T.C. MĠLLÎ EĞĠTĠM BAKANLIĞI MAKĠNE TEKNOLOJĠSĠ ÜÇ BOYUTLU KATI MODELLEME

Transkript

1 T.C. MĠLLÎ EĞĠTĠM BAKANLIĞI MAKĠNE TEKNOLOJĠSĠ ÜÇ BOYUTLU KATI MODELLEME Ankara, 2014

2 Bu modül, mesleki ve teknik eğitim okul/kurumlarında uygulanan Çerçeve Öğretim Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya yönelik olarak öğrencilere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmıģ bireysel öğrenme materyalidir. Millî Eğitim Bakanlığınca ücretsiz olarak verilmiģtir. PARA ĠLE SATILMAZ. i

3 ĠÇĠNDEKĠLER AÇIKLAMALAR... v GĠRĠġ... 1 ÖĞRENME FAALĠYETĠ ÇĠZĠM PROGRAMLARI Üç Boyutlu Çizim Programları Programın Yüklenmesi Çizim Ekranı Çizim Ayarları Ekran Rengi Birimler Grid (Izgara) Snap UYGULAMA FAALĠYETĠ ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖĞRENME FAALĠYETĠ TASLAK ÇĠZĠM KOMUTLARI Taslak OluĢturma (Sketch) Çizgi (Line) Line Komutunu Kullanırken Dikkat Edilecek Hususlar Çizilen Çizginin Uzunluğunu DeğiĢtirme Line Komutu Ġle Yay Çizimi Eksen Çizgisi (Centerline) Daire (Circle) Circle Üç Noktadan Geçen Daire Çizimi (Perimeter Circle) Yaylar (Arc) Merkez Noktası Verilen Yay Çizimi (Centerpoint Arc) Teğet Yay Çizimi (Tangent Arc) Üç Noktadan Geçen Yay Çizimi (3 Point Arc) Dikdörtgen (Rectangle) KöĢe Noktaları VerilmiĢ Dikdörtgen Çizimi (Corner Rectangle) Merkez ve KöĢe Noktası Ġle Dikdörtgen Çizimi (Center Rectangle) Üç KöĢe Noktası Ġle Dikdörtgen Çizimi (3 Point Corner Rectangle) Merkez 2 KöĢe Noktası Ġle Dikdörtgen Çizimi (3 Point Center Rectangle) Paralel Kenar Çizimi (Paralelogram) Kanal (Yuva) OluĢturma (Slot) Düz Kanal OluĢturma (Straight Slot) Merkez Noktası Ġle Düz Kanal OluĢturma (Centerpoint Straight Slot) Üç Noktadan Geçen Yay Ġle Kanal OluĢturma (3 Point Arc Slot) Merkez, BaĢlangıç ve BitiĢ Noktası VerilmiĢ Yay Ġle Kanal OluĢturma ( Centerpoint Arc Slot) Çokgenler (Polygon) Elips (Ellipse) Kısmi Elips (Partial Ellipse) Parabol Eğrisi (Parabola) Eğri (Spline) ii

4 Denklemler Ġle Eğri Çizimi (Equation Driven Curve) Yüzeyde Eğri Çizimi (Spline On Surface) Yazı (Text) Nokta (Point) Üç Boyutlu Taslak OluĢturma (3D Sketch) Pah Kırma (Sketch Chamfer) Kavis -Yuvarlatma (Sketch Fillet) Budama (Trim Entities) Toplu Budama (Power Trim) KöĢe OluĢturma (Corner) Ġçerden Kırp (Trim Away Ġnside) DıĢardan Kırp (Trim Away Outside) En Yakınına Kadar Buda (Trim to Closest) Uzatma (Extend Entities) Nesne Ġz DüĢümü (Convert Entities) Ġki Boyutlu Nesnelerin Ġz DüĢümlerinin Bir Düzlem Üzerine DüĢürülmesi Katı Modellerin Ġz DüĢümlerinin Bir Düzlem Üzerine DüĢürülmesi Katı Model Ġz DüĢümlerinin Yüzey Üzerine DüĢürülmesi KesiĢim Eğrisi (Intersection Curves) Öteleyerek Çoğaltma (Offset Entities) Aynalama (Mirror Entities) Dinamik Aynalama (Dynamic Mirror) Çoğaltma (Sketch Pattern) Dairesel Çoğaltma (Circular Sketch Pattern) Doğrusal Çoğaltma (Linear Sketch Pattern) TaĢıma (Move Entities) Kopyalama (Copy Entities) Döndürme (Rotate Entities) Ölçeklendirme (Scale Entities) Sündürme (Stretch Entities) Akıllı Ölçülendirme (Smart Dimension) Kısıtlama- Geometrik ĠliĢki Atama (Sketch Relations) ĠliĢki Atamada Dikkat Edilecek Hususlar Nesne Kenetleme Modları (Quick Snap) Taslak Çizim OluĢturulurken Dikkat Edilecek Hususlar Kısayol TuĢları UYGULAMA FAALĠYETĠ ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖĞRENME FAALĠYETĠ ÜÇ BOYUT KATI MODELLEME Referans Elemanlarının Atanması (Reference Geometry) Düzlem (Plane) Eksen Atama (Axis) Koordinat Sistemi (Coordinate System) Nokta YerleĢtirme (Point) Montaj ĠliĢkisi EĢleĢtirme Referansı (Mate Reference) Katı Modelleme Komutları iii

5 Kalınlık Vererek Katı Model OluĢturma (Extruded Boss/Base) Katıları Kalınlık Vererek Birbirinden Çıkarma (Extruded Cut) Döndürerek Katı OluĢturma (Revolved Boss/Base) Döndürerek Çıkarma (Revolved Cut) Yol Kullanarak Katı OluĢturma (Swept Boss/Base) Yol Kullanarak Çıkarma (Swept Cut) Yüzeyler Arasında Katı OluĢturma (Loft Boss/Base) Yüzeyler Arasında Çıkarma (Loft Cut) Katılarda Kavis OluĢturma (Fillet) Katılarda Pah OluĢturma (Chamfer) Doğrusal-Dikdörtgensel Çoğaltma (Linear Pattern) Dairesel Çoğaltma (Circular Pattern) Katıları Aynalama (Mirror) Eğrisel Yol ile Çoğaltma (Curve Driven Pattern) Taslak Çizime Uygun Çoğaltma (Sketch Driven Pattern) Tablo Değerleri ile Çoğaltma (Table Driven Pattern) Doldurarak Çoğaltma (Fill Pattern) Destek-Feder (Rib) Yüzeylere Eğim Verme (Draft) Katılara Et Kalınlığı Verme (Shell) Kubbe OluĢturma (Dome) Sarmalama (Wrap ) Katı Modeli Parçalara Ayırma (Split) Delik Sihirbazı (Hole Wizard) Esnek Deformasyon (Flex) Girinti OluĢturma (Ġndent) BileĢenleri BirleĢtir (Join) BirleĢtir (Combine) Gövdeleri TaĢı/Kopyala (Move /Copy/Bodies) Katı Yüzey Silme (Delete Solid /Surface) Yüzey TaĢıma (Move Face ) Deformasyon-ġekil DeğiĢtirme (Deform) Katı Model OluĢturulurken Dikkat Edilecek Hususlar UYGULAMA FAALĠYETĠ ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME MODÜL DEĞERLENDĠRME CEVAP ANAHTARI KAYNAKÇA iv

6 AÇIKLAMALAR AÇIKLAMALAR ALAN Makine Teknolojisi/Teknolojileri DAL/MESLEK Bilgisayarlı Makine Ġmalatı MODÜLÜN ADI Üç Boyutlu Katı Modelleme Makine imalatındaki parçaların ara kesitleri, komple MODÜLÜN TANIMI ve detay resimlerinin çizilmesi ile ilgili bilgi ve becerilerin kazandırıldığı bir öğrenme materyalidir SÜRE 40/24 ÖN KOġUL Üç boyutlu katı modelleme modülünü almak için iki boyutlu CAD dersinin modüllerini almıģ olmak YETERLĠK Bilgisayarda üç boyutlu katı modelleme yapmak Genel Amaç Uygun ortam ve araç gereçler sağlandığında bilgisayarda üç boyutlu katı modelleme yapabileceksiniz. Amaçlar MODÜLÜN AMACI 1. Üç boyutlu çizim programının çizim ekranını ayarlayabileceksiniz. 2. Taslak çizim komutlarını kullanarak taslak çizim yapabileceksiniz. 3. Üç boyutlu katı modelleme yapabileceksiniz. Ortam: CAD laboratuvarı (bilgisayar laboratuvarı), EĞĠTĠM ÖĞRETĠM Donanım: CAD çizim programı, çizilmiģ resimler, CAD ORTAMLARI VE ders kitabı, projeksiyon, tepegöz, örnek modeller, çeģitli DONANIMLARI ölçme ve kontrol aletleri Modül içinde yer alan her öğrenme faaliyetinden sonra verilen ölçme araçları ile kendinizi değerlendireceksiniz. ÖLÇME VE Öğretmen modül sonunda ölçme aracı (çoktan seçmeli DEĞERLENDĠRME test, doğru-yanlıģ testi, boģluk doldurma vb.) kullanarak modül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek sizi değerlendirecektir. v

7 GĠRĠġ GĠRĠġ Sevgili Öğrenci, Modern ve geliģmiģ toplumların temelini sanayileģme oluģturmaktadır. Günümüzde teknoloji son hızla ilerlemekte ve buna paralel olarak da sanayileģme artmaktadır. Ülkemiz de bu teknolojik geliģmelere ayak uydurmaya çalıģmakta ve teknolojiyi biraz geriden de olsa takip etmektedir. Bugün ve gelecekte sanayileģmiģ ve modernleģmiģ toplumlar içerisinde kendi ülkemizi ve bireylerini de görebilmek için teknolojik çalıģmalara önem verilmeli ve sanayileģmeye yönelik etkin adımlar atılmalıdır. Ülkemizde makine alanındaki sanayileģmeye yönelik geliģmelerin temelini CAD/CAM sistemlerinin oluģturduğunu söyleyebiliriz. Bilgisayar destekli tasarımın (CAD) öneminin her geçen gün arttığı ve bu alanda yazılmıģ programların sürekli olarak yenilendiği günümüzde bu konulara kayıtsız kalmak mümkün değildir. Bilgisayar destekli tasarım sayesinde makine tasarım ve resimlendirme süreleri oldukça kısaltılmaktadır. Hızla ilerleyen ekonomik geliģmeler ve endüstriyel iliģkiler, iģ dünyasında uzman personel istihdamını etkin hâle getirmiģtir. ĠĢletmeler her seviyede eğitilmiģ personele ihtiyaç duymaktadır. Üretim sektöründe de sadece CAD/CAM sistemlerinin olması yeterli değildir. Bu sistemleri verimli kullanacak kalifiye eleman ihtiyacı en az bu sistemler kadar önemlidir. Modülün amacı, uygun ortam ve araç gereçler sağlandığında CAD programlarını kullanarak bilgisayarda üç boyutlu katı modelleme yapabilmektir. Bu modülün hazırlanmasında üç boyutlu çizim programı kullanılmıģtır. Bu modülün sonunda, CAD programlarını kullanarak üç boyutlu katı modelleme yeteneğine sahip olabileceksiniz. 1

8 2

9 ÖĞRENME FAALĠYETĠ 1 ÖĞRENME FAALĠYETĠ 1 AMAÇ Bu faaliyette verilecek bilgiler doğrultusunda, gerekli ortam sağlandığında, üç boyutlu çizim programlarının çizim ekranlarını ayarlayabileceksiniz. ARAġTIRMA Çizimden önceki ekran ayarları ile elle çizimdeki kâğıt ayarlarını karģılaģtırınız. Bölgenizde bulunan sanayi kuruluģlarında kullanılan bilgisayar destekli çizim programlarını araģtırınız. 1. ÇĠZĠM PROGRAMLARI 1.1. Üç Boyutlu Çizim Programları Günümüzde üç boyutlu çizim ve tasarım için CAD programları kullanılmaktadır. CAD harfleri Ġngilizce Computer Aided Design (bilgisayar destekli tasarım) kelimelerinin baģ harflerinden oluģmaktadır. Nesnelerin bilgisayar ortamında üç boyutlu ve içi dolu olarak çizilmiģ hâline katı model denir. Katı modeller görüntü bakımından gerçek parçayı tam olarak ifade etmektedir. Katı modelleme iģlemlerini çeģitli CAD yazılımlarıyla yapmak mümkündür. CAD yazılımlarının temel çalıģma prensipleri birbirine oldukça benzer ancak çalıģma fonksiyonlarında farklılıklar gösterir. Bu yüzden bir parçanın modellemesi değiģik CAD yazılımlarıyla farklı biçimlerde yapılabilir. CAD programları ilk önce parçaların teknik resmini çizmek amacıyla kullanılmaya baģlanmıģtır. Günümüzde ise iki boyutlu çizim yapma, iki boyutlu çizimi üç boyutlu katı modele çevirme, ayrı ayrı çizilen katı modellerin montajını yapma, montajı yapılan parçaların animasyonunu görme ve çeģitli analizlerini yapma gibi iģlemlerde yaygın olarak kullanılmaktadır. Üç boyutlu çizim programları, her türlü makine, tesis, ürün tasarımında kullanıcının hızlı bir Ģekilde çizim yapmasını sağlar. Parasolid prensibinde çalıģtığı için yani kullanıcıya tasarımın her aģamasında müdahale Ģansı verdiği için modelin boyutlarının, ölçülerinin ve ayrıntılarının istenilen Ģekilde değiģtirilmesi imkân sağlar. Saniyelerle ölçülebilecek zaman dilimlerinde teknik resim alma ve montajların yapılmasını sağlar. YapılmıĢ olan tüm bu iģlemleri; IGES, DXF, DWG, SAT (ACIS), STL, STEP, VDA, VRML, parasolid dosyalarından kayıt veya transfer yapılabilir. 3

10 Tüm bu iģlemler sonucu oluģturulan dosyaların büyüklükleri diğer programlara nazaran çok daha az yer kaplamakta ve açılım iģlem zamanları çok kısa sürede olmaktadır. Montajların çok büyük olması bu özelliği etkilemez. Tasarımlarda foto gerçekçi görüntüler oluģturulabilir ve animasyonlar yapılabilir. Tasarlanan parçaların mukavemet analizleri yapılabilir. CAM kısımları ile parça veya kalıbın takım yolları çıkarabilir. Hazır kütüphaneleri ile standart makine ve kalıp elamanları kullanılabilir Programın Yüklenmesi CAD programının yüklenmesi için iģlem sırası Ģöyledir; Programı kurmak için "setup.exe" dosyası çalıģtırılır.bunun için dosyaya çift tıklanır. Resim 1.1: Kurulum dosyasının seçimi Bireysel" kısmı seçilip "Sonraki" butonuna basılır. Seri numarası yazılıp "Sonraki" butonuna basılır. Resim 1.2: Kurulum Ģifresinin yazılımı 4

11 "ġimdi kur" butonuna basılır. "Bitir" butonuna basılarak iģlem tamamlanır Çizim Ekranı Resim 1.3: Kurulum tamamlanması Masa üzerindeki program kısayoluna basılarak program açılır. Ekrana program arayüzü gelir. Buradan New butonuna ya da CTRL+N kısayol tuģlarına basılır. Ekrana New Document (Yeni Doküman) penceresi gelir. Resim 1.4: Çizim ekranı 5

12 Part: Ġki boyutlu çizim yapma ve iki boyutlu çizimi katı modele çevirmek için kullanılan kısımdır. Assembly: Birçok parçadan oluģan montaj modellemenin yapıldığı kısımdır. Drawing: Bir parça ya da montajın üç görünüģünü çıkarma, ölçülendirme vb. gibi iģlemlerin yapıldığı kısımdır. Resim 2.5: New SolidWorks Document penceresi Buradan Part (parça) kısmına çift tıklanarak ya da Part seçilip OK tuģuna basılarak çalıģma sayfası arayüzü ekrana getirilir. Bu arayüzde kullanılacak araç çubuklarının aktif hâle getirilmesi veya kaldırılabilmesi için menü üzerinde farenin sağ tuģuna basılır. Ekrana gelen menüden açmak ya da kapamak istenilen araç çubukları iģaretlenir. Ya da Command Manager (Komut Yöneticisi) üzerinde iken sağ tuģa tıklanarak açılan menüden araç çubukları iģaretlenerek açılır ya da kapatılır. Resim 3.6: Araç çubuklarının açılması Ekranın üst kısmında, Menü bar (Menü Çubuğu) bulunur. Program isim yazısının üstüne gelindiğinde menüler ekranda görünür hâle gelir. Kursör uzaklaģtırılınca gizlenir. Bu menü satırında kullanılan program ile ilgili komutlar konularına göre sınıflandırılmıģ Ģekilde bulunur. Seçme iģlemi fare ile gerçekleģtirilir. 6

13 Resim 4.7: Menü bar kısmının kullanılması Ekranın ortasındaki büyük boģ alan (Graphıcs area) çizim alanıdır. Çizim alanının üstünde, solunda ve sağında araç çubukları (Toolbar) bulunmaktadır. Bunlar programın komutlarına karģılık gelen resimli kutucuklardan oluģmaktadır. Bu araç çubuğu üzerindeki kutucukları üzerine ikonu getirip farenin sol tuģuna basarak ilgili komutu aktif hâle getirebiliriz. Bu çizim yardımcılarının, araç çubuğu üzerinde gri tonlu bir renk alması o komutun çizimin o safhasında aktif olmadığını belirtir Çizim Ayarları Resim 5.8: Çizim alanının kısımları CAD programında kullanılacak ayarlamalar menü çubuğu üzerindeki Tools (Araçlar) menüsünden Options (Seçenekler) kısmından ya da standart araç çubuğu üzerindeki Options (Seçenekler) kısmından ayarlanır. 7

14 Resim 6.9: Options penceresinin açılması Her çizim baģlangıcında çalıģma dokümanı ile ilgili gereken ayarları yapmak için Options Document Properties (Belge Özellikleri) seçeneğinden yararlanılır. Ölçü birimi ayarları, ölçülendirme ayarları, ızgara ayarları, tarama ayarları, görüntü ayarları vb. gibi ayarlar bu kısımdan yapılır. Burada yapılan ayarlar geçici ayarlardır. Program açılıp kapatıldıktan sonra tekrar kurulum esnasındaki ayarlara geri döner. Her çizim için yeniden ayarlamak gerekir. DraftingStandart: Çizim standartı Annotations: Detaylandırmalar Dimensions: Ölçülendirmeler Tables: Tablolar Detailing: Detaylar Grid/Snap: Izgara/Kenetlenme Units: Birimler Model Display: Model görünümü Material Properties: Malzeme özellikleri Ġmage Quality: Görüntü kalitesi Sheet Metal: Saç levha Plane Display: Düzlem görünümü Size Dimension: Boyut Location Dimension: Bölgesel Chain Dimension: Zincirleme Geometric Tolerance: Geometrik tolerans Chamfer Controls: Pah kontrolleri Display Options: Görünüm seçenekleri Resim 7.10: Document Properties (Belge Özellikleri) ayarlanması 8

15 Bunun yanında CAD yazılımında kullanıcının tercihine göre bazı ayarlar kalıcı olacak Ģekilde de yapılabilir. Kalıcı olacak Ģekilde ayarları yapabilmek için Options System Options (Sistem Seçenekleri) kısmından yararlanılır. Buradaki ayarlar bir defa yapılır ve kullanıcı tarafından yapılacak bir sonraki değiģikliğe kadar geçerliliği devam eder. Resim 8.11: System Options (Sistem Seçenekleri) ayarları General: Genel Drawings: Teknik resimler DisplayStyle: Görüntüstili Area Hatch/Fill: Alanı tara/doldur Colors: Renkler Sketch: Çizim Relations / Snaps: ĠliĢkiler / Kenetlenmeler Performance: Performans Assemblies: Montajlar ExternalReferences: DıĢ referans Default Templates: Varsayılan Ģablonlar File Locations: Dosya yerler Feature Manager: Unsur ağacı Spin box Increments: Değer kutusu artıģı View: Görünüm Backup/ Recover: Yedekle/ Kurtar Touch: Dokun Hole Wizard/ Toolbox: Delik Sihirbazı / Hazır parçalar File Explorer: Dosya gezgini Search: Arama Collaboration: ĠĢ birliği Messages/Errors/Warnings: Mesajlar/ Hatalar/Uyarılar 9

16 Ekran Rengi ÇalıĢma ekranının rengini kullanıcı kendine uygun Ģekilde ayarlayabilir. Ekran renginin ayarlanmasında rengin gözü almamasına dikkat edilmelidir. Ekran rengini ayarlayabilmek için "Options System Options Colors kısmından yararlanılır. Resim 9.12: Colors (Renk) ayarları Current color scheme: Geçerli renk düzeni Color scheme settings: Geçerli renk düzeni ayarları View Background: Görünüm penceresi arka planı Top Gradient Color: Üst gradyan rengi Bottom Gradient Color: Alt gradyan rengi Dynamic Highlight: Dinamik vurgulama Highlight: Vurgulama Select item: Seçili öğe Measure Highlight: Vurguyu ölç Edit: Düzenle Default appearance: Varsayılan görünüm Default scene: Varsayılan sahne Default scene: Varsayılan sahne Background appearance: Arka plan görünümü Use document scene background (Recommended): Belge sahne arka yüzünü kullan Plan: Sade Gradient: Gradyan Ġmage file: Resim dosyası Reset Colors To Defaults: Tüm ayarları ilk kurulumdaki hâline geri döndür. Save as sceheme: Düzen olarak kaydet Go to Document Colors: Belge renkleri 10

17 Birimler Çizime baģlamadan önce belgenin ölçü birimi ve ölçü hassasiyetinin ayarlanması gerekir. Ayarlama iģlemi için "Options Document Properties Units kısmından yararlanılır. Resim 10.13: Units (Birimler) ayarları Units system: Birim sistemi MKS: Metre, kilogram, saniye CGS: Santimetre, gram, saniye MMGS: Milimetre, gram, saniye IPS: Parmak, paund, saniye Custom: Özel Type: Tip Unit: Birim Decimals: Ondalıklı Fractions: Kesirler More: Daha çok Basic units: Temel birimler Length: Uzunluk Dual Dimension Length: Çift ölçülendirmeli uzunluk Angle: Açı Mass / Section Properties: Kütle / Kesit özellikleri Mass: Kütle Per Ünit Volume: Hacim baģına birim Motion Ünits: Hareket birimleri Time: Zaman Force: Kuvvet Power: Güç Energy: Enerji 11

18 Grid (Izgara) Programda çizim sırasında kolaylık sağlaması ve kılavuzluk etmesi amacıyla çizim ekranında kareler ya da noktalarla ızgaralar kullanılır. Bu ızgara ayarları için "Options Document Properties Grid/Snap kısmından yararlanılır. Çizim sayfasında ızgaranın görünmesi için Display Grid (Izgarayı göster) kutucuğunun iģaretli olması gerekir. Izgaranın ekrandan görünmesi için bu kutucuğun iģaretli olması yeterli değildir. Ayrıca View (Görünüm) menüsünden Grid (Izgara) seçeneğinin seçilerek aktif edilmesi gerekir. Aktif etme iģlemi çizim alanının üst kısmındaki Hide/Show Ġtems (Ögeleri göster/gizle) kısmından da yapılabilir. Buradan View Grid seçeneğinin aktif edilmesi yeterlidir. Bir sketch açılıp çizim komutlarından biri seçildiğinde ızgara ekranda görünecektir. Izgarayı kapatmak için View Grid seçeneği pasif yapılmalıdır. Display Grid: Izarayı göster Dash: Tire Automaticscaling: Otomatik ölçeklendirme Major grid spacing: Büyük ızgara aralıkları Minor-lines per major: Büyük ızgara içindeki küçük ızgara sayısı Snap points per minor: Küçük ızgaradaki yakalama nokta sayısı Go to System Snaps: Sistem kentlenmelerine git. Resim 11.14: Grid/Snap ayarları Resim 12.15: Izgaranın açılıp kapanması 12

19 Snap Resim 13.16: Izgara aralıkları ayarı Programda çizim sırasında kolaylık sağlaması ve kılavuzluk etmesi amacıyla çizim ekranında kareler ya da noktalarla ızgaralar kullanılır. Bu ızgara ayarları için "Options Document Properties Grid/Snap kısmından yararlanılır. Burada Go to System Snaps (Sistem kentlenmelerine git) butonuna basılır. Relations/Snaps (ĠliĢkiler/Yakalamalar) sekmesi açılır. Açılan menüden Grid kutusu iģaretlenirse çizim esnasında kursör ızgaraların köģelerine kenetlenir. Snap only when grid is displayed: Kutusu iģaretlenirse yalnız ızgara açıken ızgaranın köģelerine kenetlenir. ĠĢaretlenmezse ızgaranın açık ya da kapalı olması fark etmez. Her zaman ızgara köģelerine kenetlenir. Resim 14.17: Snap ayarları 13

20 UYGULAMA FAALĠYETĠ UYGULAMA FAALĠYETĠ Program açıldığında çizim yapabilmek için gerekli olan ayarları yapınız. ĠĢlem Basamakları Çizim ekranı tanıyınız. Çizim ayarlarını yapınız. Ekran rengini ayarlayınız. Birim ayarlarını yapınız. Izgaranın ayarlarını yapınız. Öneriler Çizim ekranını inceleyiniz, çalıģma alanını tanımaya çalıģınız. "Options Document Settings iģlemlerinden yararlanarak çizim ayarlarını yapınız. "Options System Options Colors kısmından kendinize uygun ekran rengini ayarlayınız. Yapacağınız çizimin birimine göre çizim biriminizi "Options Document Properties Ünits" kısmından ayarlayınız. Daha hızlı ve kolay çizim yapabilmek için "Options Document Properties Grid/Snap" kısmından ızgaranın görüntülenmesini sağlayın. KONTROL LĠSTESĠ Bu faaliyet kapsamında aģağıda listelenen davranıģlardan kazandığınız becerileri Evet, kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) iģareti koyarak kendinizi değerlendiriniz. Değerlendirme Ölçütleri 1. CAD programını açabildiniz mi? 2. Programın Tools menüsünü ve oradan da Options komutunu bulabildiniz mi? 3. Sadece yeni oluģturulacak belgede kullanılacak geçici ayarları yapmak için Document Properties kısmına girdiniz mi? 4. ÇalıĢma alanınızda ızgarayı açabildiniz mi? 5. Yapacağınız çizime göre gerekli birim sistemi ayarı için Units kısmını 6. ayarlayabildiniz mi? 7. Çizim ekranınızın rengini ayarlayabildiniz mi? 8. Çizimde kullanılmak üzere gerekli olan ızgara ayarlarını ve kenetlenme ayarlarını yapabildiniz mi? Evet Hayır DEĞERLENDĠRME Değerlendirme sonunda Hayır Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız Evet ise Ölçme ve Değerlendirme ye geçiniz. 14

21 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seçeneği iģaretleyiniz. 1. AĢağıdaki seçeneklerden hangisinden çizim programı ile ilgili tüm ayarlar yapılabilir? A) Add-Ins B) Customize C) Options D) View 2. Üç boyutlu katı model için aģağıdakilerden hangisi yanlıģtır? A) Hacmi hesaplanamaz. B) Ağırlığı hesaplanabilir. C) Ağırlık merkezi hesaplanabilir. D) Kütlesi hesaplanabilir. 3. Izgara geniģlik ve yükseklik ayarı hangi seçenekten yapılır? A) Drafting Standard B) Detailing C) Units D) Grid/Snap 4. ÇalıĢma ekranın rengi hangi seçenekten ayarlanır? A) Grid/Snap B) Colors C) Units D) Model Display 5. Izgaranın görünmesini sağlamak için Options Document Properties seçeneği seçildikten sonra açılan iletiģim penceresinden hangi seçenek kullanılır? A) Display Grid B) Dash C) Automatic Scaling D) Major grid spacing 6. Kenetlenme ayarlarını yapmak için hangi seçenek kullanılır? A) Display Style B) Relations/Snaps C) Display Selection D) Units 7. AĢağıdaki seçeneklerin hangisinden yapılan ayarlar kalıcıdır? A) Units B) Document Properties C) System Options D) Grid/Snap 15

22 8. AĢağıdaki seçeneklerden hangisinden ölçü birimleri ayarları yapılır? A) Sketch B) Colors C) Grid/Snap D) Units 9. Ölçü birimleri ayarlarında MKS'nin anlamı nedir? A) Metre, kilogram, saniye B) Santimetre, gram, saniye C) Milimetre, gram, saniye D) Parmak, paund, saniye 10. Izgara ayarlarından sonra ızgaranın ekranda görünür hâle gelmesi için aģağıdakilerden hangisinin aktif edilmesi gerekir? A) View Curves B) View Sketch Relations C) View Origins D) View Grid DEĞERLENDĠRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karģılaģtırınız. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz. 16

23 ÖĞRENME FAALIYETI-2 ÖĞRE ÖĞRENME FAALĠYETĠ-2 AMAÇ Bu faaliyette verilen bilgiler doğrultusunda, gerekli ortam sağlandığında, tekniğine uygun, üç boyutlu modeller oluģturabilmek için taslak çizim komutlarını öğrenecek, taslak çizim yapabileceksiniz. ARAġTIRMA Taslak oluģturulması esnasında dikkat edilmesi gereken noktaları araģtırınız. Temin ettiğiniz üç boyutlu çizim programını inceleyiniz ve öğrendiğiniz taslak komutları bazı örnekler üzerinde uygulayınız. 2. TASLAK ÇĠZĠM KOMUTLARI 2.1. Taslak OluĢturma (Sketch) CAD programlarıyla üç boyutlu katı modelleme yapabilmek için öncelikle 2 boyutlu model taslağının bir düzlem üzerine çizilmesi gerekir. Bunun içinde taslak çizim komutları ile çizime baģlamadan önce bir Sketch (taslak) açılmalıdır. Sketch oluģturmak için; Program çizim sayfası açıldıktan sonra Sketch komutuna basılmalı, ekrana gelen düzlemlerden çizim yapılacak düzlem seçilmesi yeterlidir. Düzlem seçilmeden çizim komutuna geçilirse hata mesajı verir. Resim 2.1: Sketch açma ve düzlem seçimi 17

24 Düzlemler çizim alanından seçilebildiği gibi unsur ağacından da seçilebilir. Unsur ağacından Front, Top vey Right düzlemlerinden birisi seçilmeli ve sonra Normal to (Buna dik) butonuna basılarak program çizime hazır hâle getirilmelidir. Çizime hazır hâle gelen skecin ortasında kırmızı renkli koordinat sisteminin merkezini gösteren simge belirir. Sketchden çıkılmak istenirse; Resim 2.2: Koordinat simgesinin gösterimi Çizim Alanının sağ üst köģesindeki (Exit Sketch) butonuna basılabilir. Sketch araç çubuğundan Exit Sketch komutu seçilir. Ya da Ġnsert menüsünden Exit Sketch komutu seçilir. Sketch kapatıldıktan sonra çizime devam edilmek istenirse; Ġkinci bir sketch açılmalıdır. Bir önceki sketch ile çizilmiģ nesnelerden birinin üzerine çift tıklanılmalıdır. Böylece o sketchte çizime devam edilebilir. Ya da unsur ağacında daha önce çizilmiģ sketch in üzerine gelip farenin sağ tuģuna basılıp Edit Sketch (Sketch i Düzenle) seçilerek çizime devam edilebilir. Resim 2.3: Edit Sketch (Skeci Düzenle) 18

25 Taslak çizim komutlarına ulaģmak için Sketch araç çubuğu kullanılabildiği gibi Tools menüsünden Sketch Entities komutu ve alt komutları kullanılabilir. Resim 2.4: Sketch araç çubuğu 2.2. Çizgi (Line) Resim 2.5: Sketch komutlarının açılması Line komutuna Sketch araç çubuğundan ya da Tools menüsünden Sketch Entities komutundan ulaģılabilir. Line komutu ile çizgi çizmek için önceden bir sketch in açılmıģ olması gerekir. Line komutu seçilince ekrana Insert Line penceresi gelir. Buradan çizilecek çizginin tipi belirlenir. 19

26 Message: Mesaj (Bir sonraki yeni çizginin ayarlarını düzenle ya da yeni çizgi çiz.) Orientation: Oryantasyon As sketched: Çizildiği gibi Horizontal: Çizimden önce seçilirse sadece yatay çizgi çizer. Vertical: Çizimden önce seçilirse sadece dikey çizgi çizer. Angle: Açılı çizgi çizer. Options: Seçenekler For construction: Çizgiyi eksen çizgisi hâline getirir. Infinite length: Çizgiyi sonsuz çizgi hâline getirir. Parameters: Parametreler Length: Çizilen yatay, dikey ya da açılı çizginin uzunluğu Angle: Çizilen çizginin açısı Resim 2.6: Insert Line diyalog kutusu Ekranda çizgiyi çizmeye baģlayınca ekrana Line Properties penceresi gelir. Buradan çizginin uzunluğu, açısı, yatay ya da dikey çizileceği belirlenebilir. Existing Relations: Var olan iliģkiler. Çizgide Horizontal (Yataylık) iliģkisi var. Vertical (Dikeylik) iliģkisi verilirse çizgi dikey çizgi olmaz. Ancak iliģki Delete ile silinip dikeylik bağıntısı eklenerek yatay çizgi dikey çizgi hâline gelebilir. Under Defined: Eksik tanımlı Add Relations: Çizgiye bağıntı eklemek için kullanılır. Horizontal: Çizgiyi yataylık bağıntısı ekleyerek yatay çizgi hâline getirir. Çizginin baģka bağıntısı olmamalıdır. Vertical: Çizgiye dikeylik bağıntısı ekleyerek dikey çizgi hâline getirir. Çizgiye ekli baģka bağıntı olmamalıdır. Fix: Seçilen çizgiyi olduğu yere sabitler. Çizgi taģınamaz. Options: Seçenekler Parameters: Parametreler Length: Çizilen çizginin uzunluğu buraya yazılır. Angle: Çizgiye açı verebilmek için çizgide yataylık veya dikeylik bağıntısı olmamalıdır. Varsa da silinmelidir. Additional Parameters: Ek parametreler Resim 2.7: Line Properties diyalog kutusu Line Komutunu Kullanırken Dikkat Edilecek Hususlar Çizime kırmızı renkli orjinden baģlamak çizimin daha sonraki aģamalarında kolaylık sağlayacaktır. Çizgi çizerken farenin sol tuģu basılı tutularak baģlangıç noktası iģaretlenip sürüklenir ve sonra bitiģ noktası iģaretlenip bırakılırsa çizgi sonlandırılmıģ olur. Tekrar tıklanarak çizime devam edilebilir. 20

27 Çizgi çizimin herhangi bir yerinde kapalı Ģekil hâline gelirse sonlanır. Tekrar tıklanarak çizime devam edilebilir. Çizgi baģka bir sınır çizgisinde biterse sonlanır. Tekrar tıklanarak çizime devam edilebilir. Çizgi çizilip çizginin bittiği yerde boģluğa çift tıklanırsa çizgi sonlanır. Tekrar tıklanarak çizime devam edilebilir. ESC tuģuna basılarak Line komutundan çıkılır. Farenin sağ tuģuna basılıp SELECT seçilerek Line komutundan çıkılır. Farenin sağ tuģuna basılıp END CHAĠN seçilerek Line komutundan çıkılır. Dizayn ağacı üzerinde açılan Line Properties kutusu üzerindeki OK butonu iģaretlenerek Line komutundan çıkılır. Line komutu tekrar seçilerek Line komutundan çıkılır. Çizimi Autocad programndaki gibi çizerken değer vermek istiyorsak "Options System Options Sketch Enable on screen numeric input on entity creation" kutusu iģaretlenerek bu Ģekilde çizime geçilebilir. Çizginin baģlangıç noktası iģaretlenir ve yönü tayin edilir. Ölçü çizgisi üzerindeki mavi kutucuğa değer yazılır ve enter tuģuna basılır. Diğer çizgilerde aynı Ģekilde çizilmeye devam edilir. Resim 2.8: Autocad programındaki gibi çizme ayarları Çizilen Çizginin Uzunluğunu DeğiĢtirme Line komutu ile çizim yaparken önce çizginin baģlangıç ve bitiģ noktaları iģaretlenir. Daha sonra Line Properties penceresinde Parameters kısmında Length (Uzunluk) kısmına çizginin uzunluğu yazılır ve Enter tuģuna basılır. 21

28 Resim 2.9: Uzunluğun değiģtirilmesi ÇizilmiĢ olan çizgiye çift tıklanır ve Line Properties penceresi açılır. Buradan Parameters kısmında Length (Uzunluk) kısmına çizginin değiģtirilecek uzunluğu yazılır ve Enter tuģuna basılır. Smart Dimension (Akıllı ölçülendirme) komutu seçilir. Çizgiye bir kez tıklanır. Çizgi üzerinde ölçü çizgisi çıkar. Ölçü bir yere yerleģtirilir. Bu kez ekrana Modify (DeğiĢtir) iletiģim kutusu gelir. Yeni değer yazılır ve OK tuģuna basılır. Resim 2.10: Akıllı ölçülendirmenin kullanılması Line Komutu Ġle Yay Çizimi Line komutu ile çizgi çizerken çizginin bitiģ noktasına fare imleci dokundurulur. Ġmlecin yanında simgesi belirir. Artık yay çizimine geçilmiģtir. Yayın içe ya da dıģarı doğru yönüde aynı yöntemle belirlenebilir. 22

29 ġekil 2.1: Ġçe-dıĢa doğru yay çizimi Line komutu ile çizgi çizerken çizginin bitiģ noktasına gelince klavyeden "A" tuģuna basılırsa yay çizimine geçilmiģ olur. Line komutu ile çizgi çizerken çizginin bitiģ noktasına gelince mausun sağ tuģuna basılıp "Switch to Arc (Yay çizimine geç)" seçilir. Yaya çizerken yayın bitiģ noktasına gelindiğinde mausun sağ tuģuna basılıp "Switch to Line (Çizgi çizimine geç)" seçilerek ya da klavyeden "A" tuģuna basılarak çizgi çizimine tekrar geçilebilir Eksen Çizgisi (Centerline) ġekil 2.2: A tuģunu kullanarak yay çizimine geçiģ Centerline komutuna Sketch araç çubuğundan ya da Tools menüsünden Sketch Entities komutundan ulaģılabilir. Line komutu ile çizgi çizmek için önceden bir skecin açılmıģ olması gerekir. Centerline komutu ile çizgi çizme iģlem sırası, ayarları ve dikkat edilecek hususlar Line komutu ile aynıdır. ġekil 2.3: Centerline (Eksen çizgisi) kullanımı 23

30 2.4. Daire (Circle) Circle Merkez noktası ve yarıçap noktası verilmiģ daire çizmek için kullanılır. Daire çizimi için sırası ile önce merkez noktası sonra da yarıçapı belirten nokta iģaretlenir. Radius (Yarıçap) kısmına yarıçap değeri yazılır ve OK tuģuna basılır. ġekil 2.4: Circle (Daire) çizimi Üç Noktadan Geçen Daire Çizimi (Perimeter Circle) Bu komut ile üç noktadan geçen daireler çizilebilir. Sırası noktalar iģaretlenir ve Radius kısmına dairenin yarıçapı yazılır Yaylar (Arc) ġekil 2.5: Perimeter Circle (Üç noktadan geçen daire) çizimi Merkez Noktası Verilen Yay Çizimi (Centerpoint Arc) Önce yayın merkez noktası (P1), sonra sırası ile baģlangıç (P2) ve bitiģ noktaları (P3) iģaretlenir. Radius kısmına yayın yarıçapı, Angle kısmına ise yayın baģlangıç ve bitiģ noktaları arasındaki açı yazılır. OK tuģuna basılır. 24

31 Teğet Yay Çizimi (Tangent Arc) ġekil 2.6: Merkez noktası verilen yay çizimi Bir çizgiye bir noktadan teğet yay çizmek için kullanılır. Yayın çizilebilmesi için çizim alanında bir çizginin olması gerekir. Önce çizginin ucu teğet noktası olarak seçilir. Sonrada yay bitiģ noktası iģaretlenir. ġekil 2.7: Teğet yay çizimi Üç Noktadan Geçen Yay Çizimi (3 Point Arc) Sırası ile baģlangıç, bitiģ ve yarıçap noktaları iģaretlenir. Sonra radius kısmına yayın yarıçapı yazılır. Angle kısmına da yayın süpürme açısı yazılır. OK tuģuna basılır Dikdörtgen (Rectangle) ġekil 2.8: Üç noktadan geçen yay çizimi Dikdörtgen çizmek için rectangle komutu kullanılır. BeĢ farklı dikdörtgen çizme yöntemi vardır. 25

32 Corner Rectangle: KöĢe noktaları ile çizim Center Rectangle: Merkez ve köģe noktası ile çizim 3 Point Corner Rectangle: Üç köģe noktası ile çizim 3 Point Center Rectangle: Merkez ve 2 kenar noktası ile Paralelogram: Paralel kenar çizimi Resim 2.11: Rectangle diyalog kutusu KöĢe Noktaları VerilmiĢ Dikdörtgen Çizimi (Corner Rectangle) Çapraz iki köģe noktası iģaretlenerek dikdörtgen çiziminde kullanılır. Kenar ölçüleri çizimden sonra düzenlenerek verilebilir. Ya da çizim sırasında klavyeden verilerek çizilebilir. ġekil 2.9: KöĢe noktaları verilmiģ dikdörtgen çizimi Çizimi diğer çizim programlarındaki gibi çizerken değer vermek istiyorsak "Options System Options Sketch Enable on screen numeric input on entity creation" kutusu iģaretlenerek bu Ģekilde çizime geçilebilir. Önce dikdörtgenin baģlangıç noktası sonrada bitiģ noktası iģaretlenir. Önce Dikey ölçü yazılıp entere basılır, sonra da yatay ölçü yazılıp entere basılır. ġekil 2.10: Çizerken uzunlık verme örneği 26

33 Merkez ve KöĢe Noktası Ġle Dikdörtgen Çizimi (Center Rectangle) Ekran üzerinde önce dikdörtgenin merkez noktası (P1) sonrada köģe noktası (P2) iģaretlenerek çizilir. Çizimden sonra ölçüleri düzenlenebilir. ġekil 2.11: Merkez ve köģe noktası ile dikdörtgen çizimi Üç KöĢe Noktası Ġle Dikdörtgen Çizimi (3 Point Corner Rectangle) Dikdörtgenin köģe noktaları P1, P2 ve P3 sırası ile ekran üzerinde iģaretlenerek dikdörtgen çizimi yapılır. ġekil 2.12: Üç köģe noktası ile dikdörtgen çizimi Merkez 2 KöĢe Noktası Ġle Dikdörtgen Çizimi (3 Point Center Rectangle) Önce dikdörtgenin merkez noktası (P1), sonra kenar orta noktası (P2) ve köģe noktası (P3) iģaretlenerek dikdörtgen çizimi yapılır. ġekil 2.13: Merkez 2 köģe noktası ile dikdörtgen çizimi 27

34 Paralel Kenar Çizimi (Paralelogram) Paralel kenarın köģe noktaları P1, P2 ve P3 sırası ile ekran üzerinde iģaretlenerek paralel kenarın çizimi yapılır. ġekil 2.14: Paralel kenar çizimi 2.7. Kanal (Yuva) OluĢturma (Slot) Düz Kanal OluĢturma (Straight Slot) Ġki eksen arası ölçü ile yarıçap ölçüsü iģaretlenerek kanallar oluģturmak için kullanılır. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Komuta girilir. Ekrana Slot diyalog kutusu gelir. Önce eksenler arası mesafeyi belirlemek için 1 ve 2 no lu noktalar iģaretlenir. Sonra kanalın yarıçap ölçüsü olan 3 no lu nokta iģaretlenir. OK tuģuna basılır. Add dimension: Ölçülendirme ekle Center to center: Merkezden merkeze Overal Length: Toplam uzaklık Parameters: Parametreler Center X coordinate: Merkezin X koordinatı Center Y coordinate: Merkezin Y koordinatı Slot Width: Kanal geniģliği Slot Length: Kanal uzunluğu Resim 2.12: Slot diyalog kutusu 28

35 ġekil 2.15: Düz kanal oluģturma örneği Merkez Noktası Ġle Düz Kanal OluĢturma (Centerpoint Straight Slot) Ġki eksen arası ölçünün yarısı ile yarıçap ölçüsü iģaretlenerek kanallar oluģturmak için kullanılır. Parametreleri Straight Slot ile aynıdır. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Komuta girilir. Ekrana Slot diyalog kutusu gelir. Önce eksenler arası mesafeyi belirlemek için merkez noktası 1 ve iki eksen arası mesafenin yarısı olan 2 no lu nokta iģaretlenir. Sonra kanalın yarıçap ölçüsü olan 3 no lu nokta iģaretlenir. OK tuģuna basılır. ġekil 2.16: Merkez noktası ile düz kanal oluģturma örneği Üç Noktadan Geçen Yay Ġle Kanal OluĢturma (3 Point Arc Slot) Yay Ģeklinde kanallar açmak için kullanılır. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Komuta girilir. Ekrana Slot diyalog kutusu gelir. Yayın baģlangıç noktası 1, yayın bitiģ noktası 2 ve yay yarıçapını belirten 3 no lu nokta iģaretlenir. Sonra kanalın yarıçap ölçüsü olan 4 no lu nokta iģaretlenir. OK tuģuna basılır. 29

36 Add dimension: Ölçülendirme ekle Parameters: Parametreler Center X coordinate: Merkezin X koordinatı Center Y coordinate: Merkezin Y koordinatı Radius of Arc: Yayın yarıçapı Angle of Arc: Yayın süpürme açısı Slot Width: Kanal geniģliği Slot Length: Kanal uzunluğu Resim 2.13: Slot diyalog kutusu ġekil 2.17: Üç noktadan geçen yay ile kanal oluģturma örneği Merkez, BaĢlangıç ve BitiĢ Noktası VerilmiĢ Yay Ġle Kanal OluĢturma ( Centerpoint Arc Slot) Yay Ģeklinde kanallar açmak için kullanılır. Parametreleri 3 Point Arc Slot ile aynıdır. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Komuta girilir. Ekrana Slot diyalog kutusu gelir. Yayın merkez noktası 1, yayın baģlangıç noktası 2 ve yay bitiģ noktasını belirten 3 no lu nokta iģaretlenir. Sonra kanalın yarıçap ölçüsü olan 4 no lu nokta iģaretlenir. OK tuģuna basılır. 30

37 ġekil 2.18: Merkez, baģlangıç ve bitiģ noktası verilmiģ yay ile kanal oluģturma 2.8. Çokgenler (Polygon) EĢkenar çokgenler çizmek için kullanılan komuttur. Çokgenler kenarlardan oluģur. En az üçgen en çok kırkgen çizilebilir. Çizim alanı üzerinde önce çokgenin merkezi daha sonra da çokgenin kenar noktası iģaretlenir. ĠĢaretleme iģleminden sonra parametrelerden gerekli ayarlar yapılarak çizim tamamlanır. Options: Seçenekler For construction: Kenar çizgilerini eksen çizgisi yapar. Parameters: Parametreler Number of sides: Kenar sayısı (3-40 arası) Inscribed circle: Dairenin dıģına çokgen çizimi Circumscribed circle: Dairenin içine çokgen çizimi Center X Coordinate: Çokgen merkezi X ekseni koordinatı Center Y Coordinate: Çokgen merkezi Y ekseni koordinatı Circle diameter: Çokgenin içine çizileceği daire yarıçapı Angle: Çokgenin kenarları arası açı New Polygon: Komuttan çıkmadan ikinci bir çokgen çizimine geçmek için kullanılır. Resim 2.14: Polygon diyalog kutusu 31

38 ġekil 2.19: Dairenin içine çokgen çizimi 2.9. Elips (Ellipse) ġekil 2.20: Dairenin dıģına çokgen çizimi Önce elipsin yerleģtrileceği merkez noktası (P1) iģaretlenir. Sonra elipsin yatay yarıçapı Radius 1 (P2), ve dikey yarıçapı Radius 2 (P3) ekran üzerinde iģaretlenir. Ekrana Ellipse diyalog kutusu gelir. Buradan yarıçap ölçüleri ve diğer parametre ayarları yapılarak OK tuģuna basılır. Existing Relations: Var olan iliģkiler Under Deefined: Eksik tanımlı Add Relations: Elipse bağıntı eklemek için kullanılır. Fix: Sabitle Options: Seçenekler For Construction: Elipsi eksen çizgisi ile çizer. Parameters: Parametreler Center X Coordinate: Elips merkezi X ekseni koordinatı Center Y Coordinate: Elips merkezi Y ekseni koordinatı Radius 1: Yatay eksendeki yarıçap Radius 2: Dikey eksendeki yarıçap Resim 2.15: Elips diyalog kutusu ġekil 2.21: Elips çizimi 32

39 Kısmi Elips (Partial Ellipse) Bu komut elips Ģeklinde yaylar çizmek için kullanılır. Önce elipsin yerleģtrileceği merkez noktası (P1), iģaretlenir. Sonra elipsin yatay yarıçapı Radius 1 (P2), ve dikey yarıçapı Radius 2 (P3) ekran üzerinde iģaretlenir ( ġekil 2.22). Bu elips üzerinde elips yayın baģlangıç nokta (P4) ve bitiģ noktası (P5) iģaretlenir. Ekrana Ellipse diyalog kutusu gelir. Buradan yarıçap ölçüleri ve diğer parametre ayarları yapılarak OK tuģuna basılır. ġekil 2.22: Üç nokta ile elips çizimi ġekil 2.23: Kısmi elips çizimi Parabol Eğrisi (Parabola) Bu komut parabol eğrileri çizmek için kullanılır. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Önce parabol eğrisinin merkez noktası (P1) ve tepe noktası (P2) iģaretlenir. Sonra yay baģlangıç noktası olan (P3) ve yay bitiģ noktası olan (P4) iģaretlenir. Açılan parabola diyalog kutusundan parabolun merkez noktası, tepe noktası, yay baģlangıç ve bitiģ noktalarının koordinatları düzenlenebilir Eğri (Spline) ġekil 2.24: Parabol eğrisi çizimi Farklı noktalar ya da doğrulardan geçen eğriler çizmek için kullanılır. Ekran üzerinde iģaretlenen noktalardan geçen eğriler çizilebilir. Daha ölçülü eğriler çizilmek isteniyorsa önce eğrinin geçeceği noktalar çizilmeli sonra eğri çizilmelidir. ĠĢlem sırası Ģöyledir; 33

40 Ekran üzerinde P1, P2, P3 ve P4 noktaları iģaretlenir. Ekrana spline penceresi gelir. Bu pencereden uygun olan parametre ayarları yapılır. OK tuģuna basılır. ġekil 2.25: Spline eğrisi çizimi Show curvature: Eğrileri göster. Maintain internal continuity: Ġç devamlılığı sürdür. Spline point number: Spline nokta sayısı X koordinate: X koordinatı Y koordinate: Y koordinatı Tangent Weighting 1: Teğet ağırlıklandırma 1 Tangent Weighting 2: Teğet ağırlıklandırma 2 Tangent Radial Direction: Teğet radyal yönü Tangent Driwing: Teğet sürmek Reset This handle: Bu tutamacı sıfırla. Reset All handles: Tüm tutamaçları sıfırla. Relax Spline: Splineyi gevģet. Proportional: Orantılı Resim 2.16: Spline diyalog kutusu Denklemler Ġle Eğri Çizimi (Equation Driven Curve) Matematiksel bir denklem yardımıyla spline eğrisi çizmek için kullanılır. Message: Mesaj (Sonuç Y değerinin baģlangıç değeri X1 ve sonuç değeri X 2 ye göre hesaplandığı X'e göre bir değer girin.) Parameters: Parametreler Equation: Denklem tipi Xt: X'in fonksiyonu olarak bir denklem girin. Yt: Y'nin fonksiyonu olarak bir denklem girin. Zt: Z'nin fonksiyonu olarak bir denklem girin. t1: Denklem için bir baģlangıç X değeri girin. t2: Denklem için bir sonuç X değeri girin. Resim 2.17: Equation Driven Curve diyalog kutusu 34

41 Yüzeyde Eğri Çizimi (Spline On Surface) Eğrisel ya da silindirik yüzeyler üzerine spline eğrileri çizmek için kullanılır. Komuta girilir, sonra eğri yüzey üzerinde noktalar iģaretlenir Yazı (Text) ġekil 2.26: Yüzeyde eğri çizimi örnekleri Katı modellerin yüzeyine, çizgiler, eğriler, yaylar ve daireler üzerine yazı yazmak için kullanılır. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Text komutu seçilir. Ekrana Sketch Text (Metin Taslağı) diyalog kutusu gelir. Curves: Çizgiler, eğriler, daireler üzerine yazı yazma Text: Metin (Yazı buraya yazılır.) Link to proerty: Özelliği bağlantı kur. Bold: Kalın yazı Ġtalic: Eğik yazı Rotate: Belli açıda harfleri döndürür. Left align: Yazıları sola hizalar. Center align: Yazıları ortalar. Right Align: Yazıları sağa hizalar. Full Justify: Yazıları satıra yayar. Flip Vertical: Yazıyı çizginin üstüne ya da altına yazar. Flip Horizontal: Yazıyı sağdan sola ya da soldan sağa yaz. Widt factor: Harflerin geniģlik ölçeği Spacing: Harfler arası mesafe ölçeği Use Document Font: Belge yazı tipini kullan. Font: Yazı tipi Resim 2.18: Sketch text diyalog kutusu Text (Metin) kısmına yazılacak metin yazılır. Yazı yazma iģlemine koordinat sistemini gösteren kırmızı simgeden itibaren baģlar. Farklı bir yere yazı yazmak isteniyorsa ekran üzerinden iģaretlemek yeterlidir. 35

42 ġekil 2.27: Yazı yerleģtirme örneği Bir nesne üzerine yazı yazılacak ise Curves (Eğri) kısmından nesne seçilir. Yazı sağa, sola, merkeze ya da ortalanarak nesne üzerindeki yeri ayarlanabilir. ġekil 2.28: Curves (Eğri) ile yazı yazma örnekleri Yazı yüksekliği ve tipini değiģtirmek istersek Font butonu tıklanır. Açılan Chose Font (Yazı tipi seç) diyalog kutusunden gerekli ayarlar yapıldıktan sonra OK tuģuna basılarak komuttan çıkılır. Daha önce yazılmıģ olan yazıyı düzenlemek istersek üzerine çift tıklanır. Sketch Text diyalog kutusu açılır. Buradan gerekli düzenlemeler yapılabilir. Nesneye belli bir mesafede yazı yazmak için yazıyı yazarken enter tuģuna basılmalıdır. Yazı yüksekliği kadar mesafeye öteler. Üzerine yazı yazılan nesnenin yeri veya Ģekli değiģtirildiğinde yazınında yeri ve Ģekli değiģir. 36

43 2.12. Nokta (Point) ġekil 2.29: Yazı eğrisinin düzenlenmesi Çizim ortamına noktalar yerleģtirmek için kullanılır. Çizim ortamında oluģturulan noktalar; delik merkezlerini belirlemek, eğri çiziminde kılavuzluk etmek gibi iģlemlerde kullanılabilir. Existing Reletions: Ek bağıntılar Add Reletions: Bağıntı ekle Fix: Noktayı yerine sabitler Parameters: Parametreler X Coordinate: Noktanın X eksenindeki koordinatı Y Coordinate: Noktanın Y eksenindeki koordinatı. Buradan değer girilerek koordinatları verimiģ nokta çizilebilir. Resim 2.19: Point diyalog kutusu Üç Boyutlu Taslak OluĢturma (3D Sketch) Üç boyutlu çizgi (Line), eğri (Spline), daire (Circle), yay (Arc) (rectangle) çizmek için kullanılır. ĠĢlem sırası Ģöyledir; ve dikdörtgen 3D Sketch komutuna girilir. Line komutu seçilir. Bir nokta seçilerek çizime baģlanır. Line komutu ile çizim kuralları aynen geçerlidir. Yalnız burada bir sketch içinde üç ayrı düzlemde çalıģmak söz konusudur. Kursörün yanında hangi düzlemde çalıģıldığını gösteren XY, XZ, YZ harfleri belirir. Hangi düzlem kullanılıyorsa kursör 90 den kenetlenir. Klavyenin TAB tuģuna basılarak çalıģılan düzlemler değiģtirilebilir. Komut ya da sketch sonlandırılarak çizimden çıkılır. 37

44 ġekil 2.30: 3D line çizme örnekleri Spline eğrisi, daire, yay ve dikdörtgen komutları kullanılarak da aynı Ģekilde çizimler yapılabilir. ġekil 2.31: 3D circle ve 3D arc çizme örnekleri Pah Kırma (Sketch Chamfer) KesiĢen ya da kesiģmeyen iki çizginin köģelerinin keskinliğini almak için kullanılır. Çizgilerin kesiģmesi Ģart değildir. Chamfer parameters: Pah kırma parametreleri Angle-Distance: Açı-mesafe Distance-Distance: Mesafe-mesafe Equal distance: EĢit mesafe Distance 1: Birinci mesafe Distance 2: Ġkinci mesafe Direction 1 Angle: Birinci açı yönü Resim 2.20: Sketch Chamfer diyalog kutusu 38

45 a. Angle- Distance b. Distance-Distance (Equal Distance seçili) ġekil 2.32: Pah kırma örnekleri Kavis -Yuvarlatma (Sketch Fillet) c. Distance-Distance (Equal Distance seçili değil) Daha çok keskin köģeleri yuvarlatmak için kullanılmaktadır. Yuvarlatılacak nesnelerin kesiģmesi Ģart değildir. Aynı ölçüdeki ilk radyüse ölçü verir diğerlerine ölçü vermez. Message: Bir tepe noktası ya da köģesi yuvarlatılacak nesneleri seç. Entities to Fillet: Yavarlatılacak nesneler Fillet Parameters: Yuvarlatma parametreleri Radius: Yuvarlatma yarıçapı Keep constrained corners: KısıtlanmıĢ köģeleri tut. Dimension each fillet: Her radyüsü ölçülendir. Aynı ölçüde dahi olsa her radyüse ölçü verir. Resim 2.21: Sketch Fillet diyalog kutusu a. KöĢe kesiģmesi yok b. KöĢelerin yuvarlatılmıģ hâli c. Dimension each fillet Budama (Trim Entities) ġekil 2.33: Kavis örnekleri 39

46 Birbirine kesen nesnelerin birini diğerine göre kırparak silme iģlemidir. Message: Sürükleme ya da budamak için nesne seç Options: Seçenekler Power Trim: Toplu budama Corner: KöĢe oluģturma. Trim away inside: Ġçeriden kırp. Trim away outside: DıĢarıdan kırp. Trim to closest: En yakınına kadar buda. Resim 2.22: Trim diyalog kutusu Toplu Budama (Power Trim) Toplu hâlde birden fazla budamayı tek defada yapmak için kullanılır. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Çizgi seçilir. Fare çizgi doğrultusunda bir sınıra kadar ya da herhangi bir noktaya kadar hareket ettirilerek kısaltma ya da uzaltma yapar. ġekil 2.34: Toplu budama ile kısaltma iģlemi ġekil 2.35: Bir sınıra kadar uzatma iģlemi 40

47 Komutu girildikten sonra farenin sol tuģu basılı tutularak sürüklenir. Sürükleme sırasında bir eğri oluģturur. Eğrinin temas ettiği kısımları kırpar KöĢe OluĢturma (Corner) ġekil 2.36: Temas ile kırpma iģlemi KesiĢmeyen ya da köģeden çıkıntısı olan nesneleri budamak için kullanılır. KesiĢmeyen köģeleri birleģtirme iģlemi yapar. ĠĢlem sırası Ģöyledir; KesiĢen ya da kesiģmeyen nesneler seçilir. Eğer nesneler kesiģmiyorsa birleģtirme iģlemi yapar. Eğer nesneler kesiģiyorsa seçilen kısımlarını bırakıp diğer kısımlarını budar. ġekil 2.37: a. KöĢe birleģtirme örneği Ġçerden Kırp (Trim Away Ġnside) b. KöĢe oluģturma örneği Seçilen iki sınır nesnesinin iç kısmında kalan kısımlarını budar. Budanacak çizgilerin neresi seçilirse seçilsin sınır çizgilerinin iç kısmını budar. ġekil 2.38: Ġçeriden Kırpma örneği 41

48 DıĢardan Kırp (Trim Away Outside) Seçilen iki sınır nesnesinin dıģında kısmında kalan kısımlarını budar. Budanacak çizgilerin neresi seçilirse seçilsin sınır çizgilerinin dıģ kısmını budar. ġekil 2.39: DıĢardan Kırpma örneği En Yakınına Kadar Buda (Trim to Closest) Çizim ekranında kesiģen, kesiģmeyen bütün nesneleri budar. Ayrıca silme iģlemi de yapar. Sadece fare ile nesnelerin budanacak kısımlarına tıklamak yeterlidir. ġekil 2.40: En yakınına kadar buda Ayrıca nesne tıklanıp fare basılı tutularak sürüklenirse kesiģme ihtimali olan diğer bir nesneye kadar uzatma iģlemini de yapar. ġekil 2.41: Trim to Closest ile uzatma iģlemi 42

49 2.17. Uzatma (Extend Entities) Bir nesneyi çizgi, yay ya da eğri olabilir. BaĢka bir nesne sınırına kadar uzatmak için kullanılır. Nesnelerin uzantısının kesiģiyor olması gerekir. Uzatılacak nesnenin üzerine kursörle gelince otomatik olarak uzayacağı sınıra kadar kırmızıçizgi belirir. Tıklanınca çizgi uzar. Uzantısında yine kesiģme varsa sonsuza kadar aynı iģlem devam eder. ġekil 2.42: Uzatma örneği Nesne Ġz DüĢümü (Convert Entities) Nesnelerin yüzeyler ya da düzlemler üzerine iz düģümünün alınması için kullanılır. Ġz düģümü düģürülecek nesne iki boyutlu bir cisim olabileceği gibi bir katı modelde olabilir Ġki Boyutlu Nesnelerin Ġz DüĢümlerinin Bir Düzlem Üzerine DüĢürülmesi Plane 1 düzlemi seçilir ve Sketch komutu ile düzlem üzerinde bir sketch açılır. ÇizilmiĢ olan çember seçilip Convert Entities komutuna basılır. ġekildeki gibi dairenin iz düģümünü Plane 1 düzlemi üzerine düģürülmüģ olur. ġekil 2.43: Nesne iz düģümü örneği Katı Modellerin Ġz DüĢümlerinin Bir Düzlem Üzerine DüĢürülmesi 43

50 Plane 1 düzlemi seçilir ve Sketch komutuna basılarak düzlemde bir sketch açılır. Katı modelin kenarı seçilip Convert Entities komutuna basılır. ġekildeki gibi katı modelin profilinin Plane 1 düzlemi üzerine iz düģümü çıkarılmıģ olur. ġekil 2.44: Ġz düģümlerin düzlem üzerine düģürülmesi Katı Model Ġz DüĢümlerinin Yüzey Üzerine DüĢürülmesi Katı modelin yüzeyi seçilir ve Sketch ile yüzey üzerine bir sketch açılır. Katı modelin arkasındaki silindirin kenarı seçilip Convert Entities komutuna basılır. ġekildeki gibi silindirin iz düģümü ön yüzey üzerine çıkarılmıģ olur. ġekil 2.45: Ġz düģümlerin yüzey üzerine düģürülmesi KesiĢim Eğrisi (Intersection Curves) Katı modeller ile kesiģen herhangi bir düzlem ya da yüzeyin ara kesitini 2 boyutlu taslak elemanlarına dönüģtürür. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Önce katı model seçilir. Sonra onu kesen düzlem ya da yüzey seçilir. 44

51 OK tuģuna basılarak iģlem tamamlanır. ġekil 2.46: KesiĢim eğrisi oluģturma Öteleyerek Çoğaltma (Offset Entities) Çizgileri, kenarları, eğrileri ve profilleri belirli bir mesafede öteleyerek çoğaltılma iģlemidir. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Komuta girilir. Ekrana Offset Entities diyalog kutusu gelir. Offset Distance: Öteleme mesafesi Add dimensions: Öteleme mesafesine ölçülendirme ekle. Reverse: Yönü tersine çevir. Select chain: Zincirleme seç. Bi-directional: Çift yönlü aynala. Make base construction: Ötelenecek nesneyi eksen çizgisi hâline getirir. Cap ends: Profillerin uçlarını kapa. Bi-directional seçili iken aktif olur. Arcs. Yaylarla kapa. Lines: Çizgilerle kapa. Resim 2.23: Offset entities diyalog kutusu Offset Distance kısmına öteleme mesafesi yazılır. 45

52 ġekil 2.47: Ġçe doğru öteleme örneği Zincirleme öteleme yapılacaksa Select chain seçilir. Ölçülendirme eklenmek istenirse Add dimensions iģaretlenir. ġekil 2.48: Ölçülendirme ekleme Çift yönlü öteleme için Bi-directional seçilir. Ötelenecek nesnenin eksen çizgisi olması için Make base construction seçilir. ġekil 2.49: Çift yönlü öteleme örneği Çift yönlü çoğaltılan nesnelerin uçları kapatılacaksa Cap Ends Ģıklarından biri seçilmelidir. 46

53 ġekil 2.50: Ötelenen nesnelerin uçlarının Cap Ends ile kapatılması Katı modellerin kenarlarını kullanarakta ofsetleme yapılabilir. Bunun için önce katı modelin yüzeyi seçilip sketch atılır. Offset komutuna girilerek kenarlar seçilir Aynalama (Mirror Entities) ġekil 2.51: Katı model kenarlarının ofsetlenmesi Seçilen nesne ya da nesneleri belirlenen bir eksene göre simetriğini alma, taģıma ya da kopyalama iģlemi için kullanılır. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Komut seçilir. Ekrana Mirror diyalog kutusu gelir. Message: Mesaj (Aynalanacak nesneleri ve aynalama için eksen olarak kullanılacak nesneleri seç.) Options: Seçenekler Entities to mirror: Aynalanacak nesneleri Ģeç. Copy: Aynalarken kopyalama yap. ĠĢaretli değilse sadece taģıma yapar. Mirror about: Aynalama eksenini Ģeç. Resim 2.24: Mirror diyalog kutusu 47

54 Önce aynalanacak nesneler Entities to mirror kutusu iģaretlenerek seçilir (P1). Sonra Mirror about kutusu iģaretlenerek aynalama ekseni seçilip iģlem tamamlanır (P2). Aynalama ekseninin eksen çzgisi ya da sürekli çizgi olması önemli değildir. ġekil 2.52: Aynalama eksen çizgisi seçimi Önce nesne ve eksen bir kutu içine alınarak seçilip sonra komut seçilirse otomatik olarak aynalama yapar. ġekil 2.53: Pencere içine alarak seçim Dinamik Aynalama (Dynamic Mirror) Önceden çizilmiģ simetrik bir eksen yardımıyla çizim yaparken aynı zamanda aynalama iģlemi de yapar. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Komuta girilir. Ekran üzerinde Centerline komutu ile çizilmiģ eksen çizgisi seçilir. Seçilen çizginin üst ve alt kısmında simetriklik iģareti ( ) belirir. Bir tarafa çizilen nesne anında diğer tarafa da kopyalanır. ĠĢlem tamamlanınca komuttan çıkabilmek için tekrar aynı komutu seçmek gereklidir. 48

55 ġekil 2.54: Dinamik aynalama örneği Komuttan çıktıktan sonra kopyalanan nesnenin yeri değiģince yan kısma aynalanan nesneninde yeri değiģir. ġekil 2.55 : Dinamik aynalama örneğinin düzenlenmesi Çoğaltma (Sketch Pattern) ÇizilmiĢ nesneleri değiģik yöntemler kullanarak çoğaltmak için kullanılır. Çoğaltma iģlemi, doğrusal ya da dairesel olabilir Dairesel Çoğaltma (Circular Sketch Pattern) Seçilen nesneleri bir eksen etrafında dairesel olarak çoğaltmak için kullanılır. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Komuta girilir. Döndürme merkezi olarak koordinat sisteminin merkezini otomatik olarak seçer. Reverse Direction iģaretinin yanındaki kutu iģaretlenip sonra döndürme merkezi ekrandan iģaretlenir. Ardından döndürerek çoğaltılacak nesneler teker teker seçilir. Sonta Number of Ġnstances kısmına çoğaltma sayısı girilir. OK tuģuna basılarak iģlem tamamlanır. 49

56 Reverse Direction: Yönü ters çevir. Center X: X eksenindeki merkez Center Y: Y eksenindeki merkez Spacing: Toplam nesne sayısına bölünecek açı Equal spacing: Nesneler arasını eģit açıda ayarlar. Dimension radius: Ölçülendirme yarıçapını çizime ekler. Dimension angular spacing: Ölçülendirmede açı ölçülerini çizime ekler. Number of instances: Çoğaltma sayısı. Nesne ne kadar kopyalanacaksa buraya yazılır. Display instance count: Örnek sayısını göster. ĠĢaretli ise çoğaltma iģleminden sonra çağaltılacak nesnelerin yanına rakamla sayı yazar. Radius: Çoğaltma yay yarıçapı Arc Angle: Çoğaltılacak nesneler arası yay açısı Entities to pattern: Çoğaltılacak nesneleri seç bu kutu iģaretlenerek seçilir. Ġnstances to Skip: Çoğaltmada iptal edilecek nesneler buradan seçilerek iptal edilir. Resim 2.25: Circular pattern diyalog kutusu ġekil 2.56: Dairesel çoğaltma örneği 50

57 Doğrusal Çoğaltma (Linear Sketch Pattern) Bir nesnenin verilen satır ve sütun sayısında dikdörtgensel olarak çoğaltılması için kullanılır. Sadece bir yön verilerek çoğaltma yapılırsa doğrusal çoğaltma, iki yön verilerek çoğaltma yapılırsa dikdörtgensel çoğaltma adını alır. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Önce çoğaltılacak nesne seçilir sonra da komut seçilir. Ekrana Linear Pattern diyalog kutusu gelir. Direction 1 kısmında X-axis için kutu iģaretlenirse X ekseninde çoğaltma aktifleģir. Direction 2 kısmında Y-axis için kutu iģaretlenirse Y ekseninde çoğaltma aktifleģir. Ġki yönünde Number of Ġnstances kısmına çoğaltma sayısı yazılır. Spacing kısımlarına çoğaltılan nesneler arasındaki mesafe yazılır. OK tuģuna basılır. Reverse Direction: Çoğaltma yönünü tersine çevirir Direction 1: Birinci çoğaltma yönü Direction 2:Ġkinci çoğaltma yönü Spacing: Çoğaltılacak nesneler arası mesafe Dimension X spacing: X ekseninde mesafeyi ölçülendir. Dimension Y spacing: Y ekseninde mesafeyi ölçülendir. Number of Ġnstances: Doğrusal çoğaltma sayısı Display instance count: Örnek sayısını göster. Çoğaltma sayısını nesnelerin yanına sayı ile yazdırır. Angle: Açısal çoğaltma yapılmak istendiğinde kullanılır. Dimension angle between axes: Eksenler arası açının ölçülendirmesini göster. Entities to pattern: Doğrusal çoğaltılacak nesneler Ġnstances to skip: Çoğaltmada iptal edilecek nesneler buradan seçilerek iptal edilir. Resim 2.26: Linear pattern diyalog kutusu 51

58 ġekil 2.57: Dikdörtgensel çoğaltma örneği TaĢıma (Move Entities) ġekil 2.58: Açısal çoğaltma örneği Çizim alanı üzerindeki nesne ya da nesneleri ve detaylandırmaları bir noktadan baģka bir noktaya taģımak için kullanılır. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Komutu girilir. Ekrana Move diyalog kutusu gelir. Entities to move kısmından taģınacak nesneler seçilir. YeĢil iģaretli Base Point kutucuğu seçilir. Kursörün ucu büyük sarı nokta hâlini alır. Sonra nesnenin taģınacak noktası kursörle seçilir. Bu noktadan tutularak nesne sürüklenerek istenilen yere bırakılır. 52

59 Entities to move: TaĢınacak nesneleri seç. Keep relatios: ĠliĢkileri tut. Diğer nesnelerle olan iliģkileri aynen muhafaza ederek taģıma yapar. Parameters: Parametreler From/To: Bundan / Buna (TaĢıma ve yerleģtirme noktalarını iģaretleyerek taģıma yapar.) X/Y: X ve Y koordinatlarını kullanarak taģıma yapar. Start Point: TaĢıma noktasını seç. Base Point: YerleĢtirme noktasını seç. Repeat: Yenile. Resim 2.27: Move diyalog kutusu Kopyalama (Copy Entities) ġekil 2.59: TaĢıma örneği ÇizilmiĢ nesnelerin bir veya birden fazla kopyasını almak için kullanılır. Kopyalama tutup taģınarak ya da koordinat girilerek yapılır. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Komuta girilir. Ekrana Copy diyalog kutusu gelir. Entities to Copy kısmından kopyalanacak nesneler seçilir. YeĢil iģaretli Base Point kutucuğu seçilir. Kursörün ucu büyük sarı nokta hâlini alır. Sonra nesnenin taģınacak noktası kursörle seçilir. Bu noktadan tutularak nesne sürüklenerek istenilen yere bırakılır. 53

60 Entities to Copy: Kopyalanacak nesneler Keep Relations: ĠliĢkileri tut. Diğer nesnelerle olan iliģkileri aynen muhafaza ederek kopyalama yapar. Parameters: Parametreler From/To: Bundan / Buna (TaĢıma ve yerleģtirme noktalarını iģaretleyerek çoğaltma yapar.) X/Y: X ve Y koordinatlarını kullanarak çoğaltma yapar. Start Point: TaĢıma noktası seçilir. Base Point: YerleĢtirme noktası seçilir. Repeat: Yenile. Resim 2.28: Copy örneği 2.26.Döndürme (Rotate Entities) ġekil 2.60: Kopyalama örneği Çizim alanı üzerindeki nesne ya da nesneleri ve detaylandırmaları bir nokta etrafında belirlenen açıda döndürmek için kullanılır. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Komuta girilir. Ekrana Rotate diyalog kutusu gelir. Entities to Rotate kısmından döndürülecek nesneler seçilir. YeĢil iģaretli Base Point kutucuğu seçilir. Kursörün ucu büyük sarı nokta hâlini alır. Sonra nesnenin döndürme merkezi kursörle seçilir. Bu noktadan tutularak nesne döndürülerek istenilen yere bırakılır. Ya da angle kısmına açı yazılarak aynı iģlem yapılır. OK tuģuna basılır. 54

61 Entities to Rotate: Döndürülecek nesneler Keep Relations: ĠliĢkileri tut. Diğer nesnelerle olan iliģkileri aynen muhafaza ederek kopyalama yapar. Parameters: Parametreler Center of rotation: Döndürme merkezi Base Point: Döndürme noktası seçilir. Angle: Döndürme açısı Resim 2.29: Rotate diyalog kutusu ġekil 2.61: Rotate örneği Ölçeklendirme (Scale Entities) Çizim alanı üzerindeki nesne ya da nesneleri bir nokta merkez alınarak belirlenen ölçekte büyültmek ya da küçültmek amacı ile kullanılır. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Komuta girilir. Ekrana Scale diyalog kutusu gelir. Entities to scale kısmından ölçeklendirilecek nesneler seçilir. YeĢil iģaretli Base Point kutucuğu seçilir. Kursörün ucu büyük sarı nokta hâlini alır. Sonra nesnenin ölçek merkezi seçilir. Scale factor kısmına ölçeklendirme faktörü yazılır. OK tuģuna basılır. 55

62 Entities to scale: Ölçeklendirilecek nesneler Parameters: Parametreler Scale about: Ölçeklendirme hakkında Base point: Ölçeklendirme noktası Scale factor: Ölçeklendirme faktörü Number of copies: Kopya sayısı Copy: Hem ölçeklendirme hemde çoğaltma iģlemi yapar. Resim 2.30: Scale diyalog kutusu ġekil 2.62: a. Scale örneği Sündürme (Stretch Entities) b. Scale ile çoğaltma örneği Çizim alanı üzerindeki nesne ya da nesneleri taģımak ya da belirlenen ölçüde lastik gibi sündürmek amacı ile kullanılır. Nesnenin tamamı seçilirse taģıma, bir kısmı seçilirse sündürme iģlemi yapar. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Komuta girilir. Ekrana Stretch diyalog kutusu gelir. Entities to Stretch kısmından sündürülecek nesneler seçilir. Seçme iģlemi sağdan sola yapılmalı ve nesnenin en az bir kenarı sabit kalmalıdır. YeĢil iģaretli Base Point kutucuğu seçilir. Kursörün ucu büyük sarı nokta hâlini alır. Sonra nesnenin sündürme merkezi kursörle seçilir. Sürüklenip bırakılır. Düz sürüklenebildiği gibi eğri olarakta sürüklenebilir. Ġstenirse X/Y kısmına ölçü girilerekte sündürme mesafesi belirlenebilir. OK tuģuna basılarak iģlem tamamlanır. 56

63 Entities to Stretch: Sündürülecek nesneler Parameters: Parametreler From/To: Bundan / Buna (TaĢıma ve yerleģtirme noktalarını iģaretleyerek sündürme yapar.) X/Y: X ve Y koordinatlarını kullanarak sündürme yapar Stretch about: Sündürme hakkında Base point: Sündürme noktası Resim 2.31: Stretch diyalog kutusu ġekil 2.63: Stretch örneği Akıllı Ölçülendirme (Smart Dimension) Bir ya da daha çok nesneyi ölçülendirmek için kullanılır. Çizilen nesnelerin daha sonra ölçülerini değiģtirmek için kullanılır. Ölçülerde yapılan değiģiklikler otomatik olarak geometrinin konumu ve büyüklüğüne yansır Bütün ölçülendirme çeģitlerini tek ölçülendirme komutu ile yapma imkânı sunar. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Nesneye tıklanarak ölçülendirme yapılır. Ölçü çizgisi yerleģtirilince ekrana Modify diyalog kutusu gelir. Buradan istenilen ölçü yazılıp OK tuģuna basılır. Bu kez ekrana Dimension diyalog kutusu gelir. 57

64 ġekil 2.64: Daire ölçüsünün değiģtirilmesi Değerleri kaydet. ArtıĢ değerini ayarlar. Orjinal değere geri dön Ölçülendirmeyi ters çevir. Yeniden oluģtur. Ölçülendirmeyi iģaretle. Resim 2.32: Modify (DeğiĢtir) diyalog kutusu Value: Değer Style: Ölçülendirme stilleri Tolerance/Precision: Tolerans /Hassasiyet Tolerance type: Tolerans tipi Units Precision: Birim duyarlılığı Primary Value: Ölçü değeri (Buradan da değiģtirilebilir.) Dimension Text: Ölçü yazısı (Boyutu değiģtirmeden yazıyı değiģtirmek için kullanılır.) More: Daha çok sembol eklemek için kullanılır. Resim 2.33: Dimension-Value diyalog kutusu 58

65 Witness/Leader Display: Ölçü okları/çizgileri görünümü Outside: Oklar dıģarıda Ġnside: Oklar içeride Smart: Okları akıllı yerleģtirme (Ġçeri yada dıģarı) Style: Ok stillerini listeler Radius: Yarıçap ölçülendirme Diameter: Çap ölçülendirme Linear: Çapı doğrusal ölçülendirme Foreshortened: Yay ölçülendirmesi Solid Leader: Ölçü çizgisi merkezden bağlı Open Leader: Ölçü çizgisi dıģardan bağlı Leader style: Ölçü çizgisi stili Use document display: Belge görünümü kullan Custom Text Position: Özel metin konumu Resim 2.34: Dimension -Leaders diyalog kutusu Other: Diğer ayarlar Override Units: Birimleri üzerinde çevrim yaparak yazar. Milimetre yazılan ölçü metre yazılacaksa çevirerek yazar. Length Units: Uzunluk birimleri Text Fonts: Yazı tipi Dimension font: Ölçülendirme yazı tipi Use document font: Belge yazı tipini kullan Font: Yazı tipi Options: Seçenekler Read only: Salt okunur. Driven: Bağımlı Resim 2.35: Dimension-Other diyalog kutusu 59

66 2.30. Kısıtlama- Geometrik ĠliĢki Atama (Sketch Relations) Sketch oluģturmak için kullanılan elemanlar arasında birbirlerine göre veya koordinat sistemine göre dikey hizalama, yatay hizalama, paralellik, diklik, teğetlik, çakıģma, eģ merkezlilik, eģ doğrusallık, eģitlik veya sabitleme gibi sınırlamaları belirlemek gerekir. Bu iģlemi yapmak için geometrik iliģkilerden faydalanılır. ĠliĢki atanan nesnelerin yanında iliģkiyi ifade eden simge yerleģir. Bu simgeler görünür ya da gizlenir hâle getirilebilir, istenirse silinedebilir. Bağıntının Adı Bağıntıdan Önce Bağıntıdan Sonra Çizgi ya da noktaları birbiri ile yatay konuma getirir. Çizgi ya da noktaları birbiri ile dikey konuma getirir. Seçilen iki ya da daha fazla çizgiyi birbirine paralel konuma getirir. Seçilen çizgi, yay, daire ve eğrileri ya da uzantılarını birbirine teğet hâle getirir. ayrıca Seçilen 2B nesneler ile 3B nesneleri de teğet hâle getirir. 60

67 Seçilen nesneleri ekranda sabitler. Sabitlenen nesne siyah renk alır. Seçilen nesneleri eģit boy ya da eģit çap ölçüsüne getirir. Seçilen iki çizgiyi aynı doğrultulu-eģ doğrultulu hâle getirir. Seçilen iki daireyi ya da yayı eģ merkezli ve eģ ölçülü hâle getirir. Seçilen daire, elips ya da yayları eģ merkezli hâle getirir. 61

68 Seçilen nesneleri birbirine dik konuma getirir. Seçilen iki nesneyi birinci seçiln nesnenin orta noktasından çakıģtırır. Seçilen iki nesneyi ya da uzantılarını çakıģtırır. Seçilen iki noktadan nesneleri birleģik konuma getirir. Seçilen 2B nesne ile 3B nesneyi çakıģtırır. Bu nesneler nokta, çizgi v.s. olabilir. Add Relations Display / Delete Relations View Sketch Relations Sketch ler arasına iliģki eklemeye yarar. Çizim unsurları arasında oluģturulmuģ iliģkileri görmeyi ve istenilen iliģkileri silmeyi sağlar. ĠliĢkilerin simgelerini ekran üzerinde göstermek ya da gizlemek için kullanılır. Tablo 2.1: Geometrik ĠliĢki Atama örnekleri 62

69 ĠliĢki Atamada Dikkat Edilecek Hususlar ĠliĢki atamada ilk seçilen nesne esas alınır. Diğer nesne ilk nesneye göre konum alır. Ġkinci seçilen nesne birinci seçilen nesnenin özelliğini alır. Tabirle birinci seçilen nesne durur. Ġkinci seçilen nesne birinci seçilen nesnenin ayağına gider. Fakat ikinci seçilen nesnede hatreket etmesine engel olan baģka bir iliģki varsa o zaman birinci seçilen nesne ikinci seçilen nesnenin ayağına gider. Ġkinci seçilen nesnede Fix iliģkisi varsa yani sabit ise birinci ikincinin ayağına gider. ĠliĢki verielen nesneler hareket ettirilirseler dahi aralarındaki iliģki değiģmez. Equal bağıntısı verilmiģ bir nesnenin ölçüsü değiģtiği an otomatik olarak diğerininde ölçüsü değiģir. Bir nesneye birden fazla iliģki atandığı zaman çakıģmalar söz konusu olur. Bu durumda çizim alanının sağ alt kısmında sarı-kırmızı kutular belirir. Ġtem is Unsolvable: Nesne çözümlenemez. Ġtem Conflicts: Nesne çatıģmaları Over Defined: AĢırı tanımlı No solution found: AĢırı tanımlı nesneler Resim 2.34: AĢırı tanımlı nesnelerin gösterilmesi Bu durumda çakıģan bağıntı silinerek sorun ortadan kaldırılabilir. Ya da Over Defined (AĢırı tanımlı ) iletisi tıklanınca hatanın olduğu kısım ekran üzerinde kırmızı renk alır. Ekrana Sketch Xpert diyalog kutusu gelir. 63

70 Message: Çizim hatasına çözüm bulmak için Diagnose-Tanıla 'yı tıklayınız. Diagnose: Tanıla Manual Repair: Elle Onar (Tüm hatalı iliģkileri listelemek için tıklayınız.) Result: Sonuçlar (Ġstenilen sonuçları seçip Accept'i tıklayınız.) Accept: Kabul et. More Ġnformation/Options: Daha çok bilgi/seçenek (Bu çözümü kabul edince aģağıdaki kırmızı renkli iliģki silinecektir.) Resim 2.36: Sketch Xpert diyalog kutusu Diagnose (Tanımla) iletisi tıklanır. Manual Repair (Elle Onar) iletisi tıklanarak hatalı iliģkiler listelenir. Delete ile hatalı iliģkiler seçilip silinebilir. OK tuģuna basılarak iģlem tamamlanır. ġekil 2.65: AĢırı tanımlı nesnenin düzenlenmiģ hâli 64

71 2.31. Nesne Kenetleme Modları (Quick Snap) Çizim sırasında çizimi kolaylaģtırmak amacı ile kullanılır. Nesneler arasında bağlantı kurarak birbiri ile kenetlenmelerini sağlar. Quick Snap araç çubuğu F3 kısayol tuģu ile açılır. Nesne Kenetleme Modları Point Snap Center Point Snap Midpoint Snap Quadrant Snap Ġntersection Snap Nearest Snap Tangent Snap Perpendicular Snap Anlamları Ekranda bulunan noktalardan yakalar. Daire ve yayların merkez noktalarından yakalar. Çizgilerin orta noktasından yakalar. Dairelerin çeyrek noktalarından yakalar. Eğrilerin ve çizgilerin kesiģim noktalarından yakalar. Çizim sırasında nesneye en yakın noktadan yakalar. Bir nesneden diğer nesneye çizm yaparken teğet olan noktasından yakalar. Seçilen bir nesneye dik olan noktadan yakalar. Parallel Snap H/V Snap H/V Point Snap Length Snap Grid Snap Angle Snap Seçilen bir nesneye paralel olan noktadan yakalar Çizgi çizerken sadece yatay ya da dikey çizgi çizmeyi sağlar. Nokta çizerken belirlenen noktaya sadce yatay ve dikey konumda nokta yerleģtirmemizi sağlar. Çizilen çizgi ile aynı uzunluktaki noktalardan yakalayarak eģit çizgiler çizmemezi sağlar. Izgara görünse ya da görünmesi yinede ızgaranın köģe noktalarına kenetlenmeyi sağlar. Çizgi çizerken kursörün ayarlanmıģ açı ve katlarından yakalamasını sağlar. Tablo 2.2: Nesne kenetleme modları 65

72 2.32. Taslak Çizim OluĢturulurken Dikkat Edilecek Hususlar Nesneler ekranda sürüklenerek taģınabilir ya da kopyalanabilir. Nesneler seçilip Shift tuģuna basılı tutlarak sürüklenip istenilen yere bırakılarak taģınabilir. Ctrl tuģu basılı tutularak taģınırsa kopyalama iģlemi yapar. Ekranda birden fazla nesne taģınacaksa seçme iģlemi Ctrl tuģu basılı tutularak yapılır. ÇizilmiĢ çizgilerin ucundan tutularak sürüklenip boyları, doğrultuları ve yerleri değiģtirilebilir. ġekil 2.66:Çizginin yerini değiģtirilmesi örneği Bir çizim sayfasından diğer çizim sayfasına nesne taģımak ya da kopyalamak için öğe seçilir. Ctrl+ C ile kopyalanır. Diğer sayfaya gidilip Ctrl+V tuģlarına basılır. Ekrandaki nesnelerin tamamı pencere içerisine alınarak seçilebilir. Yada Ctrl+A kısayol tuģları ile seçilebilir. ġekil 2.67:Pencere ile nesnelerin seçilmesi Zincirleme nesnelerin seçimi için nesnelerden bir tanesi seçilip mausun sağ tuģuna basılır. Açılan diyalog kutusundan Select Chain seçilir. 66

73 ġekil 2.68:Zincirleme seçim iģlemi Araç çubuklarına komut düğmesi ilave için Tools Customize Commands tan istenilen menü çubuğu seçilir. Buradan çubuğa eklenmek istenen komut maus ile sürüklenip çubuk üzerinde uygun bir yere bırakılır. Kaldırmak içinde Customize menü açıldıktan sonra Çubuk üzerindeki komut sürüklenerek pencere üzerine bırakılır. Çizimden sonra Exit Sketch düğmesi üzerine tıklandığında çizim sonuçlandırılır. Delete Sketch düğmesine tıklanırsa çizim silinir. Objelerin rengini değiģtirmek için Tools Optıons tan System Optıons (Sistem seçenekleri) tıklanır. Buradan Colors tıklanır. Açılan kutudan Select Item 1 seçilir ve Edit e tıklanır. KarĢımıza gelen renk tablosundan istenilen renk seçilir ve OK tuģuna basılarak çıkılır. Dizayn ağacı üzerinde sketch seçilip mausun sağ tuģuna basılır. Açılan diyalog kutusundan Delete seçilir. Ekrana Confirm Delete diyalog kutusu gelir. Buradan Yes tuģuna basılırsa sketch tamamen silinir. Silebilmek için skecin kapalı olması gerekir. Resim 2.35: Confirm Delete diyalog kutusu 67

74 Doğru çizilirken yatay (Horızontal) ya da dikey (Vertıcal) bağıntı verilmiģse açı verilemez. Açı vermek için Existing Relations kısmından bağıntının silinmesi gerekir. Add Relations kısmından nesneye bağıntı eklenebilir. ÇatıĢan bağıntılar verilemez. Tamamen kapalı çizilmiģ bir Ģekilde Ģekli oluģturan çizgilerin açısı değiģtirilemez. Yatay özellik değiģtirilip dikey özellik hâline gelse dahi çizimde değiģmez. Resimdeki bağıntıları gizlemek için çizimden önce optıons+ Relations/Snaps kısmından Automatic Relatıons kısmının iģareti kaldırılmalıdır. Birden fazla detaylandırmayı Ctrl tuģunu basılı tutarak seçip aynı anda değiģtirebiliriz. ġekil 2.649: Aynı anda ölçü değiģtirme Son kullanılan komutlara geri dönmek için mausun sağ tuģundan Recent Command seçilir. Burada son kullanılan 10 komut listelenmiģtir. Resim 2.36: Recent command diyalog kutusu AutoCAD de çizilmiģ bir resim sağ tuģa basılıp Copy ile seçilir. Solid sayfasına ise Ctrl+V ile yapıģtırılır. Ekranda boģ bir alana maus ile çift tıklandığında skeci kapatır. Tekrar skeci açmak için nesnelerden birinin üzerine çift tıklamak yeterlidir. Mausun ortasındaki çark kullanılarak yapılan büyültme ya da küçültmede kursörü gösteren OK simgesi esas alınır. Mausun ortasındaki çarka iki defa tıklamak Fit görevi görür. Çizimi ekran sınırlarına yerleģtirir. ÇizilmiĢ nesneleri tam tanımlı yapmak için mausun sağ tuģuna basılır. Açılan listeden Full Define Sketch (Çizimi Tamamen Tanımla) seçilir. Açılan pencereden Calculate (Hesapla) butonuna basılır. Çizimi koordinat sistemine göre eksiksiz ölçülendirir ve siyah renk alır. 68

75 Resim 2.37: Full Define Sketch diyalog kutusu Siyah renk almıģ tam tanımlı sketch taģınamaz. Tamamen tanımlı bir çizimde tüm öğeler siyahtır. Eksik tanımlı ya da tamamen tanımlanmamıģ ögeler mavidir. 69

76 2.33. Kısayol TuĢları Yatay ve dikey döndürme Yatay ve dikey 90 derece döndürme Çizimi saatin yönü veya saatin tersi yönü döndürme Çizim ekranının her yöne kaydırılması Küçültme (Zoom in) Büyültme (Zoom out) Ekrana sığdırma (Zoom to Fit) LĠNE (Çizgi) çizme Sketch (Taslak) açma Doğru çizerken yay-yay çizerken doğru çizimine geçme Bir önceki görünüm (Previous View) Görünüm seçme menüsü FRONT -Ön görünüģ Ctrl + 1 BACK -Arka GörünüĢ Ctrl + 2 LEFT - Sol Yan GörünüĢ Ctrl + 3 RĠGHT - Sağ Yan GörünüĢ Ctrl + 4 TOP - Üst GörünüĢ Ctrl + 5 BOTTOM - Alt GörünüĢ Ctrl + 6 ISOMETRĠK - Ġzometrik GörünüĢ Ctrl + 7 NORMAL TO - Ctrl + 8 Yeni Döküman Doküman Aç Kaydet Yazdır Yardım menüsünü Açma Özellik yöneticisindeki SeçilmiĢ bir öğenin ismini değiģtirme QUICK SNAP ( Hızlı kenetlenme Modları) Selectiom Filters (Seçme filitreleri) Çubuğu Açma-Kapama Spelling Check (Yazım karģılaģtırması) Dizayn Ağacını Göster- Gizle Enable Commant Manager (Komut Yöneticisi) Açma-Kapama Çizimi tüm ekrana yaymak (FULL SCREEN) Modelin yeniden inģa edilmesi (REBUĠLD) Modelin güçlü olarak yeniden inģa edilmesi Ekranı yeniden çiz (REDRAW) Açık olan iki ekran arasında geçiģ yapma Geri al Kes Kopyala YapıĢtır Tablo 2.3: Kısayol tuģları 70 Yön tuģları Shift + Yön tuģları Alt + Sağ yön tuģu Alt + Sol yön tuģu Ctrl + OK tuģları Z Shift + Z F L S A Ctrl + Shift + Z Spacebar Ctrl + N Ctrl + O Ctrl + S Ctrl + P F1 F2 F3 F5 F7 F9 F10 F11 Ctrl + B Ctrl + Q Ctrl + R Ctrl + Tab Ctrl + Z Ctrl + X Ctrl + C Ctrl + V

77 UYGULAMA FAALĠYETĠ UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki parçanın çizimi için gerekli olan komutları sırasına göre kullanınız. ĠĢlem Basamakları Öneriler Bir sketch açınız. Bunun için Front düzlemini seçip Normal to ile kendinize çeviriniz. Centerline komutunu seçerek yatay ve dikey eksen çizgilerini ölçülerine göre çizin. Geometrik Ģekilleri çizmek ve düzenleyiniz. Dikey eksen çizgisini 86 mm ve 140 mm ileriye offset komutu ile kopyalayınız. Ortadaki eksen çizgisine 80 açı veriniz. Bu ekseni merkez alarak R54 mmlik daireyi çizin ve Ģekildeki gibi kırparak yay oluģturun. 71

78 Circle komutu ile daireleri çiziniz. Trim to closest komutu ile daireleri budayınız. Yayları 6,25 mm içeri Offset komutunu kullanarak öteleyiniz ve trim komutu ile budayınız. 72

79 2 eğimli çizgiyi ve R51 mm olan 3 no lu daireyi boģluğa çiziniz. 1 no lu yay ile 2 no lu daireyi Fixleyiniz. Ctrl tuģu basılı iken 1 no lu yay ve 3 no lu daireyi seçiniz. Açılan Properties diyalog kutusunden Tangent bağıntısını seçiniz. Aynı iģlemi 2 no lu yay ve 3 no lu daire içinde tekrarlayınız. Trim komutu ile 2 ve 3 no lu daireleri budayın. 73

80 Ve R13 mmlik yuvarlatmayı Fillet komutu ile yapınız. Line Format Araç çubuğunu açınız. Çizilen nesneleri seçip Line Thickness komutu ile kalınlıklarını değiģtiriniz. Geometrik düzenleyiniz. Ģekilleri Kenetlenme kullanınız. komutlarını Çizim sırasında F3 kısayol tuģu ile nesne kenetleme modlarını açınız. Buradan gerekli nesne kenetleme modlarını ayarlayınız. 74

81 KONTROL LĠSTESĠ Bu faaliyet kapsamında aģağıda listelenen davranıģlardan kazandığınız becerileri Evet, kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) iģareti koyarak kendinizi değerlendiriniz. Değerlendirme Ölçütleri 1. Çizimi koordinat sisteminden baģlayarak yapmak için Sketch komutu ile bir çizim alanı açtınız mı? 2. Düzlem seçip normal to ile kendinize çevirdiniz mi? 3. Nesne kenetleme modlarından gerkli olanları aktif hâle getirdiniz mi? 4. Eksen çizgilerini çizmek için Centerline komutunu açtınız mı? 5. Çizime kolaylık olsun diye koordinat sisteminin merkezinden baģladınız mı? 6. Circle komutu ile daireleri çizdiniz mi? 7. Trim to closest komutunu kullanarak fazlalıkları budadınız mı? 8. Yayları çizerken geometrik iliģkilerden Tangent ve Fix'i kullandınız mı? 9. Çizimden sonra Line Thickness komutunu kullanarak çizgileri kalınlaģtırdınız mı? 10. Çizimden sonra çiziminizi kaydettiniz mi? Evet Hayır DEĞERLENDĠRME Değerlendirme sonunda Hayır Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız Evet ise Ölçme ve Değerlendirme ye geçiniz. 75

82 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seçeneği iģaretleyiniz. 1. Eksen çizgisi çizmek için aģağıdaki komutlardan hangisi kullanılır? A) Line B) Centerline C) Spline D) Fit Spline 2. Taslak çizim oluģturmak için hangi komut kullanılmaktadır? A) Exit Sketch B) 3D Sketch C) SketchXpert D) Sketch 3. Yatay çizgi çizmek için aģağıdaki Line parametrelerinden hangisi kullanılmalıdır? A) As sketched B) Vertical C) Horizontal D) Angle 4. Polygon (Çokgen) komutu ile en fazla kaçgen çizilebilir? A) 30 B) 40 C) 60 D) Nesne köģelerine pah kırmak için hangi komut kullanılır? A) Sketch Fillet B) Trim Entities C) Ellipse D) Sketch Chamfer 6. AĢağıdaki Trim (Budama) komutlarından hangisi kesiģmeyen köģeleri kesiģtirmek için kullanılır? A) Power Trim B) Corner C) Trim away inside D) Trim to closest 7. Nesnelerin yüzeyler ya da düzlemler üzerine iz düģümünün alınması için hangi komut kullanılır? A) Convert Entities B) Intersection Curves C) Offset Entities D) Mirror Entities 76

83 8. AĢağıdaki komutlardan hangisi bir eksen etrafında dairesel çoğaltma yapar? A) Sketch Pattern B) Linear Sketch Pattern C) Circular Sketch Pattern D) Stretch Entities 9. AĢağıdaki geometrik iliģkilerden hangisi seçilen nesneleri eģit boy ya da eģit çap ölçüsüne getirir? A) Collinear B) Concentric C) Coincident D) Equal 10. AĢağıdaki nesne kenetleme modlarından hangisi seçilen öbir nesneye dik olan noktadan yakalar? A) Perpendicular Snap B) Quadrant Snap C) Nearest Snap D) Ġntersection Snap DEĞERLENDĠRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karģılaģtırınız. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz. 77

84 ÖĞRENME FAALĠYETĠ-3 ÖĞRENME FAALĠYETĠ-3 AMAÇ Bu öğrenme faaliyetinde verilecek bilgiler doğrultusunda, gerekli ortam sağlandığında üç boyutlu katı modelleme komutlarını kullanarak modelleme yapabileceksiniz. ARAġTIRMA Üç boyutlu katı modelleme yazılımlarından faydalanarak modellemenin nasıl yapıldığını araģtırınız. CAD yazılımları yardımıyla makine parçalarının nasıl tasarlanabildiğini araģtırınız. 3. ÜÇ BOYUT KATI MODELLEME 3.1. Referans Elemanlarının Atanması (Reference Geometry) Düzlem (Plane) Varolan üç düzlem haricinde farklı açılarda yardımcı düzlemlerin oluģturulmasında kullanılır. Yeni bir düzlem oluģturmak için referans bir nesnenin ya da düzlemin seçili olması gerekir. Seçilen nesnelere göre araç yöneticisinde uygun yöntem aktifleģecektir. Message: Referans ya da geometrik iliģki seçin. First Reference: Ġlk referans (Nokta, kenar, yüzey, düzlem vs.) Parallel: Seçilen yüzeye ya da düzleme paralel düzlem atar. Perpendicular: Seçilen nesneye dik açıda düzlem atar. Coincident: Seçilen nesneye çakıģık düzlem atar. At angle: Seçilen nesneye verilen açıda düzlem atar. Offset Distance: Verilen mesafe kadar öteye düzlem atar. Flip: Yönü ters çevir. Number of planes to create: OluĢturulacak düzlem sayısı Mid plane: Seçilen iki düzlemin, yüzeyin ortasına düzlem atar. Second Reference: Ġkinci referans Third Reference: Üçüncü referans Resim 3.1: Plane diyalog kutusu 78

85 Düzlem atarken dikkat edilecek hususlar Bir referans ile düzlem oluģturulmak istenirse Plane komutuna girildikten sonra referans yüzeyi seçmek yeterlidir. Yüzeye paralel bir düzlem atar. ġekil 3.1: Tek referans ile düzlem atama örnekleri Ġki referans ile düzlem oluģturulmak istenirse Plane komutuna girildikten sonra bir kenar ve kenarın orta noktası seçilirse kenara dik bir düzlem atar. Ġki referans ile düzlem oluģturulmak istenirse Plane komutuna girildikten sonra bir eğri seçilip sonra eğri üzerinde bir nokta iģaretlendiğinde o noktaya dik bir düzlem atar. ġekil 3.2: Eğriler üzerinde düzlem atama örnekleri Ġki referans ile düzlem oluģturulmak istenirse Plane komutuna girildikten sonra sırası ile 3 nokta iģaretlenir. Bu 3 noktadan geçen bir düzlem elde edilir. 79

86 ġekil 3.3:Üç nokta ile düzlem atama örnekleri Ġki referans ile düzlem oluģturulmak istenirse Plane komutuna girildikten sonra Katı modelin karģılıklı iki kenarı seçilince iki kenarın orta noktasına düzlem atar. ġekil 3.4: Ġki yüzeyin ortasına düzlen atama örnekleri ġekil 3.5: Açılı düzlem atama Ġki referans ile düzlem oluģturulmak istenirse Plane komutuna girildikten sonra bir yüzey ve ardından kenar seçilir. At angle kısmından açı girilirse kenara verilen açıda bir düzlem atar (ġekil 3.5 ). Ġki referans ile düzlem oluģturulmak istenirse Plane komutuna girildikten sonra bir eğri yüzey seçilip sonra yüzey üzerinde bir nokta iģaretlendiğinde o noktaya dik bir düzlem atar. ġekil 3.6: Eğik yüzeylere düzlem atama örnekleri 80

87 Ctrl tuģu basılıp tutularak düzlem seçilip sürüklenip bırakılırsa kopyalanır. Daha sonra mesafe ayarlanabilir. ġekil 3.7: Düzlemi kopyalama örneği Katı modelin üzerine çizilmiģ çizgi seçilip sonrada çizginin çizildiği yüzey seçilirse çizgiye dik bir düzlem atar. ġekil 3.8: Çizgi ile düzlem atama örneği Katı model üzerinde eğik bir yüzey ve yüzeyin kenarı seçilirse yüzeye dik bir düzlem atar. ġekil 3.9: Yüzeylere dik düzlem atama örnekleri 81

88 Eksen Atama (Axis) Döndürerek katı model oluģturma, aynalama ve yardımcı düzlem oluģturma gibi iģlemlerde kullanılmak üzere eksen çizgilerini oluģturmak için kullanılır. BeĢ farklı eksen oluģturma yöntemi vardır. Selections: Seçimler One Line/Edge/Axis: Bir çizgi/kenar/eksen Two Planes: Ġki düzlem Two points /Vertices: Ġki nokta/tepe noktası Cylindrical/Conical Face: Silindirik / Konik yüzey Point Face/Plane: Nokta ve Yüz / Düzlem Resim 3.2: Axis diyalog kutusu Bir Çizgi / Kenar / Eksen Üzerine Düzlem Atama (One Line/Edge/Axis) Bir çizgi, kenar veya yüzey ekseni üzerine yardımcı eksen atar. Komuta girdikten sonra bir kenar veya yüzeyi seçmek yeterlidir. ġekil 3.10: Kenar-Eksene eksen atama örnekleri Ġki Düzlem Arasına Eksen Atama (Two Planes) KesiĢen iki düzlemin ara kesitine yani kesiģim çizgisine eksen atar. Bu düzlemler; var olan ana düzlemler, yeni oluģturulmuģ düzlemler ya da katı modelin düzlemsel iki yüzeyi olabilir. 82

89 ġekil 3.11: Ġki düzlem kesiģimine eksen atama örneği Ġki Nokta / Ġki KöĢe Arasına Eksen Atama (Two Points /Vertices) Ġki nokta ya da iki köģe noktası arasına eksen atar. ġekil 3.12: Ġki nokra-köģe arasına düzlem atama örneği Silindirik / Konik Yüzeylere Eksen Atama (Cylindrical / Conical Face) Silindirik veya konik nesnelerin eksenleri üzerine eksen atar. ġekil 3.13: Silindirik / Konik yüzeylere eksen atama örneği 83

90 Noktadan Yüzey Veya Düzleme Dik Eksen Atama ( Point and Face / Plane) Bir noktadan, seçilen düzlem ya da yüzeye dik eksen çizgisi oluģturur. ġekil 3.14: Noktadan yüzey veya düzleme dik eksen atama örneği Koordinat Sistemi (Coordinate System) Katı modeller veya montajlara koordinat sistemi eklemek için kullanılır. Selections: Koordinat sistemi yerleģtirilecek orjin noktası buradan seçilir. X axis: Koordinat sisteminin X yönü buradan belirlenir. Y axis: Koordinat sisteminin Y yönü buradan belirlenir. Z axis: Koordinat sisteminin Z yönü buradan belirlenir. Reverse Direction: Yönleri tersine çevirmek için kullanılır. Resim 3.4: Coordinate System diyalog kutusu ġekil 3.15: Koordinat atama örneği 84

91 Nokta YerleĢtirme (Point) Katı model tasarımı yapılırken yardımcı düzlem oluģturma, koordinat sistemini değiģtirme, yardımcı eksen atama ya da iki boyutlu çizimlerde belirli noktaları tanımlama gibi durumlarda üç boyutlu nokta atamak için kullanılır. Arc Center: Yay merkezi referans noktası Center of Face: Yüzey merkezi referans noktası Ġntersection: KesiĢim referans noktası Projection: Yansıtma referans noktası Along curve distance or multiple referance point: Eğri boyunca uzaklık veya çoklu referans noktası Distance: Noktalar arası uzaklık (birimi mm olarak) Percentage: Noktalar arası uzaklık (birimi % olarak) Evenly Distribute: Nokta aralıklarını eģit olarak dağıt. Enter the number of referance points: Referans noktalarının sayısını girin. Resim 3.5: Point diyalog kutusu Yay Merkezi Referans Noktası (Arc Center) Dairesel nesnelerin merkezine nokta yerleģtirir. Katı model daire, elips veya yay ile çizilmiģ olabilir. Silindirin dairesel kenarını seçince ortasına noktayı yerleģtirir. ġekil 3.16: Yay merkezi referans noktası atama örneği 85

92 Yüzey Merkezi Referans Noktası (Center of Face) Düzlem yüzeylerin ağırlık merkezine nokta yerleģtirir. Nokta yerleģtirilecek yüzeyi seçmek yeterlidir. ġekil 3.17: Yüzey merkezi referans noktası atama örneği KesiĢim Referans Noktası (Ġntersection) Çizim elemenlarının kesiģme yerlerine nokta yerleģtirir. Çizimi oluģturan ve kesiģen çizgi, yay vs. sırası ile seçilir. KesiĢme noktalarına nokta yerleģtirir. ġekil 3.18: KesiĢim referans noktası atama örnekleri Yansıtma Referans Noktası (Projection) Seçilen noktanın istenilen yüzeye dik olarak yansıması ile nokta elde edilir. Önce yansıtılacak nokta, sonrada yansıtılacak yüzey seçilir. 86

93 ġekil 3.19: Yansıtma referans noktası atama örneği Eğri Boyunca EĢit Aralıklı Nokta YerleĢtirme (Along Curve Distance Or Multiple Referance Point) 2 veya 3 boyutlu eğriler veya nesneler üzerine eģit aralıklarla nokta yerleģtirmek için kullanılır. Noktalar arası uzaklık mm olarak yada yüzde değer olarak verilebilir. ġekil Eğri boyunca eģit aralıklı nokta yerleģtirme örnekleri 87

94 Montaj ĠliĢkisi EĢleĢtirme Referansı (Mate Reference) Montaj sayfasında çalıģırken Smart Mates (Akıllı EĢleĢtirme) komutu kullanılarak parçaların otomatik iliģkilendirilmesinde referans olacak nesnelerin belirlenmesinde kullanılır. Reference Name: Referans ismi Primary Reference Entity: Birincii referans nesnesi Mate Reference Type: Montaj iliģkisi referans tipi Mate Reference Alignment: Montaj iliģkisi hizalaması Any: Herhangi Aligned: HizalanmıĢ Anti-aligned: Anti-HizalanmıĢ Closest: En yakın Secondary Reference Entity: Ġkincil referans nesnesi Tertiary Reference Entity: Üçüncül referans nesnesi 3.2.Katı Modelleme Komutları Resim 3.6: Mate Reference diyalog kutusu Kalınlık Vererek Katı Model OluĢturma (Extruded Boss/Base) Extrüzyon ile katı model oluģturma da denir. Kapalı ya da kapalı olamayan profillere kalınlık vererek katı model hâline getirmekte kullanılır. 88

95 From: Extrudenin nereden baģlayacağı seçilir. Sketch Plane: Extrude sketch düzleminden baģlar. Surface/Face/Plane: Extrude bir yüzey ya da düzlemden baģlar. Vertex: Extrude seçilen bir köģeden baģlar. Offset: Extrudes keç düzleminden verilen uzaklıkta baģlar. Direction 1: Birinci kalınlaģtırma yönü Direction 2: Birinci kalınlaģtırma yönü Reverse direction: Yönü ters çevir. Blind: KalınlaĢtırma ölçü mesafesi girilerek yapılır. Through all: KalınlaĢtırma boydan boya yapılır. Up to Next: KalınlaĢtırma karģılaģınla ilk unsura kadar yapar Up to Vertex: KalınlaĢtırma seçilen bir köģeye kadar yapılır. Up to Surface: KalınlaĢtırma seçilen yüzeye kadar yapılır. Offset From Surface: KalınlaĢtırma seçilen yüzeyin belirli mesafe kadar uzağından baģlar. o Face/Plane: Yüzey/ Düzlem seç o Offset Distance: Öteleme uzaklığı o Reverse Offset: Yönü ters çevir o Translate Surface: Seçilen yüzey profiline göre öteler Up to body: KalınlaĢtırma diğer bir gövdeye kadar yapılır. Mid Plane: Her iki yönde kalınlaģtırma yapılır. Depth: Derinlik Merge Result: Katıları birleģtirir. ĠĢaretsiz ise ayrı çizer. Draft On/Off: Yüzeylere verilen açı kadar eğim verir. Draft Outward: DıĢa doğru eğim verir. Thin feature: Çizgileri et kalınlığı vererek kalınlaģtırır. o Thıckness: Et kalınlığı ölçüsü o Cap ends: Profillerin baģ kısmını kapa o Cap Thıckness: Kapama kalınlığı Selected contours: Seçili zincirlemeler Resim:3.7: Boss-Extrude diyalog kutusu 89

96 Sketch Plane: Çizildiği düzlemden itibaren kalınlık verir. Surface / Face/ Plane: Arkadaki seçilen düzlemden itibaren kalınlık verir. Offset: Düzlemden verilen miktar kadar öteleyerek kalınlık verir. Vertex: Seçilen köģeye öteleyerek köģeden itibaren kalınlık verir. Tablo 3.1: From sekmesi komutları kullanımı 90

97 Blind: Ölçü değeri kadar kalınlık verir. Through All: Boydan boya kalınlık verir. Up to Next : Sketchten sonraki ilk yüzeye kadar kalınlık verir. Up to Vertex: Seçilen köģeye kadar kalınlık verir. 91

98 Up to Surface: Seçilen yüzeye kadar kalınlık verir. Offset From Surface: Yüzeyden verilen değer kadar öteler ve parçanın Ģeklini alarak kallınlık verir. Up to Body: Ayrı bir gövdeye kadar kalınlık verir. Mid Plane: Kalınlığı çift yönlü olarak verir. Tablo 3.2: Boss-Extrude komutları kullanımı 92

99 Katıları Kalınlık Vererek Birbirinden Çıkarma (Extruded Cut) Kullanılan yöntemler ve parametreler Extruded Boss/Base komutu ile aynıdır. Tek fark kalınlık oluģturma değilde kesme iģlemi yapıyor olmasıdır. Komutun aktif olabilmesi için çizim alanında bir katı modelin bulunması gerekir. ġekil 3.21: Extrude Boss/Extrude Cut örnekleri Flip side to cut: Çıkarma iģlemi ile atılacak taraf değiģtirilir. Çıkarma iģlemi ile katı oluģturma iģlemi yapılabilir. ġekil 3.22:Flip side örneği Döndürerek Katı OluĢturma (Revolved Boss/Base) Ġki boyutlu nesneleri bir eksen etrafında döndürerek katı model oluģturma komutudur. Döndürme ekseni sürekli çizgi olabileceği gibi eksen çizgisi de olabilir. Fakat eksen çizgisi olması döndürme ekseninin otomatik seçilmesini sağlar. Katı oluģturmak için komutu seçmek yeterlidir. 93

100 Axis of Revolution: Döndürme ekseni Direction 1: Birinci yön Reverse Direction: Yönü ters çevir Direction 1 Angle: Birinci yön açısı Direction 2: Ġkinci yön Direction 2 Angle: Ġkinci yön açısı Blind: Döndürme açı ölçüsü girilerek yapılır. Up to Vertex: Döndürme seçilen bir köģeye kadar yapılır. Up to Surface: Döndürme seçilen yüzeye kadar yapılır. Offset From Surface: Döndürme seçilen yüzeyin belirli mesafe kadar uzağından baģlar. Mid Plane: Her iki yönde döndürme yapılır. Thin Feature: Et kalınlığı verme - One-Direction:Tek yönde kalınlık verme - Mid-Plane: Orta düzlemde kalınlık verme - Two-Direction: Çift yönde kalınlık verme Resim 3.8: Revolve diyalog kutusu Döndürüleck profil 180 döndürülmüģ 360 döndürülmüģ Thin feature 2 mm verilmiģ-180 döndürülmüģ Thin feature 2 mm verilmiģ döndürülmüģ ġekil 3.23: Revolved Boss örnekleri Thin feature 10 mm verilmiģ -270 döndürülmüģ 94

101 Uygulama Örneği Katı modelin tam ortasına bir düzlem atanır. Bu düzleme döndürerek katı model oluģturulacak daire ve döndürme ekseni çizilir. Revolve Boss/Base komutuna girilir. Ġki yönde aktif edilir ve iki yönde de Up to Surface seçilir. Pembe ile seçili yüzey iģaretlenir. OK tuģuna basılır. ġekil 3.24: Revolve örneği iģlem sırası Döndürerek Çıkarma (Revolved Cut) Kullanılan yöntemler ve parametreler Revolved Boss/Base komutu ile aynıdır. Tek farkı döndürerek kalınlık oluģturma değilde döndürerek kesme iģlemi yapıyor olmasıdır. Komutun aktif olabilmesi için çizim alanında bir katı modelin bulunması gerekir. Önce daire sonrada döndürme merkezi olan eksen çizgisi seçilir. ġekil 3.25: Revolved Cut iģlem sırası 95

102 Uygulama Örneği ġekil 3.26:Revolve cut örneği Çapı 30 mm olan dairenin içine altıgen çizilir. Extrude Boss/Base komutu ile 15 mm kalınlık verilir. KöĢe üzerinde verilen ölçülerde üçgen ve parçanın merkezine eksen çizgisi çizilir. ġekil 3.27: Eksen çizgisinin çizimi Revolved Cut komutuna girilir. Üçgen döndürülerek altıgenden çıkarılır. Altıgenin diğer yüzeyine Ø16 mm daire çizilir. Extrude Boss/Base komutu ile 80 mm kalınlık verilir. Ø16 mm olan uç kısmına Chamfer komutu ile 2 mm pah kırılır. Alın kısmına Ø16 mm bir daire daha çizilir. ġekil 3.28: Kenara pahın kırılması 96

103 Yol Kullanarak Katı OluĢturma (Swept Boss/Base) Kapalı bir geometrinin kapalı ya da açık bir yolu süpürerek katı oluģturması için kullanılan komuttur. Bu iģlem sırasında Ģunlara dikkat edilmelidir; Önce süpürülecek nesne, sonra da takip edeceği yol seçilmelidir. Yol ve nesnenin ayrı ayrı sketchlerde çizilmiģ olması gerekir. Nesne ile takip edeceği yol paralel düzlemlerde olmamalıdır. Yol, süpürülecek nesne ile aynı hizada ya da daha geride olabilir. Yolu oluģturan nesne eksen çizgisi ile çizili olmamalıdır. Yol ile süpürülecek nesnenin kesiģip kesiģmemesi önemli değildir. ġekil 3.29: Swept Boss/Base iģlem sırası Profile and path: Süpürülecek profil ve yol Orientation/Twist type: Yön belirleme/kıvrım tipi - Follow path: Yolu takip et. - Keep normal constant: Normali sabit tut - Follow path and 1st guide curve: Yol ve 1. eğriyi takip et. - Follow 1st and 2 and guide curve: Yol ve 2. eğriyi takip et. - Twist along path: Yol boyunca bük - Twist along path with normal constant: Yol boyunca normal sabitle kıvrıl Path alignment type: Yol hizalama tipi - Minimum twist: Minimum bükülme - Direction Vectör: Yön vektörü - All faces: Tüm yüzler Merge tangent faces: Teğet yüzleri birleģtir Show preview: Ön izlemeyi göster Merge result: Katıları birleģtirir Align with end faces: Uç yüzleri ile hizala Guide curves: Klavuz eğriler Merge smooth faces: Keskin köģeleri yuvarlat Start /End tangency: BaĢlangıç /bitiģ teğetlik durumu Start tangency type: BaĢlangıç teğetlik tipi End tangency type: BitiĢ teğetlik tipi Part tangent: Yol teğet olsun Resim 3.9:Sweep diyalog kutusu 97

104 Follow Path (Yolu Takip Et) En çok kullanılan yöntemdir. Nesnelerin birbirine olan açısını süpürme iģlemi sonuna kadar korur. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Bir sketch açılıp daire çizilir sketch kapatılır. Ġkinci bir sketch açılır yol olarak eğri çizilir ve sketch kapatılır. Swept Boss/Base komutu ve Follow Path seçilir. Önce daire sonrada yay seçilir. Uygulama Örneği ġekil 3.30:Follow path örneği Bir sketch açılıp yay çizilir ve sketch kapatılır. Reference Geometry'den Plane komutu seçilir. Önce yay, sonra da uç noktası seçilerek yayın uç kısmına düzlem atılır. Bu düzleme yayın çapını belirten daire çizilir ve sketch kapatılır. Swept Boss/Base komutuna girilir. Burada Follow Path aktiftir. Önce daire sonrada yay seçilir. ġekil 3.31: Follow path iģlem sırası Keep Normal Constant (Normali Sabit Tut) 98

105 Nesnelerin bitiģ açısı baģlangıç konumuna paralel olarak devam eder. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Bir sketch açılıp daire çizilir sketch kapatılır. Ġkinci bir sketch açılır yol olarak eğri çizilir ve sketch kapatılır. Swept Boss/Base komutuna girilir. Burada Keep Normal Constant aktif edilir. Önce daire sonra da eğri seçilir. ġekil 3.32: Keep normal constant örneği Follow Path and 1 st Guide Curve (Yolu-Birinci Kılavuz Eğriyi Takip Et) Nesne yolu takip ederken bir baģka düzlemde oluģturulmuģ baģka bir eğrininde yolunu takip eder. Dolayısı ile biri nesneye dik diğeri eğri olan 2 adet yol vardır. Yol sadece uzunluğu belirlemek amacı ile çizilir ve nesneye dik olmalıdır. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Önce nesne ve sonrada dik yol seçilir. Swept Boss/Base komutuna girilir. Options kısmından Follow Path and 1 st Guide Curve seçilir. Sonra ikinci eğri yol seçilir ve OK tuģuna basılır. ġekil 3.33: Follow Path and 1 st Guide Curve örneği Twist Along Path (Yol Boyunca Bük) 99

106 Profili takip edilen yol boyunca ilerlerken verilen açı kadarsa dönerek hareket eder. Profil ve yol ayrı ayrı sketchlerde çizilmiģ olmalıdır. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Nesne ne yol ayrı sketchlerde çizilir. Önce nesne sonrada süpürülecek yol seçilir. Swept Boss/Base komutuna girilir. Buradan Twist Along Path seçeneği seçilir. Twist angle kısmına döndürme açısı yazılır. OK tuģuna basılır. ġekil 3.34: Twist Along Path ile eğim verme örneği Uygulama Örneği 1: Çizgi ve daire ayrı ayrı sketchlerde çizilir. Swept Boss/Base komutuna girilir. Buradan Twist Along Path seçilir. Define by'den Turn (Dönme sayısı) seçilir ve 3 yazılır. Ya da Degrees seçilir. Bir tur dönme için 360 ve 2 tur dönme için 720 yazılmalıdır. ġekil 3.35: Twist Along Path ile yay çizme örneği Uygulama Örneği 2: Çapı 100 mm büyük daire ve çapı 8 mm küçük daire ayrı ayrı sketchlerde çizilir. Swept Boss/Base komutuna girilir. Buradan Follow path seçilir. Önce küçük daire sonrada yol olarak büyük daire seçilir. OK tuģuna basılır. 100

107 ġekil 3.36.a: Halkanın çizilmesi Halkaya yandan bakılır.düzleme çapı 4 mm olan üçüncü bir daire çizilir. ġekil 3.36.b: Ġkinci halkanın çizilmesi Tekrar Swept Boss komutuna girilir. Buradan Twist along path seçilir. Define by kısmından Turn (dönme sayısı) seçilir ve 5 yazılır. OK tuģuna basılır. ġekil 3.36: Twist along path ile halkanın sarılması Twist Along Path With Normal Constant (Yol Boyunca Normal Kıvrıl) Süpürülecek nesne yol boyunca verilen açıda dönerek ilerlerken baģlangıç konumuna da paralel olarak yükselir. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Kare ve doğru ayrı ayrı sketchlerde çizilir. Swept Boss/Base komutuna girilir. Buradan Twist Along Path With Normal Constant ve Define by den Degrees (açı derecesi) seçilir. 30 yazılır. OK tuģuna basılır. ġekil 3.37: Twist Along Path With Normal Constant örneği 101

108 Yol Kullanarak Çıkarma (Swept Cut) Komutun kullanımı ve çizim mantığı Sweep Boss/Base komuu ile aynıdır. Tek farkı çıkarma iģlemi yapıyor olmasıdır. Komutun aktif olabilmesi için çizim alanında bir katı modelin bulunması gerekir. Profile sweep: Profil kullanarak süpürme iģlemi yapar. Solid sweep: Katı model kullanarak süpürme iģlemi yapar. Tool body: Katı gövde seçilir. Path: Yol seçilir. Profile Sweep uygulama örneği: Resim 3.10: Profil and path diyalog kutusu Profil ve yol nesnesi ayrı ayrı sketchlerde çizilir. Swept Cut komutuna girilir. Buradan Follow path seçilir. Önce profil sonra yol seçilir ve OK tuģuna basılır. ġekil 3.38: Profile Sweep uygulama örneği Solid Sweep uygulama örneği: Katı gövde Revolve Boss/Base komutu ile çizilir. Çizilirken Merge result kısmının iģaretinin kaldırılmasına dikkat edilmelidir. Sonra yol ayrı sketchde çizilir. Swept Cut komutuna girilir. Solid Sweep kutusu iģaretlenir. Önce katı gövde sonra yol seçilir ve OK tuģuna basılır. 102

109 ġekil 3.39: Solid sweep uygulama örneği Vida DiĢi Çizme uygulama örneği: Ø 30 mm olan daire içine altıgen çizilir. Extrude Boss/Base komutu ile 15 mm kalınlık verilir. KöĢe üzerinde verilen ölçülerde üçgen ve parçanın merkezine eksen çizgisi çizilir. ġekil 3.40: Altıgenin kenarına pah kırma Revolved Cut komutuna girilir. Üçgen döndürülerek altıgenden çıkarılır. Altıgenin diğer yüzeyine Ø16 mm daire çizilir. Extrude Boss/Base komutu ile 80 mm kalınlık verilir. Ø16 mm olan uç kısmına Chamfer komutu ile 2 mm pah kırılır. Alın kısmına Ø16 mm bir daire daha çizilir. 103

110 ġekil 3.41: Civatanın katı modelinin çizilmesi Helix and Spiral komutuna girilerek adımı Pitch:4 mm ve sarım sayısı Revolutions:15 olan yay çizilir. ġekil 3.42: Civata üzerine helisin çizilmesi Reference Geometry'den Plane seçilerek yayın uç kısmına düzlen atanır. Bu düzleme vida diģinin profili Polygon komutu ile Ø4 mmlik dairenin içine 3'gen çizilerek oluģturulur. ġekil 3.43: DiĢ profilinin çizilmesi Swept Cut komutuna girilir. Önce üçgen sonra yay seçilir.ok tuģuna basılır. 104

111 ġekil 3.44: DiĢlerin oluģturulması Yüzeyler Arasında Katı OluĢturma (Loft Boss/Base) Farklı düzlemlerde ve farklı sketchlere çizilmiģ profiller arasına malzeme atayarak katı model oluģturur. Komutun kullanılabilmesi için profillerin kapalı olması ve farklı düzlemlerde çizilmiģ olması gerekir. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Birbirinden farklı mesafelerde düzlemler oluģturulur. Her düzleme ayrı ayrı çizim elemanları çizilir. ġekil 3.45: Düzlemlerin atanması ve sketch oluģturulması Loft Boss/Base komutuna girilip sırası ile profiller seçilir. Katı model profili eğri olursa yeģil renkli noktalardan tutulup sürüklenerek düzeltilebilir. 105

112 ġekil 3.46: Loftun elde edilmesi ġekil 3.47: Noktaları döndürerek eğri loft modelinin elde edilmesi Ekrana Loft diyalog kutusu gelir. Buradan diğer parametreler kullanılarak gerekli ayarlamalar yapılır. a.profiller b.to next guide c.to next sharp d.to next edge ġekil 3.48: Loft-Guide Curves örnekleri 106

113 Profiles: Seçilen profiller burada listelenir. Start /End Constraints: Sınırlandırma baģlat/bitir. Guide curves: Kılavuz eğrilerin seçildiği alan Guide curves influence: Kılavuz eğrisi etki tipi - To next guide: Sonraki kılavuz çizgiye - To next sharp: Bir sonraki keskin kenara - To next edge: Sonraki kenara Centerline Parameters: Merkez çizgisi parametreleri Number of sections: Kesit sayısını göster. Sketch tool: Çizim araçları Drag sketch: Çizimi sürükle Options: Seçenekler Merge tangent faces: Teğet yüzleri birleģtir. Close loft: Kapalı loft Show preview: Ön izlemeyi göster. Merge result: Unsurları birleģtir. Resim 3.11:Loft diyalog kutusu Uygulama örneği: Plane komutuna girilir. 100 mm ara ile üç düzlem oluģturulur. Düzlemler ayrı ayrı seçilir. Sketch açılarak profiller çizilir. Loft Boss/Base komutuna girilip sırası ile profiller seçilir. OK tuģuna basılır. ġekil 3.49: Loft komutu örneği 107

114 Centerline Parameters uygulama örneği Front düzlemine Ģekildeki gibi bir eğri çizilir. Plane komutuna girilip eğri üzerindeki noktalardan düzlemler oluģturulur. Düzlemler ayrı ayrı seçilir. Sketch açılarak profiller çizilir. Loft Boss/Base komutuna girilip sırası ile profiller seçilir. Centerline kısmından eğri seçilir. OK tuģuna basılarak iģlem tamamlanır. ġekil 3.50: Centerline örneği Yüzeyler Arasında Çıkarma (Loft Cut) Farklı düzlemlerde ve farklı sketchlere çizilmiģ profiller arasında çıkarma iģlemi yaparak katı model oluģturur. Loft Boss/Base komutu ile bütün parametreler aynıdır. Komutun tek farkı çıkarma iģlemi yapmasıdır. ġekil 3.51: Loft Boss/ Loft Cut örneği 108

115 3.2.9.Katılarda Kavis OluĢturma (Fillet) Katı model kenarlarını,köģelerini ya da yüzeyleri arasını yuvarlatmak için kullanılır. Constant radius: Sabit yarıçaplı yuvarlatma Variable radius: DeğiĢken yarıçaplı yuvarlatma Face fillet: BitiĢik yüzeyler arası yuvarlatma Full round fillet: Tam daire yuvarlatma Ġtems to fillet: Yuvarlatılacak ögeler Multiple radius fillet: Çoklu yarıçap yuvarlatma Tangent propagation: Yuvarlatma teğet kenarlara da uygular. Full preview: Tam ön izleme Partial preview: Kısmi ön izleme No preview: Ön izleme yok Setback Parameters: Çekme parametreleri - Setback vertices: Çok yönlü tepe noktaları - Setback distances: Çekme mesafeleri Set Unassigned: AtanmamıĢları ayarlar Set all: Tümünü belirle Fillet Options: Radyüs seçenekleri Select through faces: Ġçinden geçilecek yüzleri seç. Keep features: Unsurları tut. Round corners: Yuvarlak köģeler Overflow type: TaĢıma tipi Default: Varsayılan ayarları kabul et. Keep edge: Kenarı sabit tut. Keep surface: Yüzeyleri sabit tut. Resim 3.12: Fillet type diyalog kutusu Sabit Yarıçaplı Yuvarlatma (Constant Radius) Yarıçap ölçüsü uygulandığı her yerde sabit ölçüdedir. AĢağıdaki parametrelerin ayarlanması gerekir. Yuvarlatma yarıçapı parça kalınlığından daha büyük verilebilir. 109

116 Ġtems to fillet: Yuvarlatılacak ögeler Multiple radius fillet: Çoklu yarıçap yuvarlatma, her kenara farklı ölçüde yuvarlatma uygular. Tangent propagation: Yuvarlatmayı teğet kenarlara da uygular. Full preview: Tam ön izleme Partial preview: Kısmi ön izleme No preview: Ön izleme yok Resim 3.13: Ġtems to fillet diyalog kutusu ġekil 3.52: Fillet örnekleri DeğiĢken Yarıçaplı Yuvarlatma (Variable Radius) Yuvarlatma uygulanacak kenarın farklı kesimlerine farklı yarıçapta yuvarlatma uygulamak için kullanılır. ĠĢlem sırası Ģöyledir: Fillet komutuna girilir. Buradan Variable Radius seçilir.sonra kenarlar seçilir. V1 (BaĢlangıç radyüsü) seçilir. Üstteki radyüs kısmına değeri yazılır. V2 (BitiĢ radyüsü) seçilir. Üstteki radyüs kısmına değeri yazılır. ġekil 3.53: DeğiĢken yarıçaplı fillet örneği 110

117 Eğer her noktaya ayrı ayrı radyüs verilmek isteniyorsa Number of instances kısmına kenara yerleģtirilecek nokta sayısı yazılır. Noktalara sırası ile tıklanıp yarıçapları yazılır. Noktaları P1,P2,P3 olarak listeler. P1 seçilip yarıçapı yazılır. P2 seçilip yarıçapı yazılır. Sonra P3 seçilip yarıçapı yazılır. ġekil 3.54: Farklı değerlerde değiģken yarıçaplı fillet örneği Radius: Yuvarlatma yarıçapı Attached Radii: Her noktadaki yuvarlatma yarıçapı V1: BaĢlangıç radyüsü V2: BitiĢ radyüsü Set Unassigned: AtanmamıĢları ayarlar Set all: Tümünü belirle Number of instances: Kenara yerleģtirilecek nokta sayısı Smooth transition: YumuĢak geçiģ Straight transition: Düz geçiģ Resim 3.14: Variable radius parameters diyalog kutusu Yüzeyler Arası Yuvarlatma (Face Fillet) Yüzeyler arasında yuvarlatma iģlemleri için kullanılır. Normal yuvarlatmanın yapılamadığı yerlerde de kullanılır. ĠĢlem sırası Ģöyledir: Önce Face <1> kutusu iģaretlenip parçanın birinci yüzeyi seçilir. Sonra Face <2> kutusu iģaretlenip parçanın ikinci yüzeyi seçilir. 111

118 ġekil 3.55: Face fillet örneği Tam Daire Yuvarlatma (Full Round Fillet) ArdıĢık üç yüzey arasında tam kavis Ģeklinde yuvarlatma oluģturmak için kullanılır. ĠĢlem sırası Ģöyledir: Önce mavi Face <1> kutusu iģaretlenip parçanın birinci yüzeyi seçilir. Sonra mor Face <2> kutusu iģaretlenip parçanın ikinci yüzeyi seçilir. Daha sonrada penbe Face <3> kutusu iģaretlenip parçanın üçüncü yüzeyi seçilir. ġekil 3.56: Full round fillet örneği ġekil 3.57: Eğik yüzeye full round fillet örneği 112

119 Çoklu Yarıçap Yuvarlatma (Multiple Radius Fillet ) Kutucuğu iģaretlendiğinde iģaretlenen her kenara farklı yuvarlatma ölçüsü vermemizi sağlar. Tekrar tekrar komuta girip çıkmaya gerek kalmaz. Kenar seçilir ve yarıçap ölçüsü verilir, diğer kenar seçilir ve onada yarıçap ölçüsü verilir. ĠĢlem bitince OK tuģuna basılır. ġekil 3.58: Çoklu yarıçaplı yuvarlatma örneği Teğet Yayma (Tangent Propagation) Yuvarlatmayı yalnız seçilen kenarlara değil teğet olan diğer kenarlara da uygular. Ġki kenar seçilince onlara teğet üçüncü kenara da otomatik olarak yuvarlatma uygular Unsurları Tut (Keep Features) ġekil 3.59: Teğet yayma örneği Yuvarlatma yapılan alanda herhangi bir unsur varsa korunup korunmayacağına buradan karar verilir. ĠĢaretli ise korunur. 113

120 Yuvarlak KöĢeler (Round Corners) ġekil 3.60: Keep features örnekleri YuvarlatılmıĢ kenarlar arası geçiģlerin yuvarlatılıp yuvarlatılmayacağına karar verir. ġekil 3.61: Yuvarlak köģe oluģturma örneği Katılarda Pah OluĢturma (Chamfer) Katı modellerin kenar ya da köģelerine farklı Ģekilde pahlar kırmak için kullanılır. Angle distance: Açı ve mesafe girerek Distance distance: Ġki pah ölçüsü girerek Vertex: KöĢe noktası Flip Direction: Yönü ters çevir. Select through faces: Ġçinden geçilecek yüzleri seç. Keep features: Unsurları tut. Tangent propagation: Yuvarlatmayı teğet kenarlara da uygular. Full preview: Tam ön izleme Partial preview: Kısmi ön izleme No preview: Ön izleme yok. Resim 3.15: Chamfer diyalog kutusu 114

121 Açı ve Mesafe Girerek (Angle Distance) Standart pahlar dıģında farklı mesafe ve açı değerleri ile pah kırmak için kullanılır. ġekil 3.62: Açı ve mesafe girerek pah kırma örnekleri Mesafe-Mesafe (Distance Distance) Standart pah ölçüleri dıģında farklı iki ölçüde pah kırmak için kullanılır KöĢe Noktası (Vertex) ġekil 3.63: Mesafe-Mesafe yöntemi ile pah kırma örnekleri Seçilen köģelere verilen ölçülerle üçgen pahlar kırmak için kullanılır. Ölçüler aynı olabildiği gibi farklı da olabilir. ġekil 3.64:EĢit ölçülü ve farklı ölçülü vertex ile pah kırma örnekleri 115

122 Unsurları Tut (Keep Features) Pah kırma yapılan alanda herhangi bir unsur varsa korunup korunmayacağına buradan karar verilir. ĠĢaretli ise korunur. ġekil 3.65: Keep features örnekleri Teğet Yayma (Tangent Propagation) Pah kırma iģlemini yalnız seçilen kenarlara değil teğet olan diğer kenarlara da uygular. Ġki kenar seçilince teğet üçüncü kenara otomatik olarak yuvarlatma uygular. ġekil 3.66: Teğet Yayma örneği Doğrusal-Dikdörtgensel Çoğaltma (Linear Pattern) Katı unsurları, yüzeyleri ya da katı gövdeleri bir ya da iki yönde doğrusal olarak belirlenen mesafede çoğaltmak için kullanılır. Ġkinci yön seçilmezse doğrusal çoğaltma yapar. Ġkinci yön seçilirse dikdörtgensel çoğaltma yapar. Doğrusal çoğaltmada iģlem sırası Ģöyledir: Komuta girilir. Ekrana Linear Pattern diyalog kutusu gelir. 116

123 Direction 1: Birinci yön Pattern Direction: Çoğaltma yönü Reverse direction: Yönü ters çevir. Spacing: Çoğaltmalar arası mesafe Number of Ġnstances: Çoğaltma sayısı Direction 2: Ġkinci yön Pattern seed only: Çoğaltma sadece seçilen doğrultuda olur. Features to pattern: Katı unsurları çoğaltma Faces to pattern: Yüzey çoğaltma Bodies to pattern: Gövde çoğaltma Instances to Skip: Bazı çoğaltmaları silmek için kullanılır. Options: Seçenekler Vary sketch: Skeci değiģtirir. Propagate visual properties: Görsel özellikleri yay Full preview: Tam ön izleme Partial preview: Kısmi ön izleme Resim 3.16: Linear pattern diyalog kutusu Features to pattern kutusu ile parça üzerindeki silindirik parça seçilir. Parçanın kenarları seçilerek birinci ve ikinci çoğaltma yönleri belirlenir. ġekil 3.67: Linear Pattern unsur ve yön seçimi Ġki yönde de Spacing kısımlarına çoğaltmalar arası mesafe değerleri girilir. Ġki yönde de Number of Ġnstances kısmlarına çoğaltma sayıları yazılır. 117

124 ġekil 3.68: Linear Pattern ile çoğaltma örneği Sadece Seçilen Doğrultuda Çoğaltma (Pattern Seed Only) Çoğaltma iģlemini sadece seçilen doğrultuların birinde ya da her iki doğrultuda yapmak için kullanılır. Kutucuğu seçmek yeterlidir. ġekil 3.69: Seçilen doğrultuda çoğaltma örneği ġekil 3.70: Seçilen iki doğrultuda çoğaltma örneği 118

125 Dairesel Çoğaltma (Circular Pattern) Katı unsurları, yüzeyleri ya da katı gövdeleri bir eksen etrafında döndürerek belirlenen açıda dairesel olarak çoğaltmak için kullanılır. Döndürme ekseni olarak parçanın eksen çizgisi seçilebildiği gibi dairesel parçanın kenar çizgiside seçilebilir. ĠĢlem sırası Ģöyledir: Komuta girilir. Ekrana Circular Pattern diyalog kutusu gelir. Features to pattern kısmından çoğaltılacak katı unsur seçilir. Parameters: Paraametreler Pattern Axis: Çoğaltma ekseni Revers Direction: Yönü tersine çevir. Total Angle: Toplam açı Number of Ġnstances: Çoğaltma sayısı Equal spacing: EĢit açı aralığı Features to pattern: Katı unsurları çoğaltma Faces to pattern: Yüzey çoğaltma Bodies to pattern: Gövde çoğaltma Instances to Skip: Bazı çoğaltmaları silmek için kullanılır. Options: Seçenekler Geometry pattern: Nesne geometrisini koruyarak çoğaltma Propagate visual properties: Görsel özellikleri yay Full preview: Tam ön izleme Partial preview: Kısmi ön izleme Resim 3.17: Circular Pattern diyalog kutusu Pattern Axis (Çoğaltma ekseni) kısmından döndürme ekseni seçilir. Eksen çizili değilse View Temporary Axes komutu ile silindirik kısımlara geçici eksen atanır.ya da Axis komutu ile eksenler çizilebilir. ġekil 3.71: Döndürme ekseninin seçimi 119

126 Eksen çizmeden çoğaltma yapmak istiyorsak parçanın dıģ silindirik yüzeyini ya da kenar çizgisini seçmek yeterlidir. ġekil 3.72: Eksen olarak kenar çizgisinin seçimi Number of Ġnstances kısmına dairesel çoğaltma sayısı yazılır. Çoğaltmalar arasında eģit aralık istenirse Equal spacing kutucuğu iģaretlenir. Total angle (toplam açı) kısmına 180 yazılırsa bu açıya verilen sayıda kopyalama yapar Katıları Aynalama (Mirror) ġekil 3.73: 180 lik kısma çoğaltma örneği Katı unsurların, yüzeylerin ya da katı gövdelerin bir eksen ile simetriğini alma iģlemi için kullanılır. Simetri ekseni olarak düzlemler veya katıların yüzeyleri alınabilir Yüzey Kullanarak Aynalama Aynalama iģlemi için katı modellerin bir yüzeyi seçilerek kullanılır. ĠĢlem sırası Ģöyledir: Komuta girilir. Ekrana Mirror diyalog kutusu gelir. Bodies to mirror kısmından katı model seçilir. Unsurları yanı katı model parçalarını aynalanacaksa Features to mirror kısmından seçim yapılmalıdır. 120

127 Mirror Face/Plane kısmından parçanın düz yüzeyi seçilir. OK tuģuna basılır. ġekil 3.74: Aynalama örneği Mirror Face/Plane: Aynalama yüzeyini/düzlemini seç. Features to Mirror: Katı unsurları aynalama Faces to Mirror: Yüzey aynalama Bodies to Mirror: Gövde aynalama Options: Seçenekler Geometry pattern: Nesenin geometrisini koruyarak tüm özellikleri ile aynalama Propagate visual properties: Görsel özellikleri yay Full preview: Tam ön izleme Partial preview: Kısmi ön izleme Düzlem Kullanarak Aynalama Resim 3.18: Mirror diyalog kutusu Aynalama iģlemi için katı modellerin bir yüzeyi seçilir. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Komuta girilir. Ekrana Mirror diyalog kutusu gelir. Features to mirror kısmından katı unsur seçilir. Aynalanacak nesneler unsur ağacındanda seçilebilir. Mirror Face/Plane kısmından Plane 1 düzlemi seçilir. OK tuģuna basılır. Daha sonra aynalanan kısım düzünlenirse aynalanmıģ kısımda düzenlenir. 121

128 ġekil 3.75: Düzlemler ile aynalama örneği Eğrisel Yol ile Çoğaltma (Curve Driven Pattern) Bu yöntem ile; bir unsur, yüzey ya da katının bir eğri boyunca belirlenen sayıda çoğaltılması sağlanır. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Eğri tek parça olarak çizilir. Ġkinci bir sketch açılıp dikdörtgen çizilip kalınlaģtırılır. Komuta girilir. Ekrana Curve Driven Pattern diyalog kutusu gelir. Features to pattern kısmından çoğaltılacak unsur seçilir. Pattern Direction kısmından eğri seçilir. Number of Ġnstances kısmından çoğaltma sayısı girilir. Direction 1: Birinci yön Number of Ġnstances: Çoğaltma sayısı Equal spacing: EĢit açı aralığı Spacing: Çoğaltmalar arası mesafe Curve method: Eğri metodu Transform curve: Eğriyi dönüģtür. Offset curve: Eğriyi ötele Alignment method: Hizalama metodu seçimi Tangent to curve: Orjinal nesnenin kenarı eğriye teğet ilerler. Align to seed: Nesneler birbiri ile hizalı ilerler. Face normal: Yüz normali Resim 3.19: Curve Driven Pattern diyalog kutusu 122

129 ġekil 3.76: Align to seed seçilerek çoğaltma ġekil 3.77: Align to seed tangent to curve seçilerek çoğaltma Taslak Çizime Uygun Çoğaltma (Sketch Driven Pattern) Çoğaltılacak katı model daha önce oluģturulmuģ nokta veya diğer nesnelere göre çoğaltılır. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Katı model üzerine noktalar çizilir. Birinci noktaya Extrude Cut ile delik delinir. Komutu girilir. Ekrana Sketch Driven Pattern diyalog kutusu gelir. Features to pattern kısmından delik seçilir. Reference Sketch kısmı iģaretlenip unsur ağacından noktaların çizildiği sketch seçilir. OK tuģuna basılarak iģlem tamamlanır. 123

130 Selections: Seçimler Reference sketch: Referans çizgi Reference point: Referans nokta Centroid: Merkez nokta Selected point: Seçili nokta Features to Pattern: Katı unsurları çoğaltma Bodies to Pattern: Gövde çoğaltma Options: Seçenekler Resim 3.20: Sketch driven pattern diyalog kutusu ġekil 3.78: Noktalar yardımı ile çoğaltma Tablo Değerleri ile Çoğaltma (Table Driven Pattern) Seçilen nesneleri tabloda girilen değerlere göre çoğaltır. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Parça üzerinde katı model çizilir. Referans Geometri komutuna girilir. Coordinate System komutundan parça üzerinde bir koordinat sistemi ataması yapılır. Komuta girilir. Ekrana Table Driven Pattern diyalog kutusu gelir. Coordinate system kısmından parça üzerine atanan koordinat sistemi seçilir. Features to copy kısmından kopyalanacak katı unsur seçilir. Tablonun boģ satırına çift tıklanarak değer girilebilir. Rakamların üzerine çift tıklanarak satır sayısı arttırılabilir. 124

131 Reference point: Referans nokta Selected point: Nokta seç Centroid: Merkez nokta Coordinate System: Koordinat sistemi Features to copy: Unsurları kopyala Bodies to copy: Gövdeleri kopyala Faces to copy: Yüzeyleri kopyala Browse: Saklanan tablo çağırılıp tekrar kullanabilir. Save: Tablo satırları ve değerlerini kaydeder. Resim 3.21: Table driven pattern diyalog kutusu ġekil 3.79: Tablo kullanarak çoğaltma örneği 125

132 Doldurarak Çoğaltma (Fill Pattern) Seçilen nesneyi seçilen düzlemsel nesne üzerine yayar. Çoğaltılacak nesne yüzey üzerinde çizilmiģ olmalıdır. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Features to pattern kısmından çoğaltılacak unsur seçilir. Fill boundary kısmından parçanın doldurulacak yüzeyi seçilir. Pattern Layout kısmından çoğaltmaların yerleģim Ģekli, yerleģim yönü, açısı ve aralarındaki mesafe ayarlanır. OK tuģuna basılarak iģlem tamamlanır. Fill boundary:dolgu sınırı Pattern Layout:Çoğaltma yerleģimi Ġnstance spacing:çoğaltmalar arası mesafe Stagger angle:çoğaltmalar arası açı Margins:Kenar boģlukları Pattern Direction:Çoğaltma yönü Features to pattern: Çoğaltılacak unsurlar Selected features: Seçili unsurlar Create seed cut: Çekirdek kesimi oluģtur. Circle: Daire çekirdek Square: Dikdörtgen çekirdek Diamond: Paralelkenar çekirdek Polygon: Çokgen çekirdek Diameter: Daire çapı Vertex or sketch point: Tepe yada çizim noktası Flip shape Direction: ġekil yönünü tersine çevir. Resim 3.22: Fill pattern diyalog kutusu ġekil 3.80: Doldurarak çoğaltma örnekleri 126

133 Parça üzerinde herhangi bir katı unsur olmadan çoğaltma yapılacaksa Create seed cut kısmı kullanılır. Buradan unsur Ģekli seçilir ve ölçüleri ayarlanır Destek-Feder (Rib) ġekil 3.81:Hazır Ģekiller kullanarak çoğaltma örneği Katı model üzerinde gerekli olan yerlerde destek elemanı oluģturmak için kullanılır. Destek sketch ortamında çizilen bir çizgi, yay, eğri ya da daire olabilir. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Parçanın orta noktasına düzlem atanır ve desteği oluģturacak çizgi çizilir. ġekil 3.82: Desteği oluģturacak çizginin çizimi Komuta girilir. Ekrana Rib diyalog kutusu gelir. Thickness kısmından desteğin yönü ve kalınlığı ayarlanır. 127

134 - Thickness: Kalınlık yönü - First side: Ġlk taraf - Both sides: Her iki taraf - Second side: Ġkinci taraf - Rib Thickness: Destek Kalınlığı - Extrusion direction: Kalınlık yönü - Paralel to sketch: Çizime paralel - Normal to sketch: Çizime dik - Flip material side: Malzeme tarafını ters çevir - Draft on/off: Eğimi aç/kapa - Linear: Doğrusal - Natural: Doğal - Selected Contours: Seçili kontürler Resim 3.23: Rib diyalog kutusu Paralel to sketch kısmı iģaretlenir. Ġstenirse Draft kısmına içe doğru ya da dıģa doğru açı verilebilir. OK tuģuna basılır. ġekil 3.83: Düz ve açılı desteğin oluģturulmuģ hâli 128

135 Destek çiziminde dikkat edilecek hususlar Destek çizgisi birden fazla çizgiden oluģabilir. ġekil 3.84: Birden fazla çizgiden oluģmuģ destek çizimi Desteğin çizilebilmesi için karģısında temas edebileceği bir yüzey olmalıdır. Desteği oluģturacak çizim nesnesinin destekle kesiģme Ģartı yoktur. ġekil 3.85: KesiĢmeyen çizgi ile destek çizimi Desteğin kalınlığı verilen değer kadar, derinliği ise karģılaģtığı yüzeye kadardır. Destek çizgisi katı modelin dıģına taģmamalıdır. 129

136 ġekil 3.86: Modelin dıģına taģmıģ çizgi örnekleri Silindirik parçaların uç noktalarında destek hata verir. Uç kısmına çizgi eklenmelidir. ġekil 3.87:Silindirik yüzeylere destek çizimi örneği Destek yönü seçiminde desteğin yarısı boģta kalırsa destek oluģturamaz. Desteğin oluģturulma yönüde dıģa doğru seçilirse yine hata erir. ġekil 3.88: Destek oluģturmada hata veren çizimler Desteğe farklı Ģekiller çizilerek farklı profiller oluģturulabilir. 130

137 ġekil 3.89: Farklı profiller kullanarak destek çizme örnekleri Desteğin ok yönüne göre destek farklı Ģekil alabilir. ġekil 3.90: Ok yönü dikkate alınarak destek çizme örnekleri Destek tipi kısmından Linear veya Natural seçildiğinde farklı destek Ģekilleri oluģturur. ġekil 3.91.a: Linear seçili iken b.natural seçili iken 131

138 Rib komutu ile çizilmiģ bazı örnekler aģağıdaki gibidir. ġekil 3.92: DeğiĢik destek çizme örnekleri 132

139 Yüzeylere Eğim Verme (Draft) Model üzerinde seçilen bir veya birden fazla yüzeye istenilen açıda eğim vermek için kullanılır Nötr Düzlem (Neutral Plane) ĠĢlem sırası Ģöyledir: Komuta girilir. Ekrana Draft diyalog kutusu gelir. Buradan Neutral plane seçilir. Neutral Plane: Nötr düzlem Parting line: Ayırma çizgisi Step draft: Kademeli açılı yüzey Draft Angle: Eğim açısı Faces to draft: Eğim verilecek yüzey Face propagation: Eğim verme sırasında yüzeyin yayılma yöntemi Along tangent: Açılandırılacak yüzeylere teğet bütün yüzeyler boyunca All feces: Neutral Plane temas eden bütün yüzeyler boyunca Ġnner Faces: Nötr düzleme temas eden bütün iç yüzler boyunca Outer Faces: Nötr düzleme temas eden bütün dıģ yüzler boyunca Resim 3.24: Draft diyalog kutusu Önce referans alınacak düzlem seçilir. Düzlem penbe renk alır. Sonra eğim verilecek yüzey ya da yüzeyler seçilir. Yüzeyler mavi renk alır. Draft angle kısmından dıģa doğru eğim açısı girilir. OK tuģuna basılır. 133

140 Ayırma Çizgisi (Parting Line) ġekil 3.93: Nötr düzlem ile eğim verme örneği Doğrusal ya da eğrisel bir ayırma hattına eğim verir. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Parçanın orta kısmına Curves Split line 'den Ġntersection seçilir. Önce düzlem, sonra yüzeyler seçilerek ayırma çizgileri atanır. Komuta girilir. Ekrana Draft diyalog kutusu gelir. Buradan Parting line seçilir. Parting line: Ayırma çizgisi Allow reduced angle: AzaltılmıĢ açıya izin ver. Draft Angle: Eğim açısı Direction of Pull: Çekme yönü Parting lines: Ayırma çizgileri Face propagation: Eğim vermede yüzeyin yayılma yöntemi Along tangent: Açılandırılacak yüzeylere teğet bütün yüzeyler boyunca Outer Faces: Ayırma çizgisine temas eden dıģ yüzler boyunca Resim 3.25: Draft diyalog kutusu 134

141 ġekil 3.94: Ayırma çizgisinin çizimi Buradan Parting Lines kısmından ayırma çizgileri seçilir. Direction of Pull kısmından eğimin verileceği yön seçilir. OK tuģuna basılır. ġekil 3.95: Ayırma çizgisini kullanarak eğim verme örneği Katılara Et Kalınlığı Verme (Shell) Katı modelleri belirli bir et kalınlığına bağlı kabuk model hâline getirmek için kullanılr. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Komuta girilir.ekrana Shell 1 diyalog kutusu gelir.thickness'ten et kalınlığı verilir. Faces to remove kısmından açık tutulacak yüzeylerin seçimi yapılır. OK tuģuna basılarak iģlem tamamlanır. 135

142 Parameters: Parametreler Thickness: Et kalınlığı Faces to remove: Açık tutulacak yüzey seçimi Shell outward: DıĢa doğru iç boģaltma Show preview: Ön izlemeyi göster. Multi-thickness Settings: Çoklu kalınlık ayarları Multi-thickness: Çoklu kalınlık Multi-thickness faces: Çoklu kalınlık verilecek yüzeyler Resim 3.26: Shell diyalog kutusu Kubbe OluĢturma (Dome) ġekil 3.96: oluģturma örnekleri Katı modeller üzerinde dıģ bükey kubbeler ya da iç bükey oyuklar oluģturmak için kullanılır. Silindirik yüzeylere uygulanmaz. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Komuta girilir. Ekrana Dome diyalog kutusu gelir. Faces to dome kısmından kubbe oluģturulacak yüzeyler seçilir. Distance kısmından kubbe yükseklģk ölçüsü verilir. Kubbe Riverse Direction kısmından iç bükey ya da dıģ bükey olarak seçilebilir. OK tuģuna basılarak iģlem tamamlanır. 136

143 Faces to dome: Kubbe oluģturulacak yüzeyleri seç Reverse direction: Kubbe yönünü ters çevir. Distance: Mesafe Constraint point or Sketch: Bir skece kadar iģlem yapılacaksa buradan sketch seçilir. Direction: ġiģirme yönü (Eğik yüzeylerde tercih edilir.) Elliptical dome: Elipsel kubbe (Yuvarlak yüzeylerde aktifleģir.) Continuous dome: Sürekli kubbe (Çokgen yüzeylerde aktifleģir.) Show Previrew: Ön izlemeyi göster. Resim 3.27: Dome diyalog kutusu Sarmalama (Wrap ) ġekil 3.97: Kube oluģturma örnekleri Seçilen bir skecin düzlemsel ya da eğrisel olmayan bir yüzeye yansıtılması için kullanılır. Parça yüzeyinden belli mesafede nesne olmalıdır. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Komuta girilir. Ekrana Wrap 1 diyalog kutusu gelir. Yüzeyde sketch kabartma hâline getirilecekse Emboss seçilir. Source sketch kısmından skecin seçimi yapılır. Faces for wrap sketch kısmından yansıtma yapılacak yüzeyin seçimi yapılır. 137

144 Wrap parameters: Sarma parametreleri Emboss: Çıkıntı (Kabartma iģlemleri için kullanılır.) Deboss: Girinti (Çıkartma iģlemleri için kullanılır.) Scribe: Çizgi çizdirme (Skecin bir yüzey üzerine aktarılmasında kullanılır.) Faces for wrap sketch: Yansıtma yapılacak yüzey seçimi Thıckness: Yansıtmaya verilecek kalınlık Pull Direction: Çekme yönü Source Sketch: Yansıtılacak sketch buradan seçilir. Resim 3.28: Wrap diyalog kutusu ġekil 3.98: Wrap ile sarmalama örnekleri Katı Modeli Parçalara Ayırma (Split) Bir katı modeli üzerine çizilmiģ çizgiler yardımıyla bölerek parçalara ayırmak için kullanılır. Çizgilerin uzantısı katı modeli kesebilecek Ģekilde olmalıdır. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Komuta girilir. Ekrana Split diyalog kutusu gelir. Trim tools kısmından sketch seçilir ve Cut Part komutuna tıklanır. Kesilecek kısım seçilir.seçilen parça File kısmında iģaretlenir. ĠĢaretli parça çift tıklanırsa farklı kaydet diyalog kutusu açılır. Burada parçaya isim verilerek kaydedilebilir. OK tuģuna basılarak iģlem tamamlanır. ġekil 3.99: Split ile parçaların seçimi 138

145 Trim tools (Kırpma Araçları): Katıyı bölmek için kullanılacak nesneler buradan seçilir. Cut part (Parçayı kes): Seçilince kesme iģlemini gerçekleģir. Resulting bodies: Parçalara ayrılmıģ her katının ayrı ayrı dosyalara kaydedilmesi için kullanılır. File kısmında listelenen parçaların üzerine çift tıklanarak kayıt yapılır. Kayıt yapılabilmesi için komutdan önce parça kaydedilmiģ olmalıdır. Auto -assing names: Parçalara otomatik olarak isim atar. Consume cut bodies: Kesili gövdeleri tüket. Ġstenilen parça buradan seçilerek silinebilir. Copy custom properties to new parts: KiĢiselleĢtirilmiĢ özellikleri yeni parçalara uygula Template Settings: ġablon ayarları Override default template settings: Varsayılan Ģablon ayarlarının üzerine yaz. Resim 3.29: Split diyalog kutusu Delik Sihirbazı (Hole Wizard) ġekil 3.100: Split ile parçalara ayırma örneği Farklı tiplerde delikler oluģturmak için kullanılır. ĠĢlem sırası Ģöyledr: Komuta girilir. Ekrana Hole specification diyalog kutusu gelir. Hole type'den delik tipi seçilir. Standart kısmından ISO ve Size'den M10 seçilir. End Condition kısmından deliğin boyunun nereye kadar uzayacağı seçilir. Ġstenirse options kısmından civata baģı kısmı ayarları yapılır. Position kısmına geçilir.3d Sketch tıklanıp deliğin yerleģtirileceği kısım seçilir. 3D sketch kullanılmadan da yerleģtirilir. Ġlk delik rastgele çizilir. Diğerlerini noktalara kenetleyerek yerleģtirir. 139

146 ġekil 3.101: Delik sihirbazı ile delinmiģ parça örnekler Type: Tipler Positions: Pozisyonlar Favorite: Favoriler, kaydetme ayarları Hole type: Delik tipi Counterbore: Gömme baģlı Countersink: HavĢa baģlı Hole: Pim deliği Straight tab: Vidalı pim deliği Tapered tab: Konik pim deliği Legacy hole: Özel delik tipi (Ölçülerin üstüne çift tıklanarak ölçüleri değiģtirilebilir.) Standart: Delik standartları Type: Civata baģı kısmı tipi Hole specification: Delik çapı standartları Size: Delik çapı Fit: Sığdır. Show custom sizing: Özel boyutlandırmayı göster. End Condition: Delik sonu koģulu Options: Seçenekler Head clearance: Üst boģluk Far side countersink: Uzak uç havģası Esnek Deformasyon (Flex) Resim 3.30: Hole specification diyalog kutusu Katı veya yüzey modelin tamamında ya da belli bir kısmında esnek deformasyon oluģturmak amacı ile kullanılır. 140

147 Bükme (Bending) ġekil 3.102: Bükülecek parça örneği Komut seçilir. Ekrana Flex diyalog kutusu gelir. Buradan Bending iģaretlenir ve deforme edilecek katı model seçilir. Flex Ġnput: Esneme girdileri Bending: Bükme Twisting: Burkma Tapering: Açı verme Stretching: Sündürme-uzatma Hard edges: Sert kenarlar Angle: Açı Radius: Yarıçap Trim plane 1: Birinci budama düzlemi Select a referans entity: Bir referans elemanı seç. Plane 1 trimming distance: Düzlem 1'de budama mesafesi Trim plane 2: Ġkinci budama düzlemi Triad: Koordinat yönlendirme yardımcısı Select a coordinate system feature for pivot triad references: Flex options: Esneme seçenekleri Resim 3.31: Hole specification diyalog kutusu Trim plane 1 ve Trim plane 2 ile iki deformasyon sınırı belirlenir. 141

148 ġekil 3.103: Parçanın seçimi Angle kısmına bükme açısı girilir. Bükme açısı (+) ya da (-) değer olabilir. Hangi eksende döndürme yapılabilecekse o eksen kırmızı renk alır. ġekil 3.104: X eksenine göre bükme Triad döndürme merkezi parça üzerinde taģınarak yeri değiģtirilebilir. ġekil 3.105: Döndürme merkezini kaydırarak bükme Budama düzlemleri ileri taģınarak farklı eğimler elde edilebilir. 142

149 ġekil 3.106: Budama düzlemlerini kullanarak bükme Döndürme ekseni tutup döndürülerek değiģtirilebilir. ġekil 3.107: Y ekseninde içe doğru bükme Burkma (Twisting) ġekil 3.108: Y ekseninde dıģa doğru bükme Katı modeli belirlenen iki sınır arasında burkmak için kullanılır. Kullanımı ve iģlem sırası bending komutu ile aynıdır. Komut seçilir. Ekrana Flex diyalog kutusu gelir. Buradan Twisting iģaretlenir ve deforme edilecek katı model seçilir. Angle kısmına burkma açısı yazılır. Budama düzlemleri ayarlanır ve OK tuģuna basılarak iģlem tamamlanır. 143

150 Açı Verme (Tapering) ġekil 3.109: Twisting ile bükme örnekleri Katı modelin bir ucundan diğer ucuna doğru açı vermek için kullanılır. Kullanımı ve iģlem sırası bending komutu ile aynıdır. Komut seçilir. Ekrana Flex diyalog kutusu gelir. Buradan Tapering iģaretlenir ve deforme edilecek katı model seçilir. Angle kısmına ğim açısı yazılır. Budama düzlemleri ayarlanır ve OK tuģuna basılarak iģlem tamamlanır. ġekil 3.110: Tapering ile açı verme örnekleri 144

151 Sündürme (Stretching) Katı modelin tamamını ya da bir bölümünü uzatmak veya kısaltmak için kullanılır. Kullanımı ve iģlem sırası bending komutu ile aynıdır Girinti OluĢturma (Ġndent) ġekil 3.111: Stretching ile sündürme örnekleri Katı modelin genelinde düzenleme yapmak için kullanılır. Özellikle kabuk Ģeklindeki ürünlerde tercih edilir. ĠĢlem sırası Ģöyledir. Kabuk oluģturulacak parçalar çizilirken Merge Result iģareti kaldırılmalıdır. Komuta girilir. Ekrana Ġndent diyalog kutusu gelir. Target body katı model seçilir. Selections: Seçimler Target body: Düzenlenecek model seçilir. Keep selections: Seçimleri tut. Çıkıntı oluģturur. Remove selections: Seçimleri kaldır. Çukur oluģturur. Tool body region: Baskı modeli seçilir. Cut: Hem çukur oluģturur. Hem de kesme iģlemi yapar. Parameters: Parametreler Tkickness: Kabuk kalınlığı Reverse direction: Yönü ters çevir. Resim 3.32: Ġndent diyalog kutusu 145

152 Tool body region kısmından baskı modeli parçası seçilir. Remove selection seçilir. Thickness kısmından kabuk kalınlığı yazılır. OK tuģuna basılarak iģlem tamamlanır. Son olarak baskı yapan nesne Hide ile gizlenirse baskı daha net görünür. ġekil 3.112: Katı model ile girinti oluģturma örneği BileĢenleri BirleĢtir (Join) ġekil 3.113: Katı model yazı ile girinti oluģturma örneği Montaj modelleme sayfasında çalıģırken birden fazla katı modeli birleģtirip tek parça hâline getirmek için kullanılır. Komut monaj sayfasında çalıģırken aktif hâle gelir. ĠĢlem sıraı Ģöyledir; Montaj sayfasında biraraya getirilen parçalar önce kaydedilir. 146

153 ġekil 3.114: Parçaların montajı Sonra parçalardan biri seçilir ve mausun sağ tuģuna basılır. Açılan listeden Edit Part komutu seçilir. ġekil 3.115: Edit Part ile düzenlenecek parça seçimi Join komutu aktifleģir. Parçalar birleģtirilerek tek katıya dönüģtürülür. Parts to Join: BirleĢtirilecek parçalar buradan seçilir. Options: Seçenekler Hide parts: Parçaları gizle Force surface contact: Resim 3.33: Join diyalog kutusu Parça üzerinde iken referansla olan iliģkiyi koparmak için unsur ağacında Join komutunun alt kısmındaki Part 2 üzerinde mausun sağ tuģuna basılır. List External Referance seçilir. Açılan Ext.Referance For diyalog kutusunden Break All seçilir. 147

154 BirleĢtir (Combine) Aynı çalıģma ortamında bulunana farklı katı modellerin birleģtirilmesinde, çıkarılmasında veya kesiģimlerinin alınmasında kullanılır. Komutun uygulanabilmesi için aynı çalıģma sayfasında birden fazla nesne bulunmalıdır. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Parçalar daha önce çizilir ve kaydedilir. Ġnsert menüden Part komutu ile bu parçalar çizim alanına çağrılarak yerleģtririlir. Daha sonra Add, Subtract ve Common iģlemlerinden birisi seçilir. Önce ana gövde daha sonrada birleģtirilecek nesne seçilir. OK tuģuna basılır. Operation type: Operasyon tipi Add: Ekle. Subtract: Çıkart. Common: KesiĢimini al. Main Body: Ana gövde Bodies to Combine: BirleĢtirilecek gövdeler Resim 3.34: Combine diyalog kutusu ġekil 3.116: a. Add b. Subtract c.common Gövdeleri TaĢı/Kopyala (Move /Copy/Bodies) Çizim alanındaki katı modellerin konumlarını değiģtirmek için kullanılır. Modeller taģınır, döndürülür ya da diğer modellerle iliģkilendirilir. ĠĢlem sırası Ģöyledir; ġekil 3.117:TaĢınacak parçalar 148

155 Komuta girilir. Ekrana Move/Copy/Body diyalog kutusu gelir. Translate seçilir. Bodies to Move/Copy: TaĢınacak ya da kopyalanacak katı seçilir Copy: TaĢıma iģlemi ile kopyalamayı beraber yapar. Translate: TaĢıma Translation Reference. Delta X: X eksenindeki toplam mesafe Delta Y: Y eksenindeki toplam mesafe Delta Z: Zeksenindeki toplam mesafe Rotate: Döndürme Constraints: Kısıtlama-ĠliĢki atayarak taģıma Resim 3.35: Bodies to Move/Copy -Translate diyalog kutusu Bodies to Move/Copy kısmından taģınacak ya da kopyalanacak nesne seçilir. Seçimden sonra parça üzerinde koordinat sistemi belirir. Ortasındaki pembe kısımdan mausla taģınıp diğer parçanın yakınına bırakılır ġekil 3.118:Parçanın taģınması Constraints butonuna basılarak iliģki atayarak taģıma iģlemine geçilir. TaĢıma sırasında Copy kutucuğu iģaretlenirse kopyalama iģlemi yapar. 149

156 Mate Settings: ĠliĢki verme ayarları Coincident: ÇakıĢık Parallel: Paralel Perpendicular: Dik Tangent: Teğet Concentric: EĢ merkezli Distance: Mesafe Flip Dimension: Yönü ters çevir. Angle: Açı Mate Alignment: ĠliĢki hizalaması Mates: ĠliĢkiler Resim 3.36: Bodies to Move/Copy diyalog kutusu ġekil 3.119: Parçaların taģınarak birleģtirilmiģ hâli Eğer parça bir eksen etrafında döndürülecekse Rotate seçilir. Rotation Reference kısmından döndürme ekseni seçilir. Mausla tutulup sürüklenerek ya da değer girerek döndürülür. Copy kutucuğu iģsretli ise döndürme iģlemi sırasında kopyalamada yapar. ġekil 3.120: Döndürerek kopyalama iģlemi 150

157 Bodies to Move/Copy: TaĢınacak ya da kopyalanacak katı model buradan seçilir. Copy: TaĢıma iģlemi ile kopyalamayı beraber yapar. Translate: TaĢıma Rotate: Döndürme X Rotation Origin: X ekseninde döndürme merkezi Y Rotation Origin: Y ekseninde döndürme merkezi Z Rotation Origin: Z ekseninde döndürme merkezi X Rotation Angle: X ekseninde döndürme açısı Y Rotation Angle: Y ekseninde döndürme açısı Z Rotation Angle: Z ekseninde döndürme açısı Constraints: Kısıtlama kullanarak taģıma Resim 3.37: Bodies to Move/Copy-Rotate diyalog kutusu Katı Yüzey Silme (Delete Solid /Surface) Katı modellerin çalıģma sayfasından silinmesi için kullanılır. Ekranda silinecek katı ya da yüzey seçilip OK tuģuna basılır. Katının yüzeyini değilde tamamını siler. Silme iģlemi geçicidir. Dizayn ağacına Body-Delete (Gövde /Sil) komutunu ekler. Komut unsur ağacından silinince ya da Supress (Pasif) yapılınca ekranda tekrar görünür Yüzey TaĢıma (Move Face ) Katı modellerin seçilen yüzeylerini belirli bir miktar öteleme, taģımak ya da döndürmek için kullanılır Öteleme (Offset) Komuta girilir. Açılan Move Face diyalog kutusunden Offset seçilir. Face(s) to move: TaĢınacak yüzeyler Distance: Mesafe Flip Direction: Yönü ters çevir Resim 3.38: Move faces diyalog kutusu TaĢınacak yüzey ya da yüzeyler seçilir. Distance kısmına mesafe değeri girilir. Ġstenirse parçanın tamamı seçilebilir. OK tuģuna basılarak iģlem tamamlanır. 151

158 a.yüzeyi dıģa doğru öteleme örneği TaĢıma (Translate) ġekil 3.121: b. Yüzeyi içe doğru öteleme örneği Komuta girilir. Açılan Move Face diyalog kutusunden Translate seçilir. Move face: Yüzey taģıma Offset: Seçilen yüzeyi istenilen mesafe kadar öteler. Translate: Yüzeyi belirlenen yönde belirlenen mesafe kadar taģır. Rotate: Yüzeyi bir eksen etrafında verilen açı kadar döndürür. Copy: Aynı zamanda kopyalama yapar Parameters: Parametreler Direction Reference: Referans yönü. Düzlem, kenar veya referans ekseni olabilir. Distance: Mesafe Delta X: X eksenindeki toplam mesafe Delta Y: Y eksenindeki toplam mesafe Delta Z: Z eksenindeki toplam mesafe Resim 3.39: Move faces diyalog kutusu Parça üzerinde koordinat sistemi belirir. TaĢınacak yüzeyler seçilir. Koordinatları temsil eden okların ucu tutularak istenilen yönde sürüklenir. Distance kısmından mesafe girilir. OK tuģuna basarak iģlem tamamlanır. 152

159 Döndürme (Rotate) ġekil 3.122: Yüzeyi içe ve dıģa doğru taģıma örnekleri Komuta girilir. Açılan Move Face diyalog kutusunden Rotate seçilir. Parameters: Parametreler Axis Reference: Eksen referansı. Kenar çizgileri ve eksenler seçilebilir. Draft Angle: Eğim açısı X Rotation Origin: X ekseninde döndürme merkezi Y Rotation Origin: Y ekseninde döndürme merkezi Z Rotation Origin: Z ekseninde döndürme merkezi X Rotation Angle: X ekseninde döndürme açısı Y Rotation Angle: Y ekseninde döndürme açısı Z Rotation Angle: Z ekseninde döndürme açısı Resim 3.40: Move faces parameters diyalog kutusu Parça üzerinde koordinat sistemi belirir. Döndürülecek yüzeyler seçilir. Koordinatları temsil eden halkalardan istenilen seçilir. Tutularak sürüklenir. Ya da eksenlerin karģısına açı değeri yazılır. OK tuģuna basılarak iģlem tamamlanır. 153

160 ġekil 3.123: Gövdeyi döndürme örneği ġekil 3.124: Yüzeyleri döndürme örnekleri Eğer yüzeylere eğim verilmek isteniyorsa Draft angle kısmından (+) veya (-) yönde açı verilebilir. 154

161 ġekil 3.125: Yüzeylere açı verme örneği Deformasyon-ġekil DeğiĢtirme (Deform) Seçilen katı modeli referans çizgiler arasında deforme etmek için kullanılır. Deformasyon iģlemi yapan komutların en etkilisidir. ĠĢlem sırası Ģöyledir; ġekil 3.126: Deforme edilecek parça Komuta girilir. Ekrana Deform diyalog kutusu gelir. Point seçilir. Deform point kısmından köģe noktası seçilir. Deform point: Deformasyon noktası seçimi Push Direction: Ġtme yönü Deform distance: Deformasyon mesafesi Show preview: Ön izlemeyi göster Deform region: Deformasyon bölgesi Deform radius: Deformasyon yarıçapı Bodies to be deformed: ġekli bozulacak gövdeler Shape options: ġekil seçenekleri Deform axis: Deformasyon ekseni Stiffness-Minimum: Katılık-Minimum Stiffness-Medium: Katılık-Orta Stiffness-Maximum: Katılık-Maksimum Resim 3.41: Deform type diyalog kutusu Deform radius kısmından deformasyon yarıçap değeri girilir. Push Direction kısmından deformasyon yönü seçilir. 155

162 ġekil 3.127: Deformasyon yönünün seçimi Bir eksen etrafında deformasyon yapılamak isteniyorsa Deform axis kısmından parçanın kenarları seçilebilir. ġekil 3.128: Kenarları kullanarak deformasyon yönünün belirlenmesi Shape options kısmından deformasyonun büyüklüğü ayarlanır. ġekil 3.129: Deformasyon büyüklüğü ile ilgili örnekler 156

163 Katı Model OluĢturulurken Dikkat Edilecek Hususlar Katı model oluģturulduktan sonra katının yüzeyine maus ile tıklandığında yüzeyde bir ok ve koordinat sistemini belirten simge gelir. Okun ucundan tutulup sürüklenerek katının kalınlığı değiģtirilebilir. Katı koordinat simgesi pembe kısımdan tutulup sürüklenerek taģınabilir. ġekil 3.130:Sürükleyerek kalınlık verme örneği ÇizilmiĢ katı modeli yeniden düzenlemek için unsur ağacında katının üzerinde iken mausun sağ tuģuna basılıp Edit Featere simgesi seçilir. Buradan gerekli düzenlemeler yapılır. Katı modelin skecini düzenlemek istiyorsak aynı yöntemle Edit Sketch simgesi seçilmelidir. Resim 3.42: Edit sketch komutunun seçimi Unsur ağacı üzerinde iken ya da parça üzerinde iken mausun sağ tuģuna basılarak açılan pencereden Hide/Show (Göster / Gizle) ile nesne ekranda gizlenebilir yada gösterilebilir. Aynı iģlem Supress/Unsupress (Aktif et/pasif et) komutları kullanılarakda yapılabilir. Katı modeller üzerindeki unsurlar Ctrl+C ile kopyalanıp Ctrl+ V ile yapıģtırılabilir. Unsurlar unsur ağacından Ctrl+C ile seçilip sürüklenip parça üzerinde istenen yere bırakılıp Ctrl+ V ile yapıģtırılabilir. 157

164 Unsurlar unsur ağacından tutulup sürüklenerek katı model üzerinde uygun yere bırakılarak kopyalanabilir. Katı ölçüleri ve özellikleri değiģtirilirse Rebuild komutu ile güncelleme yapılmalıdır. Unsur ağacındaki bir nesne sürüklenerek bırakılarak baģka bir sayfaya kopyalanabilir. Ctrl+ Tab tuģlarına beraber basılarak açık dosyalar arasında geçiģ yapılabilir. Katı modellerin kenarlarını kullanarakta ofsetleme yapılabilir. Katı model önce Hide (Gizle) yapılarak ya da Supress (Pasif) yapılarak kaydedilirse boyutları %25 küçülür. 158

165 UYGULAMA FAALĠYETĠ UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki 2 görünüģü verilen parçanın katı modelinin çizimi için gerekli olan komutları kullanınız. 159

166 ĠĢlem Basamakları Öneriler Önce parçanın taban kısmının eksenleri Centerline komutu ile aģağıdaki ölçülerde çizilir. Geometrik Ģekiller çiziniz. Sonra Circle komutu ile daireler çizilir. Line ile teğet çizgiler çizilir. Teğet çizilirken Nesne kenetleme modlarından tangent kullanılır. Kenetlenme kullanınız. komutlarını Trim komutu ile daireler kırpılır ve aģağıdaki hâle getirilir. Ġki boyutlu düzenleme komutlarını kullanınız. Katı modelleme komutlarını kullanınız. Extrude Boss/Base komutuna girilerek 10 mm kalınlık verilir. 160

167 Parçanın üst kısmına sketch açılır.ø70 mm ve Ø58 mm'lik daireler Circle komutu ile çizilir. Extrude Boss/Base komutuna girilerek 85 mm kalınlık verilir. Silindirin üst kısmına sketch açılarak Ø 58 mm olan daire çizilir. Extrude cut komutu ile boydan boya delik delinir. Yeni bir sketch açınız. Silindirin üst yüzeyine yine sketch açılır ve alttaki Ģekil çizilir. Extrude Boss/Base komutu ile 10 mm kalınlık verilir. 161

168 Alt kısmın üstü seçilir. Referance Geometry komutundan Plane seçilir. 40 mm mesafeye bir düzlem atanır. Belirli bir mesafeye paralel düzlem atayınız. Düzleme aģağıdaki Ģekil çizilir. Extrude Boss/Base komutu ile yakarı doğru 10 mm kalınlık verilir. Linear Pattern komutuna girilir. Alt kısmındaki kulak seçilir. Yukarı doğru 22 mm mesafeye kopyalanır. Katı model düzenleme komutlarını kullanınız. 162