Kobayın (Cavia porcellus) baş ve boyun bölgesinde bulunan lenf düğümlerinin makro anatomisi

Transkript

1 Ankara eniv Vet Fak Derg, 4H, ,2001 Kobayın (Cavia porcellus) baş ve boyun bölgesinde bulunan lenf düğümlerinin makro anatomisi İsmail Önder ORHAN Ankara Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Anatomi Anabilim Dalı, Ankara Üzet: Bu çalı~ma, kobayın baş ve boyun bölgesinde bulunan lenf düğümlerinin lokalizasyonlarını belirlemek ;\lnae'yla yapıldı. Ara~tırmada farklı cinsiyelte ergin 7 kobay kuııanıldı. Le. parotideuın'da In. parotideus'un bulunduğu belirlendi. Le. ınandibulare'de In. buccalis. In. ınandibularis rostralis ve In ınandibularis caudalis'in bulunduğu saptandı. Le. CcrvICdle superficiale'de In. cervicalis superficialis dorsalis ve In. cervicalis superficialis ventralis'in bulunduğu göriildii. Le. cervicalc profundum'da sadece In. cervicalis profundus bulundu. Anabtar kelimeler: Ba~ ve boyun. kobay, lenf düğümleri, makro anatomi Macro ana to my of the head and neck Iymph nodes in the guinea pig Summary: The present study was perforıned to deterınine the locations of the head and neck Iymph nodes in ıhe guinea pıg. Seven adult guinea pigs of both sexes were used in the study. Ln. parotideus has becn found in le. parotideum. Besides. In. buec;ı1is. In. mandibularıs rostra!is and In. ınandibularis eaudalis h,ıve been found in le. mandihulare. It has been ohserved that In. cervieal" superfıeialıs dorsalis and In. eerviealis superfieialis ventralis were in le. cervicale superfieiale. However. only In. ce!"vical!.s profundus has been found in le. cervıcale profundum. Key words : Guinea pig, head and neck, Iyınph nodes, macro anatoıny Giriş Lenf, intersitisyel doku sıvısının kapiller endotel'inden kapiller boşluğa geçmesiyle oluşur. Lenf damarları aracılığıyla lenf vena'lara taşınır. Systema Iymphatieum, venöz sistemin devamını oluşturan bir sistemdir (4). Anatomik olarak lenf sistemi yüzeysel ve derin bölümlerden oluşur. Yüzeysel lenf düğümlerine deri altında tek tek rastlanabileceği gibi baş, boyun, koltukaltı ve kasık bölgelerinde gruplar halinde de rastlanır. Lenf düğümlerinin sayı ve konumları arasında farklılıklar olabildiği gibi hayvan türleri arasında lenf merkezlerinde de farklılıklar görüllir. Lenf düğümleri, lenf damarlarının akım yolu üzerine yerleşmiş kompleks kapsüllü organlardır. Süzülen lenf sıvısı bir veya iki adet lenf damarı ile lenf düğümünü terkeder (i O). Kanser tedavisinde lenf kanallarının seyri ve lenf düğümlerinin lokalizasyonu son derece önem kazanmıştır. Kanserli hücrelerin vücuttaki diğer dokulam taşınması lenf akımı ile de olur. Lenf akımının seyrinin takibi ile kanserli hücrelerin hangi lenf düğümlerine ulaştığı ve hangi dokulara yayıldığı daha kolay tespit edilir (6). Baş ve boyun bölgesinde le. parotideum, le. mandihulare, le. reıropharyngeum, le. eervicale superficiale ve le. eervieale profundum olmak üzere heş lenf merkezi bulunur (1.2,7-9). Bu çalışmada kobay lenf düğümlerinin bir bölümü detaylı olarak incelenerek literatürdeki hoşluk doldunılmaya çalışılmıştır. Konu ilc ilgilenenlere ve klinisyenıere yardımcı olmak amaçlanmıştır. Materyal ve Metot Çalışmada 7 ergin kobay kullanıldı. Boyama işleminden önce hayvanlara 5 mglkg Xylazin HCL (Ronıpun) ile 35 mg/kg. Ketamin HCL (Ketalar) komhinasyonu intramuseuler yolla verilerek anestezi sağlandı. Lenf düğümlerini boyamak için, serum fizyolojik ile 1/15 oranında sulandırılmış yeşil renkli çini mürekkebi deri altı yolla enjekte edildi. Bir hafta sonra uyutulan deney hayvanlarının otolizini engellemek amacıyla % io'luk formol solüsyonunun farklı hölgelere kas içi ve deri altı yolla enjeksiyonu yapıldı. Hayvanlar aynı oranda 1'01'11101 içeren havuzlarda saklandı. Daha sonra diseksiyoıı yapılarak bulgular alındı. Anatomik terimlerde Nonıina Anatomica Veterinaria (ll) esas alındı. Bulgular Lymphocentrum mandibulare Bu lenf düğümü merkezinde üç ayrı lenf düğümü gruhu hulunmaktadır. Bunlar; Lymphonodus hueealis, lymphonodus mandibularis rostralis ve Iynıphonodus mandibularis eaudalis' tir. Lyıııplıoııodus hucc({lis (Şekil 2-a): M. bııceinaıor'ıın pars buccalis'i ile m. zygol11aticus arasında yer alan ln. bucealis'in medial'inden v. lahialis superior geçmektedir. M. huceinator'un dorsal' inde ve bu kasa paralelolarak hulunan In. huecalis oval yapıya sahip hir lenf dügü mü nden oluşmaktadır.

2 16() IsınaİI Öndcr Orhan c figıırc I. Vcntral yicw. <1- Lıı. Illandioularis rostralis. b- Ln. ınandibularis caudalis. c- Ln. parotidcus. d- Lıı. ceryicalis sl1pcrficialis vcntralis Şcki i I. Ventra!' dcn görtınlim. Lyıııp!ıoııodus I1lwulihlıl(lris msımlis (Şekil 1-a, 2- b): Küçük bir lenf düğümü olan In. mandibularis rostralis mandibula ile cartilago scsamoidea mandibularis Iateralis arasında yer almaktadır. Yentral'inden a. facialis geçen lenf düğümünün lateral'inde m. masseter LYl1lp!ıOIlOdlıs 111 llıdilml(lris emıdalis (Şekil I-b, 2- c): Bir lenf düğümünden oluşan In. mandibulariscaudalis m. digastricus'un venter rostralis'i ile platysma arasında Spatium intermandibulae'dc yer alan lenf düğümünün dorsal'inden a. facialis ve a. facialis üzerinden ayrılan rami masseterici'ler geçmektedir. Her iki lenf düğümü arasında bağ doku tki hayyanda asıl lenf düğümünün caudolateraj'iııde bir lenf dü ğümü daha tespit edildi.

3 Şckil 2. Vcntrolateral'den görünüm. Figure 2. Ventrolatcral vicw. a- Ln. buccalis, h- Ln. ınandibularis rostralis, c- Ln. ınandibularis caudalis. d- Ln. parotidcus. c- Ln. rctropharyngcus. f- Ln cervicalis superficialis veııtralis, g- Ln. ccrvicalis supcrficialis dorsalis, h- Ln. cervicalis profundııs. Lymphocentrum parotideum Bu merkezde sadece Iymphonodus parotideus yer almaktadır. Lymplıol1odlıs parotideııs (Şekil i-c, 2-d): Platysma ilc gl. parotis arasında oval bir yapıya sahip bir lenf düğümunden oluşmaktadır. Bu düğüm glandula parotis'in üzerinde cartilago auriculae'nın caudal'inde yer almaktadır. Lenf düğümünün caudal kenan m. sternocephalicus'a temas etmektedir. Bazı bulgularda lenf düğümünün etrafında soliter lenf düğümleri de tespit edilmiştir. Lymphocentrum retropharyngeum Bu merkezde sadece Iymphonodus retropharyngeus Lympl10170dııS retroplılll)'l1gelıs (Şekil 2-e): Larynx hizasında bulunan lenf düğümü yassı bir yapıya sahip olup caudal ucu incelerek sonlanmaktadır. Dorsal'iııde nı.

4 162 ısmail Önder Orhan longus colli, truncus vagosympathicus ve a. carotis communis bulunan lenf düğümünün ventral'inde v. jugularis ex terna, glandula parotis ve In. cervicalis superficialis ventralis Lymphoccntrum cervicale superficiale B u' merkezde Iymphonodus cervicalis superficialis dorsalis ile Iymphonodus cervicalis superficialis ventralis l,ympholıodlıs cerviutiis supeı1icialis dor.wlis (Şekil 2-g): M. c1eidocephalicus'un pars cervicalis'i, m. trapezius'un pars cervicalis'i ve m. omotransversarius disekc edilerek bölgeden uzaklaştınldığında scapula'nın margo cranialis'inin ön kısmını dolduran corpus adiposum içerisine gömülü olarak In. cervicalis superficialis dorsalis görülmektedir. Yassı oval bir yapıya sahip olan lenf düğümünün lateral yüzü m. omotransversarius'a temas etmekte olup bu kasın uzunluğunun tam ortasında Lymp/ıoııodııs cervicahs sııper/icialis velltralis (Şekil i-d, 2-f): Kobayda bulunan en büyük lenf düğümü olan In. cervicalis superficialis ventralis m. sternonıastoideus ile m. sternohyoideus arasında yer almaktadır. Medial'inde a. carotis communis ve truncus vagosympathicus bulunan lenf düğümünün ventral yüzü platysma ile örtülüdür. A. carotis communis'e paralel olarak seyreden lenf düğümünün cranial ucu gl. mandibularis'e temas etmektedir. Şekilolarak oval ya da uzun silindirik bir yapıya sahip olduğu tespit edilmiştir. Lymphocentrum cervicale profundum Bu merkezde sadece Iymphonodus cervicalis profundus. Lymp/ıoııodııs cervicalis pro/il/u/us (Şekil 2-h): Boyunun ventral 1I3'ünde bulunan lenf düğümü m. sternomastoideus ilc m. longus colli arasında Çok küçük olan bu lenf düğümü oval bir yapıya sahip olup m. longus colli'ye paralel olarak seyretmektedir. Tartışma ve Sonuç Le. parotideum'da tavşanda Inn. parotidei rostrales ve In. parotideus caudalis'in bulunduğu belirtilmiştir (12). Sıçanda In. parotidicus'un v. jugularis externa'nın dorsal' inde bir adet olarak bulunduğu ve bu lenf düğümünün etrafında aksesuar çok sayıda lenf düğümünün yerleştiği bildirilmiştir (8). Çalışmada ise kobayda gl. parotis'in üzerinde cartilago auriculae'nın caudal'inde bir lenf düğümü ve bu lenf düğümünün etrafında soliter tarzda lenf düğünıleri tespit edilmiştir. Lc. mandibulare'de sıçanda lükrük bezlerinden gl. submaxillaris ile gl. sublingualis major'un cranial'inde, derinin hemen altında genellikle üç lenf düğümü bultınduğu belirtilmiştir (5,8, 14). Craige (3), tavşanda mandibula'nın altında bulunan lenf düğümlerini Inn. submaxillares olarak belirtmektedir. Popesko ve ark. (13) kobayda In. mandibularis rostralis'i m. mentalis ile 111. digastricus' un venter rostralis' i arasında, v. labialis inferior'un medial'inde: In. mandibularis caudalis'in de nı. digastricus'un venter rostralis'.i ile platysiııa arasında a. facialis'in ventral'inde yer aldığını göstermektedir. Yapılan çalışmada, Popesko ve ark. (13)'nm In. mandibularis caudalis' e ait verdiği bilgilere uyumlu sonuçlar alınmasına karşın, In. mandibularis rostralis'in bc- Iirtiknlerden farklı olarak mandibula ile cartilago scsamoidea mandibularis lateralis'in arasında bulunduğu tespit edilmiştir. Popesko ve ark. (U) kobayda v. jugularis externa'nın v. maxillaris ve v. linguofacialis olarak ikiyc dallandığı noktada bulunan lenf düğümünü In. retropharyngeus medialis olarak isimlendirmiştir. Yapılan çalışmada In. retropharyngeus'un, Popesko ve ark. (l3)'ndan farklı olarak Orhan (l2)'ın tavşanda belirttiği bulguya benzer şekilde; laryııx hi/asında bulunduğu ve dorsal'inde m. longus colli, truncus vagosympathicus ve a. carotis communis, ventral'inde ise v. jugularis externa ve glandula parotis'in yer aldığı tespit edilmiştir. Sıçanda Inn. cervicales superficiales ventra1es, gl. parotis'in ortasında gömülü olarak hemen deri altında, v. jugularis externa'yı oluşturan v. facialis anterior ile v. facialis posterior'un birleşme yerinin craniahnde bu. lunduğu belirtilmiştir (5,8,14). Tavşanda ise yalnız In. cervicalis superficialis' in varlığı bildirilmiştir (12). Yapılan çalışmada kobayda In. cervicalis superficıalis ventralis'in vücuttaki en büyük lenf düğümü olduğu ve m. sternomastoideus ile m. sternohyoideus arasında yer aldığı, In. cervicalis superficialis dorsalis' in ise nı. omotransversarius' un altında scapula' nın margo cranialis' inin önünde bulunduğu saptanmıştır. Sıçanda le. cervicale profundum' da In. cervicalis profundus cranialis ve In. cervicalis profundus caudalis bulunduğu belirtilmiştir (5,R). Craigie (3) tavşanda boyunda a. carotis communis ile birlikte derinde bulunan lenf düğümlerinin hepsini Inn. cervicales profundi olarak kabul etmiştir. Çalışmada In. cervicalis profundus'un boyunun ventral 1/3'ünde m. sternomastoideus ilc m. longus colli arasında bulunduğu tespit edilmiştir. Sonuç olarak, kobayda baş bölgesinde In. mandibularis caudalis'in, boyun bölgesinde ise In. cervicalis superficialis ventralis'in iyi geliştiği belirlendi Baş ve boyun bölgesi lenfinin drenajını daha iyi anlamak için bu düğümlerle birlikte lenf kanallarının da çalışılması gerektiği kanısına varılmıştır. Kaynaklar ı. Harone R (1984): Analomit' Compar 't' des Mal1lmi{ 'res Domesıiqut'S, Sp/wıchn%gi '- J, ApfJ{/reil Digesıı/. Appart'i! Rt'spiratoire Toın<;-3. Ediıioııs Vıgoı 23. Paris. 2. Haron R, Pavaux C, Hlin PC, Cuq P (ı974): Aı/ııs d'allutornit' du Lapin. 140-/4J, Masson C. Edileus Boulevard. Paris.

5 Ankara Üniv Vet Fak Derg Craigie EH (1969): Beıısley's Praclical Anaıomy of ıhe Rahhit. Aıı Eleml'nıw}' hıharatory Texı-hook in Mammalian Anatomy. i i8- i20. 7th Ed. University of Toranto Press. Toronto. 4. Erkoçak A (ı 978): Genel HıstoloJi. 2. Baskı. Ankara Üniversitesi Basınıevi. Ankara. 5. Hebel R, Slromberg MW (I 976): Analomy (!I' ıhe Lahomtory Rat. ılle Williams and Wilkins Company. Baltimore. 6. Köküuslu C (I 996): Geııel Paloloji. Medisan Yayınevi. Ankara. 7. Mc Laughlin CA, Chiasson RB (1979): I-ahoralory Aııatomyol' ılıe Rabhiı. 2nd cd. Wm C Brown Company Puhli.shers Duhuquc. lowa. 8. Mintli R (1961): Die Lymphknolen und Iymph,;ejıısse des s.vrischen goldhamsıers. Aeta Anat Y. Mintli R (1965) Die Iymphknoıen und Iymphgejasse der weissen ral/e (Rallus ııorvegicus. BerkenhoUl, Epivs 1101'- ve,;icus). Acta Anat io. Nickcl R, Schummer A, Seiferle H (I 964): The Anatom)' ol' ıhe Domesıic Animals Vol. 3. Verlag Paul Parey. Berlin. IL. Nomina Analomiea Velerinaria (I 994): Published by ıhe Inlernatioııal Commiııees on Veler/ııarl' Gross Aııatomical Nomeııc!aıure. Fourth Ed. New York. 12. Orhan tü (I 997): Yeııi Zelanda /(IV,IWI/ 'mil (()rl'cıologııs cuııiculus I.) ho,~. ho\'tlll. iilihacok 1'1',;ii!füs ho"lu!fwıdo ver alaıı leııf dültümleri ve hü)'ük 11'111, kwwllarllllll mok. roallatomik ve suh,;ros incelelimi'si. Doktora tezi. AU Sağlık Bilimleri EnstitüsiL Ankara. 13. Popesko P, Rajlova V, Horak J (I 992): A Colour Aıias oj Smail Lahomıor)' Aııimals. Rahbiı-Guiııea Pı,;. Volume I. Wolfe publishing Ltd. Bratislava. 14. Sarsılmaz M, Gezici M (1992): Gtiltüs ve kor/ii dışl/ıdaki raıleııl'ııodülleriııiıı sııııj!aııdrrılm(ısı. Yeni Tıp Dcrg Yazışma adresi: Dr. ısmail Öııder arhmı Aııkom Üııiversiıesi Veıeriııer Faküllesı A"alomi Anahilim Dalı OnlIO Dı,~kapı, Ankara