Türkiye nin Depremselliği 1 HOŞ GELDİNİZ. Türkiye nin Depremselliği. Dr. Ersin ARIOĞLU Yönetim Kurulu Başkanı. 3 Eylül E.

Transkript

1 Türkiye nin Depremselliği 1 HOŞ GELDİNİZ Türkiye nin Depremselliği Dr. Ersin ARIOĞLU Yönetim Kurulu Başkanı 3 Eylül 2002

2 Türkiye nin Depremselliği 2 DÜNYA DEPREMSELLİĞİ Kaynak: GSHAP Global Seismic Hazard Assesment Program

3 Türkiye nin Depremselliği 3 Kuzey Yarı Küre de arası yaşanan depremler Güney Yarı Küre de arası yaşanan depremler Kaynak: USGS National Earthquake Information Center

4 3,000 km 2,000 km 2,500 km Arz Kabuğu (plakalar) Sıvı Magma DEPREM NEDİR Türkiye nin Depremselliği 4 Dünyanın Hareketleri - Dünya kendi ekseni etrafında döner. Buhareketin ekvatordaki hızı 2,000 km/saat dir. - Dünya güneş etrafında 123,000 km/saat hızla döner. - Dünya güneş sistemi ile birlikte Hercules takım yıldızının etrafında 80,000 km/saat hızla döner. - Hercules takım yıldızı ve güneş sistemi bir devreyi 200 Milyon senede tamamlamak üzere 1.2 Milyon km/saat hızla Samanyolu çevresinde dönmektedir. - Samanyolu yıldızlar kümesi ise ıssız bir evrende programlanmış bir yöne doğru gitmektedir. 15,000 km Dünyanın arz kabuğu bu hareketler altında çeşitli gerilmelere maruz kalır. Deprem, arz kabuğunda çeşitli nedenlerle oluşan kırılmaların meydana getirdiği enerji boşalmalarının yarattığı ani titreşimlerdir. Deprem yapıları etkiler ve hasar verebilir.

5 Türkiye nin Depremselliği 5 Türkiye ve Yakın Civarının Sismotektonik Haritası ve Belli Başlı Fay Sistemleri AVRASYA PLAKASI KAF KDAF ANADOLU BLOĞU EGS DAF BBK ARAP PLAKASI HKY Açıklama : KAF= Kuzey Anadolu Fay Sistemi, EGS= Ege Graben Sistemi, DAF= Doğu Anadolu Fayı, KDAF= Kuzey Doğu Anadolu Fayı, BBK= Bitlis Bindirme Kuşağı, HKY = Helenik Kıbrıs Yayı (Kaynak : Demirtaş ve Yılmaz, 1996; Demirtaş, Erkmen, 2000 Afet İşleri Genel Müdürlüğü)

6 Türkiye nin Depremselliği 6 Türkiye nin Başlıca Fay Sistemleri ve Odak Derinlikleri Kuzey Anadolu Fay Sistemi (KAF) Faylanma türü: Doğrultu atımlı (yatay) Deprem sayısı : 36 adet (M s 5.5) Odak derinliği : km Maksimum magnitüd : 7.9 (Erzincan,1939) - Can kaybı=32962, yıkık+ağır hasar= (Doğu Marmara,, 1999) - Can kaybı=17997, yıkık+ağır hasar=66032 Deprem başına can kaybı : 2693 (ort.) Yaralı / can kaybı : 3.2 (12 deprem) Toplam yıkık+ağır hasar sayısı : ad. (30 deprem) periyodu Ege Graben Sistemi (EGS) Faylanma türü: : Normal (düşey( düşey) Deprem sayısı : 35 adet (M s 5.5) Odak derinliği : km Maksimum magnitüd : 7.1 (Gediz,, 1970) - Can kaybı =1086, yıkık+ağır hasar= = 9452 Deprem başına can kaybı : 86 (ort.) Yaralı / can kaybı : 7 (6 deprem) Toplam yıkık+ağır hasar sayısı : ad. (32 deprem) Bitlis Bindirme Kuşağı (BBK) Faylanma türü: Ters fay (bindirme) Deprem sayısı : 2 adet (M s 5.5) Odak derinliği : km Maksimum magnitüd : 6.9 (Lice, 1975) - Can kaybı =2385, yıkık+ağır hasar= = 8149 EGS AVRASYA PLAKASI KAF ANADOLU BLOĞU DAF BBK KDAF Doğu Anadolu Fayı (DAF) Faylanma türü: Doğrultu atımlı (yatay) Deprem sayısı : 10 adet (M s 5.5) Odak derinliği : km Maksimum magnitüd : 6.7 (Bingöl,, 1971) - Can kaybı =878, yıkık+ağır hasar= = 5617 Deprem başına can kaybı : 176 (ort.) Yaralı / can kaybı : 2.5 (4 deprem) Toplam yıkık+ağır hasar sayısı : ad. (6 deprem) ARAP PLAKASI HKY

7 DEPREM BÖLGELERİ HARİTASI * Türkiye nin Depremselliği 7 Bölgeler Yüzölçümü Nüfus Kuvvet Santrali (1995) % I. Derece a 0.4 g % 42 % adet 52 II. Derece 0.3 < a < 0.4 % 24 % adet 23 III. Derece 0.2 < a < 0.3 % 18 % adet 12 VI. Derece 0.1 < a < 0.2 % 12 % adet 11 V. Derece a < 0.1 g % 4 % 2 2 adet adet (*) T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Afet İşleri Genel Müdürlüğü

8 Türkiye nin Depremselliği 8 TÜRKİYE nin DEPREM BÖLGELERİ ve AKTİF FAYLARI Deprem Aktif Fayların % Yıkıcı Deprem M 5.5 % Bölgesi Uzunluğu (km) Sayısı ( ) I II III IV V Toplam döneminde meydana gelen yıkıcı deprem (M 5.5) sayısı 130 adettir. Bu depremlerin % 95 i I. ve II. bölgelerde gözlenmiştir. Bu depremleri oluşturan aktif fayların % 91 i, I. ve II. bölgelerde yer almaktadır.

9 Türkiye nin Depremselliği 9 Türkiye Deprem Yönetmelikleri Deprem Bölge Katsayısı (C o ) Değişimleri ( ) 1997) F= C.W C=C o.k.s.i C= Deprem Katsayısı C o = Deprem Bölge Katsayısı K= Yapı Tipi Katsayısı I= Yapı Önem Katsayısı Yıl Maksimum C o Minimum * * 1961 Yönetmeliğinde C o katsayısı deprem bölgesinden bağımsızdı, yapının kat yüksekliği ile değişmekte idi.

10 Magnitüd, M s h < 9 km ise maks. M s Odak derinliği, h (km) Türkiye nin Depremselliği 10 Faylanma Mekanizmasına Göre Magnitüd-Odak Derinliği* Değişimleri Bn Al Am ( dönemi, M s 5.5 olan depremler için) i in) dönemi Türkiye geneli tüm depremlerin istatistiksel değerlendirmesi sonucunda çıkan temel sonuç : Ml La, Ge Ab, To Ni, Tr Kr He Af h 9 km ise Gn Dm Dz Çn Mr Gd Er 1 Mn Vr Er 2 Ak Cy maks.. M s = 7.9 (Erzincan,1939) Dn *T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Afet İşleri Genel Müdürlüğü Deprem Araştırma Dairesi nin ham verileri kullanılmıştır. Ad Li Hk Ka, Ed, Sö Mm Ana Fay Sistemleri ve Faylanma Mekanizmaları Ege Graben Sistemi (EGS) -normal (düşey) faylanma- Kuzey Anadolu Fay Sistemi (KAF) Doğu Anadolu Fayı (DAF) -doğrultu atımlı faylanma- Bitlis Bindirme Kuşağı (BBK) -ters faylanma- Fay sistemi Maks. M s Toplam deprem sayısı (M s 5.5, ) 1 EGS KAF DAF BBK Ab=Abant(1957),Ad=Adapazarı(1967), Af=Afyon(2002),Ak=Akyazı(1967) Al=Alaşehir(1969), Am=Amasya(1968), Bn=Bingöl(1971),Çn=Çankırı(2000), Cy= Ceyhan (1998),Dm=Doğu Marmara (1999), Dn=Dinar (1995), Dz=Düzce(1999),Ed=Edremit(1944),Er 1 =Erzincan(1939),Er 2 =Erzincan(1992), Gd=Gediz (1970), Ge=Gerede (1944),Gn=Gönen (1953),He=Hendek (1943), Hk=Hakkari(1930), Ka=Karlıova(1949), Kr=Kurşunlu(1951), La=Ladik(1943), Li=Lice (1975), Ml=Malatya(1964), Mm=Marmaris(1961), Mn=Manyas(1964), Mr=Mürefte(1912),Ni=Niksar (1942), Sö= Söke (1955),To= Tokat (1916), Tr=Torbalı(1928), Vr=Varto (1966) M s = Depremin yüzey dalgası cinsinden büyüklüğü

11 Yıkık + ağır hasar sayısı, H Yaralı / Can Kaybı oranı, Y/CK Dn Ça Gd Ad Magnitüd (M s ) Türkiye nin Depremselliği Dönemindeki Depremlerde Magnitüd (M) ile Yıkık+Ağır Hasar Sayısı ve Yaralı/Can Kaybı Oranı Arasındaki İstatistiksel Değişimler imler Dn Dn Af Af Er 2 Ge Gd Ni Dz Gd Ad Ni Ge Dz Er 2 Dm KAF EGS Er 1 Dm H= 1.44x10-7 M s n= 63, r= EGS = Ege Graben Sistemi, KAF= Kuzey Anadolu Fay Sistemi Ni= Niksar (1942), Er 1 = Erzincan (1939), Er 2 = Erzincan (1992), Ad=Adapazarı (1967), Af=Afyon (2002), Dm=Doğu Marmara (1999), Dn=Dinar (1995), Dz =Düzce (1999), Gd=Gediz (1970), Ge= Gerede (1944) Türkiye düzeyi ( ) Yaralı / Can Kaybı oranı = 4 A.B.D düzeyi ( ) Yaralı / Can Kaybı oranı = 100 Japonya düzeyi ( ) Yaralı / Can Kaybı oranı = 500

12 Türkiye nin Depremselliği 12 Depremin Magnitüdü (M) ile Bir Yılda Meydana Gelme Sayısı (N) ve Tekerrür Periyodu (1/N) Arasındaki Değişimler * Depremin magnitüdü (M) Türkiye geneli Bir yıl içindeki deprem sayısı, N (adet/yıl) Deprem tekerrür periyodu, 1/N (yıl) KAF Marmara Bölgesi EGS İstanbul** ve çevresi (2) (4) (5) (5) (1) (3) (7) (8) (10) (3) (6) (12) (14) (19) (6) (12) (22) (25) (36) 1/N (yıl) (1) (10) -1.0 Log N (3) -0.5 Türkiye geneli (log N= M) KAF (log N= M) Marmara Bölgesi (log N= M) EGS (log N= M) İstanbul çevresi (log N= M) (12) (23) (39) (44) (68) Açıklamalar : KAF = Kuzey Anadolu Fay Sistemi EGS = Ege Graben Sistemi M = Depremin büyüklüğü (yüzey dalgası büyüklüğü Ms cinsinden) N = Büyüklüğü M olan tüm depremlerin bir yıldaki sayısı (33) -1.5 (100) Magnitüd (M) (*) Türkiye geneli ve belli başlı aktif sismotektonik bölgeler bazında deprem büyüklüğü (M) ile büyüklüğü M olan depremlerin bir yıldaki meydana gelme sayısı (N) ve tekerrür periyodu (1/N) arasındaki değişimler (**) İstanbul ve çevresi depremler dönemine ait olup, tarihsel verileri de içermektedir. Diğer tüm bölgeler ile ilgili sismik büyüklükler dönemine ait aletsel dönem verilerinden elde edilmiştir.

13 Türkiye nin Depremselliği 13 CİDDİ DEPREM RİSKİ ALTINDA BULUNAN EKONOMİK VARLIKLARIMIZ Türkiye nin % 91 i I. ve II. bölgelerde yer almaktadır. 400 Milyar $ Toplam Varlıklar - Yapı Stoku 150 Milyar $ - Alt Yapılar 250 Milyar $ (Barajlar, kuvvet santralleri, otoyollar, vb.) 350 Milyar $ Ciddi Deprem Riski Altında Varlıklar - Yapı Stoku 135 Milyar $ - Alt Yapılar 225 Milyar $ 60 Milyon NÜFUS, 12 Milyon adet KONUT, 135 Milyar $ YAPI STOĞU ve 225 Milyar $ ALTYAPI yatırımları ciddi deprem riski altındadır

14 ÖZETLE... Türkiye nin Depremselliği 14 Dünyada her yıl 800 adet Magnitüdü 5 ten büyük deprem olmaktadır. Türkiye de Magnitüdü 4 ten büyük yaklaşık 15 deprem bekleniyor. Türkiye de her yıl en az magnitüdü 5.5 ila 6 arasında 2 deprem olasılığı var. Hasar seviyesi 5.5 dan sonra başlıyor. Ölümlü depremler genel olarak 6 dan büyük depremlerde görülüyor. 6 ila 7 Magnitüdlü depremler Türkiye de 3-4 yılda bir tekrarlanıyor. Magnitüdü yaklaşık 7 den büyük olan çok şiddetli bir deprem Türkiye de 9 ila 12 yılda bir tekrarlanıyor. Türkiye varlıklarının % 91 i (350 Milyar $) ciddi deprem riski taşıyor şiddetinde bir deprem İstanbul veya İzmir civarında olduğunda, beklenen kayıplar milli gelirin % civarına ulaşabilecektir. Muhtelif senaryolara göre, 40-60,000 ev tamamen yıkılacak ve 50,000 civarında vatandaşımızı kaybedeceğiz. Beklenen yaralı sayısı 250,000 kişiyi aşacaktır. Bu nedenlerle, Türkiye depremi ciddiye almalı, öğrenmeli ve depremlere bilimsel olarak hazırlanmalıdır.

15 DEPREMLERE HAZIRLANMAK Türkiye nin Depremselliği 15 Yapıların güçlendirilmesi (uzman ekipler, laboratuarlar, tüzükler) Konutlar, ofisler Fabrikalar, endüstriyel tesisler (****) Kültür varlıkları, müzeler, tarihi yapılar (***) Hastahaneler, okullar, havaalanları, köprüler, vb. (***) Sanat-kültür yapıları, dini yapılar (***) Milli savunma tesisleri, enerji tesisleri, barajlar Deprem sigortası Yeni teknolojilerle depreme dayanıklı yapıların üretilmesi / pazarlanması (*****) Güçlendirme ve yeni depreme dayanıklı yapı üretimlerinin uygun kredilerle fonlanması (..) pazarantez içindeki yıldız sayısı pazarın önemini gösterir.

16 Türkiye nin Yapıda Bilim Depremselliği ve Teknoloji 16 YAPI MERKEZİ nin Deprem Konusundaki FAALİYETLERİ 100 ü aşkın ulusal / uluslararası araştırma yayını Sakarya Vilayet Binası güçlendirme projesi ve uygulaması 1999 depremi sonrası 81 adet inceleme projesi, 2 adet güçlendirme ve onarım uygulaması. Fab-Tek sisteminin geliştirilmesi Uluslararası işbirlikleri Sismik Yalıtım: Holmes Consulting Group Limited, Robinson Seismic Limited, Skellerup Industries Limited - Yeni Zelanda Deprem Riski Yönetimi: Obayashi Corp. (quake-mapper software) - Japonya

17 Türkiye nin Yapıda Bilim Depremselliği ve Teknoloji 17 Yapı Merkezi, kurulduğu ilk günden beri, Deprem Mühendisliği bilgisi biriktirdi. Ağustos Akyazı depreminden sonra, Yapı Merkezi tarafından takviye ve restore edilen Sakarya Vilayet Binası, 1999 depremini, taşıyıcı sistemi hasarsız olarak, atlatan nadir binalardan birisi oldu Varto, 1967 Akyazı, 1969 Alaşehir, 1970 Gediz, 1971 İvrindi - Burdur- Bingöl, 1975 İzmirGelibolu -Lice, 1976 Doğubeyazıt - Ardahan Denizli-Muradiye ve 1999 İzmit depremlerini inceledi. Depreme dayanıklı yapılar için depremlerde oluşan maddi ve manevi kayıpların azaltılması için yüz ü aşkın uluslararası platformlarda yayınlanan çalışmalar yaptı. Türkiye de ilk defa beton mukavemetini 1000kg/cm 2 seviyesine ulaştırdı (1989). Bugün 2000 beton üretebilecek bilgiye sahiptir(1999). YAPI MERKEZİ 35 yılda 30 milyonmetrekare yapıya (7.5 milyonmetrekaresi prefabrikasyon teknolojisi ile) mühendislik ve yapım hizmeti verdi. Müşterilerimizi Bize güvenenlere mahçup olmadık. Yüzümüz, bugün ak. ne gösterdikleri güvene teşekkür ederiz...

18 31 yerleşimde sınıflandırdığımız YAPI MERKEZİ PREFABRİKE ÜRÜNLERİ ile İNŞA EDİLEN toplam 102 SANAYİ TESİSİNİN TAŞIYICI SİSTEMLERİ 17 AĞUSTOS MARMARA DEPREMİNDEN ETKİLENMEDİ. Türkiye nin Depremselliği km km km 21 8 en iyiyi gerçekleştirmek tutkumuzdur

19 Türkiye nin Yapıda Bilim Depremselliği ve Teknoloji 19 Yapı Sistemi düşlerinizden aklınıza, gönlünüze ve bütçenize uygun gerçeğe düşünceden gerçeğe Sağlam ve uzun ömürlü Depreme dayanıklı Ekonomik ve rahatlıkla alınabilir Güvenli ve konforlu yaşam Esnek tasarım seçenekli Hızlı inşaat Çevre dostu Yapı Merkezi güvencesi YM İnşaat ve Prefabrikasyon şirketlerinin geliştirdikleri TÜBİTAK, TÜSİAD ve Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı tarafından düzenlenen Teknoloji Ödülü finalisti olmuştur. Haftada 100, Yılda 5000 Depreme Dayanıklı Konut