlak olarak kullanılan, Latince den gelen morality kelimesi de yine yakın anlamda davranış, adet ve alışkanlık anlamlarına gelmektedir. Arapça dan Türkçe ye giren ahlak ise hulk sözcüğünden türemiştir ve huy, mizaç, karakter anlamına gelmektedir.

7 Etik; alışkanlık, töre, görenek anlamlarını taşır. Etik; aktarılan eylem kurallarını ve değer ölçülerini sorgulayarak, üzerinde düşünerek, talep edilen iyiyi gerçekleştirmek için onları alışkanlığa dönüştürme biçimidir ki, töre ve gelenek böylelikle kişilik anlamını da kazanmakta ve erdemli olmanın temel tavrı olarak pekiştirilmektedir. Etik; belli bir yaşama idealini hayata geçirebilmek için mücadele eden, çağı ve üyesi olduğu toplumun yaşayışını eleştiren, hatta mahkum eden, mevcut değerler silsilesi yerine alternatif değerleri koyan, yaşama kurallarını açık seçik tanımlayan, kısaca hayata anlam katan ahlaki ilkeler teorisi, felsefe disiplini olarak tanımlamaktadır.

8 Etik; insanların, eş, arkadaş, ebeveyn, vatandaş öğretmen vb. kendilerini buldukları birçok durumda nasıl hareket etmeleri gerektiğini söyleyen davranış standartları olarak da ifade edilmektedir. Etik; insanlara işlerin nasıl yapılması gerektiğini belirlemede yardımcı olan kılavuz (rehber) değerler, ilkeler ve standartlardır. Etik, aynı zamanda bir süreçtir. Bu süreçte karar alırken ve uygulamayı yaparken, belirli değerlere bağlı kalınarak hareket edilir. Etik; Geçmiş ve bu güne ilişkin doğru ve yanlış ölçülerinin anlatımıdır. İnsanların töresel ya da ahlaksal ilişkilerini, davranış biçimlerini ve görüşlerini araştıran bir felsefe dalıdır.

9 ETİK <-> AHLAK

10 Ahlak nasıl yaşamamız gerekiri araştıran bir felsefe disiplinidir. Ahlak, hukuk, din, acı çekme, fedakarlık, ve basiret gibi değildir. Ahlak, toplumsal hayata zarar vermeden yaşamak Ahlâk, insanın sadece iç dünyasını değil, dış dünyaya yansıyan fiillerini de düzenler. Ahlâk, insan faaliyetlerinin dış âlemde oluşturduğu faydalı veya kazançlı, iyi veya kötü sonuçların ancak bir iradeden çıkıp çıkmadıklarına göre değerlendirebilir. Ahlâk kurallarının ne olduğu ve neye dayandığı kişiden kişiye ve toplumdan topluma değişebilir. Ahlâkın temelinde din, kültürel yapı, çevre, toplumsal yapı veya gelenekler belirleyici olmakla birlikte, salt belirleyici değillerdir. Dünyadaki her boyutlu gelişimle bunu harmanlamak gerekir. Ahlakın temelinde insanların eylemleriyle birbirlerine zarar vermemeleri ya da olası en az zararı vermeleri yatar.

11 Ahlak, davranışların toplumsal kurallarından meydana gelirken; etik, ise ahlakla ilgili insan davranışlarının neden ve gerekçeleri hakkındaki değerlendirmelerden oluşmaktadır. Ahlak kavramı, insan davranışlarının doğruluğu ya da yanlışlığına ilişkin toplumsal uzlaşma ya da belli bir toplumun geliştirdiği fikir birliği anlamına gelirken; etik, hem ahlak hem de etik teorilerini kapsayan bir alandır. Etik, kısaca, ahlak üzerine yapılan bir çalışmalar alanıdır. Ahlakın etikten çok önce var olmasıdır.

12

13

14 Günlük yaşamımızda karşılaştığımız ahlâki sorunlar 1. Geleneksel ve tepkisel ahlâk - Her zaman yaptığımız şeyler, yapmak durumunda olduğumuz şeylermidir? 2. Ahlâk ve kanun - Bir şeyin yasalara uygun olması, onun doğru olduğu anlamına gelir mi? 3. Ahlâk ve basiret - Bir şeyi sadece çok ilgimizi çekiyor diye yapmak ahlâklı davranmak mıdır? 4. Ahlâk ve ekonomi - En ekonomik karar en iyi ahlâki karar mıdır? 5. Ahlâk ve otoriteye uyum - Yasal veya ahlâki savunmadan yoksun olan emirlere uymuş olmak, kişilerin uygulamalarını ahlaken savunmaya imkan verir mi? 6. Kişisel bilgi noksanı - Sadece ben öyle biliyordum demek ahlâken yeterli bir savunma mıdır? Yoksa daha derinlemesine inceleme yapmadan ahlâki sonuçlara ulaşan kararlar verilmemeli midir? Görüldüğü gibi bütün bu soruları sorarsak kendimizi yeniden listenin en başında olması gereken Ahlak Nedir? sorusuyla başbaşa buluruz. Ne var ki, yukarıdaki soruların her zaman tek bir doğru yanıtı yoktur. Doğruyu ararken genellikle bulduğumuz kendi doğrumuz dur ve bize aittir. Başka insanları eleştirirken bunu dikkate almakta fayda vardır.

15 MÜHENDİSLİK<->ETİK

16

17 Mühendislik, matematiksel ve doğal bilimlerden, çalışma, deneyim ve uygulama yolları ile kazanılmış bilgileri akıllıca kullanarak, doğanın madde ve kuvvetlerini insanoğlu yararına sunmak üzere ekonomik yöntemler geliştiren bir meslektir. Etik; insan ilişkilerinde, toplumsal, kültürel, siyasi, ekonomik, hukuki, bilimsel, teknolojik vb. tüm alanlarda insanın tutum, davranış eylem ve kararlarında belirleyici olan, hiç kimsenin dışında kalamayacağı, kaçınamayacağı ilke ve değerler bütünüdür. Geleceğin mühendislerinin bilim ve teknolojinin ve mühendislik etkinliklerinin topluma olan etkilerini, mühendislerin bu etkilerden doğan kişisel sorumluluklarını, kararlarında başvurdukları değerleri ve etik ikilemleri tanımaları gerekmektedir.

18 Mühendislerin topluma karşı olan etik sözleşmesinde en önemli kısım, toplumun sağlık, emniyet ve refahını en üstte tutma ve gelişmeyi sürdürülebilir hale getirmek için gerekli koşulları mesleki görev saymak konusunda kararlı olmaktır. Mühendis, bir özne olarak insanın dünyayla olan ilişkisine aracılık eden ve bilimsel bilgiyi teknolojik bilgiye dönüştüren kişidir. Mühendis olarak insan, başkalarıyla veya doğayla kurduğu ya da oluşturduğu bütün ilişkiler dünyasında, farkına varsın ya da varmasın, etik eylemlerin ve aynı zamanda buna bağlı olarak etik ilişkilerin de öznesi ve nesnesidir.

19 Mühendisin yaratıcılığı aracılığıyla tümüyle etkilenen, insan-insan ve insan-dünya ilişkileridir. Her mühendis bir bakıma yerel, kültürel ilişkilerin bir bileşkesidir. Mühendisin toplumsal çevresini, içinde bizzat yaşadığı toplum dinamikleri oluştururken; düşünsel çevresini, evrensel bilgi bağlamında ulaştığı entelektüel dinamikler, diyalog kurduğu kendi meslektaşları ya da o alanda yetişmesini sağlayan kişiler oluşturmaktadır. Mühendis, ya gerçekten evrensel nitelikli bilgileri içselleştirecektir, ya da yerel, kültürel normların etkisiyle geleneksel bilgi kalıplarını kullanmaya devam edecektir.

20 ETİĞİN HEDEF VE AMAÇLARI

21 Günlük yaşamda, dil ve eylem alışkanlıklarından hareket ederek, insan eyleminin ahlaki açıdan iyi olarak görüldüğü koşulları araştırmak ve ahlaki eylemi diğer olası eylemlere (ahlakdışı, ahlaki olmayan) karşı sınamak, evrensel etik kurallar ve değerlerin kavranması, İyi ile kötüyü birbirinden ayırt etmeyi öğreterek, ahlaki yargı verme yeteneği kazandırmak, Ahlaki yargıları dikkate alarak, ahlaki yetkinlik ve toplumsal sorumluluk arasındaki temel ilişkinin önemini ve anlamını kavratmak ve böylece ahlaki yetkinlik geliştirmek, Eleştirel-pratik yargılama gücü kazandırmaktır. Sayılan bu hedef ve amaçları gerçekleştirmede temel koşul; katılımcılarının her birinin eşit söz hakkına sahip olduğu açık araştırma toplumudur.

22 Son yıllarda teknolojide ki hızlı gelişmeler, sürdürülebilir bir kalkınma için, yeni etik yapılanmaları zorunlu hale getirmiştir. Özellikle, küresel olarak birçok alanda ve ülkede yaşanan bilim-teknoloji-endüstri-ekonomi ilişkilerinin tetiklediği, olumsuz davranışlar, konunun eğitiminin önemini de gündeme getirmiştir.

23 EĞİTSEL HEDEFİMİZ

24 Eğitsel Hedefimiz, etiğin evrensel ve bireysel özgürlük boyutunun önemi, evrensel etik kurallar ve değerlerin kavranması, mühendislik etiği ilkelerininin ve mesleki sorumluluğun öğrenilmesi ve bunlara dayanarak mesleki ikilemlerin sorgulanması yeteneğinin kazandırılmasıdır. Bu amaca koşut olarak, öğrencilerimizin yaşam kültürü düzeyini yükseltmek, bir bilgi ve düşünce zenginliği yaratmak, etik ikilemleri tartışma yeteneğini geliştirmek en büyük arzumuzdur

25 Gelişmekte olan toplumlarda, gelişmiş toplum insanının en belirgin Davranış Özellikleri 1.Kesin etik değerlere sahip 2.Dürüst 3.Sorumluluk sahibi 4.Kural ve yasalara saygılı 5.Diğer yurttaşların haklarına saygılı 6.Çalışma şevki olan 7.Büyük işler yapma isteği olan 8.Dakik lik olarak belirlendi. (31 Aralık 2003, İnsan kaynakları Bölümü Anket sonucu) Bunlardan ilk beşi doğrudan ETİK ile ilgilidir.

26

27 Mühendislik Etiği Dersleri Neden Zorunlu Olarak Okutulmalıdır? Etiğin günümüzdeki alanı, ona yüklenen güncel görevlerden belirlenebilir. Bu görevlerden bazıları aşağıdaki gibidir.

28 i-) Din, dil, ırk, her türlü inanç, cinsiyet farklılığı, coğrafi ayrım gözetmeden çok kültürlü bir yapının korunması, kültürel zenginliğin geliştirilmesinin ön koşulu; öteki kültürlerde benimsenmiş, saygı gören ve meşrulaştırılmış olarak kabul edilen normların ve değerlerin çok iyi bilinmesi, giderek bunların o kültürde gerek pratiğe gerekse genelde eylemleri yönlendirici ve düzenleyici işlevlerini eleştirel bir gözle somutlaştırıp, nereye kadar evrensel ölçekte geçerlilik talebi taşıyacağının yoklanmasıdır. Özellikle de Dünya etiği, ekonominin ve teknolojinin Dünyada olup biten herşeyi belirlediği bir çağda, etik yaşama dünyasının tek yönlü kaygılarla gerçekleşmesine yönelmiş bir yarar hesapçılığının yıkıcı etki ve sonuçlarını eleştirel bir aynadan yansıtan önemli bir uyarı görevi yüklenmiştir. Etik bize, salt kazancı en üst düzeye çıkarma endişelerine endekslenmiş nicelikselleştirici düşünce karşısında, nitelikleri pratik aklın ahlaksal yetkinliğiyle doğrulanmış olan amaç ve hedefler sunan bir kaynağın, niceliksel değerlendirmelere sığmayan niteliksel değerlerinin de olduğunu anımsatmaktadır. Bunlar; özgürlük, eşitlik, adalet, hoşgörü gibi niteliksel değerlerdir ve kollektif sorumluluğun bilincinde, ahlaksal talepleri genel bağlayıcı talepler olarak benimseyip pratiklerinde onları kendilerine maletmiş olan bireylerin kendi kaderlerini tayin etme hakkını bütün hakların en üstüne koyan bir yaşama biçiminin ahlakını kurar.

29 ii-) İnsan bir toplulukta kuralsız olunamayacağını, buyruklar, yasaklar, normlar v.b. kuralların bulunduğunu erken yaşlarda öğrenir. Ama asıl ahlaki kavrayış, böylesi kuralların dışarıdan dayatılmış kurallar olarak yorumlanmaması gerektiğinin görülmesi, bu kuralların sosyal topluluğun tüm üyelerinin gerçekleşebilecek en fazla özgürlükten yararlanabilmesini garanti eden unsurlar olduğunun anlaşılmasıyla ortaya çıkar.

30 iii-) Ergin olamayış, başkası tarafından yönlendirilmeden kendi aklını kullanamamak durumudur. Ergin olmamış insan, özgürlüğünü elde etmesi gerektiği, ne kadar özgür olacağının kendisine bağlı olduğu ve özgürleşmek için riske girmesi ve karar verebilmesi konusunda aydınlatılmalıdır. Bir insan, iyi olanın kendisine artık doğmatik biçimde emredilmesini istemediği zaman, yani; düşünce açısından olgunlaştığında, hem kendi çıkarlarıyla hem de başkalarının yargılarıyla kendi arasında bir mesafe koyarak bir insan topluluğu ya da tüm insanlar için hangi amaçların iyi olduğuna kendi karar verdiğinde ahlakilik boyutlarına ulaşmış demektir. Bu yaklaşım demokratik bir toplum oluşturulmasının da temel koşuludur.

31 Texas A&M Üniversitesinin 22. Rektörü, Prof. Dr. Robert M. Gates in 3 Ekim 2002 de yaptığı Akademik yılın açılış konuşmasından bir alıntı; Problemimiz var çünkü: liselerde ve üniversiteler de sınavlarda kopya çekiliyor; veya burs başvurularında yalan beyanda bulunuluyor, öğrencilerimiz intihal (aşırma) yapabiliyor ve okul geçmişleri ile ilgili yalan söyleyebiliyorlar.

32 Problemimiz var çünkü: bazı iş adamlarının sahtekarlıkları ve hırsları büyük şirketlerin çökmesine neden oluyor, yaşanan skandallar, sorumlulukları nedeniyle, pek çok kişiyi ilgilendiriyor ve bunlar ülkenin ekonomisini olumsuz bir şekilde etkiliyor.

33 Problemimiz var çünkü: değişik alanlarda bazı liderler dürüstlük şemsiyesi altında, yalan söylüyor ve kanun dışı işler yapmakla suçlanıyorlar. Problemimiz var çünkü: bu liderler üstelik bizlerin oyları ile seçiliyor.

34 Problemimiz var çünkü: bilimsel sahtekarlık yapana rektör veya yargının (!!!) ceza vermesini bekleyip, birlikte karşı bir tavır göstermiyoruz. Problemimiz var çünkü: bütün bu toplumun suçladığı kişiler, çoğunlukla bizim üniversitelerimizin mezunu.

35 Üniversite yöneticileri ve öğretim üyeleri olarak, bu problem karşısında, gözlerimizi kapatıp, bizim bu işte bir sorumluluğumuz yok, yapacağımız bir şey yok diyemeyiz.

36

37 Ahlaki ve vicdani etik ikilem örnekleri

38 Bankadasın. Bir adam bankayı soyuyor ve paraları yetimhaneye ve yoksullara bağışlayacağını söylüyor. Ne yaparsın? Okulda müdür yardımcısısın. Okulun en iyi, en çalışkan öğrencisi mezuniyet sınavından 3 hafta önce ağır hastalanıyor. Yetiştirmesi gereken 10 ödevden birini yetiştiremiyor ve okulu bitirebilmek için o ödevde intihal yapıyor. Bunun farkına varıyorsun. Ne yaparsın? Bir şirkette müdürsün. İşe eleman alınacak. 2 kişi başvuruyor. Biri yakın ve uzun süredir işsiz, iş tecrübesi az, alanında yetersiz bir arkadaşın diğeri ise tecrübeli, profesyonel, tanımadığın biri. Ne yaparsın? 4 aylık hamile bir kadınsın. Doktorlar ciddi bir hastalığa yakalandığını söylüyor. Doğum sırasında çocuğa bir şey olmayacağını ama senin için az da olsa ölüm riski bulunduğunu söylüyor. Doktor kürtajı tavsiye ediyor. Ne yaparsın? Sık sık hayvan haklarını savunan insanlar yanan ev ikilemiyle baş başa kalırlar. Söz konusu olan şey şöyle bir şey: eğer yanan bir evde bulunsaydınız ve hayatınızı kurtarmak için kapıya doğru koşuyor olsaydınız, bir odada bir köpek diğerinde bir insan olsaydı kurtarmak için hangisini seçerdiniz?

39 Ali ye babası, okuldan boş kalan zamanlarında çalışıp para biriktirirse, yaz kampına göndereceğine söz vermiştir. Ali de çalışarak kamp parasını biriktirir. Ancak yaz gelince babası sözünden vazgeçer ve parasını vermesini ister. Ali de bu durumda babasına çok az para biriktirdiğini söyleyip arta kalan para ile kampa gitmeye karar veriri ve bu durumu kardeşine anlatır. Kardeşi gerçeği babasına anlatmalı mı? Niçin? Jack benzin istasyonu sahibi ve müdürüdür. İşyerine iyi bir tamirci lazım fakat bulmak oldukça zordur. Aradığı kişi zenci birisidir. Kendinin zencilere karşı olumsuz bir düşüncesi olmamasına rağmen müşterilerinin çoğu bu durumdan hoşlanmadıkları için zenciyi işe almaya çekinir. Eğer zenci çalıştırırsa müşterilerinin çoğu başka yerlere kaçabilir. Zenci işe alınıp alınmadığını sorar patron ne yapmalı? Kore savaşında bir bölük ağır zayiat verdiği için düşman karşısında geri çekilmeye başladı. Bölük köprüyü geçmiş ama düşman diğer tarafta sessiz durmaktadır. Eğer içlerinden bir asker geri dönüp köprüyü uçurursa bir olasılık kurtulabileceklerdir. Bu asker büyük olasılıkla kurtulamayacaktır. Geri çekilmeyi en iyi yönlendirecek olan bölük komutanıdır. Komutan bu görevi yapmak isteyen gönüllü varmı sorduğunda kimse gönüllü olmamıştır. Komutan ne yapmalı?

40 Bir mahkum hırsızlıktan hapistedir ve 10 yıla mahkum olmuştur. Fakat 2 yıllık mahkumken kaçar. Yeni bir şehre başka bir isimle yerleşir. 8 yıl boyunca yoğun bir şekilde çalışır kendi işini kurmak için para biriktirir. İşini kurar, Müşterilerine adil davranır, işçilerine iyi para verir. Paranın büyük bir kısmını da hayır kurumlarına yatırır. Ancak bir gün eski komşusu onun 8 yıl önce hapisten kaçan ve polisin aradığı kişi olduğunu anlar. Siz eski komşusu yerinde olsaydınız ne yapardınız. Bir kadın kanserden ölmek üzeredir. Kadının yaşadığı yerde bir doktor bitki özlerinden yaptığı ilacın kanseri tedavi ettiği ve gerçekten de ilacı kullanan hastaların iyileştiği görülmektedir. Doktor etkili ilacı için maliyetinden 10 katı fazlası ücret ile ilacı satmaktadır. Hasta kadının kocası ilacı satın alabilecek kadar parası olmadığının ancak tüm imkanlarını da kullanarak yarısını toplayabildiğini ya indirim yapmasını ya da kalanını taksit yapmasını istemiştir. Fakat doktor bunu kabul etmemiştir. Bu ilacın isteklisi çok fazla parası olana satarım demiştir. Çaresiz kalan koca gece ilacın olduğu yere girerek hırsızlık yapmıştır. Sizce ilacı çalmalı mıydı? Suçluysa neden suçludur? Suçsuzsa neden suçsuzdur?

41 Farklı Ahlaki yargı Düzeylerine göre verilmiş Cevaplar 1. Cezadan kaçma ve ödül alma ahlakı; koca suçludur. Polisler onu yakalar ve cezalandırır. 2. Bireycilik ve çıkara dayalı ahlak; koca suçsuzdur, karısı için çalmıştır. insan eşi için böyle davranmalıdır. Çünkü karısı da onun için aynı şeyi yapardı. 3. Akran kanısı ahlakı: koca suçludur. Çünkü toplumun bireyleri hırsızlık yaptığı için onu ayıplarlar. 4. Kanun ve düzen ahlakı; koca suçludur. Çünkü kanunlara aykırı davranmıştır. Kanunlar toplumsal düzeni korumaya yarar ve adam bu adam düzeni bozmuştur. 5. Toplumsal anlaşma, yararlılık, bireysel ahlak; koca suçludur. Çünkü toplum tarafından konulan anlaşmaya karşı gelmiştir. Ayrıca insanlar birbirlerinin özel eşyalarına saygı göstermek zorundadırlar. 6. Evrensel ahlaki prensipler; koca suçsuzdur. Çünkü insan hayatı her şeyden önemlidir. Bir insanın hayatı söz konusu ise hırsızlık da yapılabilir.

42 KAYNAKLAR Bu kaynak Karadeniz Teknik Üniversitesi Mühendsilik Fakültesi Harita Mühendisliği Bölümünde okutulan Mühendislik Etiği dersine ait yardımcı DERS NOTU olarak hazırlanmıştır. Bu ders notunda anlatılan bilgiler çeşitli kitap, internet bilgileri (kaynakları) ve makaleler derlenerek elde edilmiştir. Hiçbir ticari kaygı taşımamaktadır. İçeriğinde olabilecek/var olan hataları ve her türlü eleştirinin bildirilmesi için adresine geri dönüş yapabilirsiniz. Kaynaklarından yararlandığım tüm bilim insanlarına teşekkür ederim!!!

43 KAYNAKLAR Botsalı, F.M., Mesleki Etik, Selçuk Üniversitesi Müh. Mimarlık fak. Makine Mühendisliği Bölümü. Yılmaz, E. M., Kurumsal İletişim ve Prensiplere Dayalı Uyuşmazlık Davranışı:Whistleblowing, Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi. Gerçek, H., 2005, Mühendislikte Etik Sorunların Ele Verilmesi, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Mühendislik Fak., Maden Mühendisliği Bölümü madencilik, vol.44, no.4, pp Ruacan, Ş., Yayın Etiği, Hacettepe Üniversitesi, Onkoloji Enstitüsü. Kansu, E., Bilimsel Yayınlarda Etik İlkeler, Hacettepe Üniversitesi, Onkoloji Enstitüsü. T.C. Başbakanlık Kamu Görevlileri Etik Kurulu Kamu Görevlileri Etik Rehberi, 2014,, Ankara. E. Köktürk., Geomatik Etik İlkeler, İpbüker, C., Göksel Ç., Mühendislik Etiği Ders Notları, İstanbul teknik Üniversitesi, Geomatik Mühendisliği Bölümü. TÜSİAD, Dünyada ve Türkiye de İş Etiği ve Etik Yönetimi, 2009, İstanbul. Türkiye Etik Değerler Merkezi, TEDMER, Türkiye Etik Değerler Merkezi, Türk İşgücünün İş Etiğine Yaklaşımı Araştırması, Ateş, H., Bağce, E., Şen, M.L., Tapu Hizmetlerinde Etik Araştırması, Kılınç, G., Özgür, H., Genç, F. N., Yerel Düzeyde Planlama Etiği, 2009, Ankara. Özgen, C., Etik Kültürünün Geliştirilmesinde Eğitimin Rolü, Üniversitede Etik Eğitimi, ODTÜ, 2012, Ankara.

44 KAYNAKLAR Deniz, R., İpbüker, C., Göksel Ç., Mühendislik Etiği Dersleri Neden Zorunlu Olarak Okutulmalıdır?, TMMOB, 10. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı, 2005, Ankara. Aktan, Ç. C., Toplam Ahlak Yönetimi, Ahlakta kalite Vurgusu, 2001, Diyarbakır. İnam, A., Uzman Hayatın Neresinde?, Türkiye Mühendislik Haberleri, sayı. 423, pp , Müezzinoğlu, A., Mühendislikte Etik, Türkiye Mühendislik Haberleri, sayı. 423, pp.20-22,2003. Kaylan, A. R.,., Mühendislik Etiği, Ulusal Sygınlık ve Rekabet Gücü, 1. Ulusal Mühendislik Kongresi ve Mühendislik Dekanları Konseyi 8. Toplantısı, Abdullah, H., Sazak, N., Yıldız, M.,., Elektrik Elektronik Bilgisayar Mühendisliği Mesleğinde Etiksel istekler, İnam, A., Gönülden Bilime, Mühendise Ethik?, Cumhuriyet Bilim Teknik Eki, sayı.831, Köktürk, E., Mesleki Etiği ve Harita Sektörü, Kumbasar, N., Mühendislik Etiği ve Güçlendirme, Türkiye Mühendislik Haberleri, sayı. 423, pp , Aydın, M., Mühendislik Etiği Giriş ve Kavramlar, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Uzaktan Eğitim Merkezi. Boyacıoğlu, D., Mesleki Etik ve Gıda Mühendisliği, İTÜ, Gıda Mühendisliği Bölümü. Tokyay, M., Mühendislik Etiği, ODTÜ, İnşaat Mühendisliği Bölümü. Gençoğlu, M. T., Mühendislikte Etiği ve Etik Eğitimi, Fırat Üniversitesi, Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü. Yağcı, B., Mühendislikte Etik, yetkin Mühendislik, Balıkesir Üniversitesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü.