2016 YILI EGE BÖLGESĠ TURUNÇGĠL REKOLTE TAHMĠN RAPORU

Transkript

1 2016 YILI EGE BÖLGESĠ TURUNÇGĠL REKOLTE TAHMĠN RAPORU EGE TARIMSAL ARAġTIRMA ENSTĠTÜSÜ EYLÜL 2016

2 ĠÇĠNDEKĠLER 1. GĠRĠġ Dünyada ve Türkiye de Turunçgil Üretim Trendleri Uluslararası Pazar Üretici Fiyatlarındaki GeliĢmeler ÇALIġMA EKĠBI VE YÖNTEMĠ TURUNÇGĠL 2016 YILI REKOLTE TAHMĠNLERĠ Ege Bölgesi Geneli Portakal Mandarin Limon Altıntop Muğla Ula Köyceğiz Ortaca Dalaman Bodrum Milas Fethiye Aydın Buharkent KuĢadası Kuyucak Nazilli Söke Sultanhisar KöĢk Yenipazar Ġzmir Seferihisar Menderes Selçuk Balçova Narlıdere Güzelbahçe Menemen Karaburun Balıkesir Edremit Havran YÖRELERE GÖRE TÜR VE ÇEġĠT TERCĠHLERĠ DĠĞER SEKTÖRLER VE TARIMSAL ÜRÜNLERLE REKABET BÖLGEDEN BAZI NOTLAR... 17

3 1. GĠRĠġ Narenciye, dünyada en fazla üretilen ve uluslararası ticarete konu olan, sahip oldukları tür ve çeģit zenginliği, çok uzun bir hasat dönemi, oldukça uzun muhafaza süresi, taģımaya uygunluk ve sanayi hammaddesi olma gibi özellikleri nedeniyle, dünyada ve Türkiye'de, üretim, tüketim, endüstri ve ticarete konu olan ender meyvelerin oluģturduğu bir ürün grubudur. Bu özellikleri nedeniyle, baģlıca ticari türleri olan portakal, mandarin, limon ve altıntop (greyfurt) meyvelerinin; üretim, pazara hazırlama, sanayi-iģleme, taģıma, iç ve dıģ satım gibi temel aģamalarında, oldukça fazla sayıda kiģiye iģ olanağı sağlamaktadır. Bundan dolayı, hem tarımsal sektörü hem de ülke ekonomisi bakımından oldukça önemli katkıları bulunmaktadır. Narenciye, bütün dünyada taze olarak tüketiminin yanında meyve suyu ve uçucu yağ endüstrisinin en önemli kaynaklarından birini oluģturur. Ġçerdiği yüksek orandaki C vitamini ve mineral maddeler nedeniyle sağlık açısından tavsiye edilen meyve türleri arasında yer alır. Bununla birlikte sahip olduğu ekolojik istekleri nedeniyle sadece subtropik iklim kuģağının sulama sıkıntısı olmayan yerlerinde yaygın olarak yetiģtirilebilmektedir Dünyada ve Türkiye de Turunçgil Üretim Trendleri Dünyada 9 milyon hektar alanda, 130 milyon ton turunçgil üretilmekte olup; toplam üretimin %57 si portakal, %23 mandarin ve %11 limondur. Dünya turunçgil üretiminde Çin, Brezilya ve ABD ilk üç sırada olup,türkiye hektar alanda; 3,7 milyon ton üretimiyle 9.sırada yer almaktadır. Son 50 yılda yaklaģık olarak üretim alanı 4, ağaç baģına verim 1,5, üretim ve ihracat miktarı ise 5 kat artmıģtır. Tablo 1., 2., 3. ve 4. ten görüldüğü üzere üretim bütün ülkelerde artıģ göstermekle birlikte özellikle son 10 yılda Çin de çok büyük bir üretim artıģı dikkat çekmektedir. Bu artıģın sadece önümüzdeki 10 yılda da devam etmesi halinde bile Çin dünya üretiminin yarıdan fazlasını karģılar hale gelecektir. Halen dünyada en fazla üretilen turunçgil türü portakal olmasına rağmen en az üretim artıģı da bu türde yaģanmıģtır. Ülkemiz dört türde de ilk 10 a girmesine karģın en fazla geliģmeyi altıntop ve mandarin üretiminde kaydetmiģtir. Tablo 1. Portakal Üreten Belli BaĢlı Ülkeler (FAO) Üretim (ton) Ülkeler % ArtıĢ Brezilya ABD Çin Hindistan Meksika Ġspanya Mısır Türkiye Ġtalya Güney Afrika

4 Tablo 2. Mandarin Üreten Belli BaĢlı Ülkeler (FAO) Üretim (ton) Ülkeler % ArtıĢ Çin Ġspanya Türkiye Brezilya Mısır Japonya Ġran Kore Fas Ġtalya Tablo 3. Limon Üreten Belli BaĢlı Ülkeler (FAO) Üretim (ton) Ülkeler % ArtıĢ Hindistan Meksika Çin Arjantin Brezilya ABD Türkiye Ġspanya Ġran Ġtalya Tablo 4. Altıntop Üreten Belli BaĢlı Ülkeler (FAO) Üretim (ton) Ülkeler % ArtıĢ Çin ABD Meksika Güney Afrika Tayland Hindistan Türkiye Arjantin Brezilya Ġspanya

5 1.2. Uluslararası Pazar Üretilen turunçgillerin önemli bir bölümü üretildiği ülkelerde tüketilmektedir. Bunun yanında ekolojik bakımdan turunçgil yetiģtiriciliğine uygun olmayan ülkelerde hızla artan tüketim alıģkanlığı pazar hacminin giderek geniģlemesine sebep olmaktadır. AĢağıdaki tablolar incelendiğinde görüleceği üzere özellikle Kuzey Avrupa ülkeleri en önemli pazarı teģkil etmektedir. Yine önemli bir ithalatçı konumunda olan Çin in mevcut üretim projeksiyonu ile yakın gelecekte ihracatçı konumuna gelmesi durumunda uluslararası turunçgil pazarında ciddi bir kaos meydana getireceği hesaplanmalı, gerekli eylem planları Ģimdiden devreye sokulmalıdır. Son yıllarda Hollanda nın reexport yoluyla pazarda önemli bir yer tutmaya baģlaması da dikkat çekmektedir. Mevcut istatistikler Türkiye bakımından incelendiğinde limon ihracatında öne çıktığı görülmekte ve yakın gelecekte pazar hacminde bir daralma beklenmemekle birlikte ekolojik istekleri diğer türlere göre daha fazla olan limon üretiminin çok fazla artma imkanı da bulunmamaktadır. Özellikle mandarin ve portakal da önümüzdeki yıllarda uluslararası pazarda yaģanabilecek krizlerin bertaraf edilebilmesi için üretim artıģından çok erkencilik ve geçcilik yanında kalite standartlarının da arttırılması üzerinde durulmalıdır. Tablo 5. Altıntop Ġhraç Eden Önemli Ülkeler (FAO) Ülkeler Ġhracat (Ton) % ArtıĢ ABD ,6 Güney Afrika ,1 Türkiye ,4 Hollanda ,5 Çin ,6 Ġsrail ,2 Ġspanya ,8 Swaziland ,7 Meksika ,4 Belçika ,9 Tablo 6. Altıntop Ġthal Eden Önemli Ülkeler (FAO) Ülkeler Ġthalat (ton) % ArtıĢ Hollanda ,0 Japonya ,0 Rusya ,4 Fransa ,1 Almanya ,0 Kanada ,1 Polonya ,2 Ġngiltere ,8 Çin ,5 Ġtalya ,5 3

6 Tablo 7. Limon Ġhraç Eden Önemli Ülkeler (FAO) Ġhracat (ton) Ülkeler % ArtıĢ Türkiye ,0 Ġspanya ,0 Meksika ,3 Arjantin ,5 Güney Afrika ,3 Hollanda ,0 ABD ,1 Brezilya ,3 ġili ,3 Ġtalya ,6 Tablo 8. Limon Ġthal Eden Önemli Ülkeler (FAO) Ġthalat (ton) Ülkeler % ArtıĢ ABD ,6 Rusya ,0 Hollanda ,9 Almanya ,1 Fransa ,3 Ġngiltere ,2 Ġtalya ,7 Suudi Arabistan ,8 Polonya ,3 Kanada ,1 Tablo 9. Portakal Ġhraç Eden Önemli Ülkeler (FAO) Ġhracat (ton) Ülkeler % ArtıĢ Ġspanya ,2 Mısır ,2 Güney Afrika ,3 ABD ,2 Yunanistan ,6 Türkiye ,8 Hollanda ,4 Fas ,2 Çin ,4 Ġtalya ,6 4

7 Tablo 10. Portakal Ġthal Eden Önemli Ülkeler (FAO) Ülkeler Ġthalat (ton) % ArtıĢ Rusya ,1 Almanya ,4 Hollanda ,9 Fransa ,6 Suudi arabistan ,0 Çin ,1 Ġngiltere ,4 Kanada ,5 B.A.E ,0 Ġran ,8 Tablo 11. Mandarin Ġhraç Eden Önemli Ülkeler (FAO) Ülkeler Ġhracat (ton) % ArtıĢ Ġspanya ,2 Çin ,5 Türkiye ,5 Fas ,1 Pakistan ,0 Arjantin ,5 Ġtalya ,2 Güney Afrika ,7 Hollanda ,3 Peru ,6 Tablo 12. Mandarin Ġthal Eden Önemli Ülkeler (FAO) Ġthalat (ton) Ülkeler % ArtıĢ Rusya ,0 Almanya ,3 Fransa ,7 Ġngiltere ,9 Hollanda ,3 Endonezya ,0 Ukrayna ,0 Polonya ,3 ABD ,9 Kanada ,1 5

8 1.3. Üretici Fiyatlarındaki GeliĢmeler Üreticiler ürün fiyatlarından genel olarak memnun değillerdir. Son 10 yıllık fiyatlar incelendiğinde birçok girdinin fiyatının önemli ölçüde artmasına rağmen ürün fiyatlarının fazla değiģmediği, özellikle 2013 yılından baģlayarak günümüze kadar devam eden fiyatlardaki düģüģ sebebiyle bazı bahçelerde ürünün hiç hasat edilmediği görülmüģtür. Bazı üretim bölgelerinde alternatif ürünlerden daha iyi gelir elde etmeleri nedeniyle üreticilerin turunçgil yetiģtiriciliğinden vazgeçmelerine neden olmuģtur. Esas görülen problem kaliteli ürün yetiģtirme özelliğine sahip bölgelerin turunçgil yetiģtiriciliğinden vazgeçmesi önemli bir sorun olarak gelecek yıllarda karģımıza çıkacağı ön görülmektedir. Tablo 13. Turunçgillerde Yıllara Göre Üretici Eline Geçen Ortalama Fiyatlar (TÜĠK) Ürünler Altıntop 0,34 0,39 0,41 0,39 0,51 0,39 0,47 0,47 0,44 0,44 Portakal (Washington) 0,53 0,61 0,70 0,63 0,84 1,00 0,71 0,58 0,54 0,59 Mandarin (Satsuma) 0,54 0,63 0,67 0,66 0,80 0,84 0,86 0,66 0,63 0,56 Limon 0,76 0,98 1,11 1,02 0,89 0,63 0,73 0,80 0,89 0,99 2. ÇALIġMA EKĠBI VE YÖNTEMĠ ÇalıĢmalar Ege Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü Meyvecilik ġubesinde görevli aģağıda isimleri verilen, 5 Ziraat Mühendisi tarafından gerçekleģtirilmiģtir. Sahada elde edilen veriler ofis ortamında tekrar değerlendirilerek yorumlanmıģ ve rapor haline getirilmiģtir. Tablo 14. Raporu Hazırlayan Personel 1 Dr. Erol KÜÇÜK (Zir. Müh.) 2 Andaç ÇAVDAR (Zir. Yük. Müh.) 3 Celal ġafak (Zir. Yük. Müh.) 4 Dr. Mehmet TUTAR (Zir. Müh.) 5 Deniz AKSOY (Zir. Müh.) ÇALIġMA EKĠBĠ ÇalıĢmada Ege Bölgesindeki önemli turunçgil sahalarının neredeyse tamamı taranmıģtır. Gidilen alanlarda çiftçilerle görüģülmüģ, bahçelerdeki meyve yükünün önceki yıllara göre durumu yanında mevcut problemler, yapılan uygulamalar, hastalık ve zararlıların durumu ve uyguladıkları mücadele yöntemleri, pazarlama Ģekilleri gibi konularda bilgi alınmıģtır. Verim tahminlerinde çiftçi beyanları esas alınmakla birlikte bahçeler yerinde incelenerek edinilen izlenim ıģığında tekrar düzenlenerek bir önceki yıla göre verim artıģı veya azalıģı ilçe ölçeğinde % olarak tahmin edilmiģtir. Bu tahminler 2015 yılı verim değerleri; EĠB ve Ġzmir Ġl Özel Ġdaresi tarafından ortaklaģa gerçekleģtirilen Narenciye Bilgi Sistemi projesi kapsamında belirlenen narenciye alanları verileri baz alınarak; 2016 yılı nihai tahmini ortaya çıkarılmıģtır. Örnek olarak seçilen, incelenen ve verim tahmininde esas olarak kullanılan bahçelerin yerleri rapor sonunda yer alan Harita 1 de görülmektedir. Toplam 140 adet nokta belirlenmiģ ve değerlendirmeye esas alınmıģtır. 6

9 3. TURUNÇGĠL 2016 YILI REKOLTE TAHMĠNLERĠ 3.1. Ege Bölgesi Geneli Ege Bölgesi genelinde türler bazında beklenen nihai rekolte tahmini aģağıdaki tabloda görüldüğü gibidir (Tablo 15.). Portakalda az miktarda yükseliģ görülürken limon ve mandarin üretiminde 2015 e göre daha yüksek bir verim beklenmektedir. Altıntop (Greyfurt) üretiminde bir önceki yıla göre verimde düģüģ tahmin edilmektedir. Ġhracat potansiyeli bakımından değerlendirildiğinde bölgede ürünün çok olduğu sahalarda meyvelerde kalibrelerinde düģüģ gözlenmiģ, diğer kalite kriterleri bakımından herhangi bir kalite kaybı olmadığı bir hasat dönemi beklenmektedir. Bazı bölgelerde kabuklu bit popülasyonunun yoğun olarak görülmesine rağmen, üreticinin bilinçli ve düzenli mücadele etmesiyle kalite kaybına neden olmamıģtır. Tablo 15. Ege Bölgesi 2016 Yılı Turunçgil Tahmini Verimleri (ton) ĠLLER Portakal Mandarin Limon Altıntop Turunç TOPLAM TURUNÇGĠL Aydın Balıkesir Ġzmir Muğla EGE BÖLGESĠ Portakal Ege bölgesi portakal üretiminde yıllara göre dalgalanmalar oluģsa da genel olarak durağan bir seyir göstermekte hatta yer yer bahçe sökümleri nedeniyle küçük azalmalar görülmektedir. Son yıllarda portakal yetiģtirciliği yapan üreticiler yeterli gelir elde edememesi nedeniyle Aydın ilinde çilek yetiģtiriciliğine; Muğla ilinde ise limon yetiģitiriliğine yönlendikleri gözlenmiģtir. Bölgede portakal üretimi açısından Aydın ve Muğla illeri önemli üretim bölgelerini teģkil eder sezonunda portakal üretiminde Aydın Mandarin Bölgede ağırlıklı olarak yetiģtirilen Satsuma mandarininde verim bir önceki yıla göre daha yüksek olması beklenmektedir. Clemantin mandarininde verim 2015 yılına göre azda olsa artıģ beklenmektedir. Bölgesel bazda mandarin üretimi genel bir artıģ eğilimindedir. Son yıllarda görülen bu artıģ üretim alanının artmasından ziyade, daha önce dikilen ilin azalıģ; Muğla ilin de ise verimde az miktarda artıģ beklenmektedir. Tablo 16. Ege Bölgesi Ġllere Göre Portakal Verimi 2016 Yılı Tahmini (ton) ĠL 2016 Aydın Balıkesir 380 Ġzmir 360 Muğla Ege Bölgesi bahçelerin tam verime yatması, bakım, besleme ve mücadele tedbirlerinin iyileģmesi ile ağaç verimlerinin artmasından kaynaklanmaktadır. Bu yıl mandarin üretimini olumsuz etkileyen iklim koģulunun yaģanmaması ve bir önceki yılda verimin düģük olması da üretim artıģında etkili olmuģtur. 7

10 Tablo 17. Ege Bölgesi Ġllere Göre Mandarin ĠL 2016 Aydın Balıkesir Ġzmir Muğla Ege Bölgesi Limon Limon ülkemizdeki diğer turunçgil türlerine göre soğuklara daha hassas olduğundan yetiģtirilme alanları sınırlıdır. Dolayısıyla yıllar itibariyle üretimi çok fazla artmamıģtır. Diğer taraftan diğer türlerde önemli olmayan uçkurutan hastalığı limon yetiģtiriciliğini olumsuz etkilemektedir, zaman zaman yaģanan Ģiddetli soğuklar mevcut plantasyonlara zarar vermektedir. Muğla nın Ortaca ve Dalaman ilçelerinde yoğunlaģan üretimde bir önceki yıl iklim koģullarının olumlu ve verim yılı olması nedeniyle verim yükselmiģtir. Tablo 18. Ege Bölgesi Ġllere Göre Limon ĠL 2016 Aydın 440 Balıkesir 180 Ġzmir 150 Muğla Ege Bölgesi Altıntop Ege Bölgesinde yaygın bir üretimi yoktur. Sadece Muğla nın Ortaca ve Dalaman Ġlçelerinde kayda değer bir üretimden bahsedilebilir. Beklenen rekolte geçen yıla göre düģüktür. Tablo 19. Ege Bölgesi Ġllere Göre Altıntop ĠL 2016 Aydın 280 Muğla Ege Bölgesi Muğla Muğla Ġlinin Turunçgil varlığı özellikle Köyceğiz, Ortaca ve Dalaman ilçelerinde olup, kısmen de Fethiye ve Ula ilçelerinde yetiģtiricilik yapılmaktadır. Diğer ilçelerde kayda değer bir turunçgil varlığı bulunmamaktadır. Yörede daha çok Washington portakalı yetiģtiriciliği yapılmakla birlikte özellikle Köyceğiz Gölü çevresinde soğuktan fazla etkilenmeyen alanlarda yazın hasat edilen Valencia portakalı da yaygındır. Giderek azalan Clemantin mandarini yanında Ortaca da Enterdonat limonu yetiģtiriciliği yoğunluk kazanmaktadır. Dalaman ve Ortaca da Altıntop, Fethiye de Satsuma yetiģtiriciliğinden bahsedililebilirse de oldukça azdır. Muğla ihracata limon ve portakal yetiģtiren önemli alanlarımızdan biridir. Bölgede yer yer ĢehirleĢme ve son yıllarda yaģanan fiyat düģüklüğü nedeniyle sökülen bahçelere rastlanmıģtır. Bunun yanında nadir de olsa yeni tesis edilen bahçelere rastlanmaktadır. Özellikle ortaca ve dalaman da yeni tesis edilen bahçelerin çoğunlu son yıllarda iyi gelir getirmesi nedeniyle limondur. Hatta bazı portakal 8

11 bahçeleri limon bahçesine dönüģtürülmektedir. Yörede yer yer yaģanan kabuklu bit zararı olsa da üreticinin mücadele etmesi ve geliģmeyle birlikte önemli bir etki gösterememiģtir. Köycegiz-ortaca arası bazı bölgelerde harnup güvesi mücadelesinde bazı çiftçilerin geç kalması nedeniyle meyve dökümü olduğu görülmüģtür yılında üreticinin Valencia portakalını ağaçların üzerinde bırakması bu çeģidin verim düģüklüğüne neden olmuģtur. Bu yıl sıcakların erken gelmesi ve verimin yüksek olması nedeniyle meyvelerin küçük kalmasına ve yer yer güneģ yanıklığı problemi gözlenmesine neden olmuģtur. Bu durumun meyve kalitesine azda olsa etkili olacağı düģünülmektedir. Tablo 20. Muğla Ġli Türlere Göre Turunçgil Portakal Mandarin Limon Altıntop Turunç 150 TOPLAM Ula 2016 yılında ilçede adet portakal ağacından ton, adet mandarin ağacından 540 ton, adet limon ağacından da ton ürün beklenmektedir. Ġlçede yıllar itibariyle limon yetiģtiriciliğinde artan, özellikle Valencia portakalında azalan bir turunçgil yetiģtiriciliğinden bahsedilebilir. Tablo 21. Ula Ġlçesi Turunçgil Üretimi 2016 Yılı Tahmini (ton) Portakal Mandarin 540 Limon Köyceğiz Turinçgil yetiģtiriciliğine çok uygun alanları barındıran ilçede portakal ve limon yetiģtiriciliği artarken mandarin üretimi düģmektedir yılında beklenen tahmini verim adet ağaçtan ton portakal, adet ağaçtan ton mandarin, adet ağaçtan ton limondur. Tablo 22. Köyceğiz Ġlçesi Turunçgil Portakal Mandarin Limon Ortaca Ege Bölgesinin en önemli limon üretim merkezi konumunda olan ortaca da adet ağaçtan ton limon beklenmektedir yılında meydana gelen fiyat artıģı yeni limon bahçelerinin kurulmasına neden olmuģtur yılının verimsiz geçmesi bahçe bakımlarının iyi yapılması 2016 yılında yüksek verim vermesine neden olmuģtur. Diğer yandan uçkurutan hastalığı limon üretimini ciddi oranda etkilemektedir adet portakal ağacından ton, adet altıntop ağacından ton ürün beklenmektedir. 9

12 Tablo 23. Ortaca Ġlçesi Turunçgil Üretimi 2016 Yılı Tahmini (ton) Portakal Mandarin 495 Limon Altıntop Dalaman Ġlçe yıllar itibariyle artan bir turunçgil üretimine sahiptir. Özellikle portakal ve limon ön plana çıkar yılında adet limon ağacının , adet portakal ağacının ise ton ürün vermesi beklenmektedir. Muğlanın diğer ilçelerinde olduğu gibi beklenti burada da yüksektir. Genel ortalamadan farklı olarak ilçe genelinde önemli bir alan teģkil eden TĠGEM e bağlı Devlet Üretme Çiftliğinde özellikle limon ağaçlarında verim geçen yılla aynı olması beklenmektedir. Tablo 24. Dalaman Ġlçesi Turunçgil Portakal Mandarin 300 Limon Altıntop Bodrum Ġlçe de önemli miktarda mandarin üretimi mevcut olup bodrum mandarini olarak adlandırılmaktadır. Az miktarda limon ve portakal üretimi olsa da ticari bir öneme sahip degildir yılında adet mandarin ağacının ton ürün vermesi beklenmektedir. Muğlanın diğer ilçelerinde olduğu gibi beklenti burada da yüksektir. Bölgede özellikle geçmiģ yıllarda Göltürkbükü mahallesinde geniģ bir üretim var iken imara açılması sonucu bu bölge mandarin yetiģtiriciliği açısından tehlike altındadır. Tablo 25. Bodrum Ġlçesi Turunçgil Üretimi 2016 Yılı Tahmini (ton) Mandarin Milas Özellikle portakal ve mandarin ön plana çıkar yılında adet mandarin ağacının 442, adet portakal ağacının ise 595 ton ürün vermesi beklenmektedir. Tablo 26. Milas Ġlçesi Turunçgil Üretimi 2016 Yılı Tahmini (ton) Portakal 595 Mandarin Fethiye Ġlçe genelinde adet mandarin ağacının 442, adet portakal ağacının ise 595 ton ürün vermesi beklenmektedir. Tablo 27. Fethiye Ġlçesi Turunçgil Üretimi 2016 Yılı Tahmini (ton) Portakal 595 Mandarin

13 3.2. Aydın Aydın Ġlinin sahile yakın olan KuĢadası ve Söke Ġlçelerinde bir miktar Satsuma mandarini yetiģtirilmektedir. Buralardan iç kesimlere doğru düģük yoğunlukta ilerleyen turungil yetiģtiriciliği Washington portakalına dönüģmekte, Kuyucak ve Nazilli ilçelerinde tekrar yoğunluk kazanmaktadır. Söke ilçesinde bir miktar limon varlığından bahsedilebilir. Kıyı kesimlerde yetiģtirilen Satsumalar ihracata konu olmakla birlikte iç kesimler daha çok iç piyasaya yönelik üretim yapmaktadır. Ekolojik koģullardan dolayı kalın kabuklu olan portakalların depo ömrü uzun olduğundan depolama amacıyla tercih edilmektedir. Genel olarak ağaç verimliliği 2015 yılından düģük olması beklenmektedir 2016 yılı ürününü etkileyecek olumsuzluklar yaģanmıģ, ocak ve Ģubat aylarında yaģanan don olayları ağaçlarda taze sürgünlerin kurumasına ve meyve gözlerinin ölmesine neden olmuģtur. Ayrıca 2015 yılında yüksek verim elde edilmesi de bu durumla birlikte 2016 yılında portakal verimini gözle görülür derecede düģürmüģtür. Satsuma mandarininde ise ağaç baģına verimde bir miktar artıģ beklenmektedir. Özellikle KuĢadası civarı sadece geçen yıla göre değil, birçok yıla göre daha yüksek verim beklenmektedir. Tablo 28. Aydın Ġli Türlere Göre Turunçgil Portakal Mandarin Limon 440 Altıntop 280 Turunç 450 TOPLAM Buharkent Ġlçede adet portakal, adet mandarin ağacı bulunmaktadır. Beklenen verim 864 ton portakal, 408 ton mandarin olup, portakalda geçen yılın altında, mandarinde üstündedir. Üretim alanı TUĠK verilerine göre hesaplanmıģtır. Tablo 29. Buharkent Ġlçesi Turunçgil Portakal 864 Mandarin KuĢadası Mandarin yetiģtiriciliğinin yaygın olduğu ilçede 2016 yılında Ģimdiye kadarki en yüksek verim yılı olan 2014 yılı verimlerinin üstünde beklenmektedir adet ağaçtan ton mandarin, ile adet ağaçtan 560 ton portakal hasat edileceği tahmin edilmektedir. Kıyı kesimlerde hızla devam eden yapılaģmaya rağmen turunçgil yetiģtiriciliğinde bir artıģ sözkonusudur. Elde edilecek ürünün büyük çoğunluğu ihracata uygun olacaktır. Tablo 30. KuĢadası Ġlçesi Turunçgil Portakal 560 Mandarin

14 Kuyucak Portakal yetiģtiriciliğinin yaygın olduğu ilçede adet ağaçtan ton portakalın alınması beklenmektedir. Mandarin verimi olarakta 5280 adet ağaçtan 475 ton verim alınması beklenmektedir. Yıllar itibariyle artan bir turunçgil varlığından bahsedilebilir. Tablo 31. Kuyucak Ġlçesi Turunçgil Portakal Mandarin Nazilli Ġlçede artan bir üretim mevcuttur. Ancak 2016 yılında ağaç baģına verim düģerek adet ağaçtan ton portakal hasat edileceği tahmin edilmektedir. Tablo 32. Nazilli Ġlçesi Turunçgil Üretimi 2016 Yılı Tahmini (ton) Portakal Mandarin Söke Ġlçe turunçgil yetiģtiriciliği bakımından ön plana çıkmasa da, önemli potansiyele sahip olduğu düģünülmektedir. Kısmen ihracata, kısmen iç piyasaya yönelik üretim gerçekleģir. BaĢlıca ürün Satsuma mandarinidir beklentinin yüksek olduğu bir yıl olup, adet ağaçtan ton mandarin beklenmektedir. Tablo 33. Söke Ġlçesi Turunçgil Üretimi 2016 Yılı Tahmini (ton) Portakal 320 Mandarin Limon Sultanhisar Ġlçede 2016 yılında adet ağaçtan ton mandarin, adet ağaçtan ton portakal beklenmektedir. Ġlçede çilek yetiģtiriciliğinin her geçen yıl artması ve iyi gelir getirmesi nedeniyle bazı turunçgil bahçeleri bu ürünün yetiģtiriciliğine dönüģlere neden olmuģtur. Tablo 34. Sultanhisar Ġlçesi Turunçgil Portakal Mandarin Bu nedenle turunçgil yetiģtiriciliği azalma trendine girdiği gözlenmiģtir. 12

15 KöĢk Ġlçede 2016 yılında adet ağaçtan 180 ton mandarin, adet ağaçtan 160 ton portakal beklenmektedir. Ġlçede sultanhisar da olduğu gibi çilek yetiģtiriciliğinin her geçen yıl artması ve iyi gelir getirmesi nedeniyle bahçelerin sökülerek bu ürünün yetiģtiriciliğine geçildiği görülmüģtür. Bu nedenle turunçgil yetiģtiriciliği son yıllarda gittikçe azalmaya yüz tutmuģtur. Tablo 35. KöĢk Ġlçesi Turunçgil Üretimi 2016 Yılı Tahmini (ton) Portakal 160 Mandarin Yenipazar Ġlçede portakal yetiģtiriciliği diğer ilçelere göre daha geç baģlamıģtır. Bu durum bahçelerin genç portakal ağaçlardan oluģmasından anlaģılmakta olup ilçe üretimi her ğeçen yıl artıģ göstermektedir yılında adet ağaçtan 420 ton mandarin, adet ağaçtan ton portakal beklenmektedir. Tablo 36. Yenipazar Ġlçesi Turunçgil Portakal Mandarin Ġzmir Seferihisar, Menderes ve Selçuk ilçelerinin sahil kesimleri ülkemizin en önemli Satsuma üretim bölgesini teģkil eder. Burada üretilen ürünün büyük bölümü yurt dıģına ihraç edilmektedir. Eskiden önemli bir üretim Merkezi olan Balçova ve Narlıdere yapılaģma nedeniyle eski özelliğini yitirse de hala üretim yapılmaktadır. Sahil ilçelerinden Urla, Karaburun ve Menemen de de bir miktar üretim yapılmaktadır. Selçuk ilçesi de son yıllarda hızla artan bir üretim potansiyeline sahiptir. Ġl genelinde Satsuma mandarini yaygın olup az miktarda limon ve portakal da yetiģtirilmektedir yılında beklenen verim bir önceki yıldan yaklaģık % civarında daha fazladır. Önemli bir hastalık zararlı sorunu olmayıp çoğunluğu ihracata gidebilecek kaliteli bir ürün beklenmektedir. Ancak verimli bir yıl oluģu, sıcakların erken gelmesi özellikle seferihisar bölgesinde meyvelerin küçük kalmasına ve güneģ yanıklığına neden olduğu görülmüģtür. Bütün bu durumlara rağmen gümüldür ve kuģadası kaliteli mandarinleri bu kayıpları yoğun verim ve kalitesiyle önemsiz hale getireceği düģünülmektedir. Satsuma mandarininde erkencilik önemli olup, bu yıl yaģanan mevsimsel iklim Ģartları nedeniyle diğer yıllara göre yer yer bir haftaya ulaģabilecek bir erkencilik de tahmin edilmektedir. Tablo 37. Ġzmir Ġli Türlere Göre Turunçgil Portakal 360 Mandarin Limon 150 TOPLAM

16 Seferihisar Önemli bir Satsuma ihracat merkezimiz olan Seferihisar da verim bir önceki yıla göre %30 oranında yüksek olarak tahmin edilmiģtir adet ağaçtan ton meyve beklenmekte olup, bunun büyük çoğunluğu ihracata uygun olacaktır. Tablo 38. Seferihisar Ġlçesi Turunçgil Mandarin Menderes Menderes de Satsuma üretimi ve kalitesi bakımından çok önemli ilçelerimizden birisidir adet mandarin ağacından ton verim beklenmektedir. Tablo 39. Menderes Ġlçesi Turunçgil Portakal 360 Mandarin Selçuk Giderek artan üretimi ve uygun tarımsal alanları ile Aydın ın Söke Ġlçesi gibi narenciye üretimi bakımından önemli potansiyele sahip ilçelerimizden biridir. Bu ilçede yeni yeni mandarin bahçesi kurulduğu, ileriki yıllarda verime yatması halinde önemli bir üretim potansiyeli olduğu gözlenmiģtir yılında adet ağaçtan ton mandarin beklenmektedir. Tablo 40. Selçuk Ġlçesi Turunçgil Üretimi 2016 Yılı Tahmini (ton) Mandarin Balçova Ġhraçta uygun üretim yapan bölgemizde adet ağaç bulunmakta olup 2016 yılında ton mandarin beklenmektedir. Tablo 41. Balçova Ġlçesi Turunçgil Üretimi 2016 Yılı Tahmini (ton) Mandarin Narlıdere adet ağaçtan ton mandarin hasat edileceği tahmin edilmiģtir. Elde edilecek ürünün önemli bir bölümü ihracata uygun olacaktır. Tablo 42. Narlıdere Ġlçesi Turunçgil Mandarin

17 Güzelbahçe adet ağaçtan ton mandarin hasat edileceği tahmin edilmiģtir. Elde edilecek ürünün önemli bir bölümü ihracata uygun olacaktır. Tablo 43. Güzelbahçe Ġlçesi Turunçgil Mandarin Menemen Daha çok iç piyasaya yönelik üretim yapan ilçede adet mandarin ağacı bulunmaktadır yılında tahmin edilen rekolte ise tondur. Tablo 44. Menemen Ġlçesi Turunçgil Mandarin Karaburun Küçük bir üretim alanına sahip olmasına rağmen erken hasat edilerek ihrac edilen yetiģtiricilik söz konusudur yılında verim bir önceki yıldan biraz daha yüksek beklenmektedir adet ağaçtan ton satsuma mandarini öngörülmektedir. Ġlaçlamanın çok az yapıldığı, Kalitenin yüksek olduğu bu alanda bu yıl da erkencilik beklenmektedir. Tablo 45. Karaburun Ġlçesi Turunçgil Mandarin Limon Balıkesir Edremit ve Havran ilçelerinde Satsuma Mandarini yetiģtiriciliği yapılmaktadır. Genellikle iç piyasaya yönelik üretim yapan bölgede zaman zaman ihracat da sözkonusu olmaktadır yılında bir önceki yıldan % 120 kadar fazla bir ürün beklenmektedir. Hastalık ve zararlılarla ilgili olağan dıģı bir probleme rastlanmamıģ olup genel anlamda bir kalite kaybı beklenmemektedir. Tablo 46. Balıkesir Ġli Türlere Göre Turunçgil Portakal 375 Mandarin Limon 170 TOPLAM Edremit Ġlçede bazı mandarin bahçelerinin yapılaģma nedeniyle yok olduğunun, bunun yanın da yeni tesis edilen bahçelerin kurulduğu tespit edilmiģtir. Bu durum önümüzdeki yıllarda verimleri etkileyeceği bir gerçektir adet mandarin ağacından bir önceki yıla göre %130 ün üzerinde artıģ görülmüģ olup ton mandarin hasat edilmesi beklenmektedir. Üretim alanı TUĠK verileri dikkat e alınarak hesaplanmıģtır. 15

18 Tablo 47. Edremit Ġlçesi Turunçgil Üretimi 2016 Yılı Tahmini (ton) Mandarin Havran Ġlçede bulunan adet mandarin ağacından meyve veren ağaçlardan 2016 yılı için ton ürün alınacağı tahmin edilmektedir. Edremit ilçesinde ki kadar olmasada bu ilçemizde de verimler 2016 yılında %100 ün üzerinde artmıģ oldugu görülmüģtür. Üretim alanı TUĠK verileri dikkat e alınarak hesaplanmıģtır. Tablo 48. Havran Ġlçesi Turunçgil Üretimi 2016 Yılı Tahmini (ton) Mandarin YÖRELERE GÖRE TÜR VE ÇEġĠT TERCĠHLERĠ Tür ve çeģit tercihleri çok önceki yıllarda belirlenmiģ olup üretim mevcut bu desen üzerinden devam etmektedir. Genel anlamda Ġzmir, Aydın ve Balıkesir in sahil kesimlerinde Satsuma mandarini yetiģtiriciliği yaygındır. Diğer türler buralarda azar azar, genellikle aile ihtiyaçlarını karģılamak üzere yetiģtirilmektedir. Aydın ın iç kesimlerinde ise Washington portakalı yetiģtiriciliği ön plana çıkar. Burada yetiģen portakallar kalın kabuklarından dolayı daha rahat depolanabilmektedirler. Muğla yöresinde ise Washington ve Valenciya portakalı ile Enterdonat karģımıza çıkar. Valencia portakalı Gökova Körfezinin sahil kesimi ile Köyceğiz Gölü etrafında kendini gösterir. Buralarda yetiģtirilmesinin baģlıca sebebi kıģ aylarının yumuģak geçmesi nedeniyle meyvelerin kıģ boyunca ağaç üzerinde donmadan, suyunu çekmeden rahatça kalabilmesindendir. Ancak son yıllarda kıģ aylarında yaģanan don olaylarının ağaç üzerinde meyvelerin donması ve yenilebilirlik özelliğini kaybetmesine neden olmaktadır. Bu durumun zaten düģük fiyatlara satılan portakalın hiç satılamaz hale gelmesi ve üreticinin zarar etmesi nedeniyle valancia portakalından vazgeçmesine neden olmuģtur. Üreticiyi bunun yerine Washington portakalı yada limon yetiģtiriciliğine uygun olması halinde limon bahçesi tesis etmeye yönlendirmiģtir. Ortaca ve Dalaman civarında yayılan limon yetiģtiriciliği ise ılıman iklim ile kuvvetli toprağın bir araya gelmesine borçludur. Buraları çevreleyen alanlarda Washington portakalı kendine daha fazla yer bulmuģtur. Son yıllarda Ġzmir bölgesinde erkencilik özelliğinden dolayı Okitsu çeģidi mandarin yavaģ yavaģ yetiģtirilmeye baģlamıģ, kalite özellikleri bakımından yaygın olarak yetiģtirilen Ovari çeģidini tutmasa da yüksek verimi ve erkenciliği ile beğenilmektedir. Diğer taraftan Muğla yöresinde eskiden yapılan Clemantin mandarini yetiģtiriciliğinden düģük verim ve düģük fiyat nedeniyle vazgeçilmeye baģlanmıģtır. Mevcut ağaçlar üzerine genellikle Washington portakalı aģılanarak çeģit değiģtirilmektedir. 5. DĠĞER SEKTÖRLER VE TARIMSAL ÜRÜNLERLE REKABET Son yıllarda ürün fiyatlarının üreticileri tatmin etmemesi nedeniyle turunçgil yetiģtiriciliğinden vazgeçme sık konuģulan konulardan biri olmuģtur. Ancak yeni kurulan 16

19 veya kurulacak bahçelerde diğer türlerle bir rekabet sözkonusu olabilir. Buralar da genellikle halen tarla ürünlerinin yetiģtirildiği geniģ alanlara sahip alanlar için düģünülebilir. Bu anlamda Selçuk, KuĢadası ve Söke civarında geçtiğimiz 10 yıllık dönemde tarla tarımından meyveciliğe doğru çok önemli bir geçiģin olduğunu söyleyebiliriz. Ancak düģük fiyatlar nedeniyle bu değiģim daha çok Ģeftali ve narın lehine olmuģ, geniģ nar ve Ģeftali plantasyonları kurulmuģ olmasına rağmen yeni kurulan mandarin bahçesi çok azdır. Son 2-3 yıldır nar da benzer akibete uğramıģ, yeni plantasyonlar kurulmadığı gibi, mevcut bahçelerin de önemli bir bölümü bakımsız bırakılmıģtır. Selçuk yöresinde ayva, Sultanhisar yöresinde çilek üretiminin getirisi halihazırda narenciyeden fazla olması nedeniyle bu bölgelerde üretim bu yöne kaymaktadır. Benzer bir durum da önemli tarım alanlarına sahip Ortaca ve Dalaman bölgesinde yaģanmıģ olup, çok geniģ nar plantasyonları kurulurken turunçgil alanları yerinde saymıģtır. Ancak günümüz koģulları dikkate alındığında sulama ve mekanizasyon imkanlarının artması nedeniyle ürün fiyatlarının birkaç yıl yüksek seyretmesi durumunda turunçgil alanlarının yukarıda bahsedilen bölgelerde hızla artması beklenmelidir. Bu durum limon fiyatlarının yüksek seyretmesi nedeniyle özellikle Ortaca ve dalaman ilçelerinde vazgeçilmez ve yeni bahçelerin kurulmasıyla destekler niteliktedir. 6. BÖLGEDEN BAZI NOTLAR Bölgede damla sulama uygulaması çok yaygınlaģmıģ olmasına rağmen planlı ve dengeli bir sulama yapılmadığından salma sulamaya göre ürün ve kalite kayıpları yaģanmaktadır. Bu sebeple damla sulama yapan üreticilerin bir kısmı aynı zamanda salma sulama da yapmaktadırlar. Bazı tüccarlar da daha kaliteli ürün alınması gerekçesiyle salma sulama yapılmıģ bahçeleri tercih etmektedir. Çiftçiler kendilerine sunulan ilaçlama programlarını uygulamakta ve genel olarak hastalık zararlılar nedeniyle önemli bir kayıp yaģanmamaktadır. Ġzmir in Karaburun Ġlçesinin Küçükbahçe ve Salman Köyleri civarında yapılan uygulama ise birçok alana örnek teģkil edebilecek bir uygulama olarak dikkat çekmektedir. Bu alana 8-10 yıl kadar önce getirilen faydalı böcekler bahçelere salınmıģ, köylülerin kendi aralarında anlaģması ile diğer zararlılara karģı ilaçlı mücadele yapılmaması sonucunda faydalı böcekler bu yöreye adapte olarak ilaçlama gereksinimini ortadan kaldırmıģlardır. Bu yörede Akdeniz meyve sineğine karģı nadiren bir ilaç uygulaması yapılmakta onun dıģında hiç ilaç kullanılmamaktadır. Benzer Ģekilde Dalaman ve Ortaca Ġlçelerinde bazı üreticiler kendi hazırladıkları tuzaklarla akdeniz meyve sineğine karģı oldukça ucuz ve etkili bir mücadele sürdürmektedirler. Turunçgil üretim bölgelerinde üretici turunçgil üretiminden düģük gelir elde etmesi nedenyiyle diğer ürünlerle (Nar, ġeftali vb.) karıģık bahçeler tesis etmektedir. Bu da kültrürel bakım iģleri açısından yeterli özen gösterilememesine neden olmakla ciddi kalite kayıplarına sebep olmaktadır. Diğer taraftan geçen yıldan ağaç üzerinde hasat edilmeden kalan özellikle Valenciya portakallarının akdeniz meyve sineği mücadelesinde problem teģkil edeceği tahmin edilmektedir. Bölgeden bazı görüntüler aģağıda görülmektedir. 17

20 Harita Yılı Ġnceleme Yapılan Noktalar Tüm ege bölgesinde gidilen noktalar Balıkesir ili (Edremit-Havran) 18

21 Bolçova-Karaburun Menemen 19

22 Seferihisar-Özdere Selçuk-Aydın 20

23 Muğla Galeri güvesi zararı GüneĢ yanıklığı Tuzaklı mücadele Yeni limon bahçeleri 21

24 Portakal bahçesinin limon a dönüģü Harnup zararı Limonda Uçkurutan zararı Limonda Uçkurutan zararlı bahçe Bahçelerin inģaat yapımına dönüģ Mandarinde verimli bir ağaç Portakaldan çilek bahçesine dönüģ Bakımsız ve poyraz zararı 22

25 Bakımsız ve poyraz zararı Kabuklu bit zararı ToplanmamıĢ mandarin Korunması amaçlı saksıya alınan materyal Ġmara açılan mandarin alanı (Bodrum) 23