Gebelikte Depresyon ve Kayg Düzeylerinin Sosyal Destek ile liflkisi

Transkript

1 Özgün Araflt rma / Original Article 9 Association Between the Level of Depression and Anxiety with Social Support in Pregnancy Osman VIRIT, Ebru AKBAfi*, Haluk Asuman SAVAfi, Gülümser SERTBAfi**, Hasan KANDEM R*** Gaziantep Üniversitesi T p Fakültesi Psikiyatri, ***Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Anabilim Dal, Gaziantep **Gaziantep Sa l k Yüksekokulu, Gaziantep *Yeflilyurt Hasan Çal k Devlet Hastanesi, Malatya, Türkiye ÖZET Amaç: Gebelik kad n yaflam nda önemli biyolojik ve psikososyal de iflimin oldu u bir dönemdir ve kayg ve depresyon için birçok risk etkenini içerir. Gebelikte sosyal destek yetersizli i ile depresyon ve kayg aras nda iliflki oldu u bildirilmifltir. Bu çal flmada gebelikte sosyal destek ile depresyon ve kayg belirti düzeylerinin iliflkisinin incelenmesi amaçlanm flt r. Yöntem: Araflt rma Sa l k Bakanl na ba l Malatya Devlet Hastanesi Gebe Poliklini ine 20 Ekim 2005 ve 20 Ocak 2006 tarihleri aras nda baflvuran, 36 hafta ve üzerinde olan 104 gebede yap lm flt r. De erlendirmede Gebe Bilgi Formu (GBF), Beck Depresyon Ölçe i (BDÖ), Durumluk Kayg Ölçe i (DKÖ), Sürekli Kayg Ölçe i (SKÖ) ve Çok Boyutlu Alg lanan Sosyal Destek Ölçe i (ÇBASDÖ) kullan lm flt r. Bulgular: Gebelerin ortalama yafl 27,02±5,61 idi. BDÖ puan ortalamas 20,91± 8,52 olarak bulundu ve BDÖ ne göre; %42,3 gebe hafif, %39,4 gebe orta ve %18,3 gebe fliddetli düzeyde depresif belirtiye sahipti. DKÖ puan ortalamas ; 40,10 ±4,24 idi ve bu ölçe e göre %17,3 kayg tafl mayan, %47,1 hafif kayg ve %35,6 yüksek kayg tafl yan gebe vard. SKÖ puan ortalamas ; 48,94 ±4,26 idi ve bu ölçe e göre ise %9,6 hafif ve %90,4 yüksek kayg l gebe vard. ÇBASDÖ toplam puan ortalamas 52,81±13,32; aile, arkadafl ve efl için s ras yla 16,27±7,96, 10,88±6,26 ve 25,65±4,73 olarak bulundu. DKÖ ve SKÖ ile ÇBASDÖ aras nda istatistiksel iliflki bulunamazken, BDÖ ile ÇBASDÖ toplam ve alt grup puanlar aras nda iliflki vard. Sonuç: Gebeler yüksek oranda kayg ve depresif belirti tafl maktayd lar. Sosyal destek yetersizli i gebelik döneminde depresyon için bir risk etkenidir. (Nöropsikiyatri Arflivi 2008; 45: 9-13) Anahtar Kelimeler: Gebelik, depresyon, kayg, sosyal destek ABSTRACT Objective: Pregnancy constitutes a time of significant life change requiring major biological and psychosocial adjustments, and includes many risk factors for depression and anxiety. It has been reported an association between insufficient social support with depression and anxiety. The goal of the present study was to investigate the association between social support with the levels of depressive and anxiety symptoms severity in pregnancy. Method: The study was conducted between 20 October 2005 and 20 January 2006 on 104 pregnant patients, whose pregnancies were 36 weeks and over, admitted to the outpatient clinic of the Health Ministry Malatya Goverment Hospital Pregnancy Unit. Pregnancy Information Tool (PIT), Beck Depression Inventory (BDI), State Anxiety Inventory (SAI), Trait Anxiety Inventory (TAI) and Multidimensional Scale of Perceived Social Support (MSPSS) were used. Results: The mean age of the patients was 27.02±5.61. Mean score BDI was 20.91± 8.52 and according to BDI; 42.3% of patients had mild, 39.4% had moderate and 18.3% had severe depressive symptoms. Mean score of SAI was ±4.24, and according to this inventory, of the patients; 17.3% had no anxiety, 47.1% had mild and 35.6% had severe anxiety. Mean score of TAI was ±4.26; and according to this inventory, 9.6% of the patients had mild anxiety and 90.4% had severe anxiety. Mean MSPSS total score was 52.81±13.32; and consequently 16.27±7.96, 10.88±6.26 and ±4.73 were found for the family, friends, and husband. There were no statistical associations between either SAI or TAI with MSPSS, but BDI was associated with MSPSS total and subtitles scores. Discussion: Pregnant women had high levels of depressive and anxiety symptoms. Insufficient social support is a risk factor for depression during the pregnancy period. () Key words: Pregnancy, depression, anxiety, social support Girifl Gebelik kad n hayat nda önemli biyolojik ve psikososyal de iflimlerin yafland, kayg ve stres oluflturabilecek birçok etkenle karfl laflma riskinin yüksek oldu u bir dönemdir (1). Bir sistematik derlemede gebelikte depresyon yayg nl, birinci, ikinci ve üçüncü trimesterlerde s ras yla, %7,4, %12.8 ve %12 olarak bildirilmifltir (2). Baz araflt rmalarda ikinci trimestere göre ilk ve üçüncü trimesterlerde depresyon ve kayg belirti s kl n n daha fazla oldu u bulunmufltur (3,4). Gebelerde kayg ve depresyon belirtileri genellikle beraberdir ve bedensel belirtilerle kar fl k olarak ortaya ç kmaktad r. Kayg art fl n n depresyonu alevlendirdi i ve özk y m riskini art rd öne sürülmektedir (5-9). Gebeli in, bir araflt rmada 43 stres verici yaflam olay içerisinde 12. ve di er bir araflt rmada ise 116 Yaz flma Adresi/Address for Correspondence: Dr. Osman V r t, Gaziantep Üniversitesi T p Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dal, Gaziantep, Türkiye E-posta: drosmanvirit@yahoo.com

2 10 Nöropsikiyatri Arflivi 2008; 45: 9-13 olay içinde 15. s rada oldu u bildirilmifltir (10). Daha önce geçirilmifl depresyon ata, ailede depresyon öyküsü, evlilik sorunlar, olumsuz yaflam deneyimleri, istenmeyen gebelik, daha önce düflük yapm fl olma, fetus hakk nda kayg lanma gebelikte depresyon için risk etkenlerini oluflturmaktad r (4,11-13). Gebelik döneminde psikososyal ve duygusal destek yetersizli i gebelikte ve do um sonras nda depresyon için belirleyici bir özelli e sahiptir (14,15). Ayr ca, gebelikte yeterli psikososyal deste in varl ve ruh sa l n n iyi olmas fetusun sa l için de önemlidir. Duygusal gerilimin, özellikle depresyon ve kayg n n, gebelik ve do um komplikasyonlar n art rd, yenido an n sa l n olumsuz etkiledi i, erken do uma, düflük do um a rl na ve rahim içi geliflme gerili ine neden oldu u bildirilmifltir (16-24). Hatta kayg l geçen bir gebelik, çocukta daha sonra davran flsal ve duygusal sorunlar n ortaya ç kmas ile de iliflkilendirilmifltir (25). Sosyal destek yetersizli inin gebelikte ve do um sonras nda ruhsal sa l bozarak annenin hayat tarz n etkiledi i, diyet al flkanl n bozdu u, sigara, alkol ve madde kullan m nda art fla neden oldu u (26, 27) ve bu durumlar n da gebelik, do um ve do um sonras dönemde anne ve bebe in sa l n bozabildi i gösterilmifltir (28-31). Biz bu araflt rmada gebelik döneminde depresyon ve kayg düzeylerinin sosyal destek alg s ile iliflkisini incelemeyi amaçlad k. Yöntem Araflt rma Sa l k Bakanl na ba l Malatya Devlet Hastanesi Gebe Poliklini ine 20 Ekim 2005 ve 20 Ocak 2006 tarihleri aras nda baflvuran, 36 hafta ve üzerinde olan, araflt rmaya kat lmay kabul eden 104 gebe ile yap lm flt r. Gebelere araflt rma hakk nda bilgi verilerek sözel izin al nm flt r. Veri toplama araçlar araflt rmac taraf ndan yüz yüze görüflme yöntemi ile doldurulmufl ve uygulama her bir gebe için yaklafl k 25 dakika sürmüfltür. Verilerin toplanmas için Gebe Bilgi Formu (GBF), Beck Depresyon Ölçe i (BDÖ), Durumluk Kayg Ölçe i (DKÖ), Sürekli Kayg Ölçe i (SKÖ) ve Çok Boyutlu Alg lanan Sosyal Destek Ölçe i (ÇBASDÖ) kullan lm flt r. GBF, araflt rmac lar taraf ndan konuya iliflkin literatür ve yap - lan çal flmalar incelenerek haz rlanm flt r. Anket sorular gebe kad nlar n sosyodemografik özellikleri, do urganl k ve gebelik özellikleri, gebelik süreci ve gebenin bebekle ilgili tutumu ve gebelerin psikiyatrik hastal k özellikleri ile ilgili sorulardan oluflmufltur. BDÖ, Beck ve arkadafllar 1961 y l nda taraf ndan gelifltirilmifl olup, depresyonda görülen belirtileri içeren, 0-3 aras nda puanlanan 21 kendini de erlendirme maddesinden oluflur. Ölçe in amac depresyon tan s ndan çok depresif belirtilerin fliddetini ortaya koymakt r. Ölçek 15 yafl n üzerindeki ergen ve yetiflkinlere uygulanabilir. Al nan puan 0-9 aras nda ise depresyon olmad, puan hafif düzeyde, puan orta, ve 25 ve üzeri puan fliddetli düzeyde depresif belirtiyi gösterir. Ölçekten al nacak en yüksek puan 63 tür (32). Ölçe in Türkçe uyarlamas, geçerlik ve güvenilirlik çal flmas Hisli taraf ndan yap lm fl ve bu çal flmada kesme puan 17 olarak belirtilmifltir (33). Ölçekten al nan 17 ve üzeri puan %90 do rulukta tedavi gerektirecek düzeyde depresif belirtiyi ay rt edebilmektedir (34). DKÖ ve SKÖ, Spielberger ve arkadafllar taraf ndan 1970 y l nda gelifltirilmifl (35), Türk kültürüne uyarlanmas, geçerlik ve güvenilirli i Öner ve Le Compte taraf ndan yap lm flt r (36). DKÖ, kiflinin belirli bir anda ve belirli koflullarda kendini nas l hissetti ini göz önüne alarak cevapland rd bir ölçektir. SKÖ inde ise, kifli genellikle kendini nas l hissetti ini dikkate alarak doldurur. Ölçeklerde bulunan, duygu ve davran fllar ifade eden itemler fliddet derecesine göre 1 ile 4 aras nda puanlan r. Her iki ölçekten elde edilen puanlar kuramsal olarak 20 ile 80 aras nda de iflir. Yüksek puan yüksek kayg seviyesini gösterir. 36 ve alt puan kayg n n olmad n, hafif kayg y, 43 ve üstü puan ise yüksek kayg y gösterir. ÇBASDÖ, Zimet ve arkadafllar taraf ndan 1988 y l nda, üç farkl kaynaktan al nan sosyal deste in yeterlili inin öznel de erlendirilmesi amac yla kullan m kolay, k sa bir ölçek olarak gelifltirilmifl (37), faktör yap s, geçerlik ve güvenilirli i Eker ve Arkar taraf ndan yap lm flt r (38,39). ÇBASDÖ toplam 12 maddeden oluflur ve her biri dört maddeden oluflan deste in kayna na iliflkin 3 alt grubu içerir. Bunlar; aile (3.,4.,8. ve 11. maddeler), arkadafl (6.,7.,9. ve 12. maddeler) ve özel bir insan d r (efl gibi) (1.,2.,5. ve 10. maddeler). Her bir madde 1-7 aras nda puanlan r. Her alt ölçekteki dört maddenin puanlar n n toplanmas ile alt ölçek puan elde edilir ve bütün alt ölçek puanlar n n toplanmas ile de ölçe in toplam puan elde edilir. Ölçe in tamam ndan al nabilecek en düflük puan 12 ve en yüksek puan 84 tür. Elde edilen puan n yüksek olmas alg lanan sosyal deste in yüksek oldu unu, düflük puanlar ise deste in alg - lanmad n ya da destek azl n veya yoksunlu unu gösterir. Çal flmada elde edilen veriler de erlendirilirken, istatistiksel analizler için SPSS (Statistical Package for Social Sciences) for Windows 10.0 program kullan lm flt r. Çal flma verileri de erlendirilirken tan mlay c istatistiksel metodlar n (ortalama, standart sapma) yan s ra, niceliksel verilerin karfl laflt r lmas nda; normal da l m gösteren de iflkenlerin ikiden fazla gruplar aras karfl laflt rmalar nda One-way Anova testi ve farkl l a neden ç kan grubun tespitinde Tukey HDS testi kullan lm flt r. Normal da l m göstermeyen parametrelerin gruplar aras karfl laflt rmalar nda ise Kruskal-Wallis testi kullan lm flt r. Normal da l m gösteren parametrelerin iki grup aras karfl laflt rmalar nda student-t testi, normal da l m göstermeyen parametrelerin iki grup aras karfl laflt rmalar nda ise Mann Whitney U testi kullan lm flt r. De iflkenler aras ndaki iliflkilerin incelenmesinde Spearman n rho ba nt s kullan lm flt r. Geçerlik ve güvenilirlik analizleri yap lm fl ve sonuçlar %95 lik güven aral nda, anlaml l k p<0.05 olarak de erlendirilmifltir. Bulgular Araflt rmam za al nan gebelerin yafllar 18 ile 42 aras ndayd ve ortalama yafl 27,02±5.61 idi. Bu yafl ortalamas do urganl n en aktif oldu u yafl ile uyumluydu (9). Gebelerin yafl, e itim durumu, medeni durumu, mesle i, halen çal flma durumu, aile tipi ve evlilik y l tablo 1 de gösterilmifltir. Gebelerin %51,9 u do umdan sonra bebe in bak m na yard m edecek kimsesi olmad n, %48,1 i oldu unu ve bunlar n %34 ü annesinden, %38 i kay nvalidesinden, %28 i kardefl-görümceeflinden yard m alabilece ini söylemifltir. Gebelerin %22,1 i gebeli i süresince yard m/destek ald kimse olmad n söylerken, %61,5 i gebeli i süresince eflinden, %16,3 ü aile bireylerinden (anne-kay nvalide-kardefl) yard m ald n söylemifltir. BDÖ (puan aral ; 3-43) puan ortalamas 20,91± 8,52 idi. Bu puan ortalamas orta düzeyde depresif belirti ile uyumluydu. BDÖ ine göre gebelerin %42,3 ü hafif düzeyde, %39,4 ü orta düzeyde ve %18,3 ü fliddetli düzeyde depresif belirtiye sahipti. Gebelerin DKÖ puan ortalamas 40,10±4,24 idi ve bu ölçe e göre kayg s olmayan %17,3, hafif kayg tafl yan %47,1 ve yüksek kayg tafl yan %35,6 gebe vard. SKÖ puan ortalamas 48,94±4,26 idi ve bu ölçe e göre gebelerin %9,6 s hafif ve %90,4 s ise yüksek düzeyde kayg tafl maktayd. ÇBASDÖ toplam puan ortalamas 52,81±13,32 idi. Ölçe in alt maddelerinde ise; aile sosyal destek puan ortalamas 16,27±7,96, arkadafl sosyal destek puan ortalamas 10.88±6.26, efl sosyal destek puan ortalamas 25,65±4,73 idi. Tablo 2 de tüm ölçeklerin puanlar verilmifltir.

3 Nöropsikiyatri Arflivi 2008; 45: Tablo 1. Gebelerin sosyo-demografik özelliklerinin da l m n % Yafl 24 ve alt 41 39, ,5 31 ve üstü 24 23,1 E itim durumu Okur-yazar de il 24 23,1 Okur-yazar 4 3,8 lkokul mezunu Ortaokul-lise mezunu 23 22,1 Fakülte-yüksekokul - - Medeni durumu Evli ,0 Boflanm fl 1 1,0 Mesle i Ev han m ,2 Memur 2 1,9 Serbest meslek 2 1,9 Halen çal flma durumu Evet 3 2,9 Hay r ,1 Aile tipi Genifl aile 49 47,1 Çekirdek aile 54 51,9 Parçalanm fl aile 1 1,0 Evlilik süresi 1 y l 17 16,3 2-5 y l 41 39,4 6 y l ve üzeri 46 44,2 Tablo 2. Gebelerin BDÖ, DKÖ, SKÖ ve ÇBASDÖ puan ortalamalar ve da l mlar BDÖ Puan ortalamas 20,91± 8,52 Hafif (10-16 puan) %42,3 (n=44) Orta (17-24 puan) %39,4 (n=41) fiiddetli ( 25 puan) %18,3 (n=19) DKÖ Puan ortalamas 40,10 ±4,24 Kayg yok ( 36 puan) %17,3 (n=18) Hafif (37-42 puan) %47,1 (n=49) Yüksek ( 43 puan) %35,6 (n=37) SKÖ Puan ortalamas 48,94 ±4,26 Kayg yok ( 36 puan) %0,0 (n=0) Hafif (37-42 puan) %9,6 (n=10) Yüksek ( 43 puan) %90,4 (n=94) ÇBASDÖ Aile puan ortalamas 16,27±7,96 Arkadafl puan ortalamas 10,88±6,26 Efl puan ortalamas 25,65 ±4,73 Toplam puan ortalamas 52,81±13,32 BDÖ ile ÇBASDÖ toplam puan (r=-0,306, p=0,002), aile (r=-0,213, p=0,030), arkadafl (r=-0,205, p=0,036) ve efl puanlar (r=-0,231, p=0,018) aras nda istatistiksel olarak anlaml bir ba nt bulunmaktayd. Sosyal destek ölçe i puan artt kça, BDÖ puan düflmekteydi. DKÖ ve SKÖ ile ÇBASDÖ toplam ve alt ölçek puanlar aras nda anlaml bir ba nt yoktu. Eflle uyum ile gebelerin DKÖ ve SKÖ puanlar aras nda istatistiksel olarak anlaml bir iliflki bulunmamas na karfl n, efliyle uyumlu olmad n belirten gebelerin BDÖ puan, uyumlu olan gebelere göre anlaml düzeyde yüksekti (Z=4,187, p=0,001). Do umdan sonra bebe in bak m na yard m edecek kifli varl ile gebelerin DKÖ ve SKÖ puanlar aras nda istatistiksel olarak anlaml bir iliflki yoktu, ancak BDÖ aras nda istatistiksel olarak anlaml bir iliflki bulunmaktayd. Bebe in bak m na yard mc s oldu unu söyleyen gebelerin BDÖ puan ortalamas, böyle bir yard mc s olmayan gebelerin puanlar ndan anlaml düzeyde düflüktü (t=2,798, p=0,006). Do umdan sonra bebe in bak m na yard mc olacak kifli ile DKÖ aras nda istatistiksel olarak anlaml bir iliflki vard. Do umdan sonra bebe ine annesi bakacak olan gebelerin puanlar, bebe ine kay nvalidesi ve kardefl/görümcesi bakacak olan gebelerin puanlar ndan anlaml düzeyde düflüktü (F=7,064, p=0,002). Bebe ine kay nvalidesi bakacak olan gebelerin DKÖ puan ile kardefl-görümcesi bakacak olan gebelerin puanlar aras nda ise anlaml bir farkl l k yoktu. Do umdan sonra bebe in bak m na yard mc olacak kifli ile SKÖ puan aras nda da istatistiksel olarak anlaml bir iliflki vard. Do- umdan sonra bebe ine annesi bakacak olan gebelerin puanlar, bebe ine kay nvalidesi bakacak olan gebelerin puanlar ndan anlaml düzeyde düflüktü (F=3,768, p=0,030). Bebe ine kardefl/görümcesi bakacak olan gebelerin puanlar ile annesi ve kay nvalidesi bakacak olan gebelerin SKÖ puan aras nda ise anlaml bir farkl l k yoktu. Do umdan sonra bebe in bak m na yard mc olacak kiflilere göre gebelerin BDÖ puanlar aras nda istatistiksel olarak anlaml bir farkl l k tespit edilemedi. Gebelik süresince en çok destek olan kifliye göre gebelerin DKÖ ve SKÖ puanlar aras nda istatistiksel olarak anlaml bir farkl l k bulunamad. Ancak gebelik süresince en çok destek olan kifliye göre gebelerin BDÖ puanlar aras nda istatistiksel olarak anlaml bir farkl - l k mevcuttu. Yard m almayan gebelerin puanlar, alanlar nkinden anlaml flekilde yüksekti (F=6,807, p=0,002). Eflinden yard m alan gebeler ile aile bireylerinden yard m alan gebelerin BDÖ puanlar aras nda ise anlaml bir farkl l k yoktu. Tart flma Bu çal flmada, gebelikte depresyon ve kayg düzeyleriyle alg lanan sosyal destek aras ndaki iliflkinin incelenmesi amaçlanm flt r. Bulgular m zda ilginç olarak gebelerin hepsinde belirli bir oranda depresyon ve kayg belirtisi vard. BDÖ nden gebelerin %57,7 si 17 ve üzeri puan alm flt. Kayg puanlar nda; yüzde ve fliddet olarak SKÖ puan, DKÖ puan ndan daha yüksekti. Kayg ölçekleri ile ÇBASDÖ aras nda anlaml bir iliflki saptanamamas na karfl n, BDÖ ile toplam destek ve alt ölçeklerin puanlar aras nda iliflki vard. Sosyal destek artt kça BDÖ puan düflmekte, yani depresif belirtiler azalmaktayd. De iflik kültürlerde gebelik döneminde depresyon yayg nl n araflt ran çal flmalarda; Malta da %15,5 (40), Finlandiya da %30 (41), Kanada da 25%(42) ABD de %21, %30-38 ve %26 (43-45), Brezilya da depresyon oran %19,6, durumsal kayg %59,5, ve sürekli kayg %45,3 olarak bulunmufltur (46). Türkiye de yap lan çal flmalarda ise depresyon oranlar %27,9, %27,3 ve %12 olarak bildirilmifltir (9,47,48). Gebelikte ve do um sonras dönemde depresyonu inceleyen bir derlemede ise gebelerin %70 inden fazlas nda depresif belirtilerin oldu u ve %10-16 oran nda major depresyon bulundu u bildirilmifltir (49). Bizim çal flmam zda ölçmüfl oldu umuz depresyon ve kayg belirti düzeylerinin bu çal flmalara göre belirgin olarak daha yüksek oldu u görülmektedir. Bu farkl l n bir nedeni kültürel özelliklerle ilgili olabilir, çünkü farkl kültürlerde aile yap lanmalar ve birey-çevre etkileflimleri farkl özellikler göstermektedir (50). Di er, belki de daha önemli bir neden ise verilerin toplanmas nda kullan lan araçlar n farkl l, ölçme ve de erlendirmedeki yöntem farkl l klar olabilir. Bu çal flmalar n hepsinde ayn yöntem ve araçlar kullan lmam flt r. Sosyal destek genel olarak bir kifliye di er kiflilerce sa lanan Tablo 3. ÇBASDÖ ile di er ölçek puanlar n n ba nt s ÇBASDÖ DKÖ SKÖ BDÖ R p r p r p Aile 0,035 0,724-0,028 0,777-0,213 0,030* Arkadafllar 0,016 0,870 0,002 0,984-0,205 0,036* Efl -0,115 0,246-0,095 0,338-0,231 0,018* Toplam Puan -0,012 0,902-0,050 0,617-0,306 0,002* r: Pearson ba nt testi * p<0,05 düzeyinde anlaml

4 12 Nöropsikiyatri Arflivi 2008; 45: 9-13 maddi destek, duygusal destek veya biliflsel destek olarak tan mlanm flt r (10,51). Sosyal destek, stres olsun ya da olmas n kiflinin sa l n do rudan olumlu yönde etkilemektedir ve stres oluflturacak yaflam olaylar n n yaratt zararlar azaltarak ya da dengeleyerek ruh sa l n korumaktad r (10,52). Yap lan araflt rmalarda gebelikte sosyal destek yetersizli inin artm fl depresyon ve kayg düzeyleriyle iliflkili oldu u ortaya konulmufltur (9,47,53-58). Almanya da 896 gebe ile yap lan bir çal flmada, gebeleri ilk trimesterden itibaren alg lam fl olduklar sosyal destek puanlar na (düflük, orta ve yüksek) göre gruplara ay rm fllar. Bu gebeleri, gebelikleri boyunca ve do um sonras dönemde izlemifller. Ayr ca do- umdan sonra da bebe in sa l k durumunu takip etmifller. Sosyal deste i olmayan veya düflük sosyal deste i olan gebelerin daha yüksek oranda depresif belirtiye sahip olduklar ve bu gebelerin hayat kalitelerinin belirgin olarak daha düflük oldu u bulunmufl. Sosyal deste i düflük olan gebelerde daha fazla oranda sigara tüketimi oldu u ve bu gebelerin yenido an çocuklar nda anlaml olarak daha fazla oranda düflük do um a rl oldu u saptanm fl. Bu çal flmada ilginç olarak sosyal destek yetersizli inin düflük do um a rl ile iliflkisi, depresyon ve düflük hayat kalitesi ile düflük do um a rl iliflkisinden daha güçlü bir ba- nt ya sahip oldu u belirtilmifl (57). Birçok çal flmada düflük sosyal destek ve depresyonun, gebelik ve do um komplikasyonlar - n art rd ve yenido anda çeflitli sa l k sorunlar na neden oldu- u ortaya konulmufltur (16-31). Türkiye de, Karaçam ve Ançel (2007) Ankara bölgesinde 1039 gebe ile yapt klar araflt rmalar nda gebelerde depresyon ve kayg düzeylerini ve bunu etkileyen etmenleri incelemifller. Gebelerde %27,9 oran nda tedavi gerektirecek düzeyde (BDÖ puan na göre 17 ve üzeri) depresyon bulmufllar. Bu çal flmada sosyal destek yersizli inin depresyon için bir risk etkeni oldu unu bildirilmifllerdir (47). Gebelikte efl, aile ve/veya arkadafllar taraf ndan sa lanan sosyal destek, gebeyi duygusal ve biliflsel olarak rahatlatmakta, sosyal kaynaklardan daha fazla yararlanmalar na, stres etkenleri ve kayg ile daha kolay bafl etmelerine yard mc olmakta ve annelik rolüne geçifli kolaylaflt rmaktad r (1,57). Gebelik döneminde sosyal deste i art rmaya yönelik baz çal flmalar yap larak, bunun gebelik seyrini, do um ve do um sonras durumlar nas l etkiledi- i araflt r lm fl. Bu amaçla; hemflirelerin gebelerle haftal k telefon görüflmesi yapmas, ev ziyaretlerinin yap lmas, bilgilendirme toplant lar n n yap lmas ve destek gruplar oluflturulmas gibi çal flmalar yap lm fl. Ancak bu çal flmalar n sonuçlar n n, gebelikteki ve do um sonras dönemdeki depresyon oran nda azalma, erken do- um ve düflük do um a rl gibi komplikasyonlarda azalma bak - m ndan birbiriyle tutarl olmad, olumlu ve olumsuz sonuçlar n bildirildi i görülmektedir. Bu çal flmalarda özellikle sa lanmaya çal fl lan sosyal deste in niteli i ve gebenin ihtiyaçlar na karfl l k gelebilmesinin önemi vurgulanm flt r (59-67). Yapm fl oldu umuz bu çal flman n birçok k s tl mevcuttur. (i) Her fleyden önce bu gebeler bir psikiyatrist taraf ndan muayene edilmemifller ve bir klinik tan konulmam flt r. De erlendirmeler belli ölçekler uygulanarak yap lm flt r. Örne in depresyon için sadece BDÖ kullan lm flt r. Yorumlamalar ölçeklerden elde edilen puanlar üzerinden yap lm flt r. (ii) Gebelikte birçok bedensel belirti beklenen bir durumdur ve seyrin bir parças d r. Bu belirtiler depresyon ve kayg ile iliflkili bedensel belirtilerle kar flabilmektedir (68). De erlendirme s ras nda bunlar n ayr m n n iyi bir flekilde tan mlanmamas ve yap lmamas di er bir k s tlay c etkendir. (iii) Depresyon ve kayg bireyin kendilik ve çevresiyle ilgili alg s n ve de erlendirmesini bozabilmektedir (69). Çal flmam zda gebelerin gerçekten depresif veya kayg l olduklar için mi sosyal deste i az alg lad klar, yoksa sosyal destek az oldu u için mi daha fazla depresif ve kayg belirtileri tafl d klar n n ayr m yap lamam flt r. Olas l kla burada ikisi de belli oranlarda geçerlidir. (iv) Ayr ca, kad n ve gebedeki depresyon ve kayg y sadece bir nedenle iliflkilendirmek ve aç klamaya çal flmak do ru de ildir. Genetik, hormonal, psikososyal ve çevresel risk etkenlerinin önemi bilinmektedir ve daha çok ço ul ve karmafl k etmenlerin etkisiyle ortaya ç kt öne sürüklmektedir (70). Bütün bu k s tl l klarla beraber, çal flmam zda istatistiksel olarak sosyal destek yetersizli i ile artm fl depresif belirti düzeyi aras nda anlaml bir iliflki bulduk. Literatürdeki ayn konuyu araflt ran çal flmalarda da, gebelikte artm fl depresyon ve kayg düzeyleri ile sosyal destek yetersizli i aras nda iliflki oldu u yönünde bir kümeleflme görülmektedir. Bizim bulgumuz ve literatürdeki bilgiler birlikte de erlendirildi inde, sonuç olarak, gebelikte yeterli sosyal destek varl n n depresyon ve kayg oranlar n azaltt n, gebeli- in seyrini ve do umdan sonraki dönemde annenin ve bebe in sa l n olumlu yönde etkiledi ini söyleyebiliriz. Sa l k çal flanlar (kad n-do um uzmanlar, di er hekimler, ebe ve hemflireler), bir gebeyi de erlendirirken bedensel belirtilerle birlikte, depresyonu ve kayg y ay rt etmekte duyarl davranmal d rlar, gebenin içinde bulundu u hayat flartlar n ve stres oluflturacak etkenleri de göz önünde bulundurmal d rlar. Bilgilendirme Bu çal flmada kullan lm fl olan Gebe Bilgi Formu anketi ile gebelerin sosyodemografik özellikleri, do urganl k ve gebelik özellikleri, gebelik süreci ve gebenin bebekle ilgili tutumu, gebelerin ve yak nlar n n psikiyatrik hastal k öykü ve özellikleri gibi birçok veri elde edilmifltir. Bu yaz da, gebelerdeki depresyon ve kayg düzeyi ile sosyal destek iliflkisi test edilip tart fl lm flt r. Elde edilmifl di er veriler ve analiz sonuçlar makaleyi çok uzataca ve karmafl klaflt raca düflünülerek ayr bir yaz olarak düflünülmüfltür. Kaynaklar 1. Da Costa D, Larouche J, Dritsa M, Brender W. Variations in stress levels over the course of pregnancy: factors associated with elevated hassles, state anxiety and pregnancy-specific stress. J PsychosomRes 1999;47: Bennett HA, Einarson A, Taddio A ve ark. Prevalence of depression during pregnancy: systematic review. Obstetrics and Gynecology 2004;103: Ku u N, Akyüz G. Gebelikte Ruhsal Durum. Cumhuriyet Üniversitesi T p Fakültesi Dergisi 2001;23: Sungur MZ. Kad nda Psikiyatrik Problemler. Nöroloji Nöroflirürji Psikiyatri Dergisi. 1986;2: Batur S. Kar fl k anksiyete ve depresyon bozuklu u. Türk Psikoloji Yaz lar 1998;1: Cuhadaro lu F. Adolesanlarda Depresyon ve Anksiyetenin Birlikte Görülmesi: Gözden Geçirme. Türk Psikiyatri Dergisi 1993;4: Heron J, O Connor TG, Evans J ve ark. The course of anxiety and depression through pregnancy and the postpartum in a community sample. J Affect Disord 2004;80: Kelly RH, Russo J, Katon W. Somatic complaints among pregnant women cared for in obstetrics: normal pregnancy or depressive and anxiety symptom amplification revisited? Gen Hosp Psychiatry 2001;23: Alt nay, S. Gebelikte depresyon prevalans, sosyodemografik özellikler, obstetrik risk faktörleri, kayg düzeyi ve sosyal destek ile iliflkisi. T.C. Sa l k Bakanl Ankara Hastanesi, Aile Hekimli i Uzmanl k Tezi, Ankara, Öztürk H, fiirin A. Do um Yapan Annelerde Alg lanan Sosyal Destek Faktörlerinin ve Bunlara Etki Eden Faktörlerin ncelenmesi. Ege Üniversitesi Hemflirelik Yüksek Okulu Dergisi 2000;16: O Hara MW. Social support, life events and depression during pregnancy and the puerperium. Arch Gen Psychiatry 1986;43: Gotlib IH, Whiffen VE. Prevalence rates and demographic characteristics associated with depression in pregnancy and the postpartum. J Consult Clin Psychol 1987;144: Kitamura T, Shima S, Sugawara M, Toda MA. Psychological and social correlates of the onset of affective disorders among pregnant women. Psychol Med 1993;23:

5 Nöropsikiyatri Arflivi 2008; 45: Neter E, Collins NL, Lobel M, Dunkel-Schetter C. Psychosocial predictors of postpartum depressed mood in socioeconomically disadvantaged women. Womens Health 1995;1: Da Costa D, Larouche J, Dritsa M, Brender W. Psychosocial correlates of prepartum and postpartum depressed mood. J Affect Disord 2000;59: Pagel MD, Smilkstein G, Regen H, Montano D. Psychosocial influences on new born outcomes: a controlled prospective study. Soc Sci Med 1990;30: Hedegaard M, Henriksen TB, Sabroe S, Secher NJ. Psychological distress in pregnancy and preterm delivery. BMJ 1993;307: Da Costa D, Brender W, Larouche J. A prospective study of the impact of psychosocial and lifestyle variables on pregnancy complications. J Psychosom Obstet Gynaecol 1998;19: Da Costa D, Dritsa M, Larouche J, Brender W. Psychosocial predictors of labor/delivery complications and infant birth weight: a prospective multivariate study. J Psychosom Obstet Gynaecol 2000;21: Hansen D, Lou HC, Olsen J. Serious life events and congenital malformations: a national study with complete follow-up. Lancet 2000;356: Dole N, Savitz DA, Hertz-Picciotto I, Siega-Riz AM, McMahon MJ, Buekens P. Maternal stress and preterm birth. Am J Epidemiol 2003;157: Rondo PH, Ferreira RF, Nogueira F, Ribeiro MC, Lobert H, Artes R. Maternal psychological stress and distress as predictors of low birth weight, prematurity and intrauterine growth retardation. Eur J Clin Nutr 2003;57: Badr LK, Abdallah B, Mahmoud A. Precursors of preterm birth: comparison of three ethnic groups in the middle East and the United States. J Obstet Gynecol Neonatal Nurs 2005;34: Berle JI, Mykletun A, Daltveit AK, Rasmussen S, ve ark. Neonatal outcomes in offspring of women with anxiety and depression during pregnancy. A linkage study from The Nord-Trondelag Health Study (HUNT) and Medical Birth Registry of Norway. Arch Women Ment Health 2005;8: O Connor TG, Heron J, Golding J ve ark. antenatal anxiety and children s behavioural/emotional problems at 4 years. Report from the Avon Longitudinal Study of Parents and Children. Br J Psychiatry 2002;180: Heaman MI, Gupton AL, Moffatt ME. Prevalence and predictors of inadequate prenatal care: a comparison of aboriginal and non-aboriginal women in Manitoba. J Obstet Gynaecol Can 2005;27: Harley K, Eskenazi B. Time in the United States, social support and health behaviors during pregnancy among women of Mexican descent. Soc Sci Med 2006;62: Brooke OG, Anderson HR, Bland JM ve ark. Effects on birth weight of smoking, alcohol, caffeine, socioeconomic factors, and psychosocial stress. BMJ 1989;298: Dejin-Karlsson E, Ostergren PO. Psychosocial factors, lifestyle, and fetal growth: the added value of both pre- and post-natal assessments. Eur J Public Health 2003;13: Hofhuis W, de Jongste JC, Merkus PJ. Adverse health effects of prenatal and postnatal tobacco smoke exposure on children. Arch Dis Child 2003;88: Rasmussen S, Irgens LM. The effects of smoking and hypertensive disorders on fetal growth. BMC Pregnancy Childbirth 2006;6: Beck AT, Ward CH, Mendelson M, Mock J, Erbaugh J et al. An Inventory For Measuring Depression. Arch Gen Psychiatry 1961;4: Hisli N. Beck Depresyon Envanterinin üniversite ö rencileri için geçerli i, güvenirli i. Türk Psikoloji Dergisi 1989;7: Savas r I, Sahin NH. Assessment in cognitive and behavioural therapies; scales that used frequently. Turkish Psychologist Association 1997, Ankara. 35. Spielberger CD, Gorsuch RL, Lushene RE. Manual for State-Trait Anxiety Inventory. California. Consulting Psychologist Press Öner N, Le Compte A. Durumluk Sürekli Kayg Envanteri El Kitab. stanbul Bo aziçi Üniversitesi Yay nlar, No:333, Zimet GD, Dahlem NW, Zimet SG ve ark. The Multidimensional Scale of Perceived Social Support. J Pers Assess 1988;52: Eker D, Arkar H. Çok Boyutlu Alg lanan Sosyal Destek Ölçe inin Faktör Yap s Geçerlilik ve Güvenilirli i. Türk Psikoloji Dergisi 1995;34: Eker D, Arkar H, Yald z H. Çok Boyutlu Alg lanan Sosyal Destek Ölçe i nin Gözden Geçirilmifl Formunun Faktör Yap s, Geçerlilik ve Güvenilirli i. Türk Psikiyatri Dergisi 2001;12: Felice E, Saliba J, Grech V ve ark. Prevalence rates and psychosocial characteristics associated with depression in pregnancy and postpartum in Maltese women. J Affect Disord 2004;82: Kurki T, Hiilesmaa V, Raitasalo R ve ark. Depression and anxiety in early pregnancy and risk for preeclampsia. Obstet Gynecol 2000;95: Da Costa D, Larouche J, Dritsa M ve ark. Psychosocial correlates of prepartum and postpartum depressed mood. J Affect Disord 2000;59: Kelly, RH, Russo J, Katon W. Somatic complaints among pregnant women cared for in obstetrics: normal pregnancy or depressive and anxiety symptom amplification revisited? Gen Hosp Psychiatry 2001;23: Zuckerman B, Amaro H, Bauchner H, Cabral H. Depressive symptoms during pregnancy; Relationship to poor health behaviors. Am J Obstet Gynecol 1989;160: Chung EK, McCollum KF, Elo IT ve ark. Matenal depressive symptoms and infant health practices among lowincome women. Pediatrics 2004;113: Faisal-Cury A, Rossi Menezes P. Prevalence of anxiety and depression during pregnancy in a private setting sample. Arch Womens Ment Health 2007;10: Karaçam Z, Ançel G. Depression, anxiety and influencing factors in pregnancy: a study in a Turkish population. Midwifery 2007 Oct 10; [Epub ahead of print] 48. Caliskan D, Oncu B, Kose K, Ocaktan ME, Ozdemir O. Depression scores and associated factors in pregnant and non-pregnant women: A community-based study in Turkey. J Psychosom Obstet Gynaecol 2007;11:1-6 [Epub ahead of print] 49. Llewellyn AM, Stowe ZN, Nemerrof CB. Depression during pregnancy and the puerperium. J Clin Psychiatry 1997;58: Ka itçibafli C. Family and socialization in cross-cultural perspective: a model of change. Nebr Symp Motiv. 1989;37: Sorias O. Sosyal destek kavram. Ege Üniversitesi T p Fakültesi Dergisi 1988;27: Sorias O. Sosyal destekler ve ruh sa l. Ege Üniversitesi T p Fakültesi Dergisi 1988;27: Baker D, Taylor H, the ALSPAC survey team. The relationship between condition-specific morbidity, social support and material deprivation in pregnancy and early motherhood. Social Science and Medicine 1997;45: Webster J, Linnane JWJ, Dibley LM ve ark. Measuring social support in pregnancy: can it be simple and meaningful? Birth 2000;27: Zayas LH, Jankowski KRB, McKee MD. Prenatal andpostpartum depression among low-income Dominican and Puerto Rican Women. Hispanic Journal of Behavioral Sciences 2003;25: Ross LE, Sellers EM, Gilbert Evans SE ve ark. Mood changes during pregnancy and the postpartum period: development of a biopsychosocial model. Acta Psychiatrica Scandinavica 2004;109: Elsenbruch S, Benson S, Rücke M, Rose M, Dudenhausen J, Pincus-Knackstedt MK et al. Social support during pregnancy: effects on maternal depressive symptoms, smoking and pregnancy outcome.hum Reprod. 2007;22: Westdahl C, Milan S, Magriples U, Kershaw TS, Rising SS, Ickovics JR. Social support and social conflict as predictors of prenatal depression. Obstet Gynecol. 2007;110: Oakley A, Rajan L, Grant A. Social support and pregnancy outcome. Br J Obstet Gynaecol 1990;97: Villar J, Farnot U, Barros F, Victora C, Langer A, Belizan JM. A randomized trial of psychosocial support during high-risk pregnancies. The Latin American Network for Perinatal and Reproductive Research. N Engl J Med 1992;327: Bullock LF, Browning C, Geden E. Telephone social support for low-income pregnant women. J Obstet Gynecol Neonatal Nurs 2002;31: Reid M, Glazener C, Murray GD, Taylor GS. A two-centred pragmatic randomised controlled trial of two interventions of postnatal support. BJOG 2002;109: Kern JK, West EY, Grannemann BD ve ark. Reductions in stress and depressive symptoms in mothers of substanceexposed infants, participating in a psychosocial program. Matern Child Health J 2004;8: Matthey S, Kavanagh DJ, Howie P ve ark. Prevention of postnatal distress or depression: an evaluation of an intervention at preparation for parenthood classes. J Affect Disord 2004;79: Lumley J, Watson L, Small R ve ark. PRISM (Program of Resources Information and Support for Mothers): a community randomised trial to reduce depression and improve women s physical health six months after birth [ISRCTNO ]. BMC Public Health; 2006;6: Hodnett ED, Fredericks S. Support during pregnancy for women at increased risk of low birthweight babies. Cochrane Database Syst Rev 2003; 3:CD Dennis CL, Creedy D. Psychosocial and psychological interventions for preventing postpartum depression. Cochrane Database Syst Rev 2004; 4: CD Spinelli MG. Interpersonal psychotherapy for antepartum depressed pregnancy. In: Yonkers, KA, Little B. (Eds.), Management of Psychiatric Disorders in Pregnancy, 1st edn. Arnold Publishers, London Gara MA, Woolfolk RL, Cohen BD ve ark. Perception of self and other in major depression. J Abnorm Psychol 1993; 102 : Kuehner C. Gender differences in unipolar depression: An update of epidemiological findings and possible explanations. Acta Psychiatr Scand 2003; 108: