2. Test Dışı Teknikleri

Transkript

1 2. Test Dışı Teknikleri

2 2.a. Gözleme Dayalı Teknikler Gözlem: Bir kimsenin diğer bir kimse hakkında duyu organları yolu ile bilgi edinme yoludur. Gelişigüzel ve sistemli gözlem olarak ikiye ayrılır. 1. Gelişigüzel Gözlem: Çeşitli etkileşimler sırasında diğer bireyler hakkında edilen izlenimlerdir. Örneğin: Öğretmenin Ahmet hakkında başarılı, arkadaşlarıyla ilişkileri iyi birisi şeklindeki ifadesi gelişigüzel gözleme dayanır. 2. Sistemli Gözlem: Bireyi tanımak amacıyla önceden planlanan ve belli kurallara uyarak yapılan gözlemdir. Örneğin: Öğretmenin Ahmet hakkında kavgacı birisi şeklindeki şikayetleri dikkate alarak, her teneffüs planlı bir şekilde pencere kenarına geçip Ahmet'in arkadaşlarıyla oyunlarında saldırgan davranıp davranmadığını gözlemesi sistemli gözlemdir; çünkü gözlenecek davranış belli (saldırgan davranıp davranmadığı) ve bir zaman planlaması içerisinde gerçekleşmektedir. Sistemli gözlem, gelişigüzel gözleme göre daha geçerli ve güvenilir bir tekniktir.

3 2.a. Gözleme Dayalı Teknikler Gözleme dayalı tekniklerin tümü 1. Gözlem Listeleri, 2. Vak'a Kaydı, 3. Özellik Kayıt Çizelgeleri, 4. Derecelendirme Ölçekleri, sınıf rehber öğretmeni ve okulun psikolojik danışmanı tarafından uygulanabilir.

4

5

6

7 Özellik Kayıt Çizelgeleri Öğrencilerin çeşitli alanlara ilişkin özelliklerinin sıralandığı ve bu özelliklerden hangilerinin çocukta olup olmadığını belirtmeye yarayan araçlardır. Bu tekniği uygulayabilmek için öğretmenlerin gözlenen nitelik hakkında yeterince bilgiye sahip olmaları gerekmektedir. Üstün zihin yeteneği, liderlik yeteneği, yaratıcılık, veya öğrenme güçlüğü olan çocukları belirlemek amacıyla özellik kayıt çizelgeleri geliştirilebilir. Bunun için öğretmenlerin bu özellikleri yeterince tanımlayabilecek maddeleri geliştirmesi ve Özellik kayıt çizelgesine koyması gerekmektedir.

8

9 Derecelendirme Ölçekleri Gözleme dayalı (gözlemsel) tekniklerden biri olan derecelendirme ölçekleri, bireylerin doğal ya da sistematik olarak düzenlenmiş koşullarda gözleme olanağı buldukları diğer kişilerin nitelik ve davranışları hakkında edindiği izlenimleri, gözlem sonuçlarını sayısal olarak belirtmeye yarayan araçlardır. Özellikler sadece "var" veya yok şeklinde belirtilmez, bazı özelliklerin dereceleri önemlidir. Eğer gözlenen niteliğin görülme sıklığı veya derecesi (miktarı) önemli ise gözlem tekniklerinden derecelendirme ölçekleri tercih edilir. Gözlem sonuçlarının sayısal verilere dönüştürülmesine yarayan derecelendirme ölçekleri ölçme araçları içerisinde sıralama ölçekleri grubuna girer.

10 Örnek Derecelendirme Ölçeği Davranışlar 5 = pekiyi 4 = iyi 3 = orta 2 = zayıf 1 = pek zayıf Başkaları konuşurken dinler mi? Konuşmalarının konu ile ilgi derecesi Başkaları ile birlikte çalışır mı? Grup başkalarıyla işbirliği halinde çalışır mı?

11 2.b. Kendini Anlatma Teknikleri 1. Otobiyografi 2. Arzu Listesi 3. Zaman Cetveli (Çizelgesi) 4. Problem Tarama Anketi 5. Öğrenci Tanıma Fişi 6. Anket

12 Otobiyografi Bireyin özyaşam öyküsünün kendisi tarafından yazılı olarak anlatılması tekniğine otobiyografi denir. Otobiyografide birey geçmiş ve şimdiki yaşantısı ile geleceğe ilişkin planlarını yazılı olarak anlatır. Otobiyografinin amacı, bireyin davranışlarının gerisinde yatan gereksinimleri, bastırılmış duyguları, tutumları ortaya çıkarmak ve baskı altında tutulan duygu ve düşünceleri ifade ederek bireyin rahatlamasını sağlamak; bireyi dolaylı olarak farklı yönleriyle tanımaktır. Genellikle kişi yaşam öyküsünü anlatırken kendince önemli gördüğü bireysel özelliklerim, bu özelliklere karşı tutumunu, bunların oluşmasında rol oynayan geçmiş olaylara ve kişilere verdiği önemi yansıtır. Bu da bireyi inceleyen kişiye onun değerleri, beklentileri, çatışmaları, gereksinimleri, kısacası davranışlarının dinamiği hakkında bilgi verir. Öğrencilerin otobiyografilerini genellikle sınıf rehber öğretmenleri okur ve değerlendirir.

13 Otobiyografi Otobiyografi, 1. Sınırlı Otobiyografiler: Belli bazı konular verilerek öğrencinin bu konular çerçevesinde yazması istenir (Sağlık geçmişi, aile geçmişi, gelecekle ilgili planları vb.). 2. Serbest otobiyografiler: Öğrenciye hangi konuda yazacağı sınırı getirilmeden sadece kendinden, hayatından bahseder misi? Gibi genel soru ifadeleri kullanılır. istenir.

14 Otobiyografilerin Değerlendirilmesi ve Yorumlanmasında Dikkat Edilecek Noktalar 1. Yazılı metin nasıl bir izlenim uyandırıyor? 2. Bireyin geçmişi hakkındaki bilgilere göre otobiyografisinde yer vermediği önemli yaşantılar ve kişiler var mı? 3. Otobiyografi ne kadar uzunluktadır? 4. Yazı nasıl düzenlenmiştir? Olaylar kronolojik mi yoksa dağınık mı anlatılmıştır? 5. Anlatım düzeyi nasıldır? Gelişimini derinliğine mi, yüzeysel mi anlatılmıştır? 6. Yazıda tutarsızlıklar, kasıtlı yanıltmalar var mı?

15

16

17 Arzu (İstek) Listesi Çocuk ya da gencin doyurulmamış ihtiyaçlarını, açığa vuramadığı duygularını, umut ve beklentilerini ortaya çıkarmak amacıyla düzenlenen sorulardan oluşmaktadır. Bu sorular daha çok düşsel durumlar içermektedir. Örneğin, İstediğiniz kadar paranız olsaydı ne yapardınız?, Her türlü imkanlarınız olsaydı hangi mesleğe girmek isterdiniz? sorulardan oluşmaktadır. İstek listesi aynı zamanda tamamlanmamış cümlelerden de oluşturulabilmektedir. İstek Listesi, ister soru cümleleriyle, ister tamamlanmamış cümlelerden oluşmuş olsun öğrencinin kendi istekleri doğrultusunda cevaplandırılması beklenir. Onun için liste bir güven ortamı hazırlandıktan sonra öğrencilere doldurtulmalıdır. Soruları vermek kadar, cevapların incelenip tahlil edilmesi de önemlidir. Kişi belirttiği dilek ve istekleri üzerinde etraflıca konuşmak isteyebilir. Kişiyle danışma yapılarak, kişinin kendisini daha iyi anlamasına, iç görü kazanmasına yardımcı olunmuş olacaktır. Tekniğin kullanılmasındaki asıl amaç ta budur.

18

19

20 İlkokulda okumakta olan küçük bir velede öğretmeni tarafından "3 dilek hakkı" konusunda bir komposizyon yazması için ödev verilir. Veled yazdığı kompozisyon ile herkesi şaşırtır İşte veledin zekasının ürünü olan yazı... Günümüzde üç dilek hakkımız olması çok önemlidir. Maalesef sevinerek bu hakkımızı kullanırız her zaman. Benim 3 dilek hakkım olsa 3 dilek hakkı daha isterdim. Elde var 6 dilek hakkı 5 ile 3 er dilek daha dilesem 15 dilek hakkım daha olur. 15 dilek ile her istedigimi dilerim. Günah değilse Allah olmayı dilerim. Allah olduktan sonra dilek hakkım sonsuz kere sonsuz olur. Çok akıllı olurum. Maalesef her istediğimi yapabilirim. Kendime kasvetli bir yarış arabası yaptırırım. Onunla Antalya'ya gider dedemlerin elini öperim. Dedem bana torunum "Allah" olmuş der. Sevinir. Harçlık verir. Abime vermez çünki o arabaya kusan bir gerzek. Sonra dedem mezarlıkta zombileri öldürmeye gönderir beni. Hepsini yok ederim ışın kılıcıyla. Babamı da döverim.

21 Zaman Cetveli Zekası ve şartları müsait pek çok öğrencinin derslerinde başarısız oldukları sık görülen bir durumdur. Bu başarısızlık, bir çok hallerde öğrencinin zamanını iyi kullanamamasından ileri gelmektedir. Zaman çizelgesi, bireyin zamanını nasıl kullandığını, ders çalışmaya ne kadar zaman ayırdığı, bireyin boş zamanını ve hobileri, sosyal faaliyetleri, mesleki eğilimleri ve faaliyetleri, beden ve ruh sağlığı hakkında bilgi verir. Aynı zamanda öğrenciyi zamanı iyi ayarlama ve kullanma hususunda bilinçlendirir. Zaman Çizelgesi, en basit şekliyle öğrencinin sabahtan yatıncaya kadar giriştiği faaliyetleri çeşitleri ve süresiyle çizelge üzerine kaydetmesidir. Çizelgede her faaliyet hakkında öğrencinin duygu ve düşüncelerini yazacağı bir yerde bulunmaktadır. Bu kısım öğrencinin ilgi ve tavırlarını keşfetmede çok işe yarar. Her çizelge bir günü temsil eder.

22

23 Problem Tarama Listesi Öğrencilerin sağlık, okul, öğretmen, ders, aile, toplumsal ilişkiler, kız-erkek arkadaşlığı, mesleki gelecek ve kişiliklerine ilişkin problemlerini kendi görüşleriyle ortaya çıkarmak ve bu problemlerin giderilmesi için çözüm yollarını belirlemek amacıyla uygulanır. Öğrencinin önemli problemlerini belirlemeye yardımcı olduğu gibi grubun ortak sorunlarını saptamaya ve bunları çözmeye yardımcı olur. Problem tarama listeleri okulun özellikleri, öğrencilerin gelişim dönemleri ve ihtiyaçları göz önüne alınarak hazırlanır. Uygulama ve değerlendirmesini genellikle sınıf rehber öğretmeni ve okulun psikolojik danışmanı birlikte yaparlar.

24

25

26

27 SAĞLIK İLE İLGİLİ ÖNERİLER- 1 Problem tarama envanteri sonucunda elde edilen verilere göre en yüksek puan yüzümdeki sivilcelerden rahatsızım(%38) maddesidir. Uygulamaya dahil olan öğrencilerin ergenliğe girmesi nedeniyle ergenlik dönemi ile ilgili grup rehberliği yapılabilir. Ergene sivilcelerinin geçici olduğu ve gelişimin bir parçası olduğu mesajı yapılacak çalışmanın içeriğinde bulunmalıdır

28 Sağlık ile ilgili öneriler-2 İkinci olarak göze çarpan yüzdelik yeterince uyuyamıyorum (%30) maddesindedir. Bu konuda yapılabilecek çalışma günlük işlerini planlama ve ihtiyacına göre uyku saatini belirleme mesajını iletebilmelidir. Grup rehberliği veya bilgilendirme şeklinde olabilir.

29 Sağlık ile ilgili öneriler-3 Sağlık alanında üçüncü olarak gözlerimden rahatsızım (%23) maddesi dikkat çekmektedir. Okulda göz taraması yapılabilir ve bu konuda problemi olan öğrenciler ilgili sağlık kuruluşuna yönlendirilerbilir.

30 80 70 Okul Sorunları %73 %73 60 % %46 % %8 0 Okulumuz temiz değil Sınıfımız çok kalabalık ve gürültülü Seçmeli dersler öğrencinin ilgi ve ihtiyaçları doğrultusunda belirlenmiyor Spor tesisleri,spor faaliyetleri yeterli değil Okulda disiplin çok sıkı Sosyal faaliyetler çok az

31 OKUL İLE İLGİLİ ÖNERİLER Okul ile ilgili bölümde yer alan maddelerden en çok seçilenler spor faaliyetlerinin(%73) ve sosyal aktivitelerin(%73) az oluşuna yöneliktir. Okul idaresine ve öğretmenlere ergenlik döneminde sosyal aktivitelerin önemiyle ilgili bilgilendirme ve beden eğitimi öğretmeni ile görüşülerek spor faaliyetlerinin düzenlenmesine yönelik çalışma yapılabilir.

32 Dersler İle İlgili Sorunlar % %53 40 % Ders programları iyi ayarlanmıyor %11 Ders konuları çok ağır %5 Dersler ilgi çekici hale getirilmiyor %19 Derslere çok fazla çalıştığım halde başarılı olamıyorum %26 Yazılı sınavlarda zaman sorulara göre ayarlanmıyor Sınavlarda aşırı heyecanlanıyorum Verimli ders çalışma yollarını bilmiyorum

33 DERS İLE İLGİLİ ÖNERİLER Ders ile ilgili bölümde sınavlarda heyecanlanma(%69) ve verimli ders çalışma yollarını bilmeme(%53) dikkat çeken yüzdelik dilimde yer almaktadır. Bu konuda yapılabilecek çalışma kaygıyı azaltmak yönünde olabilir. Kaygıyı azaltabilmek için önce bireysel olarak öğrencilerin kaygı düzeyleri saptanmalıdır. Bu nedenle kaygı ölçeği uygulanır ve sonuçlara göre bireysel ya da grup rehberliği yapılabilir.

34 DERS İLE İLGİLİ ÖNERİLER Verimli ders çalıma alışkanlığını kazandırabilmek için de hangi derse nasıl çalışılacağı ve ders planlaması yapabilme konusunda öğrenciler bilgilendirilebilir. Öğrencilerin problem düzeyine göre önceliğini saptayabilmek için ise Ders Çalışma Stilleri ölçeği kullanılabilir

35 Öğretmen ve Okul İdaresi İle İlgili Sorunlar % % % % %3 Okul idaresi ve öğretmenler bana karşı anlayışlı değiller Öğretmenlerimiz bizimle yeteri kadar ilgilenmiyorlar Öğretmenlerimiz kırıcı söz ve hareketlerde bulunuyorlar Okul idaresine problemlerimizi anlatamıyoruz Öğretmenler bizim neden başarısız olduğumuzu araştırmıyorlar

36 OKUL İDARESİVE ÖĞRETMEN İLE İLGİLİ ÖNERİLER Bu bölümde okul idaresine problemlerini anlatamama(%46) ve öğretmenlerin başarısızlık nedenlerini araştırmaması(%38) yüksek oranda seçilen maddelerdir. Okul idaresi ile öğrencilerin iletişimini artırmak için rehber öğretmen idarecileri bilgilendirebilir ve idarede yer alanların sınıfa girmesi öğrenci problemlerini dinlemesi,anlamaya çalışması bu konuda yapılabilecek çalışmalardır.

37 OKUL İDARESİVE ÖĞRETMEN İLE İLGİLİ ÖNERİLER Öğrencilerin başarısızlık nedenlerini belirlemek amacıyla Başarısızlık Nedenleri Anketi uygulanabilir. Öğretmen ve öğrenci ilişkileri ile ilgili öğretmenlere seminer sunulabilir ve öğrencilerin isim belirtmeden şikayetlerini yazabileceği bir şikayet kutusu oluşturulabilir

38 Aile İle İlgili Sorunlar Ailemin fazla baskısı beni sıkıyor %23 %3 Ailem hiçbir konuda fikrimi almıyor %26 Ailemi bana karşı güvensiz ve anlayışsız buluyorum Ailemin bilgisizliğine üzülüyorum %34 %38 %26 Ailemin Ailem bana çok beklentisi benim az harçlık veriyor yapabileceğimin çok üzerinde %19 Ailem kardeşler arasında ayrım yapıyor %7 %7 Ailemden şiddet Ailemin geçimine görüyor ve dayak yardım ediyorum yiyorum %11 Annem ile babam sık sık kavga ediyor

39 AİLE İLGİLİ ÖNERİLER Aile ile ilgili bölümde seçim daha çok ailenin beklentisinin öğrencinin yapabileceğinin üstünde olması(%38) ve ailemin bilgisizliğine üzülüyorum maddesi(%34) maddelerinde yoğunlaşmaktadır. Okul idaresinin desteği alınarak velilere yönelik seminer düzenlenebilir. Ailenin beklentilerini değerlendirme olanağı sağlanabilir.

40 AİLE İLGİLİ ÖNERİLER Veli toplantıları bu anlamda etkili bir çalışma olabilir. Çalışmanın içeriği ise aileleri sınav sistemi,eğitim öğretim sistemi ve bulundukları gelişim döneminin özelliklerine yönelik olabilir.

41 Meslek Seçimi İle İlgili Sorunlar %46 %53 % % Meslek seçiminde güçlük çekiyorum Geleceğim konusunda ailem ile anlaşamıyorum Üniversite imtihanlarını kazanamayacağım korkusu içerisindeyim Kısa bir zamanda bir mesleğe atılmak istiyorum %3 Ailem bir üst öğrenime devam etmemi istemiyor

42 MESLEK SEÇİMİ İLE İLGİLİ ÖNERİLER Meslek seçiminde öğrencilerin meslek seçiminde güçlük çektikleri(%46),üniversite sınavlarını kazanamama korkusu(%53) duydukları ve kısa zamanda mesleğe atılma(%65)ihtiyacı içerisinde oldukları saptanmıştır. Mesleklere yönelik genel bilgiler ve liselerin tanıtımları çerçevesinde bilgilendirme yapılabilir ancak daha etkili bir çalışma için ABKÖ ve ilgi- yetenek testleri tamamlayıcı olarak kullanılabilir.

43 Kişisel Sorunlar % %15 %11 %19 %11 %11 0 Başkalarıyla iyi ilişkiler kuramıyorum Şimdiye kadar bana uygun arkadaş bulamadım Topluluk içinde nasıl hareket edebileceğimi bilmiyorum Başkalarına güvenemiyorum Herkes benim geçimsiz biri olduğumu düşünüyor Arkadaşlarım gibi giyinemediğim için üzüntü duyuyorum

44 Kişisel Sorunlar %61 % %42 % %5 Çok sinirliyim Evhamlı ve kaprisliyim %11 Kendimi yalnız hissediyorum Utangaç olduğumu düşünüyorum Çabuk heyecanlanıyorum Sıkıntı ve bunalım içindeyim %19 İnsanları sevmiyorum

45 KİŞİSEL SORUNLAR İLE İLGİLİ ÖNERİLER Bu bölümde dikkat çeken önemli yüzdelikler çabuk heyecanlanıyorum (%65), başkalarına güvenemiyorum(%53), utangaç olduğumu düşünüyorum (%61) maddelerinde yoğunlaşmaktadır. Bireysel olarak belirleme yapabilmek amacıyla Utangaçlık Ölçeği,Arkadaşlık Becerileri Ölçeği,Yalnızlık Ölçeği uygulanabilir. Veriler ışığında bireysel veya grup rehberliği yapılabilir

46

47 SOSYOMETRİ İLE İLGİLİ ÖNERİLER Uygulanan sosyometri sonucunda sınıfın en çok tercih edilen öğrencileri Melike, Buse,Muhamammed ; çok fazla tercih edilmeyen öğrenciler Zeynep,Selanur,Ali olarak saptanmıştır. Hiç tercih edilmeyen Selçuk ve Songül adlı öğrenciler seçim yaparken grubun en popüler öğrencisini seçtiği görülmektedir. Sınıfta erkekler ve kızlar arasında bir gruplaşma,grupların içinde ise klikler görülmektedir.

48 Yalnız kalan öğrencilerin daha belirgin bir şekilde tespit edilmesini sağlamak için Yalnızlık Ölçeği uygulanabilir. Ölçek sonucunda öğrencilerin popüleritesini artırmak için sınıf içi önemli ve istek alan görevler yalnız kalan öğrencilere verilerek bir çalışma yapılabilir.

49 Öğrenci Tanıma Fişi Öğrenci hakkında öğrenilmek istenen bazı genel bilgileri elde etmek üzere düzenlenir ve bunlara "öğrenci tanıma fişi" denir. Öğrenciden sağlık durumu, sosyal durumu, ailesinin ekonomik durumu vb konulara ilişkin olarak hazırlanmış olan sorulara cevap vermesi istenir. Öğrenci kişisel dosyasında bulunması gereken bilgilerin bir bölümü kısa sürede Öğrenci Tanıma Fişi aracılığıyla öğrencinin kendisinden ya da yakınlarından sağlanabilir. Ancak bu yolla bilgi elde etmeden önce öğrencinin ve velisinin güveni sağlanmış olmalıdır. Yoksa alman bilgiler içtenlik taşımayabilir. Her okul kendi öğrencilerinin özelliklerini göz önüne alarak bir öğrenci tanıma fişi geliştirebilir. Öğrenci Tanıma Fişi ile bilgi toplamanın en büyük sakıncası, toplanan bilgilerin güvenilir olmayabileceğidir. Onun için bu yolla elde edilen bilgilerin doğruluklarını başka teknik ve araçlarla da denedikten sonra öğrencinin kişisel dosyasındaki ilgili bölümlere özet olarak işlenmesi gerekir.

50

51 Anket Bilgi toplama tekniği olarak anket, bireyin kendini anlatması tekniklerinden biridir. Anket, belirli bir konuda, birçok kimsenin kişisel olarak görümlerini, tutum ve duygularını saptama amacı ile düzenlenmiş bir soru formudur. Anketin en önemli avantajlarından biri kısa bir sürede çok sayıda insandan yine çok sayıda bilgi toplamaya uygun olmasıdır Geçerlik ve güvenirliği düşük olmasına karşın, kolay ve ucuz oluşu ve çok sayıda kişiden kısa sürede birçok konuda görüş alma olanağı sağlaması nedeniyle anket, en çok kullanılan tekniklerden biridir. Psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinde anket, öğrenciyi tanımada sıklıkla başvurulan bir tekniktir. Öğrencilerin sosyo-ekonomik düzeyleri, okul içi ve okul dışı etkinlikleri, geleceğe ilişkin planları, çeşitli konulara ilişkin görüş, algı ve beklentileri, kişisel nitelikleri ve ailesi ile ilgili bilgileri toplamak amacıyla anketten yararlanılabilir.

52

53

54