Üniversite Öğrencilerinin Öz-Bakım Becerilerinin İstatistiksel Tekniklerle İncelenmesi: Dumlupınar Üniversitesi İİBF Öğrencileri Üzerine bir Uygulama

Transkript

1 Social Sciences Research Journal, Volume 4, Issue 3, 1-10 (September 2015), ISSN: Üniversite Öğrencilerinin Öz-Bakım Becerilerinin İstatistiksel Tekniklerle İncelenmesi: Dumlupınar Üniversitesi İİBF Öğrencileri Üzerine bir Uygulama Erkan Arı, Sinan Saraçlı, Semih Karacan Dumlupınar Üniversitesi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Dumlupınar Üniversitesi Bu çalışmada üniversite öğrencilerinin öz-bakım becerileri istatistiksel tekniklerle incelenmiştir. Öz-bakım gücü, bireyin hayatını sağlıklı ve iyi bir şekilde sürdürebilmek adına öz-bakım aktivitelerini uygulaması ve sağlığını daha iyiye götüren alışkanlıklarını ömrü boyunca sürdürebilmesidir. Öz-bakım ayrıca bir bireyin sağlıklı alışkanlıkları geliştirir ve varsa kronik hastalıklarıyla daha iyi mücadele etmesine yardımcı olur. Çalışmanın uygulama kısmında Dumlupınar Üniversitesi İİBF den rassal olarak seçilen 400 öğrenciden Ekim-Aralık 2014 tarihleri arasından anket aracılığı ile derlenen veriler açıklayıcı faktör analizi, doğrulayıcı faktör analizi ve çoklu uyum analizi ile incelenmiştir. Açıklayıcı faktör analizi sonucunda 15 maddeden oluşan öz-bakım gücü ölçeği, OS (Özbakım gücü Sahipliği), OG (Öz-bakım gücünü Geliştirebilme yetisi) ve OA (Öz-bakım gücü Alışkanlığı) olmak üzere üç faktörde toplanmıştır. Doğrulayıcı faktör analizi sonuçlarına göre ise, öz-bakım gücü sahipliği üzerinde en etkili değişkenin, 0.68 lik katsayı ile düzenli olarak beni sağlıklı kılan şeyleri hayatımda daha etkin kılmak için çaba gösteririm değişkeni olduğu, öz-bakım gücünü geliştirebilme yetisi üzerinde en etkili değişkenin 0.63 lük katsayı ile sağlığım tehdit altına girdiğinde bu durumla ilgili ihtiyaç duyduğum bilgiye erişebilirim değişkeni olduğu ve öz-bakım gücü alışkanlığı üzerinde en etkili değişkenin, 0.79 luk katsayı ile genellikle kendim için zamanım olmaz değişkeni olduğu belirlenmiştir. Çoklu uyum analizi sonuçlarına göre ise, öz-bakım becerisi yüksek olan öğrencilerin genellikle özel yurtta kalan, sigara içmeyen, alkol kullanmayan, kendine ait özel bir odası olan, ailesinin aylık geliri ortalama TL olan, haftada 1 ya da iki kez 30 dakikadan az egzersiz yapan bayan öğrenciler olduğu görülmektedir. Anahtar Kelimeler: Öz-bakım Gücü, Açıklayıcı Faktör Analizi, Doğrulayıcı Faktör Analizi, Çoklu Uyum Analizi. Analyzing Self-Care Skills of University Students: An application of Faculty of Economics and Administrative Sciences Students of Dumlupınar University In this study Self-Care abilities of students are examined via statistical techniques. Self-Care power is an individual s ability to apply Self-Care activities which are necessary to maintain a healthy and good life and sustain his or her habits which are leading to a better life. Also Self- Care power improves an individual s healthy habits and in case of chronical diseases, it helps him or her to better fight with these diseases. In the application part of the study dataset which is collected from 400 students which are randomly selected from Faculty Economics and Administrative Sciences of Dumlupinar University are examined with explanatory factor analysis, confirmatory factor analysis and multiple correspondence analysis. As a result of explanatory factor analysis, Self-Care Agency Scale which is consisting of 15 items grouped into three factors which are HPS (Having Power for Self-care), DPS (Developing Power for Self-care) and LPS (Lacking Power for Self-care). According to confirmatory factor analysis, the item I regularly evaluate the effectiveness of things that I do to stay healthy is the most effective variable on having power for Self-Care factor with a coefficient of 0.68 coefficient; I am able to get information I need, when health is

2 Social Sciences Research Journal, Volume 4, Issue 3, 1-10 (September 2015), ISSN: threatened is the most effective variable on developing power for Self-Care factor with a coefficient of 0.63 coefficient and I seldom have time for myself item is the most effective variable on lacking power for Self-Care factor with a coefficient of Finally, based on the results of multiple correspondence analysis, students who have higher Self-care power are female students who live in a private dormitory, having their own rooms, don t smoke and don t use alcohol, having TL monthly family income and do exercise once or twice a week less than 30 minutes. Keywords: Self-Care Agency, Explanatory Factor Analysis, Confirmatory Factor Analysis, Multiple Correspondence Analysis. Giriş Öz-bakım, Dorothea E. Orem tarafından 1959 yılında geliştirilerek Bireyin sağlığını, yaşamını ve iyilik halini korumak için gerekli becerileri doğru zamanlamayla başlatması ve uygulaması olarak tanımlanmaktadır. (Akduman, Bolışık, Sönmez, 2004). Öz-bakım gücü ise, bir bireyin hayatını sağlıklı ve iyi bir şekilde sürdürebilmek adına öz-bakım aktivitelerini uygulaması ve sağlığını daha iyiye götüren alışkanlıklarını ömrü boyunca sürdürebilmesidir. Ayrıca öz-bakım gücü bir bireyin sağlıklı alışkanlıklarını geliştirir ve varsa kronik hastalıklarıyla daha iyi mücadele etmesini sağlar. Öz-bakımda hedef bireyin kendi sağlığına ilişkin tüm sorumlulukları almasını sağlamaktır (Orem, 1995; Callaghan, 2006; Owens, 2007). İnsan, fizyolojik, psikolojik ve sosyal bir varlık olup, bireyin öz bakımı çocukluktan ileri yaşlara doğru gelişim göstererek değişmektedir. Bu değişim; bireyin sağlık durum, eğitimi, yaşam deneyimleri, yaşadığı toplumun kültürü, günlük yaşamda olanakları kullanabilmesi gibi faktörlere bağlıdır (Kara, 2001). İnsanların öz- bakım ihtiyaçlarını karşılama tarzları içgüdüsel olmaktan çok, kökeninden kaynaklanan öğrenilmiş bir davranış tutumuyla ilgilidir. Öğrenme bir çevrede oluştuğundan, bireyler büyüme ve gelişme düzeylerine göre ne yapıp yapamayacaklarını zaman içinde öğrenirler. Dolayısıyla kendi kendilerine bazı sorunların üstesinden gelmede ve harekete geçirmede çeşitli davranış şekilleri ortaya koyarlar (Nahçivan, 1993). Öz-bakımda temel amaç; bireyin kendi sağlığına ilişkin tüm sorumlulukları yerine getirmesini sağlamaktır (Fadıloğlu, 2003). İnsan temel gereksinimlerini etkili şekilde karşıladığı zaman öz-bakım, sağlığı ve iyiliği destekler (Bakoğlu, Yetkin, 2000). Kısaca, sağlık ile öz-bakım arasında sıkı bir ilişki vardır. Öz-bakım yerine getirildiğinde sağlıklı ve mutlu bir yaşamın oluşmasına katkı sağlanacaktır (Parissopoulos, Kotzabassaki, 2004). Üniversite dönemi belirgin psikolojik ve sosyal farklılıkların, olumlu ve olumsuz tüm duyguların yoğun ve bütün tepkilerin daha fazla yaşandığı dönemdir (Kulaksızoğlu, 2001). Karakurt ve arkadaşlarının (2009) sağlık yüksekokulu öğrencileriyle yaptıkları bir çalışmada öğrencilerin okudukları sınıf, alkol kullanma durumları ile öz-bakım gücü puan ortalamaları arasında istatistiksel anlamlı bir fark bulunmuş ve öğrencilerin öz-bakım gücü puan ortalamalarının yüksek olduğu belirlenmiştir. Ergin ve arkadaşlarının (2011) tıp fakültesi öğrencileriyle yaptıkları başka bir çalışmada ise yaşam doyumu ile öz-bakım gücü arasında anlamlı bir ilişki olduğu saptanmıştır. Ayrıca sigara içme durumu, gelir düzeyi, kronik hastalık olup olmama durumu ile öz-bakım gücü arasında da anlamlı bir ilişki olduğu ortaya konulmuştur. Meslek yüksekokulu öğrencileriyle yapılan bir çalışmada da, kız öğrencilerin, sosyal güvencesi olan, kendine ait odası olan öğrencilerin öz-bakım gücü puan ortalaması anlamlı düzeyde yüksek bulunmuştur. Sigara içme durumlarına göre öz-bakım gücü arasında anlamlı fark olduğu, alkol kullanan öğrencilerin öz-bakım gücü puan ortalamalarının arada bir alkol kullanan ve bırakanlarınkinden anlamlı düzeyde yüksek olduğu tespit edilmiştir.

3 Social Sciences Research Journal, Volume 4, Issue 3, 1-10 (September 2015), ISSN: (Ünalan ve ark., 2006). Akduman ve arkadaşlarının (2009) mesleki eğitim ve çıraklık merkezinde eğitim gören ergenlerin öz-bakım gücünün incelenmesi adlı çalışmasında ise araştırmaya katılan ergenlerin, öz-bakım gücü ile ailelerinin gelir düzeyi arasında anlamlı bir ilişki olduğu ve alkol kullanma ile öz-bakım gücü arasında istatistiksel açıdan anlamlı bir fark olduğu saptanmıştır. Süzek ve Çakmak ın (2004) Muğla sağlık yüksekokulu öğrencileri ile yaptıkları çalışmada da öğrencilerin barındıkları ortam, bağlı oldukları sosyal-güvence ile özbakım gücü arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olduğu ortaya konmuştur. Tüm bu çalışmalarda göstermektedir ki, öğrencilerin öz-bakım güçlerini; yaşadıkları ortam, sigara ve alkol kullanıp kullanmamaları, yaşadıkları yerde kendilerine ait bir oda bulunup bulunmaması ve ailelerinin ortalama aylık gelirleri, sahip oldukları sosyal güvence, gibi sosyo-demografik özellikler öz-bakım gücünü etkileyebilir. Dolayısıyla öğrencilerin özbakımı yerine getirmede sağlıklarına verdikleri değerle ilgili olarak gösterdikleri tutum ve davranışlar önem kazanmaktadır. Üniversite öğrencilerinin öz-bakım becerilerini yerine getirme durumlarını belirlemek ve etkileyen faktörleri ortaya koymak amacıyla istatistiksel tekniklerle araştırıldığı çalışmamız Dumlupınar Üniversitesi İ.İ.B.F öğrencilerinin öz bakım becerilerinin belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. Gereç ve Yöntem Araştırma, Dumlupınar Üniversitesi İ.İ.B.F farklı bölümlerinde okuyan 400 öğrenciye Ekim- Aralık 2014 tarihleri arasında anket formu aracılığı ile uygulanmıştır. Araştırma Sousa ve arkadaşlarının 2010 yılında geliştirdikleri, 15 maddeden oluşan Öz- Bakım Gücü Ölçeğinin Türkçeye uyarlanmasıyla yapılmıştır. Bu ölçek, 1 den 5 e kadar Tamamen Katılmıyorum, Tamamen Katılıyorum şeklinde puanlanan Likert tipinde bir ölçektir. Araştırmadan elde edilen veriler SPSS ve LISREL paket programı kullanılarak açıklayıcı faktör analizi, doğrulayıcı faktör analizi ve çoklu uyum analizi ile incelenmiştir. Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA), Açıklayıcı Faktör Analizi(AFA) modelinin doğal bir uzantısıdır (Lee, 2007). Uygulamalı araştırmalarda, faktör analizi genellikle, çok maddeli ölçme araçlarının psikometrik değerlendirmesi için kullanılmaktadır (Floyd, Widaman, 1995). AFA genellikle, bir tanımlayıcı veya açıklayıcı süreç iken, DFA belirlenen faktörler arasında yeterli düzeyde ilişkinin olup olmadığını, hangi değişkenlerin hangi faktörlerle ilişkili olduğunu, faktörlerin birbirinden bağımsız olup olmadığını, faktörlerin modeli açıklamakta yeterli olup olmadığını sınamak için kullanılır (Özdamar, 2004). DFA gözlenen değişkenler (maddeler) arasındaki ilişkileri hesaplamakta ve bir değişkenler kümesi için gizil değişkenleri belirlemede kullanılmaktadır (Brown, 2006). Bir ölçek gelişiminde açıklayıcı bir adım olarak öncelikle AFA kullanılırken, AFA da tanımlanan yapının yeni bir örnekte çalışıp çalışmadığını sınamak için DFA kullanılabilir (Harrington, 2009). Uyum Analizi son yıllarda kategorik verilerin analizinde sıklıkla kullanılmaktadır. Bir çok veri matrisine uygulanabilen bu yöntem daha çok iki kategorik değişkenin yer aldığı iki yönlü çapraz tabloların analizinde kullanılmaktadır. Bu analiz değişkenler arasındaki inertia (hareketsizlik) değerlerinden yararlanarak değişkenler arasındaki ilişkiyi inceler. Uyum Analizi değişkenlerin ve düzeylerinin birlikte değişimlerini koordinat ekseninde görüntüleyerek çözüme ulaşılmasını sağlar (Aşan, 1999). Uyum Analizi nde yer alan satır ve sütunlar arasındaki ilişkiler hakkındaki matematiksel işlemler Hirschfeld tarafından 1935 te tanıtılmıştır lı yıllarda Jean-Paul Benzécri tarafından Uyum Analizi grafiksel gösterime yaygınlaştırılmıştır. Uyum Analizi özellikle sosyal bilimle alanında yaygın olarak kullanılmaktadır (Greenacre, 1994). Bu yöntem, Ki-kare analizi ve log-linear analiz ile birlikte değerlendirildiğinde ayrıntılı bilgi elde edilemeyen verilerden elde edilen sonucun grafiksel olarak yorumlanmasına imkan tanır (Yılmaz, 1996).

4 Social Sciences Research Journal, Volume 4, Issue 3, 1-10 (September 2015), ISSN: Bulgular Açıklayıcı Faktör Analizi (AFA) sonucunda 15 maddeden oluşan öz bakım gücü ölçeği, OS (Öz bakım gücü Sahipliği), OG (Öz-bakım gücünü Geliştirebilme yetisi) ve OA (Öz-bakım gücü Alışkanlığı) olmak üzere üç faktörde toplanmıştır. Üç faktör için toplam varyans açıklama oranı % ve bu faktörlere ait genel Cronbach s α değeri olarak belirlenmiştir. AFA sonuçları Tablo 1. de verilmiştir. Tablo 1 Özbakım için AFA ve Cronbach s α Değerlerine Ait Sonuçlar. Faktörler/Maddeler Faktör Yükü OS O1. Değişen koşullar altında sağlıklı kalabilmek için gerekli düzenlemeleri yaparım O2. Hareketliliğim azalırsa gerekli düzenlemeleri yaparım O3. Gerekli olduğunda sağlıklı kalabilmek adına yeni öncelikler belirleyebilirim O5. Kendime daha iyi bakabilmek için yeni yollar ararım O10. Düzenli olarak, beni sağlıklı kılan şeyleri hayatımda daha etkin kılmak için çaba gösteririm OG O7. Yeni bir ilaç kullanmam gerektiğinde kendime daha iyi bakabilmek için ilacın yan etkileriyle ilgili bilgi toplarım O8. Geçmişte sağlığımı düzeltmek için çeşitli alışkanlıklarımı bıraktım O12. Sağlığım tehdit altına girdiğinde bu durumla ilgili ihtiyaç duyduğum bilgiye erişebilirim O13. Kendime bakamadığım zaman yardım isteyebilirim OA O4. Genellikle kendime gerektiği şekilde ilgi gösterecek kadar enerjim yoktur O11. Genellikle günlük işlerim arasında kendime ayıracak vakit bulamam O14. Genellikle kendim için zamanım olmaz O15. Genellikle kendime istediğim gibi bakamıyorum Öz Değer Varyans Açıklama(%) AFA için geliştirilen DFA analizi için hipotezler aşağıdaki gibi verilmiştir. : Öğrencilerin OS si ile OG si arasındaki ilişki anlamlıdır. : Öğrencilerin OS si ile OA si arasındaki ilişki anlamlıdır. : Öğrencilerin OG si ile OA si arasındaki ilişki anlamlıdır. Bu hipotez testlerine ait gerçekleştirilen Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) sonuçları ise Şekil 1 ve Tablo 3. te verilmiştir.

5 Social Sciences Research Journal, Volume 4, Issue 3, 1-10 (September 2015), ISSN: Şekil 1 Doğrulayıcı Faktör Analizi Sonuçları Kurulan modellerin istatistiksel açıdan anlamlılığının test edilmesinde birçok kriter söz konusudur. Bu kriterlerden biri olan Ki-Kare değerinin serbestlik derecesine bölünmesiyle elde edilen değer (140.54/62=2.266) kritik değer olarak kabul edilen 3 değerinden küçüktür. Bunun dışındaki diğer kriterler Tablo 2. de verilmiştir. Şekil 1 incelendiğinde, öz-bakım gücü sahipliği (OS) üzerinde en etkili değişkenin, 0.68 lik katsayı ile düzenli olarak beni sağlıklı kılan şeyleri hayatımda daha etkin kılmak için çaba gösteririm değişkeni olduğu, öz-bakım gücünü geliştirebilme yetisi (OG) üzerinde en etkili değişkenin 0.63 lük katsayı ile sağlığım tehdit altına girdiğinde bu durumla ilgili ihtiyaç duyduğum bilgiye erişebilirim değişkeni olduğu ve öz-bakım gücü alışkanlığı (OA) üzerinde en etkili değişkenin, 0.79 luk katsayı ile genellikle kendim için zamanım olmaz değişkeni olduğu belirlenmiştir. Öz-bakım gücü sahipliği ile öz-bakım gücünü geliştirebilme yetisi arasında 0.78 lik katsayı ile pozitif yönlü güçlü bir ilişki olduğu, öz bakım gücü sahipliği ile öz-bakım gücü alışkanlığı arasında 0.31 lik katsayı ile pozitif yönlü zayıf bir ilişki olduğu ve öz-bakım gücünü geliştirebilme yetisi ile öz-bakım gücü alışkanlığı arasında 0.25 lik katsayı ile pozitif yönlü zayıf bir ilişki olduğu da görülmektedir.

6 Social Sciences Research Journal, Volume 4, Issue 3, 1-10 (September 2015), ISSN: Tablo 2 Kurulan Modeller İçin Uyum Kriterlerine Ait Değerler. Uyum Kriterleri Mükemmel uyum Kabul edilebilir uyum Model RMSEA 0 < RMSEA < RMSEA NFI 0.95 NFI < NFI CFI 0.97 CFI CFI SRMR 0 SRMR < SRMR GFI 0.95 GFI GFI AGFI 0.90 AGFI AGFI (Kaynak: Schermelleh-Engel, Moosbrugger, Müller 2003). Tablo 2 incelendiğinde tüm kriterlerin istatistiksel açıdan kabul edilebilir bir uyum gösterdiği görülmektedir. Tablo 3 Standartlaştırılmış Parametre Tahminleri, t Değerleri ve Alternatif Hipotezler Hipotezler Yollar Standartlaştırılmış t Sonuçlar Parametre Tahminleri Değerleri H 1 (OS) (OG) * Kabul Edildi H 2 (OS) (OA) * Kabul Edildi H 3 (OG) (OA) * Kabul Edildi *p<0,05 Tablo 3. ten de görüleceği üzere kurulan tüm hipotezler %5 Anlam seviyesinde kabul edilmiştir. Dolayısıyla (OS-OG), (OS-OA) ve (OG-OA) faktörleri arasındaki ilişkinin istatistiksel olarak anlamlı olduğu söylenebilir. Çalışmada yer alan demografik özelliklere ait çoklu uyum analizi sonuçlarına ait bulgular Şekil 2. de verilmiştir. Şekil 2 Çoklu Uyum Analizi Sonuçları

7 Social Sciences Research Journal, Volume 4, Issue 3, 1-10 (September 2015), ISSN: Çoklu uyum analizi sonuçlarının yer aldığı Şekil 2 incelendiğinde, öz-bakım becerisi yüksek olan öğrencilerin genellikle özel yurtta kalan, sigara içmeyen, alkol kullanmayan, kendine ait özel bir odası olan, ailesinin aylık geliri ortalama TL olan, haftada 1 ya da iki kez 30 dakikadan az egzersiz yapan bayan öğrenciler olduğu görülmektedir. Öz-bakım puanı orta ve yüksek olan öğrencilerin cinsiyete göre yaşam alanı ve sigara içme durumlarına ilişkin histogramlar Şekil 3. de verilmiştir. Şekil 3 Öz- Bakım Puan Ortalamaları Orta ve Yüksek Olan Öğrencilerin Cinsiyete Göre Yaşam Alanları ve Sigara İçme Durumları Şekil 3 incelendiğinde öz-bakım puanları orta ve yüksek olan erkek öğrencilerin genellikle kirada arkadaşlarıyla, bayan öğrencilerin ise özel yurtta yaşadıkları görülmektedir. Öz-bakım puanları yüksek olan erkek ve bayan öğrencilerin genellikle sigara kullanmadıkları söylenebilir. Ayrıca göre bayan öğrencilerin erkek öğrencilere göre öz-bakım puanlarının daha yüksek olduğu söylenebilir. Bu sonuçlar çoklu uyum analizinden elde edilen sonuçlar ile de örtüşmektedir.

8 Social Sciences Research Journal, Volume 4, Issue 3, 1-10 (September 2015), ISSN: Tartışma ve Sonuç Bu çalışmada üniversite öğrencilerinin öz-bakım becerilerini yerine getirme durumlarını belirlemek ve etkileyen faktörleri ortaya koymak amacıyla AFA, DFA ve Çoklu Uyum Analizi uygulanmıştır. Açıklayıcı faktör analizi sonucunda öz-bakım gücü ölçeği öz-bakım gücü sahipliği, öz-bakım gücünü geliştirebilme yetisi ve öz-bakım gücü alışkanlığı olmak üzere üç faktörde toplanmıştır. Doğrulayıcı faktör analizi ile faktörlerle değişkenler arasındaki ilişki ortaya konulmuş ve en güçlü ilişkinin öz-bakım gücü sahipliği ile öz-bakım gücünü geliştirebilme yetisi arasında 0.78 lik katsayı ile pozitif yönlü güçlü bir ilişki olduğu belirlenmiştir. Çalışmamızda bayan öğrencilerin öz-bakım beceri puanlarının erkek öğrencilere göre daha yüksek çıktığı görülmüştür. Benzer şekilde Ünalan ve ark. (2006) yapmış oldukları çalışmada kız öğrencilerin öz-bakım beceri puanları erkeklere göre daha yüksek bulunmuştur. Ayrıca Sağlık yüksekokulu öğrencileriyle yapılan bir çalışmada da bayan öğrencilerin öz-bakım gücü puanlarının daha yüksek çıktığı belirlenmiştir (Altun ve ark., 1999). Çalışmanın sonucuna paralel olarak, Nahçivan ın (2004) yılında sağlıklı gençlerde yaptığı çalışmasında da özbakım beceri puanı kızların daha yüksek çıkmıştır. Kız öğrencilerin öz-bakım beceri puanlarının daha yüksek olmasının sebebini, fiziki durumu daha güzel kılma, daha estetik görünme, herkes tarafından beğenilme güdüsü ve sağlıklı görünme durumu oluşturabilir. Erkek öğrencilerin ise hayatın akışı içinde üstlendikleri bir takım sorumluluklardan dolayı bayan öğrencilerden daha fazla bedensel çalışmalara maruz kalma gibi nedenlere bağlı olarak, öz-bakımlarını ihmal ettikleri dolayısıyla öz-bakım beceri puanlarının yaşam tarzlarına bağlı olarak da düşük çıktığı söylenebilir. Öz-bakım becerisi yüksek olan öğrencilerin genellikle özel yurtta kalıp kendine ait bir odası olan bayan öğrenciler olduğu görülmektedir. Çalışmanın sonucuna paralel olarak, Ünalan ve arkadaşlarının (2006) da yaptıkları bir çalışmada yurtta kalan öğrencilerin öz-bakım puanlarının yüksek bulunduğu saptanmıştır. Benzer şekilde, Karakurt ve arkadaşlarının (2009) sağlık yüksekokulu öğrencileriyle yaptıkları çalışmada yurtta kalan öğrencilerin özbakım gücü puanları yüksek bulunmuştur. Yurt yaşam alanında farklı kültüre sahip olan öğrenciler birbirlerinden etkilenerek öz-bakıma ilişkin olumlu davranışlar geliştirebilirler. Süzek ve arkadaşlarının (2004) ortaya koydukları çalışmada ise bizim çalışmamızdan farklı olarak kendi evinde kalan öğrencilerin öz-bakım puanlarının en yüksek, kredi yurtlar kurumuna bağlı yurtlarda kalan öğrencilerin ise puan ortalamalarının düşük olduğu sonucuna varılmıştır. Çalışmalar arasındaki farklılıklar öğrencilerin kalmış oldukları yurtların fiziksel imkanlarının değişkenlik göstermesiyle ilişkili olabilir. Çalışmada sigara içmeyen bayan öğrencilerin erkek öğrencilere göre öz-bakım beceri puanlarının daha yüksek çıktığı görülmüştür. Chalmers ve arkadaşlarının (2002) hemşirelik öğrencileriyle yaptıkları bir çalışmada sigara kullanmayan öğrencilerin kullananlara göre sporlarına, beslenmelerine dikkat ettikleri, stresle mücadele edip, sağlıklarını daha iyi koruma altında tuttukları ifade edilmiştir. Benzer şekilde Ergin ve arkadaşlarının (2011) yılında yapmış oldukları çalışmada sigara kullananlarda öz-bakım gücü puanı daha düşük bulunmuştur. Akduman ve arkadaşlarının (2004) çalışmalarında da sigara kullanma durumu ve sıklığı ile öz-bakım gücü puanları arasında istatistiksel açıdan anlamlı fark olduğu, sigara kullananlarda öz-bakım gücü puanının daha düşük olduğu sonucuna varılmıştır. Ünalan ve arkadaşları (2006) da günde 1 paketten az sigara içen öğrencilerin öz-bakım gücü puan ortalamalarının, günde 1 paket ve daha fazla içenlerinkinden anlamlı düzeyde yüksek bulmuşlardır. Zararlarının neredeyse tüm toplumda çok iyi bilindiği sigaranın, öz-bakımı olumsuz yönde etkilediği dolayısıyla da insan sağlığını tehdit altına aldığı söylenebilir.

9 Social Sciences Research Journal, Volume 4, Issue 3, 1-10 (September 2015), ISSN: Bu sonuçlar doğrultusunda; Üniversite öğrencilerinin öz-bakım becerilerinin daha iyi hale getirebilmek ve öz-bakım güçlerini olumsuz etkileyen sebeplerin önüne geçebilmek adına, üniversitelerde sosyal aktivitelere ve akademik kulüp çalışmalarına yer verilmesinin faydalı olacağı, öğrencilerin sosyal ve spor faaliyetlerine katılımının sağlanmasının yararlı olacağı söylenebilir. Üniversitelerin Tıp Fakülteleri veya diğer sağlık kuruluşları tarafından, öğrencilere öz-bakım becerisinin önemini anlatan seminerlerin verilmesinin ve bu eğitimlerin sürekliliğinin sağlanmasının faydalı olacağı söylenebilir. Üniversite yönetimleri tarafından sigaraya karşı üst düzeyde mücadele verilerek ve öncelikle örnek teşkil etmesi için üniversite personeli tarafından yasakların uygulanması sağlanabilir. Sigara yasağının yasalarca yasak olduğu bölgelerde belli zamanlarda denetleme yapılabilir. Ayrıca öğrencilere belli aralıklarla sigaranın zararlarına ve bırakılmasına ilişkin seminerler verilebilir. Kaynaklar Akduman, S., Bolışık, B., Sönmez, S. (2004). Sağlıklı ergenlerin öz-bakım güçlerinin incelenmesi. Hemşirelik Forumu Dergisi, 7(1), Akduman S., Yılmaz, E., Dağdeviren, Z., Dinçer, Ş. (2009). Mesleki Eğitim ve Çıraklık Merkezinde Eğitim Gören Ergenlerin Öz-Bakım Gücünün İncelenmesi. ADÜ Tıp Fakültesi Dergisi, 10(3), Altun, İ., Özdemir, S., Ersay, N. (1999). Sağlık yüksekokul öğrencilerinin kişisel değerlerinin öz-bakım güçlerine etkisi. VII. Ulusal Hemşirelik Kongresi Bildirileri, Aşan Z. (1999). Çok Boyutlu Kontenjans Tablolarında Loglinear ve Correspondence Analizinin Birlikte Kullanımı ve Bir Uygulama. Anadolu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora tezi, Eskişehir. Bakoğlu E, Yetkin A., (2000). Hipertansiyonlu hastaların öz-bakım gücünün değerlendirilmesi. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 4(1), Brown, T.A. (2006). Confirmatory Factor Analysis for Applied Research. The Guilford Press, Newyork, 475. Callaghan, D.M. (2006). Basic conditioning factors influences on adolescents healty behaviors, self efficacy, and self-care. Issues in Comrehensive Pediatric Nursing, 29(4), Chalmers, K., Sequire, M., Brown, J. (2002). Tobacco use and baccalaureate nursing students: a study of their attitudes, beliefs and personal behaviours. Journal of Advanced Nursing, 40(1), Ergin, A., Hatipoğlu, C., Bozkurt, A.İ., Bostancı, M. (2011). Tıp Fakültesi Öğrencilerinin Yaşam Doyumu ve Öz-Bakım Gücü Düzeyleri ve Etkileyen Faktörler. Pamukkale Tıp Dergisi, 4(3), Fadıloğlu, Ç. (2003). Kronik Hastalıklar. II. Ege Dahili Tıp Günleri Kronik Hastalıklarda Bakım II. Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri, 1-34, İzmir. Floyd, F.J., Widaman, K.F. (1995). Factor analysis in the development and refinement of clinical assesment instruments. Psychological Assessment, 7, Greenacre J. M. (1994). Correspondence Analysis and its Interpretation. Correspondence analysis in the Social Sciences, Academic Pres, 3-22, London. Harrington, D. (2009). Assessing Confirmatory Factor Analysis Fit and Model Revision. Confirmatory Factor Analysis. 1 st ed. New York : Oxford Press, Kara, B. (2001). Öz-Bakım tanımı ve kavramsal yönü. Sendrom, 13(7),

10 Social Sciences Research Journal, Volume 4, Issue 3, 1-10 (September 2015), ISSN: Karakurt, P., Hacıhasanoğlu, R., Yıldırım, A. (2009). Sağlık Yüksekokulu Öğrencilerinin Sosyo-Demografik Özelliklerinin Öz-Bakım Güçlerine Etkisi. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, Cilt:4, Sayı:12, Kulaksızoğlu, A. (2001). Ergenlik Psikolojisi. 4. Baskı. Remzi Kitabevi, 32-36, İstanbul. Lee, Y.S. (2007). Structural Equation Modeling: A Bayesian Approach. John Wiley and Sons, Ltd, England, 432. Nahçivan, N. (1993). Sağlıklı Gençlerde Öz-bakım Gücü ve Aile Ortamının Etkisi, Doktora Tezi. İ.Ü. Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Anabilim Dalı, İstanbul. Nahçivan, N.Ö. (2004). Turkish Language Equivalence of the Exercise of Self- Care Agency Scale. Western Journal of Nursing Research, 26(7), Orem, D.E. (1995). Nursing: Concepts of Practice.5th edn. St Louis, MO: Mosby. Owens, B. B. (2007). Self-care agency, health promoting lifestyle, and satisfaction with life in postmenopausal women who mall walk. Medsur Nursing, 16(6), Özdamar, K. (2004). Tabloların Oluşturulması, Güvenilirlik ve Soru Analizi. Paket Programlarla İstatistiksel Veri Analizi-1, 5 th ed. Kaan Kitabevi, Parissopoulos S., Kotzabassaki S. (2004). Orem s Self- Care Theory, transactional analysis and the management of elderly rehabilitation. ICUS & Nursing Web Journal, (17), 11. Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H., Müller, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Test of significance and descriptive goodness of-fit measures. Methods of Psychological Research- Online, 8(2), Süzek, H., Çakmak, O. (2004). Muğla Sağlık Yüksekokulu Öğrencilerinin Sosyo-Demografik Özelliklerinin Öz-Bakım Güçlerine Etkisinin Belirlenmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, ISSN: , Ünalan, D., Şenol, V., Öztürk, A. (2006). Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Öz-Bakım Gücü Düzeylerinin Belirlenmesi. İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 13(2), Yılmaz, V. (1996). Türkiye deki İntiharlara İlişkin Kategorik Verinin Log Linear Modellerle Analizi. Osmangazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Eskişehir.