Değ iş ik Demir Bile ş ikleri' nin ve Uygulama Yöntemlerinin Soya Fasülyesinin Demir içeri ğ i ve Geli ş imi Üzerine Etkisi

Transkript

1 TARIM BILIMLERI DERGISI 2001,7 (4) Değ iş ik Demir Bile ş ikleri' nin ve Uygulama Yöntemlerinin Soya Fasülyesinin Demir içeri ğ i ve Geli ş imi Üzerine Etkisi Haluk BASAR' Ebru TABAN' Geli ş Tarihi: Özet: Bu çal ışma de ğ işik demir bileşikleri ve uygulama yöntemlerinin, serada yeti ştirilen soya fasülyesinin toplam ve aktif Fe içeri ği ile kimi verimlilik özellikleri üzerine etkisini belirlemek için yap ı lm ışt ı r. Araşt ırmada de ğ işik uygulamalardan, toprak uygulamalar ında; FeEDDHA (% 6, Fe); FeSO 4.7H20 (% 19, Fe) ve Ironite (% 12, Fe) O, 2, 4, 8 ve 6 mg Fe dozlar ı nda uygulanm ışt ı r. Toprak ile yaprak uygulamalar ı nda; FeEDDHA ve FeSO 4.7H 20, 0, 2, 4, 8 ve 16 mg Fe kg -1 dozlar ı nda topraklara verilmi ş, yapraklara da 0.01 N H2SO4defa uygulanm ışt ır. Yapraktan uygulamalarda ise FeEDDHA, % 0.2; FeSO4.7H20, % 1 ph 7; eso 4.7H 20, % 1 ph 3; H2SO4, 0.1 N; 0.01 N; N kconsantrasyonlar ı nda 2 defa uygulanm ışt ı r. Araşt ı rma sonuçlar ına göre; yapraktan FeSO 4 verilmesi soya fasülyesinin Fe içeri ğini en fazla artt ı ran uygulamaolurken, FeEDDHA' n ı n da yapraklar ın Fe içeri ğ ini belirgin şekilde artt ı rd ığı, incelenen bütün özellikler üzerine en etkili bileşiğin FeEDDHA oldu ğ u görülmü ştür. Di ğer uygulamalar ı n etkisinin bu iki uygulama kadar belirgin olmad ığı görülmü ştür. Anahtar Kelimeler: Demir, sar ı l ı k, gübre, tedavi, yaprak, toprak Effect of Various Iron Compounds and Application Methods on Iron Contents and Growth of Soybean Abstract: This stud was performed to determine effects o various iron compounds and application methods on total and active Fe contents and some quality properties of soybean grown in the greenhouse. In the research, as soil treatment, FeEDDHA (6 %, Fe); FeSO 4.7H?O (19 %, Fe) and Ironite (12 %, Fe) were mixed into the soil before potting at the rates of 0, 2, 4, 8 and 16 mg Fe kg '. As soil and foliar treatment FeEDDHA and FeSO 4.7H 20 were applied to the soils same as the soil treatment and 0.01 N H 2SO 4 was spreyed two times on the plants. As foliar treatment, Fe-EDDHA, 0.2 %; FeSO 4.7H 20, 1% ph 7; 1 % ph 3; H2SO4 in the concentrations of0.1 N, 0.01 N and N were sprayed two times on the plants. According to the results obtained from the experiment, foliar application of FeSO 4 increased most both active Fe and total Fe contents and spray of FeEDDHA increased somewhat Fe contents of the plants, as well. On the ther hand, FeEDDHA was only the compound effective on the whole parameters measured in the experiment. Effects of the other treatments were not evident on the criterions measured in the experiment as much as foliar applicatio of FeSO 4 and Fe- EDDHA. Key Words: Iron, chlorosis, fertilizer, correction, foliar, soil Giriş Dudal (1977)' ı n bildirdi ğine göre, Dünya üzerindeki topraklar ı n yakla şı k % 39'u kireçli topraklardan olu şmaktad ı r. Dünyan ı n kurak ve yar ı kurak iklim özelliklerine sahip bölgelerindeki kireçli ve alkalin reaksiyonlu topraklarda yeti ştirilen pek çok bitkide, Fe eksikli ği (sar ı l ığı ) görülmektedir. Ülkemizin de büyük oranda Dünyan ı n bu bölgeleriyle benzer özelliklere sahip olmas ı nedeniyle, tar ı m ı yap ı lan çok say ıda üründe özellikle şeftali, ayva, armut, elma ve kiraz gibi meyva a ğ açlar ında yayg ın Fe sard ığı görülmektedir. Güney Marmara bölgesinde bulunan Bursa ili ve civar ı uygulanan polikültür tar ı m sistemi ile ülkemizin önde gelen tar ı msal üretim merkezlerinden biridir. Ancak uzun y ı llardan bu yana ba şta şeftali olmak üzere geleneksel ve ekonomik yönden önemli çok say ı da bitkide Fe sar ı l ığı görülmekte ve sar ı l ı k nedeniyle de önemli üretim kay ı plar ı meydana gelmektedir. Gerek ülke genelini gerekse de Bursa yöresini ilgilendiren Fe beslenme probleminin giderilmesi için günümüze kadar çok say ı da çal ışma yap ı lm ış, ne var ki etkinli ğ i yönünden süreklilik sa ğ layarak, ekonomik olarak da önerilebilir, topraktan uygulanabilir bir yöntem veya gübre henüz bildirilmemi ştir( Aksoy 1980, Kurucu 1986, Gedioko ğlu 1990, Ba şar ve Özgümü ş 1995, Ba şar 1996 a, Ba şar 1996 b, Ba şar ve Özgümü ş 1999). Yap ı lan bu çal ışmalar sonucunda, etkinli ğ i ara şt ı r ı lan çok say ı da gübre ve yöntem içerisinde yaln ız FeEDDHA'n ı n topraktan uygulanmas ı n ı n sar ı l ı k üzerinde tam etkili oldu ğu bildirilmi ştir. Ancak, bu bile ş iğ in oldukça pahal ı olmas ı n ı n yan ı nda, toprakta çok hareketli ve ayn ı zamanda mikrobi-yolojik olarak da parçalanabilmesi, etkinli ğini azaltarak her y ı l kullan ı - m ı n ı zorunlu k ı lmaktad ı r. Bu özellikleri, söz konu-su bu bile ş i ğ in yayg ı n kullan ı m ı n ı önemli oranda azaltmaktad ı r. Sar ı l ığı n giderilmesi amac ı yla topraklara uygulanan inorganik Fe tuzlar ı n ı n hemen çözünemez oksitlerine dönü şmesi nedeniyle bir etkisi görülmemektedir (Mengel ve Kikby 1982). Çok say ı da Fe'li bile ş i ğ in topraktan uygulanmas ı n ı n etkisiz olmas ı nedeniyle, sar ı l ığı n giderilmesinde yapraktan uygulamalar yayg ı nbir şekilde kullan ı lmaktad ı r (Mortvedt 1991). Nitekim, kimi bile şiklerin yapraktan uygulanmas ı yla Fe sar ı l ığı n ın giderildi ğ i çok say ı da araşt ı rmac ı taraf ı ndan bildirilmektedir (Mortvedt 1975, Raese ve ark.1986, Bellin ve ark. 1987, Raese ve Staiff 1988, Goos ve Johnson 2000, Prassad ve ark. 2000). Uluda ğ Üniv. Ziraat Fak. Toprak Bölümü-Bursa

2 58 TARIM B İ L İ MLER İ DERG İ S İ 2001, Cilt 7, Say ı 4 Bununla birlikte, yapraklarda bulunan fakat metabolik olarak aktif durumda bulunmayan Fe fraksiyonunu aktif hale getirmek için yapraklara uygulanan kimi asit uygulamalar ı n ı n test bitkilerinin yapraklar ı nda yeşillenme sağ lad ığı bildirilerek, bu tip uygulamalara önem verilmesi gerekti ğ i bildirilmi ştir (Tagliavini ve ark. 2000). Di ğ er taraftan yapraktan Fe'li bile ş iklerin etkinli ğ i konusunda değ i ş ik görü şler ve ara şt ı rma bulgular ı bulunurken, kimi ara şt ı r ı c ı lar da yaprak ve toprak uygulamalar ı n ı n kombine edilerek birlikte yap ı lmas ı n ı önermektedirler (Cihacek 1984, Matocha 1984, Hamze ve ark. 1985, Mortvedt 1986, Reed ve ark ). Bu nedenle, bu çal ışma, Bursa yöresi ve ülkemizde çok çeşitli bitkide yayg ı n olarak görülen Fe sar ı l ığı n ı n giderilmesinde, sürekli ve ekonomik bir çözüm sa ğlayacak yöntem ve bile şiklerin belirlenmesi amac ı yla yap ılm ışt ı r. Materyal ve Yöntem Ara şt ı rma, Uluda ğ Üniv. Ziraat Fakültesinin Ara ştı rma ve Uygulama Merkezindeki cam serada yürütülmü ştür. Ara şt ı rma ve uygulama merkezinde, aç ı k alanda yeti ştiricili ği s ı ras ı nda Fe sard ığı göstermesi nedeniyle, Asgrow firmas ı ndan temin edilen A3127 çe ş idi soya fasülyesi (Glycine max. L.) test bitkisi olarak kullan ı lm ışt ır. Tohumlar 3 kg toprak alabilen plastik saks ı lara 1 Haziran 2000 tarihinde ekilmi ştir. Her saks ıya 7 tohum gelecek şekilde ekim yap ılm ış, ekimden yakla şı k 10 gün sonraki ç ı k ış izlenerek, her saks ı da 5 bitki b ı rak ı lm ışt ı r. Bitkilerin toprak üstü organlar ı 7 Ağ ustos 2000 tarihinde hasat edilmi ş ve sera denemesine bu tarihte son verilmi ştir. Ara şt ı rma ve Uygulama Merkezinde, daha önceki y ı llarda üzerinde yeti ştirilen bitkilerde Fe sar ı l ığı görülen alanlardan ara şt ı rmada kullan ı lan toprak materyali al ı nm ışt ı r. Toprak, hava kurusu hale getirildikten sonra 5 mm'lik elekten elenmi ş ve denemede kullan ı lm ışt ı r. Ara şt ırmada kullan ı lan topra ğı n baz ı fiziksel ve kimyasal özellikleri Çizelge 1' de sunulmu ştur. Belirlenen özelliklerden kum, mil ve kil yüzdeleri hidrometre yöntemine göre, ph (1:2.5 toprak:su süspansiyonunda), EC ölçümü doygunluk ekstrakt ı nda, organik madde Walkley Black yöntemi ile, de ğ i şebilir Na, K, Ca ve Mg 1.0 N amonyum asetat (ph 7.0) ile ekstraksiyonuyla (Richards, 1954), Toplam N Bremmer (1965) taraf ı ndan bildirildi ğ i şekilde, kireç Scheibler kalsimetresi ile, al ınabilir fosfor 0.5 M sodyum bikarbonat (ph 8.5) ile ekstraksiyonuyla (Olsen ve ark. 1954), al ı nabilir Fe, Zn, Mn ve Cu içerikleri ise DTPA ile elde edilen ekstraktlarda AAS kullan ı larak belirlenmi ştir (Lindsay ve Norvell 1978). Saks ılar ı n içine polietilen torbalar yerle ştirildikten sonra saks ı lar toprakla doldurulmu ştur. Bununla birlikte, sar ı l ı k olu ş umunu te şvik etmesi için bütün saks ı lara % 5 oran ı nda tar ım kireci kar ışt ı r ı lm ışt ı r. Ara şt ı rma topra ğı n ı n kimi özelliklerinin besin elementlerinin yaray ış l ı l ığı n ı etkileyabilece ğ i dü ş ünülerek N ba ş lang ıç, P ve K temel gübre olmak üzere, s ı ras ıyla 30, 100 ve 80 mg kg -/ ında, ekimden önce topraklara uygulanm ışt ı r dozlar Topraklar ı n nem içerikleri tarla kapasitesi civar ı nda sürdürülmü ş ve sulamada saf su kullan ı lm ışt ı r. Ara şt ırmada uygulanan konular Çizelge 2'de sunulmuştur. Topraktan yap ı lan uygulamalarda bütün gübreler ekimden önce topraklara kar ışt ı r ı lm ışt ır. Ekimden sonra olmak üzere, ilki 35. gün, ikincisi ise 50. gün olmak üzere 2 defa yapraktan uygulama yap ı lm ışt ı r. Toprak ve yaprak (2.) uygulamas ı nda, topraktan FeEDDHA ve FeSO4.7H20 uygulanan bitkilere, yapraktan yaln ız 0.01 N H2SO4 uygulanm ıştı r. Bitki boyu ve kuru madde içeriklerinin belirlenmesi için gerekli i şlemler yap ı ld ıktan sonra bitki örnekleri laboratuara getirilmi ştir. Örnekler musluk suyu ve 0.1 N HCI içerisinde h ızl ı bir şekilde y ı kand ı ktan sonra, iki defa da saf sudan geçirilerek kaba f ılitre ka ğıtlar ı üzerine serilmi ştir. Daha sonra suyu absorbe eden temiz ka ğıtlar aras ı nda kurulanm ış ve bir bölümü aktif Fe analizleri için ayr ılm ış, di ğer bölümü ise toplam Fe analizleri için kurutma dolab ı nda 70 C' de kurutulmu ştur. Çizelge 1. Ara şt ı rmada kulan ı lana topra ğın kimi fiziksel ve kimyasal özellikleri Toprak tbzelli ğ i Belirlenen de ğ er Bünye Kil Kum, % Mil, % 9.28 Kil, % ph (1:2.5. top.: su) 7.80 EC (mmhos cm -1 ) 0.81 CaCO3, % 8.15 Organik madde, % 2.60 Toplam N, % Al ı nabilir P, mg kg Değ işebilir katyonlar, me K 1.72 Ca Mg 9.08 Na 0.18 Al ı nabilir mikroelementler, mg kg -1 Fe 3.12 Mn Cu 2.31 Zn 1.08 Çizelge 2. Ara şt ı rma konular ı ve uygulama oranlar ı Uygulama Bileş ikler Dozlar FeEDDHA 0, 2, 4, 8, Toprak (%6Fe) - (mg kg 1 ) FeSO4.7H20 0, 2, 4, 8, 16 (% 19 Fe) Ironite 0, 2, 4, 8, 16 ( % 12 Fe) 2. Toprak Fe-EDDHA 0, 2, 4, 8, 16 (mg kg-1 ) ve (%6 Fe) FeSO4.7H20 0, 2, 4, 8, 16 Yaprak* ( % 19 Fe) 3. Yaprak FeEDDHA (%6 Fe) % 0.2 FeSO 4.7H20 % 1 ph 3, % 1 ph 7 (% 19 Fe) H2SO N, 0.01 N, N * Yapraktan 0 01 N H2SO4 uygulanm ışt ı r.

3 BAŞAR, H. ve E. TABAN, 'De ğ i şik demir bile şiklerinin ve uygulama yöntemlerinin soya fasülyesinin demir içeri ği ve gelişimi üzerine etkisi" 59 Aktif Fe analizleri için yaprak örnekleri Katyal ve Sharma (1980)' ya göre analize haz ı r hale getirilmi ş ve taze bitki örneklerindeki aktif Fe analizi Takkar ve Kaur (1984) taraf ı ndan bildirilen yönteme göre belirlenmi ştir. Kurutulupöğütüldükten sonra analize haz ı r hale getirilen bitki örnekleri HNO3:HC10.4 (4:1) asit kar ışım ı ile ya ş yak ı lm ış (Kacar 1972), ya ş yak ılan örneklerde toplam Fe AAS yard ı m ıyla belirlenmi ştir. Ara şt ırma tesadüf parsellerinde 3 tekrarlama! ı faktöriyel deneme desenine göre düzenlenmi ştir. Ara şt ırmadan elde edilen bulgular ı n istatistik analizi Tarist program ı kullan ılarak bilgisayarda yap ı lm ışt ı r. Bulgular ve Tart ışma Değ i şik uygulamalar ı n soya fasulyesinin aktif Fe, toplam Fe, % kuru madde verimi ve bitki boyu (cm) üzerine etkileri, s ı ras ıyla Çizelge 3, 4, 5 ve 6' da verilmi ştir. ı n ara şt ırmada incelenen özellikler üzerine etkilerini belirleyebilmek için elde edilen verilere varyans analizi de uygulanm ış ve grup ortalamalar ı A.Ö.F. testi ile grupland ı r ı lm ışt ı r. İ lgili çizelgelerde sunulan verilerin incelenmesinden de görülece ği gibi toprak uygulamalar ında, de ğ i şik demir bile şikleri ve dozlar ı n ı n esas etkileri, soya fasülyesinin aktif Fe içeri ği, kuru madde verimi ve bitki boyu üzerine istatistiksel olarak önemli derecede farkl ı etkide bulunurken, soya fasülyesinin toplam Fe içeri ği üzerine yaln ız farkl ı demir bileşikleri istatistiksel olarak önemli etkide bulunmu ş, uygulanan farkl ı düzeydeki dozlar ı n yapraklar ın toplam Fe içeri ği üzerine istatistiksel yönden bir etkisi görülmemi ştir. Soya fasülyesinin aktif Fe içeri ği, bitki boyu ve % kuru madde veriminde en yüksek art ışlar S ve 16 mg Fe kg -1 ında gerçekle şmiştir. Bununla birlikte uygulamalar incelenen bütün özellikler üzerine en etkili Fe'li bile ş i ğin FeEDDHA oldu ğu, FeSO4.7H20 ve Ironite'in topraktan uygulamalar ında benzer etkili oldu ğu, istatistiksel hesaplamalar sonucu görülmü ştür. Topraktan FeEDDHA ve FeSO4.7H20 ile yapraktan 0.01 N H2SO4 uygulamalar ında ise en yüksek aktif Fe içerikleri, 16 mg Fe kg -1 verilen bitkilerde belirlenmi ş, ancak 4, 8 ve 16 mg Fe kg -1 dozlar ı n ı n, yapraklar ın aktif Fe içerikleri üzerine etkileri bak ımı ndan ayn ı grupda yer ald ı klar ı görülmü ştür (Çizelge 3). Di ğer taraftan toprak ile yaprak uygulamalar ında soya fasülyesinin kuru madde verimi ve aktif Fe içerikleri uygulanan farkl ı demir bile şiklerine göre önemli bir de ğ i şim göstermemi ş fakat, FeEDDHA bitki boyu ve toplam Fe içerikleri üzerine, belirgin ve önemli düzeyde etki yaparak FeSO4.7H20'a göre farkl ı grupda yer alm ıştı r (Çizelge 4 ve 6 ). Yaprak uygulamalar ı nda ise FeSO4.7H2O'nun her iki ph seviyesinde de yapraklar ın aktif Fe ve toplam Fe içeriklerinde, kontrol ve di ğer uygulamalara göre önemli art ışlar meydana gelmi ştir (Çizelge 3 ve 4). Di ğer taraftan, kontro uygulamas ıyla ayn ı grupda bulunsalar dahi, FeEDDHA ve H2S0.4' ı n değ işik konsantrasyonlar ı kontrole göre yapraklar ı n aktif Fe ve toplam Fe içeriklerinde belirgin bir art ış sa ğlad ı klar ı Çizelge 3 ve 4'den izlenmektedir. Bununla birlikte, H2SO4 uygulamalar ı nda di ğer iki doza göre 0.1 N dozu, yapraklar ın aktif Fe ve toplam Fe içeriklerini daha fazla artt ı rmas ına ra ğmen, bitkilerde yan ı kl ı klara ve çürümelere neden olmu ştur. Nitekim, kuru madde verimi ve bitki boyu de ğerlerinde bu etki kendini aç ı k bir şekilde göstermektedir (Çizelge 5 ve 6). Çizelge 3. De ğ işik uygulamalar ın soya fasulyesinin aktif Fe içeri ği üzerine etkisi*(mg kg-1 ) Uygulama Gübreler Dozlar, (mg kg -1) Ortalama FeEDDHA a Toprak FeSO b Ironite b Ortalama c bc bc ab a Toprak ve FeEDDHA Yaprak** FeSO Ortalama c bc abc ab a 7.23 c bc ab a c c c * Değerler 3 tekerrür ortalamas ıd ı r. ** 0.01 N H2SO 4 uygulanm ışt ı r. Çizelge 4.De ğ işik uygulamalar ın soya fasulyesinin toplam Fe içeri ği üzerine etkisi*(mg kg -1 ) Uygulama Gübreler Dozlar, (mg kg -) Ortalama FeEDDHA a Toprak FeS O b Ironite b Ortalama Toprak ve FeEDDHA a Yaprak** FeS O Ortalama _ b b a a b b b * Değerler 3 tekerrür ortalamas ıd ır. ** 0.01 N H 2SO 4 uygulanm ışt ı r.

4 60 TARIM B İ L İ MLER İ DERGISI 2001 ;Cilt 7, Say ı 4 Çizelge 5. De ğ işik uygulamalar ın soya fasulyesinin kuru madde verimi üzerine etkisi*(g saks ı -1 ) Uygulama Gübreler Dozlar,(mg kg') Ortalama FeEDDHA a Toprak FeSO b Ironite b Ortalama c b b ab a Toprak ve FeEDDHA Yaprak** F eso Ortalama b a a a 4.55 c a a * Değerler 3 tekerrür ortalamas ı d ı r. ** 0.01 N H2SO 4 uygulanm ışt ı r. Çzelge 6. De ğ işik uygulamalar ı n soya fasulyesinin boyu üzerine etkisi*(cm) Uygulama Gübreler Dozlar,(mg kg -") Ortalama FeEDDHA a Toprak FeSO b Ironite b Ortalama c bc abc ab a Toprak ve FeEDDHA a Yaprak** FeSO ' b Ortalama b a a a c ab a * Değerler 3 tekerrür ortalamas ı d ı r. ** 0.01 N H 2SO4 uygulanm ışt ı r. Değ i şik uygulamalar ı n etkileri ile ilgili olmak üzere ara şt ı rmam ız sonuçlar ı birlikte de ğerlendirildi ğ inde günümüze kadar yap ılan çok say ıda ara şt ı rman ı n sonuçlar ıyla uyumlu bir şekilde topraktan yap ılan uygulamalarda FeEDDHA'n ın di ğer iki bile şikden daha etkili oldu ğu görülmü ştür. Topraklara FeEDDHA ve FeSO4 ile yapraktan 0.01 N H2SO4, topraktan yaln ız Fe'li bileşikler ve yapraktan H2SO4 uygulamalar ıyla aktif Fe içeriklerinin birbirlerine yak ı n değerler oldu ğ u görülmü ştür. Bununla birlikte, yapraktan FeSO4 verilmesi ara şt ı rmadaki tüm konular içerisinde, yapraklar ın aktif ve toplam Fe içeriklerini en fazla artt ı ran uygulama olmu ştur. Ancak, yapraktan FeSO4 uygulamalar ı n ı n yapraklar ı n kuru madde verimi ve bitki boyu üzerine olan etkisinin kontrol d ışı ndaki di ğer uygulamalarla benzer oldu ğu anla şı lm ışt ır. Bu sonuçlarla uyumlu olmak üzere, Saxena ve ark. (1990) nohut'da görülen Fe sar ı l ığı n ı n giderilmesinde % 0.5'lik FeSO4' ı n etkili oldu ğ unu, ancak ürün veriminde önemli bir art ış sa ğlayamad ığı n ı bildirmi şlerdir. Fe sar ı l ığı n ı n giderilmesi için topraktan verilen Fe tuzlar ı n ı n k ı sa zamanda etkisiz forma dönü şmesi, etkili Fe şelat bileşiklerinin pahal ı olmas ı nedeniyle (Hagstrom 1984), Fe sar ı l ığı n ı n giderilmesinde yapraktan gübre uygulamalar ı önem kazanarak pek çok ara şt ı rmac ı taraf ı ndan önerilmektedir (Morivedt1986, Bellin ve ark. 1987; Reed ve ark.1988, Raese ve Staiff 1988). Bu amaçla yap ılan çok çe ş itli çal ışmalarda, FeSO4 ve Fe şelatlar ı n uygulanmas ı n ı n, sar ı l ığı gidererek tam bir yeşillenme sa ğlad ı klar ı kimi ara şt ırma sonçlar ı nda bildirilmektedir (El Basam ve ark.1990, Mortvedt 1991, Prassad ve ark. 2000, Rombola ve ark. 2000). Bununla birlikte Fe sar ı l ığı gösteren bitkilerin yapraklar ı ndaki metabolik olarak aktif Fe'i etkin duruma getirebilmek için yapraktan sitrik ve sülfirik asit uygulamalar ı n ı n ye şillenmeyi sa ğlayarak, sar ı l ığı düzeltti ği de bildirilmektedir (Tagliavini ve ark. 2000). Bu bilgiler ve ara şt ı rmam ız sonucunda elde edilen bulgulara göre, Fe sar ı l ığı n ı n çözümünde ekonomik ve etkili bir yöntem olarak, günümüzde yapraktan gübre uygulamalar ı görülmektedir. Yapraktan gübrelemede, FeSO4 ve FeEDDHA 'n ı n etkili bileşikler olarak kullan ılabilecekleri anla şı lmaktad ır. Öte yandan, ara şt ı rmam ızda yapraktan H2SO4 uygulamalar ı n ın k ısmen etkili oldu ğ u görüldü ğ ünden, bu uygulamalar ı n etkinli ğinin artt ı r ı lmas ı için gerekli çal ışmalar ı n sürdürülmesi halinde, al ı nacak sonuçlar ı n sorunun çözümüne farkl ı bir boyut getireceğ i dü şünülmektedir. Kaynaklar Aksoy, T Bursa yöresinde yeti ştirilen şeftalilerin beslenme sorunlar ı. TÜB İTAK VII. Bilim Kongresi, 6-10 Ekim. Toprak-Bitki Besleme Seksiyonu Tebli ğleri, Başar, H. ve A. Özgümü ş, Şeftali a ğaçlar ında görülen demir klorozunun düzeltilmesinde çe şitli demirli gübrelerin etkinliklerinin kar şı laşt ı r ılmas ı üzerine bir ara şt ı rma. Uludağ.Oniv.Ziraat Fak. Derg., 11, Başar, H a. Ş eftali a ğaçlar ı nda görülen demir klorozunun giderilmesinde de ğ işik dozlarda uygulanan demir humat ı n etkinliğinin belirlenmesi üzerinde bir ara şt ırma. Uluda ğ. Oniv..Ziraat Fak. Derg., 12,

5 BAŞAR, H. ve E. TABAN, "De ğ işik demir bileşiklerinin ve uygulama yöntemlerinin soya fasülyesinin demir içeri ği ve geli şimi üzerine etkisi" 61 Başar, H b. Bursa yöresindeki şeftali ağaçlar ı nda görülen demir klorozunun düzeltilmesinde de ğ işik uygulamalar ı n etkisi. Ege.Üniv. Ziraat Fak. Derg. 33(1) Başar, H. ve A. Özgümü ş, Değ işik demirli gübre ve dozlar ı n ı n şeftali a ğaçlar ı n ı n baz ı mikro besin elementi içerikleri üzerine etkisi. Tr. J. of Agriculture and Forestry, 23, Bellin, E., R. Urena, F. Sevilla and C. F. Alcarez, Comparative study on the effectiviness of several iron compounds in the iron chlorosis correction in citrus plants. J. of Plant Nutr., 10 (4) Bremmer, J. M Nitrogen. In: Methods of soil analysis (ed. C.A. Black). Part Il. Chemical and microbiological properties. Agronomy series. No: 9. Amer. Soc. Agron. Inc. Madison, Wisconsin. USA. Cihacek, L. J Economic soil treatment of iron chlorosis in grain sorghum grown on a gypsum affected soil. J. of Plant Nutr. 7 (1-5) Dudal, R Inventory of the major soils of the world with special reference to mineral stress hazards. In: Plant Adaptation to Mineral Stress in Problem Soils (Ed.:M.O. Wright). p Proc. Workshop, Beltsville, M.D. Cornell University, ithaca, NY. El Basam, N., M. Dambroth and B.C.J. Loughman, Iron deficiency in chickpea in the Mediterranean region and its control through resistant genotypes and nutrient application. Plant and Soil, 123 (2) Gediko ğ lu, İ Ankara yöresinde armut a ğaçlar ı nda görülen mikro besin maddeleri noksanl ı klar ı n ın teşhisi ve tedavisi. Toprak ve Gübre Ara şt ırma Enstitüsü Yay ı nlar ı. Genel yay ı n no: 163. Rapor serisi no: 85. Goos, P. J. and B. E. Johnson, A comparison of three methods for reducing iron-deficiency chlorosis in soybean. J. of Plant Nutr., 92(6) Hagstrom, G. R Current management practices for correcting iron deficiency in plants with emphasis on soil management. J. of Plant Nutr., 7(1-5) Hamze, M., J. Ryan, R. Shwari and M. Zaabout, Iron treatment of lime-induced chlorosis: implications for chlorophyll, Fe' 2,Fe.3 and K in leaves. J. of Plant Nutr. 8 (5) Kacar, B Bitki ve Topra ğın Kimyasal Analizleri, Il. Bitki Analizleri. Ankara Only. Ziraat Fak. Yay ı nlar ı no: 453. Ankara. Katyal, J. C. and B. D. Sharma, A new technique of plant analysis to resolve iron chlorosis. Plant and Soil, 55, Kurucu, N İç Anadolu ve Marmara bölgelerindeki mikro besin maddeleri kapsayan gübrelerin elma ve şeftali ağ açlar ında etkinlik derecelerinin saptanmas ı. Toprak ve Gübre Aras. Enst. Yay ı nlar ı, Genel Yay ı n No: 117, Rapor seri no: 55, Ankara. Lindsay, W. L. and W. A. Norvell, Development of a DTPA soil test for zinc, iron, manganese and copper. Soil Sci. Soc. Amer. J. 42, Matocha, J. E Grain sorghum response to plant residuerecycled iron and other iron sources. J.of Plant Nutr., 7 (1-5) Mangal, K., and E. A. Kirkby, Principles of plant nutrition. IPI. Bern, Swirzerland. Mordvedt, J. J Iron chlorosis. Crop and Soils. 27 (9): Mortvedt, J. J Iron sources and management practices for correcting iron chlorosis problems. J. of Plant Nutr., 9 (3-7) Mortvedt, J. J correcting iron deficiencies in annual and perennial plants: Present technologies and future prospects. Plant and Soil, 130, Olsan, S. R., C. V. Cole, P. S. Watanabe and L. A. Dean, 1954.Estimation of available phosphorus in soils by extraction with sodium bicarbonate. U.S. Dept. of Agr. Cir Washington DC. Prassad, P. V. V., V. Satyanorayona, M. V. Potdar and P. Q. Carufur, On-farm diagnosis and management of Iron chlorosis in groundnut. J. of Plant Nutr., 23(10) Raese, J. T., C. L. Parish and D.C. Staiff, Nutrition of apple and pear trees with foliar sprays, trunk injections or soil applications of iron compounds. J. of Plant Nutr., 9(3-7) Raese, J. T. and D. C. Staiff, Chlorosis of ' Anjou' pear trees reduced with foliar sprays of iron chlorosis. J. of Plant Nutr., 11(6-11) Reed, D. W., G. Calvin, Jr. Lyons and G. R. Mc Eachern, Field evaluation of inorganic and chelated iron fertilizers as foliar sprays and soil application. J. of Plant Nutr., 11(6-11) Richards, L. A Diagnosis and improvement of sahne and alkali soils. U.S. Dept. Agr. Handbook. s: Rombola, A. D., W. Brüggemann, M. Tagliavini, B. Marangoni and P. R. Moog., Iron source affects iron reduction and re-greening of kiwifruit (Actinidia deliclosa) leaves. J. of Plant Nutr., 23(11-12) Saxena, M. C., R. S. Malhotra and K. B. Singh, Iron deficiency in chickpea in the Mediterranean region and its control through resistant genotypes and nutrient application. Plant and Soil, 123(2) Tagliavini, M., J. Abadia, A. D. Rombola, A. Abadia, C. Tsipouridis and B. Marangoni, Agronomic means for the control of iron deficiency chlorosis in deciduous fruit trees. J of Plant Nutr., 23(11-12) Takkar, P. N. and N. P. Kaur, HCI method for Fe.2 estimation to resolve iron chlorosis in plants. J. of Plant Nutr., 7(1-5)