EĞİTİMİN PSİKOLOJİK TEMELLERİ. 4. Bölüm Eğitim Bilimine Giriş GÜLENAZ SELÇUK- CİHAN ÇAKMAK-GÜRSEL AKYEL

Transkript

1 EĞİTİMİN PSİKOLOJİK TEMELLERİ 4. Bölüm Eğitim Bilimine Giriş GÜLENAZ SELÇUK- CİHAN ÇAKMAK-GÜRSEL AKYEL

2 EĞİTİMİN PSİKOLOJİK TEMELLERİ Giriş İnsan gelişimi Bedensel gelişim Bilişsel gelişim Ahlak gelişimi Psiko-seksüel gelişim Psiko-sosyal gelişim Gelişimi etkileyen temel etmenler İnsanın öğrenmesi Davranışçı kuramlara göre öğrenme Bilişsel alan kuramlarına göre öğrenme Yapısalcı kuramlara göre öğrenme Öğrenmeyi etkileyen temel etmenler

3 EĞİTİM PSİKOLOJİSİ Eğitim ve psikoloji insan davranışları ile doğrudan ilgilidir. Birbirleri ile iç içedir. Psikoloji bilimi, insan davranışlarını açıklamaya çalışır. Eğitim bilimi, insanda davranış değişikliği gerçekleştirmek için uğraşır. Eğitim ve psikolojiyi kapsayan bilim dalına EĞİTİM PSİKOLOJİSİ denir.

4 EĞİTİM PSİKOLOJİSİ EĞİTİM PSİKOLOJİSİ Gelişim psikolojisi (Doğumdan ölüme kadar insanın geçirdiği bedensel, bilişsel ve sosyal değişimleri inceler.) Öğrenme psikolojisi (İnsanın nasıl öğrendiğini açıklamaya çalışır.)

5 İNSAN GELİŞİMİ İnsan Gelişimini Bilmenin Yararları İnsanın psikolojik gelişimindeki temel etmenleri öğrenmek İnsanın büyürken ve gelişirken karşılaşabileceği psikolojik sorunları öğrenmek

6 İNSAN GELİŞİMİ İNSAN GELİŞİMİ Bedensel Bilişsel Ahlaki Psikoseksüel Psikososyal

7 GELİŞİM İLKELERİ Gelişim, kalıtım ve çevre etkileşiminin bir ürünüdür. Gelişim süreklidir ve belli aşamalarda gerçekleşir. Gelişim nöbetleşe devam eder. Gelişim baştan ayağa, içten dışa doğrudur. Gelişim genelden özele doğrudur. Gelişimde kritik dönemler vardır. Gelişim bir bütündür. Gelişimde bireysel farklılıklar vardır.

8 Doğum öncesi dönem Döllenmeden doğuma kadar geçen süredir. Hamilelik döneminin şartları doğacak bebeği etkiler. BEDENSEL GELİŞİM 0-2 yaş dönemi Bebeklik dönemidir. Bedensel gelişim hızlıdır. 6-7 aylıkken oturma, 9-10 aylıkken emekleme, aylıkken yürüme gerçekleşir. Aşama sıraları aynı olup, bebekten bebeğe gerçekleşme dönemleri farklı olabilir. 2-6 yaş dönemi Çocukluk dönemidir. Bedensel gelişim daha yavaştır. Sinir sistemi büyük ölçüde tamamlanmıştır. Kalp atış hızı düşer. Psikomotor gelişim yoğundur. Denge hareketlerine yönelik ilgileri artar yaş dönemi İlköğretim dönemidir. Büyüme çok hızlı değildir. Kızlar, erkeklere göre daha hızlı gelişirler. Kemik ve iskelet sistemindeki gelişim kas gelişiminden ileridedir. On bir yaş sonrası kas gelişimi ile birlikte beceri isteyen işler, sanatsal etkinlikler, müzik aleti çalma başlayabilir yaş dönemi Ergenlik dönemidir. İlköğretim (ikinci kademe) ve ortaöğretimi kapsar. Cinsiyet salgı bezleri etkin hale gelir. Bireylere göre sıralama ve aşamalarda farklılık olabilir. Bedensel gelişim hızlıdır. Bedensel eşgüdüm sağlanır.

9 GELİŞİM KURAMLARI Bilişsel Gelişim (Jean Piaget) Duyusal Motor İşlem Öncesi Somut İşlemler Soyut İşlemler

10 GELİŞİM KURAMLARI Ahlak gelişimi (Lawrence Kohlberg) Düzey 1 Düzey 2 Düzey 3

11 GELİŞİM KURAMLARI Psiko-seksüel Gelişim (Sigmund Freud) Oral Anal Fallik Gizil Genital

12 GELİŞİM KURAMLARI Güven ya da güvensizlik Özerlik ya da utanç ve kuşku Psiko-Sosyal Gelişim (Erik Erikson) Girişime karşı suçluluk Beceriye karşı aşağılık duygusu Kimliğe karşı kimlik karmaşası Yakın ilişkilere karşı soyutlanma Üretkenliğe karşı duraklama Benlik bütünleşmesine karşı umutsuzluk

13 BİLİŞSEL GELİŞİM (JEAN PIAGET) DUYUSAL MOTOR DÖNEMİ (0-2 yaş) Dış Dünyaya Reflekslerle Tepki Gösterir İŞLEM ÖNCESİ DÖNEM (2-7 yaş) Varlık Ve Olayları Temsil Etmek İçin Semboller Kullanır SOMUT İŞLEMLER DÖNEMİ (7-11 yaş) Belli Mantıksal Yapılar Edinir SOYUT İŞLEMLER DÖNEMİ (12 yaş ve sonrası) Bilişsel İşlemler Somut Varlıklarla Sınırlı Değil Bedenlerinin Sınırlarını Keşfeder Varlıklar Dünyasında Kendini Bir Varlık Olarak Görür Nesne Sürekliliği Kazanılır Basit Reflekslerden Anlamlı Şemalar Oluştururlar Organize Davranış Gerçekleştirirler Organizeli Ve Mantıksal Olurlar Yapamadıkları İle Tanımlandığı Bir Dönemdir Mantıklı Düşünme Gelişmemiştir Ben-merkezci Konuşma Eğilimindedir Çocuk İçin Bir Varlık Diğerini Temsil Edebilir Bilişsel İşlemleri Yapabilir Sıralama, Sınıflandırma, Karşılaştırma Yapabilecek Şemalar Geliştirir Somut Nesnelerle Bağlantılı Sorunları Çözebilecek Yapıya Sahiptirler Gruplama Yapabilirler Olasılıklı Düşünme Biçimi Gelişmiş Soruna Değişik Açıdan Bakabilir Genelleme, Tümevarım, Tümdengelim, Gibi Bilişsel İşlemleri Yapabilir

14 AHLAK GELİŞİMİ (LAWRENCE KOHLBERG) DÜZEY I: GELENEK ÖNCESİ Cezadan kaçınma eğilimi, ödül sağlama güdüsü ile yargılarda bulunma BAĞIMLI AHLAK AŞAMASI: Güçlülerin Koyduğu Kurallara Uyma Eğilimi Var, Cezalandırılmaktan Çekinirler, Fiziksel Zarar Vermekten Kaçınırlar ARAÇSAL AMAÇ AŞAMASI: Kuralların Kesin Ve Değişmez Olmadığını Kabul Etmeye Başlarlar, Göreceli Düşünmeye Başlarlar, Kurallardan, Kendilerine Uygun Gördüklerine Uyarlar DÜZEY II: GELENEKSEL Geleneksel sosyal düzeni koruma, toplumsal beklentilere uygun davranma, yargılara saygı duyma KİŞİLERARASI UYUM AŞAMASI: Arkadaş Gruplarına Girer, Yaptıklarının İyi-kötü Diye Değerlendirildiğini Görür, İyilik, Güdüler Ve Duygular Açısından Değerlendirilir, Yargıyı, Davranışı Yapan Kişinin Duygu Ve Güdüsünün İyi Veya Kötü Olması Etkilemektedir, İyi Çocuk Eğilimi Aşaması Diye Adlandırılır TOPLUMSAL SİSTEM AŞAMASI: Sosyal Düzenin Sürdürülmesi Aşaması Olarak Adlandırılır, Toplum Onayı Şekillenmiştir, Doğru Olan Davranış Her İyi Kişinin Onayladığı Davranıştır, Sosyal Düzenin Sürdürülebilmesi İçin Kurallara Uymak Gerekir DÜZEY III: GELENEK SONRASI Kendi yargı sürecine bağlı olarak evrensel geçerliliği olan ilkelere göre yargılama eğilimi DEMOKRATİK OLARAK KURALLARI KABUL ETME AŞAMASI: Kanun Ve Kurallar, Uyum İçinde Yaşamanın Birer Aracı Olarak Görülür, Kanun Ve Kurallar İhtiyaçları Karşılamazsa Ortak Karar Yoluyla Değiştirilebilir EVRENSEL İLKELER AŞAMASI: Kanunların Üstünde Soyut Evrensel İlkelerin Varlığını Kabul Eder, Bu İlkeler Herkes İçin Aynıdır

15 PSİKO-SEKSÜEL GELİŞİM (SİGMUND FREUD) ORAL DÖNEM ANAL DÖNEM FALLİK DÖNEM GİZİL DÖNEM GENİTAL DÖNEM 0 1 Yaş Arasıdır. Ağızdan Besin Almak Haz Kaynağıdır. Dişlerin Çıkmasıyla Çiğnemeden Haz Alınır. Bu İki Haz Kaynağı Kişilik Özelliğini Oluşturur. Bu İki Haz Daha Sonra Bilgi Ve Eşya Edinme İle Yer Değiştirir. Bebeğin Anneye Bağımlı Olduğu Dönemdir. Bu Bağımlılık Yaşam Boyu Sürer. Kişinin Kaygılı Olduğu Zaman Ya Da Güvenini Yitirdiği Zaman Tekrar Ortaya Çıkar. 1-3 Yaş Arasıdır. Tuvalet Eğitiminin Olduğu Dönemdir. Annenin Tutumu Çocuğun Gelecekteki Kişiliğini Belirler. Anne Baskıcı Olursa; Çocuk Dışkıyı Tutar, Bu Durumda Çocuk, Tutucu Bir Kişilik Geliştirir. İnatçı Ve Cimri Olur. Baskıcı Yöntem Bazan Çocuğun; Kızgınlık Yaşamasına Ve Sıklıkla Altına Yapma Alışkanlığı Kazanmasına Neden Olur. 3-6 Yaş Arasıdır. Cinsellik Ve Saldırganlıkla İlgili Duyguların Önem Kazandığı Dönemdir. Kız Çocuk Anneye, Erkek Çocuk Babaya Düşmanca Duygular Oluşturur. Bu Düşmanlığın Yanında Erkek Çocuğun Babanın Kendisine Kötülük Yapacağı Ve Cinsel Organından Yoksun Kalacağı Düşüncesiyle Anneye Duyulan Cinsel İsteğin Sevgiye, Babaya Duyulan Nefretin Babayla Özdeşleşmeye Dönmesiyle Son Bulur. Kız Çocukta İse Penisin Olmamasının Sorumluluğu Anneye Yükenir Ve Sevgi Babaya Yöneltilir Yaş Arasıdır. Önceki Dönemlerdeki Çalkantılar Sakinliğe Döner. Cinsel Dürtüler Bastırılmıştır. İlgi Okula Ve Aynı Cinsle Oynanan Oyunlara Yönelmiştir. Öğretmen Ve Arkadaşlar Yoluyla Bilişsel Beceriler Ve Kültürel Değerler Zenginleşmiştir. Cinsel Enerji Sosyal Olaylara Yönelmiştir. 12 Yaş Ve Sonrasıdır. Cinsel Duyguların Farklı Cinse Yöneldiği Dönem. Bu Dönemde Cinsel Çekicilik, Toplumsallaşma, Grup Etkinlikleri, Meslek Planlaması, Yuva Kurma İsteği Ortaya Çıkar. Bu Dönemin Sonunda Birçok Kişi Yetişkin Dünyasının Gerçekleriyle Başedebilecek Duruma Gelir.

16 PSİKO-SOSYAL GELİŞİM (ERİK ERİKSON) Güven yada güvensizlik Özerklik yada utanç ve kuşku Girişime karşı suçluluk Beceriye karşı aşağılık Kimliğe karşı kimlik karmaşası Yakın ilişkilere karşı soyutlanma Üretkenliğe karşı duraksama Benlik bütünleşmesine karşı umutsuzluk

17 GELİŞİMİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER KALITIM Döllenen yumurta, 23 anneden, 23 babadan toplam 46 kromozomdan oluşur. Genetik yapı çocuğa geçer. Her bir kromozomda binlerce farklı kombinasyon var. Yaşamın özü olarak bilinen dna canlının tüm özellikleri ile ilgili bilgiyi içerir. Genlerin baskın yada çekinik olması çocuğun özelliklerini ortaya koyar. Benzer genler benzer özellik ortaya çıkarır. AİLE Çocuk yetiştirme biçimleri, gelişimi etkiler. Baskıcı ve aşırı koruyuculuk bireyselleşmeyi engeller. Ana-baba arasındaki iletişim gelişimi etkiler. Sosyoekonomik ve kültürel yapı gelişimi etkiler. İklim gelişimi etkiler. Beslenme gelişimi etkiler. Öğretmen ve akran grubu gelişimi etkiler. ÇEVRE Doğum öncesi: ana rahmi, besin, alınan ilaçlar, annenin psikolojisi Doğum sırası: basınçla karşılaşma, oksijensiz kalma, bebeğin ters gelmesi Doğum sonrası: yaşadığı çevre ve genetik özelliklerin etkileşimi, genetik özelliğin gelişiminde sosyal çevrenin zenginliği önemlidir.

18 İNSANIN ÖĞRENMESİ Yapısalcı Davranışçı Öğrenme Kuramları Bilişsel Öğrenme kavramı, eğitimsel etkileşim ile ilgili hemen hemen her şeyi kapsamaktadır. Genel anlamda öğrenme, var olan toplumsal duruma ayak uydurmadır. İnsanın ilk öğrenmesi, anne babanın isteklerine ve onların simgelediklerine boyun eğme biçimindedir. Öğrenme, yaşantı sonucu gerçekleşen ve az çok kalıcı izli olan davranış değişikliğidir.

19 Davranışçı Kuramlara Göre Öğrenme Öğrenme kuramları içinde en büyük etkiye sahip olandır. Öğrenme sürecindeki araçların tasarımında temel olmuştur. Thorndike ın bağlantılık Pavlov un klasik koşullanması Skinner ın koşullanması; öğrenmede eğitim teknolojisinin etkisini inceleyen ilk araştırmacılara yön vermiştir. Bu kurama göre; öğretim öğrencide gözlenebilir davranış oluşturmak üzere tasarlanmalıdır. Ders tamamlandıktan sonra öğrenciler ders öncesi yapamadıkları bir şeyi yapabilmelidirler. Davranışçılıkla en yakından ilgili kuramcı B. F. Skinner dır. Klasik ve edimsel koşullanma diye bilinen iki tür öğrenme üzerinde durmuştur.

20 Bilişsel Alan Kuramlarına Göre Öğrenme Davranışçı yaklaşımdan uzaklaşılarak, öğrencilerin iç süreçleri ile ilgilenilmeye başlanmıştır. Bilişsel kuramlarda, beynin bilgileri alması ve organize etmesi söz konusudur. Beyin temelli öğrenme vardır. Öğrencilerin bilişsel yapılarını dikkate alır. Bruner, çoğu davranışın, kendimiz ve dünya hakkında bilgilerimizi nasıl yapılandırdığımıza bağlı olduğunu ileri sürer. Öğrencinin bilgiye yaklaşımı yeni öğrenmenin oluşumunu etkiler.

21 Yapısalcı Kuramlara Göre Öğrenme Son zamanlarda bu kuram, öğretmen ve teknoloji uzmanlarının ilgisini çekmektedir. Bilginin doğası ve dolayısı ile öğrenme temel dayanağıdır. Bilişsel alan kuramları ile doğrudan ilgilidir. «Yaşanan gerçek dünya vardır ve dünyanın anlamı ve kavranması, kişi tarafından empoze edilir» biçiminde inanca dayalı bir kuramdır.

22 Öğrenmeyi Etkileyen Temel Etmenler ÖĞRENENLE İLGİLİ ETMENLER ÖĞRENME YÖNTEMLERİYLE İLGİLİ ETMENLER ÖĞRENİLECEK OLANLA İLGİLİ ETMENLER Türe özgü hazıroluş Olgunlaşma Genel uyarılmışlık düzeyi ve kaygı Eski yaşantılar Güdü Dikkat Öğrenme zamanını ayarlama Öğrenilecek olanın yapısı Katılma Geribildirim Algısal ayırt edilebilirlik (farklı olanı görmek) Anlamsal çağrışım (bilgilerimizi çağrıştırmalı) Kavramsal gruplandırma (gruplandırılarak öğrenilecek olan azaltılabilir)

23 DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM.