SÜT SAĞIM ROBOTLARI, SATIN ALMAYA DEĞER MĠ?

Transkript

1 SÜT SAĞIM ROBOTLARI, SATIN ALMAYA DEĞER MĠ? Aykut ÖRS 1 Cennet OĞUZ 2 aykut.ors@tkdk.gov.tr coguz@selcuk.edu.tr 1 Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu Konya Ġl Koordinatörlüğü 2 Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü ÖZET Süt çiftliklerindeki kaynakların daha etkin kullanılması amacıyla, bireysel olarak her bir süt ineğinin tüm potansiyelinin keģfedilmesi gerekir. Bu nedenle geleneksel süt çiftliğinde sürü yönetimi uygulanırken, hassas süt çiftliğinde temel mantık her bir ineğin bir birey olarak değerlendirilmesi ve her bir ineğin bireysel olarak yönetilmesidir. Bu amaca hizmet eden hassas süt çiftçiliği teknolojilerinden en ilgi çekeni hiç Ģüphesiz süt sağım robotlarıdır. Süt sağım robotlarının Avrupa ülkeleri baģta olmak üzere, Amerika BirleĢik Devletleri, Kanada ve Avusturalya da kullanımı artmıģtır. Ülkemizde ise bu teknolojinin kullanımının yeni olması; robotların otomatik sağım sistemlerine göre artı ve eksilerinin iģletmeciler tarafından tam olarak bilinmemesi nedeniyle süt sağım robotları yavaģ benimsenmektedir. ÇalıĢmanın amacı; süt sağım robotlarının çalıģma sistemi, yatırım maliyeti, iģgücü maliyeti, enerji tüketimi ile yem tüketim miktarı, ineklerin verimliliği ve iģletme gelirindeki değiģimin mevcutta kullanılan otomatik sağım sistemleri ile karģılaģtırılmasıdır. Bu amaçla bu konuda yapılan yerli ve yabancı literatürlerden yararlanılmıģtır. ÇalıĢma sonucunda süt sağım robotlarının iģletmeye ekonomik ve sosyal etkisi, değerlendirilerek ileriye yönelik öneriler geliģtirilmiģtir. Anahtar Kelimeler: Hassas süt çiftçiliği, süt sağım robotu, maliyet, gelir, verimlilik MILKING ROBOTS, IS IT WORTH IT TO BUY? ABSTRACT All potential of a individual cow must be discovered for effective using of farm resources. That s why each cow is evaluated and managed as an individual in precision dairy farms while conventional dairy farms applying herd management systems. Milking robots are without doubt most interesting precision dairy technology. Use of milking robots are increased in European countries, United States of America, Canada and Australia. However it s adaptation rate in Turkey is slow because it s usage is new in Turkey and has not enough information about positive and negative differences versus automatic milking machines. The purpose of this study is; comparing milking robots and automatic milking machines according to working systems, investment costs, labor force costs, energy consumption, feed consumption, cow productivity and farm income. For this purpose, benefited from national and international literature on this topic. As a result of this study, economic and social effects on farm are assessed and recommendations for future are done. Keywords: Precision dairy farming, milking robots, costs, income, productivity 1605

2 1.GĠRĠġ Tarımsal mekanizasyonda bilgi teknolojinin geliģimiyle, hassas tarım konsepti tarım uygulamalarında kullanılmaya baģlanmıģtır lerden günümüze hassas tarım çalıģmaları genellikle bitkisel üretim üzerine gerçekleģtirilirken, son on beģ yılda süt çiftliklerinde de kullanım alanı bulmaya baģlamıģtır. Süt çiftliklerindeki kaynakların daha etkin kullanılması amacıyla, bireysel olarak her bir süt ineğinin tüm potansiyelinin keģfedilmesi gerekir. Bu nedenle geleneksel süt çiftliğinde sürü yönetimi uygulanırken, hassas süt çiftliğinde temel mantık her bir ineğin bir birey olarak değerlendirilmesi ve her bir ineğin bireysel olarak yönetilmesidir. Bu amaca hizmet eden hassas süt çiftçiliği teknolojilerinden en ilgi çekeni hiç Ģüphesiz süt sağım robotlarıdır. Süt sağım robotlarının Avrupa ülkeleri baģta olmak üzere, Amerika BirleĢik Devletleri, Kanada ve Avusturalya da kullanımı artmıģtır. Ülkemizde ise bu teknolojinin kullanımının yeni olması; robotların otomatik sağım sistemlerine göre artı ve eksilerinin iģletmeciler tarafından tam olarak bilinmemesi nedeniyle süt sağım robotları yavaģ benimsenmektedir. Bu çalıģmanın ilk bölümünde süt sağım robotları hakkında bilgi verilmiģtir. ÇalıĢmanın ikinci bölümünde süt sağım robotlarının ekonomik performansı farklı kriterler altında incelenmiģtir. Sonuç kısmında ise; süt sağım robotlarının iģletmeye ekonomik ve sosyal etkisi, iģletmeciler tarafından değerlendirmek üzere artıları ve eksileri ile ortaya konmuģtur. 2. SÜT SAĞIM ROBOTLARI Ġnek sayısının fazla (10 ve üstü) olduğu iģletmelerde makineyle sağım bir zorunluluktur. Sağım makinesi daha kaliteli süt elde edilmesine, iģgücünün daha ekonomik kullanılmasına, otomasyona ve birim zamanda daha fazla inek sağmaya imkan verir. Bunların yanında süt üretiminin artmasına katkıda bulunur. Mekanizasyon olanağı olmayan ve iģgücünden yoğun olarak yararlanılan iģletmelerde, sağım için harcanan zaman daha fazla olmaktadır. Süt sağım robotu sisteminin temel bileģenleri ve çalıģma sistemi aģağıda özetlenmiģtir: Seçme/Yönlendirme Sistemi: Tüm ineklere tanımlama ve yönlendirme için kablosuz veri alıģveriģi yapan tasmalar takılır. Ġnekler yönlendirme kapılarından geçerken, bilgisayar her bir ineğin yönlendirileceği bölümü seçer. Bu bölümlerden bazıları: Sağım ünitesi, Taze yem bölümü, Mevcut yem bölümü, Gezi alanı, Dinlenme alanıdır. Ġneklerin yönlendirme iģlemi belirli kriterlere bağlı olarak gerçekleģtirilir. Bu kriterler; Günün hangi vakti olduğu, Son sağımdan beri geçen zaman uzunluğu, Bir sonraki yemlemeye kadar olan zaman uzunluğu, Bakıcılık iģlemleri için iģletmecinin istekleridir. Sağım Ünitesi: Süt sağım ünitesi yaklaģık olarak tramvay büyüklüğünde bir kabindir. Ġnek kabine girdiğinde kapı kapanır. Memeler temizlenir ve ilaçlanır. Sağım baģlıkları robotik kollar tarafından, lazer yardımı ile tespit edilen, memelere takılır. Süt vakum ve pulsatör kontrolünde, her bir çeyrek tek tek sağılır. Sağımın tamamlanması ardından memeler tekrar ilaçlanır ve süt verimi kaydedilir. Bu iģlemler süresince insan müdahalesine ihtiyaç duyulmamaktadır (ġekil 1). 1606

3 ġekil 1. Süt sağım robotu sağım ünitesi (Kaynak: Süt sağım robotuna entegre ölçüm cihazları ile sağım sırasında her kaptan gelen süt ayrı ayrı ve sürekli izlenir. Bu sayede hayvan sağlığı ve süt kalitesini kontrol altında tutmak için hayati önemi olan mastitis belirtisi, yağ ve protein miktarı, laktoz seviyesi gibi bilgiler elde edilerek, maksimum kalitede süt için hızlı müdahale imkanı sağlanır. Yemleme Sistemi: Robotik sağım sistemi değiģik yemleme sistemleri ile bir arada kullanılabilmektedir. BaĢlıca sistemler; mera, mera ve yemlik (kısmi karıģık rasyon), yemlik (tam karıģık rasyon), serbest duraklı sistemlerdir. Altyapı: Sağım sıklığı ve süt üretim seviyelerine bağlı olarak hayvan için bir süt sağım robotu gereklidir. Ayrıca süt soğutma sistemi, süt depolama tankı ve kontrol için bilgisayar (ofis-ev) da gerekli makine ekipmanlardır. Hayvanların geçiģ yolları hayvanların meralara, yemliklere, dinlenme alanlarına ve bakım alanlarına gönüllü hareketine izin verecek Ģekilde tasarlanmalıdır. Genellikle hayvan trafiğinin yönlendirilmesi ve kontrolü için otomatik yönlendirme kapıları ve tek yönlü kapılar kullanılmaktadır (ġekil 2). ġekil 2. Süt sağım robotu altyapı 3. SÜT SAĞIM ROBOTLARININ EKONOMĠK PERFORMANSI Süt sağım robotlarının (SSR) ekonomik performansı; üretim, iģgücü, yem tüketimi, elektrik su vb. harcamalar, tamir ve sigorta, sermaye ve finansal etki olmak üzere 7 baģlıkta geleneksel sağım sistemleri (GSS) ile karģılaģtırılmıģtır Üretim Fisher et.al. (2002) gerçekleģtirdikleri çalıģmada 22 SSR kullanan iģletme ile GSS kullanan iģletmeleri karģılaģtırmıģtır. KarĢılaĢtırma sonucunda istatistiki olarak anlamlı bir süt verimi artıģı bulmamıģtır. Rotz et.al. (2003) 120 baģ sağılır ineğe sahip iģletmeler üzerinde gerçekleģtirdikleri çalıģmada SSR ve GSS arasında süt üretim miktarlarında anlamlı bir fark olmadığını ortaya koymuģlardır. Ancak SSR lerde sağım sıklığı üçe çıkarıldığında inek baģına yıllık 430 kg süt artıģı olduğu hesaplanmıģtır. 1607

4 Wade et.al. (2004) yarısı SSR kullanan ve diğer yarısı GSS kullanan toplam 306 iģletmede gerçekleģtirdikleri çalıģma sonucunda, SSR kullanan iģletmelerde süt üretiminin %2 artığını belirtmiģlerdir. Bijl et. al. (2007) SSR kullanan 31 süt iģletmesi ile GSS kullanan 31 süt iģletmesinde gerçekleģtirdikleri çalıģmada; SSR kullanan iģletmelerde süt satıģ geliri ortalama $ iken GSS kullanan iģletmelerde $ olarak hesaplanmıģtır. Ancak istatistiki olarak anlamlı bir fark yoktur. Heikkilä et. al. (2010) çalıģmalarında; 2007 yılında GSS kullanan 82 adet çiftlikten alınan verilere göre hayvan baģına ortalama kg süt üretildiği, SSR kullanan 36 adet çiftlikte ise hayvan baģına ortalama kg süt üretimi tespit edilmiģtir. Ancak değeler arasında istatistiki olarak anlamlı bir fark yoktur. Süt getirisinin ( /kg) GSS de SSR den daha yüksek olduğu ve bunun süt bileģeni ve kalitesine bağlı olduğu belirtilmiģtir. Rodenburg (2011) sağım sıklığının günde iki kez olduğu GSS ye göre, SSR nun %3-5 daha fazla süt ürettiğini belirtmiģtir. Reneau (2012) 23 adet SSR ve 1105 adet GSS kullanan çiftlikte gerçekleģtirdiği çalıģmada; SSR kullanan iģletmelerde yıllık libre/inek süt üretilirken, GSS kullanan iģletmelerde yıllık libre/inek süt üretildiğini ortaya koymuģtur. iģletme üzerinde gerçekleģtirdikleri çalıģmada; SSR kullanan iģletmeler 100 kg süt için 39,72 gelir elde ederken, GSS kullanan iģletmeler 100 kg süt için 40,44 gelir elde ettiğini ortaya koymuģlardır. Ancak istatistiki olarak anlamlı bir fark bulunmamaktadır. yıllık kısmi bütçe karģılaģtırmasında süt üretimi artıģı nedeniyle SSR lerin OSS ne göre 58,212$ daha fazla gelir getirdiğini analiz etmiģlerdir. Ayrıca somatik hücre sayısındaki düģüģ ve süt kalitesindeki artıģ nedeniyle süt pirimlerinden 1.317$ daha fazla gelir elde edildiği belirtilmiģtir. Upton ve O Brein (2013) araģtırma çiftliğinde gerçekleģtirdikleri çalıģmada; 2010 yılında GSS, 2011 ve 2012 yıllarında SSR kullanmıģladır. 2011ve 2012 yılında kullanılan SSR ler farklı modeldir. ÇalıĢma sonucunda; GSS de süt üretimi bir dönemde inek baģına 3566 litre iken, SSR (2011) de 3079 litre, SSR (2012) de 3388 litre olarak bulunmuģtur ĠĢgücü Fisher et.al. (2002) gerçekleģtirdikleri çalıģmada, SSR kullanan iģletmelerin, GSS kullananlara göre iģgücünden inek baģına günde 2,26 dakika tasarruf ettiğini belirtmiģlerdir. Engel and Hyde (2003) çalıģmalarında; SSR lerin iģgücü tasarrufunda gözle görülür bir Ģekilde etkiliği olduğunu belirtmiģlerdir. SSR kullanan iģletmelerin baģlangıçta %31 iģgücü tasarrufu yaparken, tasarruf oranının zamanla %67 ye ve adaptasyonla birlikte %90 a çıktığı belirtilmiģtir. %31 olan iģgücünden kazanımın adaptasyon ile birlikte %90 lara çıktığı vurgulanmıģtır. Wade et.al. (2004) yarısı SSR kullanan ve diğer yarısı GSS kullanan toplam 306 iģletmede gerçekleģtirdikleri çalıģma sonucunda, SSR kullanan iģletmelerde yıllık iģgücü maliyeti iken, GSS de 29,154 olarak hesaplanmıģtır. Bijl et. al. (2007) SSR kullanan 31 süt iģletmesi ile GSS kullanan 31 süt iģletmesinde gerçekleģtirdikleri çalıģmada; SSR kullanan iģletmelerde iģgücü ihtiyacının GSS ye göre %29 daha az olduğu belirtilmiģtir. Heikkilä et. al. (2010) çalıģmalarında; iģgücü ihtiyacının (saat/baģ inek) SSR de GSS ye göre %30 dan daha az olduğunu belirtmiģlerdir. Rodenburg (2011) 120 baģ sağmal ineklik bir iģletmede süt sağımı için harcanan iģgücünü Ģu Ģekilde ifade etmiģtir: SSR için günde 2 saat, GSS (2x8) için 6 saat ve GSS 1608

5 (2x12) için 4 saattir. SSR sağım için ihtiyaç duyulan iģgücünden; GSS nede (2x8) göre günde 4 saat ve GSS nede (2x12) göre günde 2 saat tasarruf sağlamaktadır. Reneau (2012) 23 adet SSR ve 1105 adet GSS kullanan çiftlikte gerçekleģtirdiği çalıģmada; SSR kullanan iģletmelerde yıllık 32,14 saat/inek iģgücü kullanılırken, GSS kullanan iģletmelerde yıllık 42,27 saat/inek iģgücü kullanıldığını belirlenmiģtir. iģletme üzerinde gerçekleģtirdikleri çalıģmada; SSR kullanan iģletmeler 100 kg süt için 10,30 iģ gücü maliyetine sahip iken, GSS kullanan iģletmelerin 100 kg süt için 10,72 iģ gücü maliyetine sahip olduğunu ortaya koymuģlardır. Ancak bu fark istatistiki olarak anlamlı bulunmamıģtır. yıllık kısmi bütçe karģılaģtırması çalıģmalarında; kızıģma tespiti için harcanan iģgücünden 2.190$, sağım için ihtiyaç duyulan iģgücünden $, iģgücü yönetiminden 3.942$ olmak üzere toplamda iģgücünden $ tasarruf edildiğini hesaplamıģlardır Yem Tüketimi Rotz et.al. (2003) 120 baģ sağılır ineğe sahip iģletme üzerinde gerçekleģtirdikleri çalıģmada SSR ve GSS arasında yem tüketimi açısından anlamlı bir fark bulunmamıģtır. Bijl et. al. (2007) SSR kullanan 31 süt iģletmesi ile GSS kullanan 31 süt iģletmesinde gerçekleģtirdikleri çalıģmada; SSR kullanan iģletmelerde yem maliyeti $ iken GSS kullanan iģletmelerde $ olarak hesaplanmıģtır. iģletme üzerinde gerçekleģtirdikleri çalıģmada; SSR kullanan iģletmeler ile GSS kullanan iģletmeler arasından yem tüketimi açısından istatistiki olarak anlamlı bir fark bulunmamaktadır. yıllık kısmi bütçe karģılaģtırması çalıģmalarında; yem giderinin $ arttığını hesaplamıģlardır. Salfer and Endres (2015) çalıģmalarında farklı süt üretim seviyeleri için yem maliyetlerini SSR ve GSS için hesaplamıģlardır. Yem maliyetlerinin ortalamalarını aldıklarında SSR için 7,23$, GSS için 7,21$ olarak hesaplanmıģtır Elektrik, Su vb. Harcamalar Bijl et. al. (2007) SSR kullanan 31 süt iģletmesi ile GSS kullanan 31 süt iģletmesinde gerçekleģtirdikleri çalıģmada; SSR kullanan iģletmelerde elektrik, su ve gas harcamaları ortalama $ iken GSS kullanan iģletmelerde 8.788$ olarak hesaplanmıģtır. iģletme üzerinde gerçekleģtirdikleri çalıģmada; SSR kullanan iģletmeler 100 kg süt için 1,58 elektrik ve su maliyetine sahip iken, GSS kullanan iģletmelerin 100 kg süt için 1,22 elektrik ve su maliyetine sahip olduğunu ortaya koymuģlardır. Aradaki bu fark istatistiki olarak anlamlı çıkmıģtır. yıllık kısmi bütçe karģılaģtırması çalıģmalarında; su harcamasının %50 azalmasına karģın, elektrik harcamasının hayvan baģına yıllık yaklaģık 150 kwh artması ve kimyasal tüketimindeki artıģ sonuç harcamalarda toplam 972$ artıģ olduğunu belirtmiģlerdir. Upton ve O Brein (2013) araģtırma çiftliğinde gerçekleģtirdikleri çalıģmada; 2010 yılında GSS, 2011 ve 2012 yıllarında SSR kullanmıģladır. 2011ve 2012 yılında kullanılan SSR ler farklı modeldir. GSS de enerji tüketimi 46,9 W.saat/litre süt iken, SSR (2011) de 105,53 W.saat/litre süt, SSR (2012) de 84,27 W.saat/litre süt olarak hesaplanmıģtır. SSR lerde enerji tüketimi yüksekte olsa yenilenen modelde bunun düģürüldüğü ve ilerleyen zamanlarda 1609

6 aradaki farkın daha da kapanacağı belirtilmiģtir. En fazla enerji tüketen makine bileģenlerine bakıldığında sırasıyla su ısıtma, hava komprosörü ve soğutma sistemidir Tamir ve Sigorta Fisher et.al. (2002) gerçekleģtirdikleri çalıģmada tamir ve bakım giderinin yıllık bir robot için 9.300$, iki robot için $ ve üç robot için $ olduğunu belirtmiģlerdir. OSS leri için yıllık 1.500$ ila 3.000$ arası tamir ve bakım gideri olacağı tahmin edilmektedir. yıllık kısmi bütçe karģılaģtırması çalıģmalarında; tamir ve bakım anlaģması ve sigorta harcamalarında SSR larında $ lık bir artıģ görülmektedir Sermaye Rodenburg (2011) 120 baģ sağmal ineklik bir iģletmede süt sağımı sisteminin inģaatı ve emakine ekipmanları için ihtiyaç duyulan sermaye miktarını Ģu Ģekilde ifade etmiģtir: SSR için $, GSS (2x8) için $ ve GSS (2x12) için $ dır. Değerlere bakıldığında GSS (2x8) in %50 daha az sermaye ile kurulabildiği gözlenmektedir. iģletme üzerinde gerçekleģtirdikleri çalıģmada; SSR kullanan iģletmeler 100 kg süt için 12,71 sermaye maliyetine sahip iken, GSS kullanan iģletmelerin 100 kg süt için 10,10 sermaye maliyetine sahip olduğunu ortaya koymuģlardır. yıllık kısmi bütçe karģılaģtırması çalıģmalarında; SSR ları için OSS lerine göre $ ilave harcama yapılmaktadır Finansal Etki Fisher et.al. (2002) çalıģmalarında, OSS yerine bir SSR kurulmasında kaynaklanan fazla maliyeti yaģam tarzı maliyeti olarak adlandırılmıģtır. Bir adet SSR kullanılan iģletmelerdeki iģgücü kazancından yola çıkarak yaģam tarzı maliyeti; iģgücünün saatinin 7$ olduğu durumda 5.401$ ile iģgücü saatinin 16$ olduğu durumda $ (ekonomik kazanç) aralığında değiģmektedir. Ġki adet SSR olan iģletmelerde bu aralık $ ila $; üç adet SSR olanlarda ise $ ila $ olarak hesaplanmaktadır. Rotz et.al. (2003) 120 baģ sağılır ineğe sahip iģletme üzerinde gerçekleģtirdikleri çalıģmada SSR için yıllık net geliri inek baģına 466$ ve GSS içinse 622$ olarak hesaplamıģlardır. 120 hayvan için aradaki fark hesaplandığında SSR kullanan iģletmelerde yıllık net gelirde GSS ne göre $ lık bir azalıģ olduğu görülmektedir. Bijl et. al. (2007) SSR kullanan 31 süt iģletmesi ile GSS kullanan 31 süt iģletmesinde gerçekleģtirdikleri çalıģmada; SSR kullanan iģletmelerde net gelir ortalama $ iken GSS kullanan iģletmelerde $ olarak hesaplanmıģtır. Heikkilä et. al. (2010) çalıģmalarında; 2005 ve 2006 yılı verilerine göre SSR kullanan iģletmelerde GSS ye göre daha düģük çıkarken, 2007 yılı verilerine göre SSR ile GSS arasında istatistiki olarak anlamlı bir fark bulunmamıģtır. iģletme üzerinde gerçekleģtirdikleri çalıģmada; SSR kullanan iģletmeler 100 kg süt için 27,70 net gelire sahip iken, GSS kullanan iģletmelerin 100 kg süt için 28,34 net gelire sahip olduğunu ortaya koymuģlardır. Ancak istatistiki olarak anlamlı bir fark bulunmamaktadır. yıllık kısmi bütçe karģılaģtırmasında net finansal etkiyi 1.391$ olarak bulmuģlardır. Ancak SSR nin esnek yönetim zamanlaması ve yapısallaģtırılmıģ sağım zamanlaması ile yaģam kalitesini geliģtirmesine 9.000$ değer biçmiģlerdir. YaĢam kaliteside ilave edildiğinde net finansal etki $ olmuģtur. 1610

7 O Brein et.al. (2015) çalıģmalarında; 70 ve 140 baģlık sağılır inek kapasiteli iģletmelerin yıllık net karını ortaya koymuģlardır. ÇalıĢma sonucunda SSR larının yıllık net karı GSS lerine göre %30 ve %11 daha düģük çıkmıģtır. 4. SONUÇLAR Süt sağım robotları ile ilgili genel kanı iģ gücünden tasarruf ettirdiği ve üretimi arttırdığı yönündedir. Genellikle bu robotların pazarlanmasında bu faktörler ön plana çıkmaktadır. Süt üretimi açısından bakıldığında kimi çalıģmalarda SSR kullanan iģletmelerde süt üretimi yüksekken, kimi çalıģmalarda GSS kullanan iģletmelerde süt üretimi yüksek çıkmıģtır (ġekil 3). Ancak genel itibarıyla bakıldığında SSR ile GSS kullanan iģletmelerin süt üretim miktarı arasında istatistiki olarak anlamlı bir fark görülmemektedir. SSR kullanan iģletmelerde sağım sıkılığı üçe çıktığı takdirde süt üretim miktarı farkı anlamlı hale gelmektedir. ĠĢgücü açısından bakıldığında incelenen tüm çalıģmalarda SSR lerin yüksek oranda tasarruf sağladığı görülmektedir (ġekil 4). ÇalıĢmaların ortalaması alındığında SSR lerin iģgücünden tasarruf oranı %37,5 çıkmaktadır. ġekil 3. Süt üretim farkı (%) ġekil 4. ĠĢ gücü tasarrufu (%) Maliyetler açısından iki sistem karģılaģtırıldığında SSR lerin kurulumu için ihtiyaç duyulan sermaye, baģ arası sağmal hayvana sahip olan iģletmeler için, GSS lere göre 2 kat daha yüksek gözükmektedir. Hayvan sayısı arttıkça aradaki sermaye ihtiyacı farkı da artmaktadır. Sistemler yem tüketimi açısından incelendiğinde çalıģmaların çoğunda istatistiki olarak anlamlı bir fark bulunmamıģtır (ġekil 5). Enerji, su vb. kalemlerin tüketimi açısından incelendiğinde SSR larının su tüketimini azaltırken enerji tüketimini arttırdığı görülmektedir. Bu harcamalar bir arada değerlendirildiğinde SSR lerin tüketiminin GSS lere göre çok daha yüksek olduğu (çalıģmaların ortalaması %27,37) görülmektedir (ġekil 6). Tamir ve sigorta giderlere açısından SSR lerin maliyeti GSS lere göre yıllık $ dan daha fazladır. ġekil 5. Yem tüketim farkı (%) ġekil 6. Enerji, Su vb. tüketim farkı (%) 1611

8 Net gelir açısından SSR ve GSS kullanan iģletmeler karģılaģtırıldığında ağırlıklı olarak GSS kullanan iģletmelerin daha yüksek gelir elde ettikleri ve kar oranlarının daha fazla olduğu görülmektedir (ġekil 7). ġekil 7. Net gelir farkı Sonuç olarak bakıldığında SSR ler iģgücünden yüksek oranda tasarruf sağlarken; sermaye ihtiyacı, enerji ve su tüketimi, tamir ve sigorta giderleri GSS lere göre çok daha yüksektir. Yem tüketimi ve süt üretim miktarı açısından iki sistem arasında istatistiki olarak anlamlı bir fark görülmemektedir. ĠĢletmeye net gelirine pozitif bir fayda sağlayamasa da, dünyada her geçen gün SSR kullanımına geçen süt iģletmesi sayısı artmaktadır. Buna etki eden en önemli sebep SSR lerin sosyal etkisidir. Tercih edilmesindeki sosyal etkileri: aile ile vakit geçirmek ve diğer aktiviteler için serbest zaman kazandırarak yaģam kalitesini yükseltme; yaģlı veya sağlık problemi olan çiftçiler için daha az fiziksel iģ; usta personeli çekme ve koruma fırsatını yükseltmesi; yeni fikirleri denemek isteyen yenilikçilere kiģisel seçimi; yeni bir çalıģan almadan sürüyü büyütme (mevcut iģgücünün daha etkin kullanımı) olanağı olarak sıralayabiliriz. KAYNAKLAR Alıç, D., Yener, S.M., 2006, Süt Sığırcılığı ĠĢletmelerinde Robotlu Sağım Sistemi, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Tarım Bilimleri Dergisi 2006, 12 (4) Bewley, J.M., 2010, Precision Dairy Farming: Advanced Analysis Solutions for Future Profitability, the First North American Conference on Precision Dairy Management 2010, USA. Bewley, J.M., 2013, Exciting Dairy Breakthroughs: Science Fiction or Precision Dairy, Proceedings of the Precision Dairy Conference and Expo - A Conference on Precision Dairy Technologies, Minnesota, USA. Bewley, J.M., 2013, Precision Technology Dairy Opportunities, GPS Dairy Forum, Kentucky, USA. Bijl, R., Kooistra, S. R., Hogeveen, H., 2007, The Profitability of Automatic Milking on Dutch Dairy Farms, J. Dairy Sci. 90: Borchers, M.R., Bewley, J.M., 2013, Precision Dairy Technologies: A Producer Assessment, Proceedings of the Precision Dairy Conference and Expo - A Conference on Precision Dairy Technologies, Minnesota, USA. 1612

9 Demir, B., Öztürk, Ġ., 2010, Robotlu Sağım Sistemleri, Atatürk Üniversitesi, 19 (B) ISSN: Dolecheck, K., Bewley, J., 2013, Pre-Investment Considerations for Precision Dairy Farming Technologies University of Kentucky, USA. Engel, P.D., Hyde, J., 2003, A Real Options Analysis of Automatic Milking Systems, Agricultural and Resource Economics Review 32/2 (October 2003): 282S294. Fisher, J.W. McKnight, D.R., Rodenburg, J., 2002, Economics of Robotic Milking Systems for Dairy Cows, final_report_two.pdf, [EriĢim: ] Haan, M., Stuart, D., Schewe, B., 2012, Challenges and Benefits of Adopting Robotic Milking on Michigan Dairy Farms, Michigan Dairy Review, [EriĢim: ] Heikkilä, A.M., Vanninen, L., Manninen, E., 2010, Economics of Small-Scale Dairy Farms Having Robotic Milking, The First North American Conference on Precision Dairy Management 2010, Toronto, Canada. Hogeveen, H., Steeneveld, W., 2013, Integrating It All: Making It Work and Pay at the Farm, Proceedings of the Precision Dairy Conference and Expo - A Conference on Precision Dairy Technologies, Minnesota, USA. Hyde, J., Engel, P., 2002, Investing in a Robotic Milking System: A Monte Carlo Simulation Analysis, American Dairy Science Association, J. Dairy Sci. 85: Jago, J., Eastwood, C., Kerrisk, K., Yule, I., 2012, Precision dairy farming in Australasia: adoption, risks and opportunities, Proceedings of the 5th Australasian Dairy Science Symposium 2012, Melbourne, Australia. Knijn, H., Taweel, H., et.al., 2013, Smart Dairy Farming Program in the Netherlands, Proceedings of the Precision Dairy Conference and Expo - A Conference on Precision Dairy Technologies, Minnesota, USA. Mundan, D, Selçuk, H., Orçin, K., Karakafa, E., Akdağ, F., 2014, Modern Süt Sığırı ĠĢletmelerinde Robotlu Sağım Sistemlerinin Ekonomik Açıdan Değerlendirilmesi, Harran Üniv Vet Fak Derg, 3(1) O Brein, B., Foley, C., Shortall, J., Shalloo, L., 2015, An economic apraisel of autamatic and convantial milking within a grass based seasonal milk production system, Precision Livestock Farming 15, Milano, Italy. Reinemann, D.J., 1998, Prospects for Robotic Milking in Wisconsin, Proceedings of the Arlington Dairy Days, Arlington, Teksas, USA. Reinemann, D.J., 2001, Evolution Of Automated Milking In The USA, Paper presented at the First North American Conference on Robotic Milking, Toronto, Ontario, Canada. Reneau, J., 2012, Does precision matter?, University of Minnesota Dairy Extension, [EriĢim: ]. Rodenburg, J., 2008, Robotic Milking Systems: Are They the Way of the Future?, WCDS Advances in Dairy Technology (2008) Volume 20:

10 Rodenburg, J., 2011, Time For Technology - Robotic Milking Gets More Affordable Every Year, DairyLogix, %20more%20affordable%20every%20year.pdf, [EriĢim: ]. Rodenburg, J., 2013, Success Factors For Automatic Milking, Proceedings of the Precision Dairy Conference and Expo - A Conference on Precision Dairy Technologies, Minnesota, USA. Rodriguez, F., 2013, Thinking About Buying Robots? Talk Money, Strategies First, [EriĢim: ]. Rotz, C. A., Coiner, C. U., Soder, K. J., 2003, Automatic Milking Systems, Farm Size, and Milk Production, American Dairy Science Association, J. Dairy Sci. 86: Salfer, J. A., Endres, M. I., Kammel, D. W., 2013, Housing, Management and Animal Welfare Characteristics of Farms Using Automatic Milking Systems, Proceedings of the Precision Dairy Conference and Expo - A Conference on Precision Dairy Technologies, Minnesota, USA. Salfer, J., 2013, Milking robots do they pay?, University of Minnesota Dairy Extension, [EriĢim: ]. Salfer, J., 2015 Endres, M.I., 2015, Is Robotic Milking Right for You?, University of Minnesota, [EriĢim: ]. Steeneveld, W., Tauer, L.W., Hogeveen, H., Lansink, A.G.J.M.O., 2013, Economic Comparison of Farms with an Automatic Milking System and A Conventional Milking System, Proceedings of the Precision Dairy Conference and Expo - A Conference on Precision Dairy Technologies, Minnesota, USA. Tranel, L.F., Schulte, K.M., 2013, The Economics of Robotic Milking Systems, Proceedings of the Precision Dairy Conference and Expo - A Conference on Precision Dairy Technologies, Minnesota, USA. Türkyılmaz, M.K., 2005, Süt Sığırcılık ĠĢletmelerinde Sağım Robotu Kullanımı, Erciyes Üniv Vet Fak Derg 2(1) 61-64, Upton, J., O Brein, B. 2013, Analysis of Energy Consumption in Robotic Milking, 8th European Conference on Precision Livestock Farming, Leuven, Belgium. Vries, A.D., 2013, Now What? Some Economic Guidelines for Practical Precision Dairy, Proceedings of the Precision Dairy Conference and Expo - A Conference on Precision Dairy Technologies, Minnesota, USA. Wade, K.M., van Asseldonk, M.A.P.M., Berentsen, P.B.M., Ouweltjes, W., Hogeveen, H., 2004, Economic efficiency of automatic milking systems with specific emphasis on increases in milk production. Veterinary Faculty, Utrecht University, Utrecht, the Netherlands. 1614