Freze Tezgahları ve Frezecilik

Transkript

1 Freze Tezgahları ve Frezecilik

2 Freze tezgahının Tanımı: Frezeleme işleminde talaş kaldırmak için kullanılan kesici takıma freze çakısı olarak adlandırılırken, freze çakısının bağlandığı takım tezgahlarına da freze tezgahı denir. Frezecilik: Üzerine takılan freze çakıları veya özel frezelerle talaş kaldırma işlemine frezecilik denir.

3 Üst başlık Askı yatak Fener mili yuvası İş tablası Üst başlık hareket kolu Devir sayısı seçimi Boyuna hareket volanı Düşey hareket kolu Konsol desteği

4

5 Freze Başlıkları Freze tezgâhlarında iş parçalarını işleyebilmek için kullanılan kesicilerin yardımcı takımlarla bağlanmasını ve bir konumda olmasını sağlayan elemanlardır. Birbirine yakın benzerlikleri olsa da freze başlıkları, yapabildikleri işlemler bakımından aşağıdaki şekilde sınıflandırılır: 1-Dik başlık 2-Üniversal dik başlık 3-Yatay başlık 4-Eksantrik başlık

6

7 Üniversal dik başlık

8

9

10 Yatay Freze Tezgahı Freze çakısının bağlandığı tezgah mili ile iş tablası birbirine paralel olan tezgahlardır. Düzlem yüzey frezeleme Dişli açma Helisel kanal açma

11 Dik Freze Tezgahı Freze çakısının bağlandığı tezgah milinin iş tablasına dik olan freze tezgahlardır. Düzlem yüzey frezeleme Delik ve Kanal frezeleme Kama kanalı açma(yardımcı aparatla)

12 Kopya Freze Tezgahı Hazırlanan bir şablon üzerindeki profili iş parçasına aktarmak için kullanılan freze tezgahlarıdır. Daha çok kalıp imalat sanayinde kullanılmaktadır. Tek milli kopya freze tezgâhı Çift milli kopya freze tezgâhı

13 Döner Tablalı Freze Tezgahı 360 derece dönen iş tablası sayesinde delik büyütme ve bir merkez etrafında dairesel kanal açma işlemlerinde kullanılır.

14 İmalat freze(bohrwerk) tezgâhı İmalat Freze(Bohrwerk) Tezgâhları Endüstride makine sanayisinde, otomotiv sektöründe, uçak ve gemi sanayisinde özellikle büyük hacimli parçaların seri olarak üretilmesinde bu tezgâhlardan yararlanılır. Bu tip tezgâhlarda kalite, zaman ve parça sayısı düşünüldüğü zaman, üretimin seri yapılabilmesi için, bir ya da birden fazla freze çakısı ile çalışmak gerekir. Kesiciler yatay, düşey ya da değişik konumlarda bağlanarak, parça üzerindeki işlemlerin aynı anda yapılması mümkündür. Endüstrinin ağır sanayi kollarında kullanılan tezgâhlar olup, inşaat makineleri ve motor gövdelerinin, seri olarak frezeleme işlemlerinde tercih edilirler. Büyük hacimli parçaların kolay bağlanabilmesi için tezgâhın bir tarafı açık üretilmiş tezgâhlardır.

15 CNC Freze Tezgahı Daha çok seri imalat sanayinde kullanılan bilgisayar kontrollü freze tezgahlarıdır. Bu tezgahların bir adı da Dik İşleme Merkezli takım tezgahlarıdır.

16 Freze tezgahında Yapılabilen İşlem Türleri: Çift Frezeleme Profil Frezeleme Kanal Frezeleme Testere Frezeleme

17 Freze tezgahında Yapılabilen İşlem Türleri: Parmak Frezeleme Kanal ve T kanal Frezeleme

18 Freze tezgahında Yapılabilen Özel İşlem Türleri: 1- Bölme İşlemi: 2- Kama Kanalı açma Silindirik yüzeyler üzerine çeşitli kanallar ve profillerin yanı sıra, dişli çark gibi makine elemanlarının imalatında kullanılan bir işlem türüdür. Fener mili yuvasına özel eksantrik başlık takılmak suretiyle delik yüzeylerine kama kanalı açılabilir.

19

20

21

22

23 Malafa Mili Malafa Mili Malafa Mili(Bilezik ve kesici takım bağlanmış şekli)

24

25 2- Dikey freze tezgahlarında takım bağlama Dik frezelerde fener miline kesici takım yine malafalarla bağlanır fakat burada kullanılan malafalar daha kısadır. Yine malafanın gerisindeki vida yuvası vasıtasıyla malafa çektirilmek suretiyle sıkıştırılır.

26

27 Freze Tezgahında İş Parçası Bağlama Teknikleri Döner tabla yardımıyla Divizör ve Punta Yardımıyla

28 Freze Tezgahında İş Parçası Bağlama Teknikleri Basit tezgah mengenesi ile Cıvata ve pabuçlar ile

29 Mengeneler ile bağlama Tezgâh mengenesi Mengeneye açı verme tablası

30 Mengeneler Freze tezgâhında iş parçalarının bağlanmasında kullanılan mengeneler, paralel çeneli olup, çenelerinden birisi gövde ile birlikte sabit olarak, diğer çene ise hareketli olarak gövde üzerinde kayıt kızak sistemi ile konumlandırılmıştır. Mengeneler, tezgâh tablasına cıvatalar ya da pabuçlar yardımıyla bağlanır. Bağlamada mengene çenelerinin tezgâh gövdesine paralel ayarı çok önemlidir. Bunun için komparatör kullanılarak paralellik sağlanır. Ayrıca mengene altında bulunan kamalar, tabla T- kanallarına tam oturacak şekilde yapıldığından paralel bağlamada kolaylık sağlanır.

31 Mengenelere Parçaların Bağlanması Mengene ile sıkma işlemlerinde, parçanın boşluksuz sıkılması çok önemlidir. Bunun için sıkma işlemlerinde yüzeyleri paralel taşlanmış altlıkların kullanılması gerekir. Altlıklar mengeneye konulduktan sonra, üzerine iş parçası yerleştirilir ve mengene sıkılırken parça üzerine pirinç çekiç, plâstik tokmak ile vurularak parçanın tam oturması sağlanır.

32

33

34 Özel Bağlama Kalıpları İş parçalarının özdeş ve seri olarak üretimlerinde, özel yapılmış bağlama kalıpları kullanılır. Seri frezeleme işleminde, her parçanın ayrı ayrı sökülüp sıkılması ve sürekli bu işlemlerin tekrarı, zaman kaybettirir. Ayrıca çalışan kişiye sıkıntı ve yorgunluk verir. İş akışı yavaşlar ve zamandan kaybedileceği için üretim azalır. Bağlama kalıpları tasarlanırken, çoklu veya tekli bağlama durumuna, sökme ve sıkma işlemlerinin en kısa zaman diliminde yapılmasına dikkat edilir. Ayrıca kalıbın maliyetinin düşük olması önemlidir. Yüksek maliyetli bir kalıp yarardan çok zarar getirecektir. Bağlama kalıplarında, sökme veya sıkma işlemlerinin pratik olması da çok önemlidir.yani sökme ya da sıkma işlemi, bir hareketle gerçekleşmelidir. Ayrıca parçaların kalıptan alınması ya da kalıba konulması kolay ve pratik olmalıdır. Kalıbın çok karmaşık olması çok iyi olduğu anlamına gelmez.

35 Manyetik Tablalar Mengene ya da pabuçlarla bağlanmayan veya yüksek hızda temiz yüzey(finish) elde edilmesi istenen iş parçaları, tezgâh tablasına bağlanan manyetik tabla yardımıyla işlenir. Manyetik tablalar ile frezeleme işlemlerinde dikkat edilmesi gereken en önemli husus, fazla talaş miktarının verilmemesidir. Yoksa iş parçası manyetik tabladan kurtularak kazalara neden olabilir. Manyetik tabla ve frezeleme işlemleri

36 Manyetik tabla ile bağlama

37 Cıvata ve Pabuçlar Mengenelerle bağlanamayacak kadar büyük ve farklı biçimde olan iş parçaları cıvata ve pabuçlarla bağlanır. Farklı büyüklük ve şekillerde üretilen bu aparatlar, parçaların güvenli ve kolay bağlanmasını sağlar. Cıvatalar Freze tezgâh tablasında bulunan T- kanallarına uygun ölçülerde yapılmış baş kısmı bulunan bir vida ve somundan ibarettir. T-kanalına giren vida başı kanal içinde dönmeyecek şekilde ve büyüklükte yapılır.

38 Sıkma Pabuçları ve Altlıkları Mengenelere sığmayacak büyüklükte, geometrik veya geometrik şekillerde olmayan iş parçalarının, cıvata ve somun ile sıkılmasında kullanılan parçalardır. Çeşitli şekil ve ölçülerde imal edilirler. Ortalarından cıvatanın geçmesi için delinir veya sıkma ve sökme sırasında pratiklik olması bakımından kanal biçiminde boşaltılır. Sıkma pabuç çeşitleri

39

40

41

42

43

44 Döner Tablalar Döner tablalar genel olarak,iç ve dış yüzeylerin çevresel frezelenmesinde, kamların çevre veya yüzeylerinin markalanarak işlenmesi ile büyük çaplı içten ve dıştan çalışan düz dişlilerin açılmasında kullanılırlar.işin gereğine göre yatay ve düşey tipleri mevcuttur. Yatay döner tabla Düşey döner tabla Düz döner tabla Döner tabla çeşitleri

45

46

47

48

49 Freze Tezgahında Hareket İletim Mekanizması Motordan alınan hareket ara miller üzerine monte edilmiş silindirik dişliler vasıtasıyla fener miline iletilir. Fener mili tezgah gövdesine rulmanlı yataklarla hassas olarak yat aklanmıştır. Fener milinin dakikadaki devir sayısı tezgah gövdesindeki ara millerin konumlarını değiştiren kollar vasıtasıyla yapılır.

50 Freze Tezgahında Kesme Hızı ve İlerleme: Kesme Hızı: Bir freze kesici takımın çevresindeki herhangi bir kesici ağzın veya ucun bir dakikada metre cinsinden aldığı yola kesme hızı denir. V = πdn 1000 V = Kesme hızı(metre/dak) n = Devir sayısı(devir/dak) D = Kesici takımın çapı(mm)

51 Freze tezgahında kullanılan yüksek hız çelikleri(hss) ve Sert maden uçlar içn kesme hızlarının karşılaştırılması Aynı malzeme için sert maden uçlardaki kesme hızı HSS takımlardaki kesme hızından yaklaşık üç kat daha fazladır. İşlenen malzemenin setliği azaldıkça her iki kesici takım için de kesme hızı artmaktadır. Freze Tezgahları ve Frezecilik

52 Kesme Hızını Etkileyen faktörler: 1-Kullanılan kesicinin cinsi 2-İşlenilen malzemenin cinsi 3-Talaş biçimi(ince veya Kaba) 4-Tezgahın gücü ve kapasitesi 5- Soğutma sıvısının kullanılması 6-Kullanılan devir sayısı 7-Kesicinin çapı Freze Tezgahları ve Frezecilik

53 İlerleme: Kesme esnasında iş parçasının dakikada mm cinsinden aldığı yola ilerleme denir. Kesici ağız sayısı S = S z Zn İlerleme (mm/dak) Tek bir dişin veya kesici ağzın ilerlemesi(mm/dak) Devir sayısı (dev/dak) Bu değer tablodan alınır

54 Freze tezgahında ilerleme talaş miktarı ile doğru orantılıdır. Yani ince talaş için küçük ilerleme değerleri alınırken kaba talaş için büyük ilerleme değeri seçilebilir. İlerlemeyi etkileyen faktörler: 1-İşlenen malzeme cinsi 2- Kaldırılan talaş miktarı 3- Tezgahın devir sayısı 4- Kullanılan kesicinin cinsi 5- İşleme cinsi(silindirik veya Alın frezeleme) 6- İstenen yüzey kalitesi Freze Tezgahları ve Frezecilik

55 Kesme esnasında soğutma sıvısının kullanılması: Freze tezgahında soğutma sıvısının kullanılmasının önemli birkaç nedeni vardır. Bunlar; *Kesici takımın ömrünü arttırmak *İşlenen yüzeyin yüzey kalitesini arttırmak *Kesmeyi kolaylaştırmak Bir soğutma sıvısından beklenen en önemli iki özellik vardır. Bu özellikler; *Soğutma özelliğine sahip olmalı *Yağlama etkisine sahip olmalı Freze Tezgahları ve Frezecilik

56 Kesme esnasında soğutma sıvısının uygulanma şekli Freze Tezgahları ve Frezecilik

57 Freze tezgâhı

58 Frezede Kesme Yönleri 1- Ters yönlü kesme: İş parçasının ilerleme yönü ile kesici takımın dönme yönü ters olan frezeleme türüdür. Kesme esnasında kesici takıma gelen yük parçanın üst yüzeyine doğru artar. Bu tür kesmede kesici takımın körlenme süreci daha da geciktirilmiş olur. Bu tür kesmede kesici iş parçasını mengeneden sökmeye çalışacağından iyi bir sıkma işlemi yapılmalıdır.

59 1- Aynı yönlü kesme: İş parçasının ilerleme yönü ile kesici takımın dönme yönü aynı olan frezeleme türüdür. Kesici takım kaldıracağı talaşa üsten girerek, çok talaştan az talaşa doğru bir kesme işlemi yapacaktır. Ters yönlü frezelemeye göre daha büyük ilerleme ve daha fazla talaş derinliği seçmek mümkün. İşlenen yüzey ters yönlü kesmeye nazaran daha pürüzsüz ve hassastır.

60 Frezede Tezgah Zamanın Hesaplanması: Frezede tezgah zamanı makine zamanı olarak ta bilinir. Tezgah zamanı tablanın toplam hareket boyunun ilerleme değerine bölünmesi ile elde edilir. L Tablanın toplam hareket boyu T t = = S İlerleme Tablanın toplam hareket boyu ise; L=2l c +l

61 Kullanılan kesici ucun etkisi Takım tutucuya takılan sert maden uç kesiciler iş yüzeyleri üzerinde bir takım izler bırakır. Bu izlerin belli bir biçimi olmamakla beraber seçilen kesici uca bağlı olarak değişir.